1 analisis permintaan dan penawaran jagung …repository.unp.ac.id/185/1/yasri_422_96.pdf ·...
TRANSCRIPT
LAPORAN PENELITIAN
Drs. Y A S R I cr- -
t
1
1
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDXDIKAN PADANG
ANALISIS PERMINTAAN DAN PENAWARAN JAGUNG - DI INDONESIA
ABSTRAK
Yasr i . A n a l i s i s P e r m i n t a a n dnn Penawaran J a g u n g d i
I n d o n e s i a . 1990.
Padang : I n s t i L u t Keguruan d ~ n I lmu P e n d i d i k a n Padang , J u n i
1990.
Tanaman j a g u n g merupakan tanaman pokok kedua s e t e l a h
p a d i d a n t anaman i n i s u d a h lama d i u s a h a k a n o l e h p e t a n i
I n d o n e s i a . D i s a m p i n g i t u s e b a g i a n penduduk I n d o n e s i a
m e n j a d i k a n j a g u n g s e b a g a i makanan pokok mereka , a n t a r a l a i n
d i Nusa T e n g g a r a T i m u r , T imor T imur , H a d u r a s e r t a s e b a g i a n
Haluku d a n I r i a n J a y a .
P r o d u k s i j a g u n g I n d o n e s i a s e b a g a i a n b e s a r b e r a o a l
I d a r i P u l a u Jawa y a i t u s e b e s a r 66 p e r s e n d a n s i s a n y a t e r s e b a r
d i p r o p i n s i l u a r Jawa, a n t a r a l a i n ; Lampung, S u l a w e s i Utara,
S e l a w a s i S e l a t a n , S u m a t e r a Uta - ra , d a n Nusa T e n g g a r a T imur
s e b e s a r 34 p e r s e n . Hasil rata-rata j a g u n g d i I n d o n e s i a I
n e n i n g k a t d a r i t a h u n k e t a h u n d e n g a n l a j u pe r t umbuhan
s e b e s a r 3 , 9 6 p e r s e n .
H a s a l a h y a n g d i t e l i t i d a l am p e n e l i t i a n i n i a d a l a h (1)
s e j auhmanakah p e n g a r u h f a - k t o r l u a s l a h a n , PDB, d a n j u m l a h
penduduk t e r h a d a p h a r g a j a g u n g d i I n d o n e s i a , ( 2 ) Se j auhmana
p e n g a r u h h a r g a j a g u n g , PDB, d a n j u m l a h penduduk t e r h a d a p
p e r m i n t a a n ja.gung d i I n d o n e s i a , ( 3 ) Se j auhmana p e n g a r u h
h a r g a j a g u n g d a n l u a s l a h a n t e r h a d a p penawaran j a g u n g d i
I n d o n e s i a .
Sedangkan h i p o t e s i s y a n g d ikembangkan b e r d a s a r k a n *
t e o r i - t e o r i p e r m i n t a a n d a n penawaran ada l8 .h ; (1) P a k t r o 'PDB., - - .
juml8.h penduduk , d a n l u a s l a h a n j a g u n g secara bersama-sama- ' - ' . b e r p e n g a r u h t e r h a d a p h a r g a j a g u n g d i I n d o n e s i a , ( 2 ) Harga
j a g u n g , PDB, d a n jum1a.h penduduk secara k e s e l u r u h a n - .
b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r m i n t a a n j a g u n g d i I n d o n e s i a , ( 3 ) .
F a k t o r h a r g a j a g u n g d a n l u a s l a h a n j a g u n g secara be r samaan . '
b e r p e n g a r u h t e r h a d a p penawaran j a g u n g d i I n d o n e s i a .
Data y a n g . d i o l a h d i k u m p u l k a n d a r i dokumen d i BPS - ..
( B i r o P u s a t S t a t i s t i k ) J a k a r t a s e j a k t a h u n 1970-1988. . .
Kemudian d e n g a n menggunakan kompu te r d i l a k u k a n a n a l i s i s dua-
t a h a p a t a u t w o stage .least square (TSLS).
Hasil p e n e l i t i a n m e n g i n d i k a s i k a n bahwa (1) ' B a i k ' ' '"
secara bersama-sama maupun secara p a r s i a l s e l u r u h - v a r i a b e l - - :
1ua.s l a h a n , PDB, d a n j u m l a h penduduk b e r p e n g a r u h t e rha ' dap - '.
p e r u b a h a n h a r g a j a g u n g d i I n d o n e s i a . ( 2 ) S e c a r a bersama-sama
d a n secara p a r s i a l s e l u r u h v a r i a b e l h a r g a j a g u n g , P D B , d a n
~ j u m l a h penduduk b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r m i n t a a n j a g u n g d i ' - ,
I I n d o n e s i a . (3 ) Seca ra . bersam8.-sama. d a n parsial . k e d u a -
v a r i a b e l h a r g a j a g u n g d a n l u a s l a h a n b e r p e n g a r u h t e h a d a p - .
1 I penawaran j a g u n g d i I n d o n e s i a .
' II Hasil p e n e l i t i a n i n i d i h a r a p k a n d a p a t merupakan -
masukan b a g i Depar temen P e r t a n i a n , D i r j e n Tanaman Parigan - .-
se r t a p a r a p imp inan KIJD d a l a m u s a h a m e n j a g a s t a b i l i t a s h a r g a . .
j a g u n g d i I n d o n e s i a , s e h i n g g a t a r a f h i d u p p e t a n i ' d a p a t
d i t i n g k a t k a n .
KATA PENGANTAR
Dengan mengucapkan p u j i s y u k u r k e h a d i r a t A l l a h SWT . a t a s r a h m a t d a n k a r u n i a N y a , p e n e l i t i a n i n i d a p a t
d i s e l e s a i k a n . Walaupun d e m i k i a n rnasih d i r a s a a d a h a l - h a 1
y a n g k u r a n g s e m p u r n a , b a i k da l am p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n
maupun d a l a m p e n u l i s a n n y a . O l e h k a r e n a i t u k r i t i k y a n g .
b e r s i f a t membangun d i h a r a p k a n d a p a t menyempurnakan h a s i l pe -
n e l i t i a n i n i .
Dalam k e s e m p a t a n i n i p e n e l i t i mengucapkan b a n y a k .
t e r i m a k a s i h k e p a d a f i h a k - f i h a k y a n g t e l a h membantu t e r l a k s a -
n a n y a p e n e l i t i a n i n i . Semoga jasa b a i k Bapak- ibuk y a n g t i d a k
d a p a t d i s e b u t k a n s a t u p e r s a t u memperoleh i m b a l a n d a r i A l l a h
SWT.
Walaupun h a s i l p e n e l i t i a n i n i s a n g a t s e d e r h a n a ,
p e n e l i t i mengharapkan agar p e n e l i t i a n i n i d a p a t b e r n a n f a a t '
b a g i p a r a pembaca . S y u k u r Alhamdul i l l8 .h j i k a p e n e l i t i a n i n i
d a p a t mendorong perkembangan i lmu d a n p e n g e t a h u a n d i b i d a n g
ekonomi k h u s u s n y a k o m o d i t a s j a g u n g d a n b e r g u n a b a g i
pembangunan k e s e j a h t e r a a n p e t a n i .
P a d a n g , J u n i 1990
P e n e l i t i
iii
DAFTAR IS1
Halaman
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KATA PENGANTAR ii
DAFTAR I S 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
BAB I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1 L a t a r B e l a k a n g M a s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1 . 2 I d e n t i f i k a s i Ma-salah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1 . 4 . Kegunaan P e n e 1 i t i a . n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
BAB I1 . KERANGKA PIKIRAN DAN PERUHUSAN HIPOTESIS . . . . 7
2 . 1 K e r a n g k a P i k i r a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2 . 2 Perurnusan H i p o t e s i s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 4
BAB I11 . METODE PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
. . . . . . . . . . . . . . . . 3 . 1 Ruang L i n g k u p P c n e l i t i a n 15
3 . 2 O p e r a s i o n a l i s a s i V a r i a b e l . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.3 J e n i s d a n Sumber Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
. . . . . . . . . . . . . . . . . 3 . 4 T e k n i k P e n g u n p u l a n Data 17
3 .5 Model A n a l i s i s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 7
3 . 6 T e k n i k A n a l i s i s Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
BAB I V . ANALISIS DAN PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3
4 . 1 A n a l s i s F a k t o r - f a k t o r y a n g Hempengaruhi
Hargs. J a g u n g d i I n d o n e s i a . . . . . . . . . . . . . . 2 3
4 . 2 A n a l s i s F a k t o r - f a k t o r y a n g Mempengaruhi
P e r m i n t a a n J a g u n g d i I n d o n e s i a . . . . . . . . . . 25
4 . 3 A n a l s i s F a k t o r - f a k t o r y a n g Hempengaruh i
Pennwaran J a g u n g d i I n d o n e s i a . . . . . . . . . . . 27
BAB V . KESIMPULAN DAN REKOMENDASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5 . 1 K e s i m p u l a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5 . 2 Rekomendas i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
DAFTAR KEPUSTAKAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 4
DAFTAR TABEL
Halaman .
