inditen

DEFENISI ALKALOID

Alkaloid merupakan senyawa organik yang mengandung nitrogen yang umumnya bersifat basa, dan

mempunyai aktifitas fisiologis.

inditen

Klasifikasi Alkaloid

• Berdasarkan jenis heterosiklik nitrogen• Berdasarkan jenis tumbuhan darimana

alkaloid ditemukan• Berdasarkan asal usul biogenetiknya• Berdasarkan letak nitrogen pada inti

alkaloid

inditen

Berdasarkan jenis tumbuhan darimana alkaloid ditemukan

Contoh : Tembakau, Amarylidaceae, Erythrina.

Berdasarkan letak nitrogen pada inti alkaloid

1. Alkaloid sesungguhnya2. Protoalkaloid3. Pseudoalkaloid

inditen

Berdasarkan asal usul biogenetiknya

1. Alkaloid alisiklik

Berasal dari asam-asam amino dan lisin

2. Alkaloid aromatik jenis fenilalanin

Berasal dari fenilalanin, tirosin, dan 3,4 dihidroksifenilalanin

3. Alkaloid aromatik jenis indol

Berasal dari triptofan

inditen

Berdasarkan jenis heterosiklik nitrogen

• Alkaloid Piridina Piperidina• Alkaloid Tropan• Alkaloid Kuinolin• Alkaloid Isokuinolin• Alkaloid Indol• Alkaloid Imidazol• Alkaloid Steroid• Alkaloid Lupinan• Alkaloid Amina• Alkaloid Purin

inditen

Cara Memperoleh AlkaloidSAMPEL

Larutan Asam

Tatrat 2%

Ekstrak Petrolatum Eter

Residu

EtoAc

Alkaloida netral atau basa lemah

Larutan basa berair

ETOAc

Fraksi Alkaloid Basa

1. MeOH atau EtOH 95%

2. Pemekatan

3. Partisi EtOAc; asam tartrat 2 %

Petroleum eter

Mungkin mengandung alkaloida quaterner

inditen

SAMPEL

Residu Filtrat

Lapisan organikLapisan air

Lapisan Organik

ALKALOIDA

Lapisan air

CaO + H2OPelarut Organik

Asamkan (HCl)+ H2O

+ NH4OH / NaOH encer+ Pelarut organik

Kisatkan

inditen

FUNGSI ALKALOID

1. Sebagai racun untuk melindungi tanaman dari serangga dan hewan lainnya

2. Sebagai hasil akhir reaksi detoksifikasi yang merupakan hasil metabolit akhir dari komponen yang membahayakan bagi tanaman

3. Sebagai faktor pertumbuhan tanaman

4. Sebagai zat cadangan makanan

inditen

ALKALOID PIRIDINA-PIPERIDINA

Dibagi dalam 4 sub golongan :

• Turunan piperidin (mis : Piperis nigri Fructus)

• Turunan α-propil piperidin (mis : Conii Fructus)

• Turunan asam nikotinat (mis : Areca Semen)

• Turunan piridin dan pirolidin (mis : Nikotina tobacum Folium)