Tabel 1 . 1 . Perkembangan Luas Panen Rata -ra ta dan "
Produksi Jagung Selama P e l i t a 111, Pelita I V dan Tahun Pertama P e l i t a V . . . . . . ;. 2
Tabel 1 . 2 . Ekspor dan Impor Jagung d i I n d o n e s i a . . . . . . . . 4
DAFTAR LAHPIRAN
1. Data P r o d u k s i J a g u n g ( Y ) , Ha rga J a g u n g ( X I ) , L u a s - '
La.han ( X 2 ) , PDB ( X ), d a n J u n l a h Penduduk ( X 4 ) d i ;I. . . . I n d o n e s i a Tahun 1 9 0 - 1988 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .". 34
2 . Data P r o d u k s i J a g u n g ( Y ) , Hag ra J a g u n g ( X I ) , L u a s Laha-n ( X 2 ) , PDB ( X ), d a n Jurnlah Penduduk ( X 4 ) d i , 3 . . I n d o n e s i a Ta-hun 19 0 - 1988 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3. A n a l i s i s R e g r e s i H a r g a J a g u n g ( X I ) T e r h a d a p L u a s . . . - - Laham ( X 2 ) , PDB (X3 ), da.n J u m l a h Penduduk (X4 ) :.... 36 .
4 . A n a l i s i s S i m u l t a n P e r m i n t a a n J a g u n g D i I n d o n e s i a ( Y ) T e r h a d a p H a g r a J a g u n g (X ), PDB (X ), d a n
. . . J u n l a h Penduduk (X4) d e n g a n i e t o d e TSL? . . . . . . . . . ;. 37
5 . A n a l i s i s S i r n u l t a n Penawaran J a g u n g D i I n d o n e s i a (Y) T e r h a d a p Harga J a g u n g
. . . . . . . . . . . . . . . . han ( X 2 ) (XI ) d a n L u a s La- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vii
'I'
BAB I
PENDAHULUAN
J a g u n g y a n g d i t a n a m penduduk umumnya v a r i e t a s l o k a l '
d e n g a n p r o d u k t i v i t a s y a n g r e n d a h ( D i r e k t o r a t B i n a P r o d u k s i
Tanaman P a n g a n ) . J a g u n g d i h a s i l k a n u n t u k b e r b a g a i t u j u a n ;
y a i t u (1) bahan makanan penduduk , ( 2 ) makanan t e r n a k , (3 )
bahan men tah u n t u k k e p e r l u a n i n d u s t r i , m i s a l n y a u n t u k -
i n d u s t r i minyak j a g u n g d a n t e p u n g . Sehubungan d e n g a n
i n d u s t r i makanan t e r n a k , maka s e m a k i n membaik k e h i d u p a n '
ekonomi m a s y a r a k a t , maka konsums i p r o t e i n hewani a k a n sema-
I
I
k i n n e n i n g k a t . Dengan d e m i k i a n i n d u s t r i p e t e r n a k a n k h u s u s n y a . . .
1.1 L a t a r B e l a k a n g H a s a l a h
Tanaman j a g u n g merupakan tanaman pokok kedua s e t e l a h
p a d i d a n t anaman y a n g s u d a h lama d i u s a h a k a n o l e h p e t a n i d i
I n d o n e s i a . Penduduk y a n g s u d a h b i a s a mengkonsumsi j a g u n g '
s e b a g a i makanan pokok s e h a r i - h a r i a n t a r a l a i n ; Nusa T e n g g a r a
T imur , T imor T imur , Wadura se r t a s e b a g i a n d a r i n a s y a r a k a t
Maluku d a n I r i a n J a y a .
ransum pakan ayam m e n u n t u t p e n y e d i a a n j a g u n g y a n g s e m a k i n
m e n i n g k a t . Komponen y a n g t e r b e s a r d a r i r ansum p a k a n ayam :
ada . l ah j a g u n g , y a i t u s e b e s a r 50 p e r s e n . Sedangkan k e b u t u h a n ,
j a g u n g u n t u k p e t e r n a k a n m e n i n g k a t m e n j a d i 17 p e r s e n " ' p e r ' .'
t a h u n .
P r o d u k s i j a g u n g d i I n d o n e s i a s e b a h a g i a n b e s a r berasal
d a r i P u l a u Jawa y a i t u s e b e s a r 66 p e r s e n d a n k h u s u s n y a Jawa
I S u l a w e s i S e l a t a n , Sumate ra U t a r a d a Nusa Tenggara Timur
s e b e s a r 34 p e r s e n . D i P u l a u jawa, j agung d i t a n a m t e r u t a m a d i 1 I I l a h a n t e g a l a n d a n l a h a n sawah nas ing -mas ing 77 p e r s e n dan 23
I p e r s e n . D i Luar P u l a u Ja.wa, j agung d i t a n a m te ru tama- d i 1a.han
:I t e g a l a n s e b e s a r 97 p e r s e n ( D i r j e n B i n a P r o d u k s i Tanaman
I Pangan, 1 9 8 9 ) .
T a b e l 1.1. Perkembangan Luas Panen R a t a - r a t a dan P r o d u k s i J a g u n g Se lama P e l i t a 111, P e l i t a I V dan Tahun Pertama. ' P e l i t a V (1978-1985) .
. L a j u per tumbuhan - 0 , 9 p e r s e n 3 , 9 6 p e r s e n 3 , l p e r s e n
__*-__ _ __-_--. _- ___------.-~~.-.------.-___--_l_- - -_--.-- ---
Sumber : Bira P u s a t S t a t i s t i k , J a k a r t a . I
I
,., .-,-- 7 ~ ~ > t , . - - - . , , ' , \ , : ?.i .\! . - . . , .
2 . : - . . .. I - 3
I
..---------.-.---.------.-------..--.------------------------- " .-
Tahun Lu8.s Panen Hasil R a t a - r a t ~ P r o d u k s i ( pe r 1000 h a ) (Ton/ha. ) ( P e r 1000 Ton)
" " ." " -. .-.- --
1978 3555 1 , 0 5 4 0 2 9 . ( 1 0 0 ) ( 1 0 0 ) ( 1 0 0 )
1979 2594 1 , 3 9 3 6 0 6 . ( 6 7 ) ( 132) ( 8 9 )
1980 2735 1 , 4 6 - 3991 ( 7 1 ) ( 1 3 9 ) . .
.- . ( 9 9 )
1981 2955 1 , 5 3 4509 ( 7 6 ) ( 1 4 6 ) ( 1 1 2 )
1982 2061 1 , 5 7 3235 ( 5 3 ) ( 1 4 9 ) ( 8 0 )
. I983 3002 1 , 6 9 5087 ( 7 8 ) ( 1 6 1 ) ( 1 2 6 )
1984 3025 1 , 7 5 5288 ( 7 8 ( 1 6 6 ) ( 1 3 1 )
1985 2440 1 , 7 7 4330 ( 6 3 ) ( 1 6 8 ) ( 1 0 7 ) '
I 1986 3143 1,88 5920
( 8 1 ) ( 1 7 9 ) ( 1 4 7 ) 1987 2626 1 , 9 6 5156
( 6 8 ) ( 1 8 6 ) ( 1 2 8 ) 1988 2675 2 , 4 9 6652
( 6 9 ) ( 2 3 7 ) ( 1 6 5 )
Dari T a b e l 1.1 d i a tas , t e r l i h a t bahwa l a j u pe r tumbu-
han p r o d u k s i p e r i o d e 1978 - 1988 a d a l a h s e b e s a r 3 , I . . - p e r s e n ,
a k a n t e t a p i p r o d u k s i b e r v a r i a s i s e t i a p t a h u n . Kena ikan
p r o d u k s i j a g u n g ya.ng cukup t i n g g i t e r j a d i p a d a t a h u n . 1986
d a n t a h u n 1988 mas ing -mas ing s e b e s a r 46 p e r s e n d a n 85
p e r s e n , h a 1 i n i d i sebabk8 .n pengembangan. - k o m o d i t a s j a g u n g
h i b r i d a . y a n g s emak in m e n i n g k a t . P r o d u k s i t a h u n 1982
mengalami p e n u r u n a n y a n g cukup taj8.m k a r e n a musim kemarau
y a n g p a n j a n g (Thamr in B a s t a r i , 1 9 8 7 ) .
Ha . s i l ra ta-rata j a g u n g d i I n d o n e s i a m e n i n g k a t . d a r i
t a h u n ke t a h u n dengan l a j u pe r t umbuhan s e b e s a r 3,96 p e r s e n .
R a t a - r a t a h a s i l t e r t i n g g i d i c a p a i p a d a t a h u n 1 9 8 8 y a i t u
s e b e s a r 2 , 4 9 t o n l h a . Akan t e t a p i b i l a d i b a n d i n g k a n d e n g a n -
h a s i l d i n e g a r a u t ama p e n g h a s i l j a g u n g d i Asia s e p e r t i RRC
Rata-rata h a s i l y a n g d i c a - p a i s e b e s a - r 3,85 t o n / h a , Muang tha i
s e b e s a r 2 , 5 0 t o n / h a , K o r e a S e l a t a n s e b k s a r 6 , 1 4 t o n / h a , maka-.
r a t a - r a - t a h a m i l ja.gunp, d i I n r f o n e s i a m a s i h l e b i h r e n d a h . - .
Dari s e g i k o n s u m s i , j a z n n g merllpakan hahan makan
ut,a.nrs. dengan konsums i ta .hunan l e b i h d a r i 90 k i l o g r a m p e r
k a p i t a u n t u k k i r a . - k i r s . 17 j u t a d s . r i 63 j u t a penduduk
pedesa8.n d i emp8.t ds.er8.h s e n t r a p r o d u k s i j agung ; y a i t u Jawa
Timur, Jawa Tengah , S u l a w e s i S e l a t a n , d a n Nusa T e n g g a r a
Timur s e l a m a t a h u n 1980 (Tha.mrin B u s t a r i , 1 9 8 7 ) .
P e r a n j agung s e b a g a i b a r a n g s u b s t i t u s i / p e n g g a n t i
b e r a s a t a u bahkan merupakan menu u t a m a d i b e b e r a p a d a e r a h
t e r t e n t u , t e l a h trrenempatkan komod i t a s j a g u n g s e b a g a i t anaman
y a n g b a n y a k d i u s a h a k a n o l e h p e t a n i . p e r m i n t a a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a a k h i r - a k h i r i n i menunjukkan p e n i n g k n t a n y a n g l e b i h
t i n g g i d a r i p a d a l a j u p r o d u k s i . T a b e l 2 d i bawah i n i
mangga.mbark8.n bahwa. s e l i s i h a n t a r a impor d a n e k s p o r j a g u n g
c e n d e r u n g m e n i n g k a t . P e n i n g k a t a n vo lume impor i n i t e l a h
menambah p e n g e l u a r a n d e v i s a y a n g s e h a r u s n y a d a p a t d i g u n a k a n
p a d a k e g i a t a n pembangunan b i d a n g l a i n n y a . O l e h k a r e n a i t u
d a l a m j a n g k a p a n j a n g p e r l u d i t e m p u h u p a y a y a n g d i t u j u k a n
a g a r t e r c a p a i swasembada p r o d u k s i j a g u n g d i I n d o n e s i a ,
t e r u t a r n a m e l a l u i pengembangan t e k n o l o g i b a r u s e r t a p e r b a i k a n
s is tem p e l a y a n a n d i t i n g k a t p e t a n i .
T a b e l 1 . 2 . E k s p o r d a n Impor J a g u n g d i I n d o n e s i a
E s k p o r ( T o n )
Impor s e l i s i h ( T o n ) ( T o n )
Sumber : B i r o P u s a t S t a t i s t i k , J a k a r t a
P r o d u k s i t o t a l j a g u n g d i I n d o n e s i a d a p a t d i l i h a t d a r i
l a m p i r a n 1, m u l a i d a r i t a h u n 1970 s a m p a i d e n g a n t a h u n 1 9 8 8
d i m a n a a n g k a - a n g k a t e r s e b u t m e m p e r l i h a t k a n mengen8.i
k e b u t u h a n p e r m i n t a a n j a g u n g d i I n d o n e s i a . Sehubungan d e n g a n
i t u l a h , maka d i p e r l u k a n a n g k a - a n g k a dugaa-n ( e s t imasi) u n t u k
mengka j i d a n m e n g a n a l isis v a r i a b e l - v a r i a b e l y a n g d i d u g a
mempunyai p e n g a r u h t e r h a d a p harga. , p e r r n i n t a a n d a n penawaran
j agurtg d i I n d o n e s i a . Sedangkan pen i n g k a t a n p e r m i n t a a n
d i p e n g a r u h i o l e h t i n g k a t h a r g a j a g u n g ya.ng b e r l a k u ,
p e n d a p a t a n m a s y a r a k a t , j u m l a h penduduk , d a n l u a s l a h a n
2.1 I d e n t i f i k a s i H a s a l a h
B e r d ~ s a r k a n u r a i a - n p a d a l a t a r b e l a k a n g d i a t a s , maka
d a . p ~ . t dikenuk8.ks.n b e b e r a p a m a s a l a h da lau t p e n e l i t i a n i n i ,
y a i t u s e b a g a i b e r i k u t .
( 1) Se j auhmana p e n g a r u h f a k t o r p r o d u k s i d o m e s t i k b r u t o
(PDB), j u m l a h penduduk , d a n l u a s l a h a n j a g u n g b e r p e n g a -
r u h t e r h s . d a p h a r g a j a g u n g d i I n d o n e s i a .
( 2 ) S e j a u h mana f a . k t o r h a r g a j a g u n g , PDB, d a n j u m l a h
penduduk b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r m i n t a a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a .
( 3 ) S e j s.uhman8. f a k t o r ha.gra j agung d a n 1ua.s l a h a n j a g u n g
mempenga-ruhi p e r n a w a r a n j a g u n g d i I n d o n e s i a . .
1-3 Haksud d a n T u j u a n P e n e l i t i a n
Maksud d i l a k u k a n n y a p e n e l i ' t i a n i n i a d a l a h u n t u k I m e m p e l a j a r i f a k t o r - f a k t o r y a n g mempengaruhi h a r g a ,
p e r m i n t a m d a n penawaran j a g u n g d i I n d o n e s i a . Adapun t u j u a n
p e n e l i t i a n i n i a d a l a h u n t u k .
( 1) Menge t ahu i s a m p a i s e j a u h m a n a p e n g a r u h mas ing -mas ing
f a k t o r PDB, j u m l a h penduduk , d a n l u a s l a h a n j a g u n g
t e r h a d a p harga. j a g u n g d i I n d o n e s i a .
I
( 2 ) M e n g e t a h u i sejauhma-na. p e n g a r u h f a k t o r ha-rga. j s .gung, PDB,
d a n j u m l a h p e n d u d u k t e r h a d a p y e r m i n t a a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a .
( 3 ) M e n g a n a l isis p e n g a r u h h a r g a j a g u n g dan l u a s l a h a n ja.gung
t e r h a d a p p e n a w a r a n j a n g u n g d i I n d o n e s i a .
1.4 Kegunaan P e n e l i t i a n
Hasi l pene l i t i a n i n i d i h a r a p k a n b e r g u n a u n t u k .