Piridin Piperidin

RUMUS INTI ALKALOID PIRIDINA-PIPERIDINA

inditen

N N

H

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID PIRIDINA-PIPERIDINA

1. Nikotina

T. Asal : Nikotina tobacum

Suku : Solanaceae

Kegunaan : Antiparasit & antitetanus

insektisida

Simplisia : Nicotinnae Folium

inditen

2. Pelletierine,isopelletierine,pseudopelletierine

T. Asal : Punica granatum

Suku : Punicaceae

Kegunaan : Taenifuga

Simplisia : Granati Cortex &

Granati Fructus

3. Arekolin, Arekaidin,Guasina,Guvakelina

T. Asal : Areca catechu

Suku : Palmae

Kegunaan : Anthelmentika hewan,

stimulansia, taenisida

Simplisia : Arecae Semen

inditen

4. Lobelina

T. Asal : Lobelina inflata

Suku : Lobeliaceae

Kegunaan : Ekspektoran pada asma

Simplisia : Lobeliae Herba

5. Koniina

T. Asal : Conium maculatum

Suku : Umbelliferae

Kegunaan : Antispasmodik, sedatif, antiasma

Simplisia : Conii Fructus

inditen

ALKALOID TROPAN

RUMUS INTI ALKALOID TROPAN

inditen

N-CH3

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID TROPAN

1. Hiosiamin & Skopolamin

T. Asal : Datura stramonium

Suku : Solanaceae

Kegunaan : Antikolinergik,antispasmodik,sedatif

Simplisia : Stramonii Herba, Hyoscyami Folium

2. Kokain

T. Asal : Erythroxylon coca,Erythroxylon

truxillense,Erythroxylon novogranatense

Suku : Erythroxylaceae

Kegunaan : Analgetik,midriatik,stimulan otak anestetik lokal,antiemetik

Simplisia : Cocae Foliuminditen

3. Atropin, Apotropin,Belladonina,Skopolamina,

Hiosiamin

T. Asal : Atropa belladona

Suku : Solanaceae

Kegunaan : Spasmolitik,antikoloinergik,anodina,antiasma

dan midriatik

Simplisia : Belladona Folium dan Belladona RadixAlkaloid-alkaloid Belladona juga

terdapat pada :

•Egyptian henbana

•Duboisia myoporoides

•Duboisia leichardtii

inditen

ALKALOID KUINOLIN

RUMUS INTI ALKALOID KUINOLIN

inditen

N

1. Kinina,Kuinidina,Sinkonin,Sinkonidina

T. Asal : Chinchona succirubra

Suku : Rubiaceae

Kegunaan : Malaria, tonikum

effervescent

Simplisia : Chinnae Cortex

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID KUINOLIN

Macam-macam Cinchona :

Cinchona merah (Cinchona succirubra)

Cinchona kuning (Cinchona ledgeriana,Cinchona calisaya)

inditen

2. Akronisina

T. Asal : Acronychia baneria

Suku : Rutaceae

Kegunaan : Antineoplastik/antitumor

Simplisia : Acronychina Cortex

3. Kamtoresina

T. Asal : Camptothaca acuminata

Suku : Nyrsaceae

Kegunaan : Leukemia limfoid

Simplisia : Camptotheca Fructus

inditen

ALKALOID ISOKUINOLIN

RUMUS INTI ALKALOID ISOKUINOLIN

inditen

N

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID ISOKUINOLIN

1. Papaverin

T. Asal : Papaver somniferum

Suku : Papaveraceae

Kegunaan : Analgetik,Narkotik,Antiperistaltik,Hipnotik

Simplisia : Papaver Semen,Papaver Fructus

inditen

2. Morfin

T. Asal : Papaver bracheatum

Suku : Papaveraceae

Kegunaan : Narkotika

inditen

3. Opium

Merupakan sari candu yang mengandung beberapa macam alkaloid.

Beberapa alkaloid opium :

- Morfina

- Kodeina

- Etil morfin

- Diasetil morfina

- Apomorfina HCl

- Papaverin

- Hidromorfon HCl

- Hidrokodon HCl

- Noskapina HCl

- Kotarninna klorida

- Pantopen

inditen

inditen

Beberapa jenis opium

1. Opium Turki mengandung 10-21 % morfin

2. Opium India mengandung + 10 % morfin

3. Opium Cina mengandung 4-11 % morfin

ALKALOID INDOL

RUMUS INTI ALKALOID INDOL

inditen

N

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID INDOL

1. Reserpina

T. Asal : Rauwolfia serpentina

Suku : Apocynaceae

Kegunaan : Antihipertensi,Hipotensi

Simplisia : Rauwolfiae Radix2. Vinblastina,Vinrosidina,Vinkristina,Vinleusina

T. Asal : Catharanthus roseus

Suku : Apocynaceae

Kegunaan : Antineoplastik,Leukimia

Simplisia : Catharanthi Herba

inditen

3. Striknina,Brusina

T. Asal : Strychnos nux vomica,

Strychnos ignatii

Suku : Loganiaceae

Kegunaan : Stimulan SSP,Raticida (racun tikus)