( 1) S e b ~ . g a i b8.hs.n i n f o r m a - s i ds.n p e r t i m t a n g a n b a g i p e t a n i
j a g u n g d a n i n s t a n s i t e r k a i t d i I n d o n e s i a da-lam
merumuskan k e b i jaksa.naa.n pengembangan k o m o d i t a s j a g u n g
d i I n d o n e s i a .
( 2 ) S e b a g a i b a h a n p e r b a n d i n g a n d a n i n f o r r n a s i b a g i p e n e l i t i
l e b i h l a n j u t s e h i n g g a rnemperoleh gambaran y a n g l e b i h
j e l a s t e n t a n g h a r g a , p e r m i n t a a n clan p e n a w a r a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a .
( 3 ) B a g i pengembangan i l m u , s e b a g a i b a h a n t ambahan d a l a m
I m e m p e r l u a s d8.n memperdalam i l m u t a t a n i a g a k o m o d i t a s
j a g u n g d i I n d o n e s i a .
"I'
BAB I1
KERANGKA P I K I R A N DAN PERUHUSAN H I P O T E S I S
2.1 Kcrangka P i k i r a n
2.1.1 Teori Permintaan J Dalam i l m u ekonomi ' p e n g e r t i a n pe rmin ta8 .n a . d a l a h
j u m l a h b a r a n g y a n g d i b u t u h k 8 . n d a n d i i n g i n k a n b e r d a s a r k a n
s k ~ l s . p r i o r i t a s y a n g d i d u k u n g o l e h d a y a b e l i d8.n b i a s a n y a
d a y a b e l i i n i d i u k u r da.18.n s a t u a n m o n e t e r ( u a n g ) p a d a
t i n g k a t h a r g a , w a k t u d a n tempat t e r t e n t u ( N i c h o l s o n , 1 9 8 3 ) .
O l e h k a r e n a i t u p a r a ekonom merumuskan p e r m i n t a a n konsumen
s e b a g a i i n t e r a k s i a n t a r a d u a k e k u a t a n ; y a i t u ( a ) bahwa
konsumen m e m i l i k i p r e f e r e n s i a t a u m i n a t p a d a k o m o d i t i
t e r t e n t u , ( b ) d i a s u ~ ~ s i k a n konsumen m e m i l i k i p e n d a p a t a n y a n g
t e r b a t a s , s e h i n g g a kemamyuan m e m b e l i ( d a y a b e l i ) t e r h a d a p
s u a t u k o r n o d i t a s j u g a t e r b a - t a s ( N i c h o l s o n , 1 9 8 3 ) .
T e o r i p e r m i n t a a n L e r t u j u n n u n t u k m e n j e l a s k a n p e r i l a k u
konsurnen d i ps.sar d a l a m mengkonsumsi s u a t u p r o d u k g u n a
I memenuhi k e b u t u h a n n y a . P e r n i n t a a n t e r h a d a p s u a t u p r o d u k
1 d i p e n g a r u h i o l e h b e b e r a p a f a k t o r a n t a r a l a i n , ( 1 ) h a r g a d a r i
p r o d u k y a n g b e r s a n g k u t a n , ( 2 ) p e n d a p a t a n konsumen, ( 3 ) h a r g a
I b a r a n g p e n g g a n t i , ( 4 ) c i t a rasa, d a n ( 5 ) j u m l a h y e n d u d u k . I I B i l ~ . penda.pa.ts.n s e s e o r a n g m e n i n g k a t , ma.ka a d a
k e c e n d e r u n g a n k u n s u m s i n y a akan b e r u t a h d a n bara .ng y a n g
d i m i n t a j u g a b e r u b a h m e n i n g k a t . D e m i k i a n j u g a j i k a h a r g a
L a r a n g t u r u n , s e d a n g k a n f a k t o r l a i n d i a n g g a p t e t a p , maka a d a
- . - :. . - ~ . \ : , , ',; ,,,:. 3 . t - 5 - - 1 . ; ,- , , ,-\: . . 7
. - . - . , . , *: . . -1
k e c e n d e r u n g a n d a y a b e l i m a s y a r a k a t a k a n n a i k , k a r e n a n i l a i
u a n g a k a n n a i k s e b a g a i a k i b a t n i l a i b a r a n g y a n g l e b i h murah .
Menuru t B i l a s (1985), p e r n i n t a a n secara unum d a p a t
d i f o r m u l a s i k a n s e b a g a i b e r i k u t .
96 f ( P x , I , P b s P , E )
d i m a n a , Qd = J u m l a h b a r a n g X y a n g d i m i n t a p e r u n i t wak tu
P, = Harga b a r a n g X t e r s e b u t
.I = P e n d a p a t a n konsumen
Pb = H a - r g ~ . b a r a n g p e n g g a n t i
P = J u m l a h p e n d u d u k
E = C i t a r a s a .
S u d a r s o n o ( 1984) ~ ~ e n g e m u kakan bahwa t e o r i p e r m i n t a a n
dap8.t; d i j e l a s k a r l deng8.n b e b e r s . p a p e n d e k a t a n ; y a i t u
p e n d e k a t a n t r a d i s o n a l d a n p e n d e k a t a n m o d e r n . P e n d e k a t a n
t r a d i s o n a . 1 menggunakan t i t i k t o l a k d a r i k o n s e p u t i l i t a s ,
s e d a n g k a n p e n d e k a t a n modern b e r t i t i k t o l a k d a r i a n a l i s i s
k u a n t i t a t i f d e n g a n menggunakan ~ i o d e l - m o d e l statist i k a a t a u
y a n g l e b i h d i k e n a l d e n g a n e k o n o m e t r i k a .
S e c a r a t r a d i s i o n a l , k u r v a p e r m i n t a a n konsumen. d a p a t
d i a n a l i s i s m e l a l u i t e o r i kegunaan ( u t i l i t i ) d a n k u r v a
i n d e f e r e n s e o r a n g konsumen. F u n g s i k e g u n a a n d u a b a r a n g X d a n
Y b a g i konsumen d a p a t d i t u l i s k a n s e b a g a i b e r i k u t .
U = F ( X , Y ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (1)
U, = f ( X )
lJy = f ( Y )
d i m 8 . n ~ ; 11, = g u n a d 8 . r i b a r a n g X ,
U y = g u n a d a r i b a r a n g Y .
Dengan d e m i k i a n f u n g s i p e r m i n t a a n konsumen i n i a d a l a h
r n e n j e l a s k a n b a g a i m a n a m e n g k o ~ ~ b i n a s i k a n a n t a r a b a r a n g X d a n
h a r a n g Y, s e h i n g g a a k a n m e m b e r i k a n k e p u a s a n y a n g m a k s i m a l
k e p a d a konsumen . Untuk m e n d a p a t k a n k e p u a s a n maksimum d a l a m
m e n g k o n s u m s i b a - r a n g X d a n Y , maka h a r u s memenuhi p e r s y - a r a t a n
s e b a g a . i b e r i k u t ( B i l a s , 1985),
x P~ d i m a n a , Px = h a r g a b a r a n g X
P y = h a r g a b a r a n g Y
U n t u k m e n c a p a i k e y u a s a n maksimum, konsumen d i h a d a p k a n
p a d a k e n d a l a u t a m a y a i t u p e n d a p a t a n y a n g t e r b a t a s . S e c a r a
m a t e m a t i s h u b u n g a n h a r g a d a n p e n d a p a t a n d a p a t d i p e r o l e h
p e r s a m a a n s e b a g a i b e r i k u t . X = f( P,, P,, I ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 3 1
Dari ~lersarna8 .n ( 3 ) d i a t a s terg8.mba.r bnhwa j u m l a h b a r a n g X
y a n g d i m i n t a t e r g a n t u n g p a d a h a r g a barang X , h a r g a b a r a n g Y
ds.n penrJapnt8.n konsumen ( I ) y a n g b e r s a n g k u t a n .