Simplisia : Strychni Semen

4. Kurare

T. Asal : Strychnos erevauxii,Chondodenron

tomentosum

Suku : Loganiaceae

Kegunaan : Paralisa pada otot polos

Simplisia : Strychnos Cortexinditen

5. Ergot

T. Asal : Claviceps purpurea

Suku : Hypoceraceae

Kegunaan : Oksitoksik,Vasodilatasi

Simplisia : Secale Cornutum

6. Fisostigmin

T. Asal : Phisostigma venenosum

Suku : Leguminoceae

Kegunaan : Pengobatan glaukoma,

Salep antikolinesterase

Simplisia : Phisostigmae Semeninditen

ALKALOID IMIDAZOL

RUMUS INTI ALKALOID IMIDAZOL

inditen

N

N

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID IMIDAZOL

1. Piokarpin

T. Asal : Pilocarpus jaborandi, Pilocarpus

microphyllus, Policarpus pinnatifolius

Suku : Rutaceae

Kegunaan : Kolinergik pada mata

(galukoma)/Conjuntiva

Simplisia : Jaborandi Folium

inditen

ALKALOID STEROID

RUMUS INTI ALKALOID STEROID

inditen

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID STEROID

1. Germidina,Germitrina

T. Asal : Veratrum viride

Suku : Liliaceae

Kegunaan : Hipotensi,Depresan Jantung,

Sedatif

Simplisia : Veratri Rhizoma2. Sevadina

T. Asal : Schoenecaulon officinalis

Suku : Liliaceae

Kegunaan : Insektisida

Simplisia : Sabidillae Semen

inditen

3. Protoveratrin A dan B

T. Asal : Veratrum album

Suku : Liliaceae

Kegunaan : Hipotensi,Insektisida

Simplisia : Veratri Alba Rhizoma

4. Akonitina,Atisina

T. Asal : Aconitum napellus

Suku : Ranunculaceae

Kegunaan : Adstringensia

Simplisia : Aconiti Tuber Rhizoma

inditen

5. Ajasin,Ajasinina,Ajaknina

T. Asal : Delphinia ajacis

Suku : Ranunculaceae

Kegunaan : Parasitisid,Emetik

Simplisia : Delphinii Ajacis Semen

6. Delphinina

T. Asal : Delphinium staphinium,

Delphiium staphisagria

Suku : Ranunculaceae

Kegunaan : Parasitisid

Simplisia : Staphisagriae Semeninditen

ALKALOID LUPINAN

RUMUS INTI ALKALOID LUPINAN

inditen

N

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID LUPINAN

1. Sparteina

T. Asal : Cytisus scoparius, Lupinus luteus

Suku : Leguminoceae

Kegunaan : Oksitoksik

Simplisia : Sitisus Folium

inditen

ALKALOID AMIN

RUMUS INTI ALKALOID AMIN

Golongan ini tidak mengandung N heterosiklik, tapi merupakan turunan fenil amina dan senyawa asam amino fenil etil amina (tirosin)

inditen

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID AMIN

1. Efedrina

T. Asal : Ephedra distrachya, Ephedra sinica,

Ephedra equisetina

Suku : Gnetaceae

Kegunaan : Bronkodilator

Simplisia : Ephedra Herba2. Kolkhisina

T. Asal : Colchicum autumnale

Suku : Liliaceae

Kegunaan : Antineoplastik

Simplisia : Colchici Semen

inditen

3. d-Norpseudo Efedrin

T. Asal : Catha edalis

Suku : Celastraceae

Kegunaan : Stimulansia SSP

Simplisia : Khat Abyssina (Daun-daun segar)

4. Meskalin

T. Asal : Laphophora wiliamsii

Suku : Liliaceae

Kegunaan : Halusinasi,Euforia

Simplisia : Feyote

inditen

ALKALOID PURIN

RUMUS INTI ALKALOID PURIN

inditen

N

SIMPLISIA YANG MENGANDUNG ALKALOID PURIN

1. kofeina

T. Asal : Coffea arabica,Coffea leberica

Suku : Rubiaceae

Simplisia : Coffea Semen

T. Asal : Cola nitida

Suku : Sterculiaceae

Simplisia : Colae Semen

T. Asal : Paullinia cupana

Suku : Sapindaceae

Simplisia : Guarana

inditen

T. Asal : Ilex paragnariensis

Suku : Aquifoliaceae

Simplisia : Mate (teh paraguay)

T. Asal : Camelia sinensis

Suku : Theaceae

Simplisia : Theae Folium (daun teh)

Kegunaan : Stimulansia SSP

cameliainditen

2. Teobromin

T. Asal : Teobroma cacao

Suku : Sterculiaceae

Kegunaan : Diuretik

Simplisia : Teobroma Semen

inditen

SELESAI

ASSALAMU ALAIKUM WR.WB

inditen