B a r a n g X s e l a i n d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r - f a k t o r
tersebut d i a t a s j u g a d i p e n g a r u h i o l e h s e l e r a konsumen a . t a s
b a r a n g i t u . Hubungan t e r s e b u t d a p a t d i j e l a s k a n d a l a m
pers8.ma.a.n d i b8.ws.h i n i . X f ( P,, P y , I , S ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 4 )
dims.na., P x = h a r g s . b a r a n g X
P y = h a r g a b a r a n g 'I
I = p e n d a p a t a n konsumen
S = s e l e r a konsumen
X = b a r a n g X yang d i k o n s u m s i
I F u n g s i p e r m i n t a m dap8. t p u l a d i j e l a s k a n deng8.n k u r v a
i n d i f e r e n . K u r v a i n d i f e r e n a d a l a h k u r v a y n n g menghubungkan
t i t i k - t i t i k k e p u a s a n b e r b a g a i k o m b i n a s i aria-tara d u a macam
I b n r a n g a t a u l e b i h y a n g d i k o n s u m s i . Menuru t F e r g u s o n d a n
G o u l d (1981), pads t i t i k - t i t i k t e r s e b u t k o m b i n a s i k o n s u m s i I 1
I a n t a r a dua a t a u l e b i h b a r a n g member ikan k e p u a s a n y a n g sama.
S e o r a n g konsumen d a p a t mengkonsumsi d u a macam b a r a n g
I pad8. t i n g k a t p e n d a p a t a n y a n g t e t ~ p dart t i n g k a t p e n d a p a t a n i
, y a n g m e n i n g k a t . P a d a t i n g k a t p e n d a p a t a n y a n g t e t a p k o m b i n a s i
I k o n s u m s i d u a b a r a n g a k a n m e r ~ b e r i k a n t i t i k k e p u a s a n p a d a
p e n d s p a t a n t e r s e b u t da.n d e n g a n a d a n y a k e n a i k a n p e n d a p a t a n ,
maka t i t i k k e p u a s a n n a i k p a d a t i n g k a t y a n g l e b i h t i n g g i .
D o m i n i c k S a l v a t o r e ( 1989), m e n g a t a k a n bahwa
I p e r m i n t a a n pasar secara k e s e l u r u h a n ( ~ g r e g a t e demand) u n t u k
s u a t u k o m o d i t i m e n u n j u k k a n j u m l a h - j u m l a h a . l t e r n a t i f d a r i
I I ko t r tod i t a s y a n g d i m i n t a p e r p e r i o d e wak tu , p a d a berb8.ga. i h a r g a
I
a l t e r n a t i f , o l e h s e m u a p e r o r a n g a n d a l a m pasar . J a d i I
i p e r m i n t a a n p a s n r d i p [ e n g a r u h i o l e h f a k t o r - f a k t o r y a n g menen-
I t u k a n p e r t r i i n t a a n p e r o r a n g a n d a n jum1a.h p e m b e l i d i pasar .
I
I
I I
1
I
! I I
i I i
i I I
I
1 I
2.1.2 T e o r i Penawarnn '
F u n g s i p e n a w a r a n menun jukkan hubungan a n t a r a j u m l a h
y a n g d i t a w a r k a n d e n g a n semua f a k t o r y a n g m e n p e n g a r u h i n y a .
S e d a n g k a n h u b u n g a n a n t a r a j u m l a h y a n g d i t a w a r k a n d e n g a n . . .
harga . b a r a n g i t u s e n d i r i d e n g a n menganggap f a k t o r - f a k t o r
y a n g l a i n t e t n p ( c a t e r i b u s p a r i b u s ) a d a l a h merupakan k u r v a
p e n a w a r a n .
R u r v a p e n a w a r a n a d a l a h h u b u n g a n a n t a r a j u m l a h
ms.ksimum s u a t u b a r a n g y a n g d i b e l i o l e h konsumen pads. ws.kt11
t e r t e n t u . Pcn8.ws.rs.n s u a . t u b a r a n g d i d a s s . r k 8 . n p a d a p e r i 1 8 . k ~
p r o d u s e n u n t u k memaksimumkan k e u n t u n g a n .
Fungsi p e n a w a r a n t i d a k t e r lepas d a r i p r o d u k s i , b i a y a
clan ps .sar . Q l e h k a r e n a p e n a w a r a n 5s.ngs.t t e r g a n t u n g p a d a
f a k t o r - f a k t o r p r o d u k s i , b i a .ya d a n p a s a r i t u s e n d i r i .
S e s e o r a n g p r o d u s e n m e n g i n g i n k a n k e g i a t a n p r o d u k s i n y a
m e n g h a s i l k a n k e u n t u n g a n t e r b e s a r b a g i n y a , d e m i k i a n j u g a
s e o r n n g p e t a n i . U n t u k i t u naka p e n e l i t i a n i n i kengs .sumsika .n
p e t a n i s e l a u b e r t i n d a k r a s i o n a l . A g a r t u j u a n u n t u k
m e m p e r o l e h k e u n t u n g a n terbesar d a p a t d i c a p a i , p e t a n i akan
m e m i l i h t a n a m a n y a n g p a l i n g m e n g u n t u n g k a n b a g i n y a .
Dalam m e m i l i h t a n a m a n y a n g a k a n d i b u d i d y a k ~ n p e t a n i
d i h a d s p k a n p a d a k o n d i s i , i k l i m , t a n a h , s e r t a s a r a n a
p s r t a n i a n ys-ng a d a ds.n 18 . in-1s- in f a k t o r . G a i r a h s e o r a n g
p e t a n i d a l a m menanam j a g u n g j u g a d i p e n g a r u h i o l e h h a r g a
j a g u n g t e r s e b u t . Apahah h a r g a sec8.r~. e k o n o r r ~ i s member i
k e u n t u n g a n m a k s i m a l b a g i n y a . U e n u r u t M u b y a r t o (1985) h a r g a
b a g i p e t a n i a d a l a h sa1s.h 5 s - t u g e j a l s . e k o n o m i y a n g s a n g a t
p e n t i n g y a n g b e r h u b u n g s - n deng8.n p e ' r i l s . k u n y a . , b a i k s e b a g a i
p r o d u s e n maupun s e b a g a i k o n s u m e n .
M e n u r u t H e n d e r s o n a n d Q u a n d t (1980) f u n g s i p e n a w a r a n
s e c a r a m a t e m a t i s d a p a t d i t u r u n k a n d a r i f u n g s i p r o d u k s i ;
y a i t u :
F u n g s i p r o d u k s i : Q = f ( X 1 , X2) . . . . . . . . . . . ( 5 )
M a k s i m i s a s i K e u n t u n g a n : = P . Q - C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d i m m a : ?T = bieuntunga.n maksimum
P = h a r g a o u t p u t
r i h a r g a i n p u t k e i
X i = j u n i l a h i n p u t y a n g d i g u n a k 8 . n
S y a r a t maksimum y a i t u t u r u n a n pertama d a r i f u n g s i
sama. deng8.n n o 1 d8.n tur11na.n k e d u a n y a l e b i h k e c i l d a . r i n o l .
S e h i n g g u d a r i p e r s a m a a n ( 6 ) d a n ( 7 ) d i a t a s d a p a t d i k e t a h u i
ba.hwa p r o d u k s i m e r u p a k a n f u n g s i d a . r i h a r g a i n p u t d a n h a r g a
613 t p u t .
Q f ( r l , r2, P ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 7
P a k t o r - f a k t o r ya.ng m e m p e n g a r u h i p e n a w a r a n s u a t u
k o m o d i t i p e r t a n i 8 . n selairl ha rga . b a r a n g i t u s e n d i r i j u g a
d i p e n g a r u h i o l e h h a r g a b a r a n g l a i n , l u a s l a h a n , k e a d a a n
a l a n , t i n g k a t t e k n o l o g i d a n l a i n s e h a g a i n y a ( T e k e n , 1980) .
K e p u t u s a n p e t a n i u n t u k m e m p e r l u a s a t a u mena.mbah
p r o d u k s i n y a d a p a t d i t e n t u k a n o l e h k o n d i s i - k o n d i s i :
(1) J i k a dMR/'dQ l e b i h b e s a r d a r i dTR/dQ, maka p e t a n i a k a n
m e n a i k k a n p r o d u k s i n y a .
( 2 ) J i k a dMR./Dq l e b i h k e c i l d a r i dTR/dQ, maka p e t a n i ak8.n
m e n u r u n k a n p r o d u k s i n y a . ( D e b e r t i n , 1986) .
Hubungan a n t a r s . j u m l a h ba.rs.ng ya.rrg d i t a w a r k a n d e n g a n
h a r g a b a r a n g i t u s e n d i r i m e u ~ p u n y a i h u b u n g a n y a n g p o s i t i f .
S e m a k i n t i n g g i h a r g a a k a n menyebabkan j u m l a h b a r a n g y a n g
d i t a w a r k a n s e m a k i n b e s a r , b e g i t u p u l a s e b a l i k n y s sema-k in
r e n d a h h a r g a b a r a n g menyebabkan j u n l a h b a r a . n g y a n g
d i t a w a r k a n a k a n s e m a k i n s e d i k i t . P e n i n g k a t a n a t a u p e n u r u n a n d a r i h a r g a i n p u t a k a n
m e n g g e s e r f u n g s i p e n a w a r a n k e k a n a n a t a u k e k i r i , d i m a n a
k e a d s a n ha.rga b a r a n g yang d i t a w a r k a n d i pasar sama.
L u a s l a h a n s a n g a t b e r p e n g a r u h t e r h a d a p j u m l a h p r o d u k
y a n g d iha . s i1ka .n . S e m a k i n l u a s la.han ya.ng d i t a n a m ma-ka a k a n
sema.kin b a n y a k j u m l a h p r o d u k y a n g d i t a w a r k a n d a n s e b a l i n y a
s e m a k i n k e c i l l a h a n y a n g d i t a n a m i t a n a m a n t e r t e n t u maka a k a n
s e m a k i n s e d i k i t p r o d u k y a n g d i h a s i l k a n n y a .
B e r d ~ s a r k a n t e o r i e k o n o m i d i a t a s , maka p e n a w a r a n
j a g u n g d i I n d o n e s i a d i p e n g a r u h i o l e h b e b e r a p a v a r i a b e l y a i t u
h a r g a ja-gung, h a r g a b a r a n g l a i n , h a r g a i n p u t , l u a s l a h a n ,
t e k n o l o g i d8.n c u r a h h u j a n . Akan t e t a p i y a n g a k a n d i m a s u k k a n
seb8.ga. i v a r i a b e l y a n g d i a n a l i s i s a d a l a h harga . j a g u n g d a n
l u s s l a h a n , s e d a n g k a n v a r i a b e l l a i n n y ~ d i a n g g a p k o n s t a n ,
k a r s n s . t anaman j a g u n g d i I n d o n e s i a . umurnnya. l e b i h b a n y a k
d i p e n g a r u h i o l e h v a r i a . b e 1 h a r g a d a n l u a s l a h a n .
Atas d a s a r p e m i k i r a n d i a - t a s , rna.ka f u n g s i p e n a w a r a n
jo.gung d i I n d o n e s i a y a n g ak8.n d i a n a l i s i s , secara matemat is
a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t .
Q, = f ( P , L ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 8
d i m s n a 9, = jum1a.h ja .gung y a n g d i t a w a r k a . n
P = hs-rgs. j a g u n g
L = l u a s l a h a n .
2.2 Perumusan Hipotesis
B e r d a s a r k a n u r a i a n d a l a m k e r a n g p i k i r a n d i a t a s ,
d i r u m u s k a n h i p o t e s i s s e b a g a i b e r i k u t . (1) F a k t o r p r o d u k d o m e s t i k b r u t o ( P D B ) , j u m l a h p e n d u d u k ,
d a n l u a s l a h a n j a g u n g secara b e r s a m a - s a m a b e r p e n g a r u h
t e r h a d a p h a r g a j a g u n g d i I n d o n e s i a .
( 2 ) Harga j a g u n g , p r o d u k d o m e s t i k b r u t o , da.n j u m l a h p e n d u d u k
s e c a r a k e s e l u r u h a n b e r p e n g f t r u h t e r h a d 8 . p p e r m i n t a a n
j a g u n g d i I n d o n e s i a .
( 3 ) F a k t o r h a r g a j a g u n g d a n l u a s l n h a n j a g u n g s e c a r a
b e r s a m a - s a m a b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e n a w a r a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a .
BAB I11
METODE PENELITIAN
3 - 1 Ruang Lingkup P e n e l i t i a n
P e n e l i t i a n i n i mencakup 8.118.1 isis h a r g a j agung,
p e r n i n t a a n , d s n p e n a w a r a n j a g u n g d i I n d o n e s i a . Seja.kM t a h u n
1970 s a m p a i d e n g a n t a h u n 1988. Data y a n g d i k u m p u l k a n
b e r s i f a t , , i;c.r..is;i~ ,.., , menc8.kup ha rga . j a.gung, p e n d a p a . t a n
d o r n e s t i k b r u t o , l u a s l a h a n jagung d i I n d o n e s i a , d a n j u m l a h
p e n d u d u k I n d o n e s i a .
P e m i l i h a n k o m o d i t ~ s j a g u n g sebagai o b j e k p e n e l i t i a n
I k a r e n a k o m o d i t a s i n i s a n g a t b a n y a k k e g u n a a n n y a d a l a m
msrsynrakat , . D i s a n p i n g s e b a g a i b a h a n makanan p o k o k d i
s sba .ga ia .n d a e r a h I n d o n e s i a , j u g a b a n y a k d i g u n a k a n u n t u k
b a h a n b a k u i n d i s t r i rumah t a n g g a . K o m o d i t a s j a g u n g j u g a
s1~ds .h s e j 8 . k 1s.ma d i t a n a m d i I n d o n e s i a , s e h i n g g a hs.mpir
s e l u r u h p e n d u d u k I n d o n e s i a s u d a h m e n g e n a l j a g u n g s e b a g a i
makan8.n.
3.2 O p e r a s i o n a l i s a s i Variabcl
U n t u k n i e n g h i n d a r i k e k e l i r u a n d a l a m i n e n g a r t i k a n dan
! 1 mengukur v a r i a b e l p e n e l i t i a n yang d i a j u k a n d a l a m p e n e l i t i a n
i n i , ms.ka p e n e l i t i m e n j e l a s k a n v a r i a . b e 1 - v a r iabel p e n e l i t i a n
s c t a g a i b e r i k u t .
( 1 ) Harga j a n g u n g .
I I a r g ~ . jngung d ims.ksud s d a l a h r 8 . t a . - r a t 8 h a r g a
j a g u n g d i I n d o n e s i a da1s.m s s . t u %a-hun t e r t e n t u . Satrlan
15
I
u k u r y a n g d i g u n a k a . n a d a l 8 . h r u p i 8 . h p e r 100 k g . U k u r a n
d a t u n y a a d a l a h r a s i o .
( 2 ) F e r r n i n t a a n j a g u n g .
P e r m i n t a - a n j a g u n g d i m a k s u d a d a l a h j u m l a h
k e h u t u h a n j a g u n g da.1s.m s a . t u ts .hun t e r t u n t u . S s . t u a n n y a
a d a l a h r i b u a n t o n . Ukuran d ~ t a n y a a d a l a h r a s i o .
(3) P c n a w a r a n j a g u n g .
Penaws. ran j s .gung n ~ e r u p a k a n p r o d c r k s i j a g u n g d i
I n d o n e s i a p a d a s a t u t a u h n t e r t c n t u . S a t u a n n y a ada1a .h
r i b u a n t o n . S e d a n g k a n u k u r a n d a t a n y a a d a l a h r a s i o .
( 4 ) L u a s l a h a n .
L u a s l a h a n d i m a k s u d a d a l n h l u a s l a h a n g a r a . p a n
p e t a n i u n t u k d i t a . n a m i k o m o d i t a s j jagung d i I n d o n e s i a
d a l a m s a t u t a h u n t e r t e n t u . S a t u a n n y a a d a l a h r i b u a n
h e k t e r . 1Jkuran d a t a n y a adu.l.ah r a s i o .
( 5 ) P e n d a p a t a n d o ~ n e s t i k b r u t o ( P D B ) .
PDB m e r u p a k a n p r o d u k d o n ~ e ~ ; s t i k b r u t o sa.mp8.i s a . t u
t a h u n t e r t e n t u . S n . t u ~ . n n y n a d a l ~ h n ~ i l y a r , s edangk8 .n
u k u r s n d a t a n y a r a . s i o .
( 6 ) J u m l n h p e n d u d u k .
. Jumlah p e n d u d u k d innks13d a d a l a h jum1u.h pencluduk
I n d o n e s i a sampai pada t a h u n t e r t e n t u . S n t u a n n y ~ adalah
r i b u 8 . n ,l i w a . 1Jk1~rs.n d a t a n y a a d a l a h r a s i o .
3 . 3 J e n i s dnn Sumber Data
Dats y a n g a k a n d i k u m p u l k a n u n t u k d i a n 8 . l i s i . s da l a rn
p e n s l i t i a n i n i ads.1a.h d a t s . s I - ;under . Selclrclh d a t a . y a n g
3*. 5- 1 / . ~ / ~ & & 6 -O"/ -d/ ZJ L
9J- 00 17 .
d i b u t u h k a n d i p e r o l e h d a r i B i r o P u s a t S t a t i s t i k (BPS)
J a k a r t a . Data s k u n d e r d imaksud t e r d i r i d a r i :
( I ) hargs . jagunp, d i I n d o r ~ e s i a ys.ng d i c a t a t d i BPS s e j a k
t a h u n 1970 sanpai dengan 1988..
(2) . J umlah permint,aa.n a- tau jum1s.h penawaran ja.gung d i
I n d o n e s i a yang t e r c a t a t d i BPS; y a i t u jum1a.h p r o d u k s i
jagung d i I n d o n e s i a . s e j a k t a h u n 1970 sanpa . i t a h u n 1988 .
(3) Produk d o m e s t i k b r u t o ; y a i t u n i l a i p r o d u k o i da1a.m n e g e r i
k o t o r s e j a k ta.hun 1970 s a m p a i d e n g a n ta-hun 1 9 8 8 .
( 4 ) L u a s l a h a n j a g u n g d i I n d o n e s i a y a n g d o i g a r a p o l e h p e t a n i
u n t u k m e n g h a s i l k a n ja.gung yang t e rca ta t d i BPS s e j a k
t a h u n 1970 s a m p a i d e n g a n t a h u n 1988 .
( 5 ) J u m l a h penduduk I n d o n e s i a y a n g t e r c a t a t d i BPS s e t i a p
t a u h n s e j a k t a h u n 1970 s a m p a i d e n g a n 1 9 8 8 .
3 .4 T e k n i k Pengumpulan Data
Data y a n g d i b u t u h k a n d ikumpu lkan m u l a i t a h u n 1970
s a m p a i dengan tahun 1988, y a i t u d a t a t a h u n a k h i r y a n g
t e r ca t a t d i BPS J a k a r t a . O l e h k a r e n a p e n e l i t i a n i n i
d i l a k u k a n p a d a b u l a n S e p t e m b e r 1990, maka d a t a t a h u n a k h i r
yang t e r s e d i a d i BPS a d a l a h s a m p a i t a h u n 1 9 8 8 . P e n c a t a t a n d i
l a k u k a n la r igsung d a r i l a p o r a n BPS d a n s e b a g i a n d i f o t o c o p y .
3.5 Hodel A n a l i s i s
Ketiga m a s l a h y a n g d i a j u k a n d i a t a s , a k a n d i a n a l i s i s
d e n g a n p e n d e k a t a n model a - n a l i s i s r e g r e s i b e r g a n d a d e n g a n
me toda TSLS ( t w o s t a g e l eas t s q u a r e ) . Model a n a l i s i s i n i
18
d i d a s a r k a n d a r i t e o r i pe rmin ta .an d a n p e n a w a r a n s e b a g a i
. . . . . F u n g s i p e r a i n t a a n : Qd = a, + alP1 + a 2 X i + + e i ( 9 )
. . . . . P u n g s i pcnaw8.rs.n : 8, G o + b l P l + b Z Y i + + u i ( 1 0 )
d i m a n a ; Qd = j u m l a h p r o d u k y a n g d i m i n t a
Qs jclmlah p r o d u k y a n g dita1.rarks.n
P 1 h a r g a p r o d u k
X i , Y i v a r i a b e l e k s o g e n
e ij u = v a r i a b e l gangguan
Untuk mempero leh estimasi y a n g t i d n k b i a s da.n
k o n s i s t e n , maka a n a l i s i s y a n g aka-n diguna.ka.n a d a l a h
p e r s a m a a n sirnu1ta.n ( s i m u l t a n i o u s e q u a t i o n ) d e n g a n m e t o d a t c m
!-;tllfige I ~ ~ ! - . . . . . . La .... .!sq;.clarc? ((TSLS); y a i t i l d e n g a n mode l l e b i h d a r i
- . Dalarn a n a l i s l s p e r m i n t a a n d a n penawara-n i n i
d i a s i m s i k a n bs.hwa Q = Qs, s e h i n g g a d i p e r o l e h persama.an.
d i m a n a ; Qd = j u m l a h p e r m i n t a a n j a g u n g ( 1 0 0 0 t o n )
9,. = j u m l a h yens.waran j a g u n g ( 1 0 0 0 t o n ) J
A
X 1 = ha. rga ja .gung (Rp. / I 0 0 k g )
X 2 = l u a s 1ahs.n j a g u n g ( 1 0 0 0 ha.)
X g = p r o d u k d o n l e s t i k b r u t o ( r n i l y a r )
, . . X4 = j u m l a h penduduk I n d o n e s i a ( 1 0 0 0 j i w a )
Pers~ .ma .an d i a t a s mempunyai perss.ms.an e n d o g e n dus.,
y a i t u %/Q, d a n XI d e n g a n v a r i a b e l e!:sogen ad8.la.h X2, X g ,
d a n X4 se r ta d u a v a r i a b e l pengganggu y a i t u ei da.n u i .
1 9
M e n u r u t t e o r i p e r m i n t a a n d a n p e n a w a r a n , t e r j a d i n y a
kese imbang8.n m e n u n j u k k a n a d a h11bungs.n y a n g ss.1 i n g
mempen2s.ruhi a n t a r s . v a r i s . b e 1 Qd/QS d8.n Xldengan f a . k t o r
g a n g g u a n , s e h i n g g a v a - r i a b e l X1 ( h a r g a . j a g u n g ) j u g a
d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r g a n g g u a n . I n i b e r m t i a d a k o r e l a s i
s.nt,ars. v8.r i a b e l X1 d a n f a k t o r gsr.nggu8.n.
I Jn tuk m e n g h i n d a r i h a 1 t e r s e b u t , maka a n a l i s i s
d i s e l e s a i k a n d e n g a n u ~ e n g g u n a k a n m e t o d e TSLS . T u j u a n
d i g u n a k a n n y a m e t o d e i n i a d a l a h u n t u k m e n g g a n t i the
l:::tc:c:f~as.t:.ic ct~bagfr.ii<:~r;c..cs ~>,:/:?.2an,sti2r-:,' v a r i a b e l h a r g a d e n g a n
k o m b i n a s i l i n i e r d a n v a r i a b e l p r e d e t e r n i n a n d a l a m m o d e l .
Kemudian menggunakan k o m b i n a s i h a r g a t e r s e b u t ( X I ) s e b a g a i
e s t i m a s i h a r g a u n t u k m e n g g a n t i h a r g a y a n g a . s l i . S e l a n j u t n y a
p e r s a m a a n s i m u l t a n d i a t a s d i i d e n t i f i k a s i , s e h i n g g a
d i k e t , a . h u i s.pak8.h p e r s a r n s a n i t u t e r u ~ a s u k ( 1) p e r s a m a a n ya.ng
t e r i d e n t i f i k a s i a t a u ( 2 ) p e r s a m a a n y s n g t i d a k t e r i d e n t i f i k a -
s i . I d e n t i f i k a s i m o d e l t e r g a n t u n g pa.da b a n y a k n y a v a . r i a b e 1
e n d o g e n 1 d a l a m p e r s a m a a n t e r s e b u t , b a n y a k n y a v a r i a b e l
p r e d e t e r m i n a . n ( K ) d a n b a n y a k n y a v a r i a b e l p r e d e t r m i n a n (k) . Berd.s.sark8.n persa.ma.an p e r m i n t a m d a n p e n a w a r a n j u g u n g d i
P e r s a n a n . n p e r m i n t a n n t e r m a s u k y a n g t e r i d e n t i f a s k i k a r e k a
K - k > n - 1, d e m i k i a n juga . p e r s a m a a n p e n a w a r a n ada.1a.h
p e r s a m a a n y a n g t e r i d e n t i f i k a s i , s e h i n g g a m o d e l i n i c o c o k d i
a n a l i s i s d e n g a n m o t o d e TSLS.
P e n g a n a l i s i s a n p e r m i n t a a n dan p e n a w a r a n j a g u n g d i
I n d o n e s i a dengs -n menggunakan m e t o d e TSLS dila.l.:uka.n d e n g a n
d u a t a h a p y a i t u ; t a h a p I , meregres v a r i a b e l i n d e p e n d e n y a n g
b e r k o r e l a s i ( v a r i a b e l h a r g a j a g u n g ) d e n g a n f a k t o r gangguan
t e r h a d a p semua p r e d e t e r n i n a n v a r i a b e 1 y a n g b e r a d a d a l a m
s e l u r u h s i s t e r n p e r s a m a a n . D a l a m h a 1 i n i a d a l a h :
XI = f ( X 2 , X g , X4 ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 13 )
s e h i n g g a d i p e r o l e h p e r s a m a a n regres i :
X I = co + clXZ + c 2 X 3 + c 4 X 4 + e i . . . . . . . . . . . . . ( 1 4 )
Tah8.p 11, m e r e g r e s v a r i a b e l dependen Qd/Q, t e r h a d a p
i n d e p e n d e n v a r i a b e l , s e t e l a h n i l a i X1 d i g a n t i d e n g a n n i l a i .
X I , s e h i n g g a d i h s . r a p k a n k o r e l a s i a . n t a r a v a r i a b e l endogen d a n
f a k t o r gangguan d a p a t d i h i l a n g k a n . S e t e l a h d i p e r o l e h
pe r s amaan d i a t a s , d i l a k u k a n pengu j i a n secara k e s e l u r u h a n
d e n g a n u j i F p a d a t a r a f n y a t a 5 p e r s e n , kemudian u n t u k
m e n g e t a h u i s i g n i f i k a n s i k o e f i s i e n regres i t i a p - t i a p v a r i a b e l
beba.s, p e n g u j i a n d i l a k u k a n secara p a r s i s . 1 dengan u j i t p a d a
taraf n y a t a 5 p e r s e n .
3 . 6 T e k n i k A n a l i s i s Data
S e b a g a i mana d i j e l a s k a n d i a t a s , h i p o t e s i s a k a n d i
u j i d e n g a n menggunakan r e g r e s i be rga-nda motoda TSLS.
3.6.1 P e n g u j i a n h i p o t e s i s pertama
H i p o t e s i s perta.ma. a.kan d i u j i deng8.n model r e g r e s i
. b e r g a n d a menggunakan mo teda ard.inaryl least .F;quare (OLS)
p r o g r a m m i c r u s t a t , y m g p e n g h i t u n g a n n y a d i l a k u k a n d e n g a n
k o m p u t e r . H i p o t e i s i s s t a t i s t i s n y a a d a l a h :
Ho : B1 = B2 = B3
H 1 : S e k u r a n g - k u r a n g n y s a t u t a n d a sama dengan t id8.k b e r -
l a k u .
Hasil a n a l i s i s d i b a n d i n g k a n d e n g a n t a b e l d i s t r i b u s i F
p a d a t a r a f n y a t a 5 p e r s e n . J i k a h a s i l p e n g u j ia.n s i g n i f i k a n ,
maka b e r a r t i H o d i t o l a k d a n H 1 d i t e r i m ~ . . Persa.maan
r e g r e s i n y a a d a l a h :
X I = C o + c1xz + C Z X 3 + c3X4 + e i . . . . . . . . . . . . . ( 1 5 )
dimans. : X I = h a r g a j a g u n g
X 2 = l u a s l a h a n j a g u n g
Xg = PDB
X4 = j u m l a h penduduk
3.6 - 2 Penguj ian h i p o t e s i s dua
P e n g u j i a n t e r h a d a p h i p o t e s i s kedua. i n i d i1akuka.n
dengs.n menggunakan r e g r e s i l i n i e r b e r g a n d a me toda TSLS- ( t w o
s t a g e l ea s t s q u a r e ) memakai kompute r p rogram rn-icl-rri:~tat.
Pe r samaannya a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t : A
Qd = a. + a l X 1 + 5 2 x 3 + a3X4 + e i . . . . . . . . . . . . . (16)
d imana : Qd = j u m l a h p e r m i n t a a n j a g u n g A
X I = hs . rga j a g u n g s e t e l a h d i k u r a n g i r e s i d u a l
Xg = PDB
X 4 = j u m l a h penduduk
H i p o t c s i s s t a t i s t i s n y n a d a l a h :
Ho : B1 = B2 = 83
H : Seku rang -ku r s -ngnya s8. t~ t8-nda sama d e n g a n t i d a l ,
b e r l a k u .
t I a s i l r e g r e s i d i b a n d i n g k a n d e n g a n t a b e l d i s t r i b u s i F
p a d a t a r a f n y a t a 5 p e r s e n . J i k a h a s i l p e n g u j i a n s i g n i f i k a n ,
b e r a r t i M o d i t o l a k d a n H1 d i t e r i m a .
6 . 3 . 3 Penguj ian h i p o t e s i s ket iga
P e n g u j i a n t e r h s . d a p h i p o t e s i s k e t i g s . i n i d i l a k u k a n
deng8.n ~ i e n g g u n a k s . n r e g r e s i l i n i e r b e r g a n d a metods. TSLS ( two
s t 8 . g ~ l ea s t s q u n r e ) mernak8.i k o m p u t e r progr8.m micr.ir;.c; t a t . P e r s a n a a n n y a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
ditrr.s.n.9. : 9, = j u n 1 s . h p e n a w a r a n j a g u n g h
X I = h ~ r g a j s .gung s e t e l a h d i k u r a n g i r e s i d u a l
X 2 = l u a s l a h a n j a g u n g
H i p o t e s i s s t a t is% i s n y a a d a l a h :
H, : B1 = B2
H I : B1 f B2
Hasil r e g r e s i d i b a n d i n g k a n d e n g a n t a b e l d i s t r i b u s i F
ps-du t8.rs.f n y a - t a 5 p e r s e n . J i b . l-rasil p e n g u j i ~ . n s i g n i f i k a n ,
b e r a r t i I l o d i t o l a k d8.n H 1 d i t e r i m s . .
BAB I V
HASIL PENELITIAN DAN PEHBAHASAN
4 . 1 I l n s i l A n a l i s i s faktor-faktor yang mempengaruhi Harga
Jagung
1Jntuk m e l i h a t h a s i l a n a l i s i s p e r m i n t a a n d a n p e n a w a r a n
j a g u n g , maka t a h a p pertama p e m a k a i a n m e t o d e TSLS y a k n i
d e n g a n m e r c g r e s v a r i a b e l h a r g a j a g u n g ( X I ) t e r h a d a p l u a s
l a h a n j a g u n g (X2), PDB (Xg ), d a n j u m l a h p e n d u d u k ( X 4 ) .
D i s a m p i n g i t u h a s i l a n a l isis i n i a k a n menggambarkan n i l a i -
n i l a i k o e f i s i e n d a n p e n g a r u h m a s i n g - m a s i n g f a k t o r t e r h a d a p
ha.rgs. j a g u n g d i I n d o n e s i a . Dari h a s i l p e r h i t u n g a n d i p e r o l e h
h a r g a e s t i m a s i s e b a g a i b e r i k u t :
Dalam kera.ngks. p i k i r a n d a n h i p o t e s i s d i k e m u k a k a n
bahwa f a k t o r l u a s l a h a n j a g u n g , PDB, d a n j u m l a h p e n d u d u k
secara b e r s a m a - s a m a b e r p e n g a r u h t e r h a d a p h a r g a j a g u n g . Dari
h a s i l r e g r e s i d i a t a s d i k e t a h u i bahwa F - h i t u n g s e b e s a r . .
249,649 d e n g a n p r o b a b i l i t y s e b e s 8 . r 4 , 7 0 0 E - 1 3 . Dengan
d e n i k i a n d i p e r o l e h i n d i k a s i bahwa secara h e r s a m a - s a m a
s e l u r u h f a k t o r l u a s l a h a n , PDB, d a n j u m l a h p e n d u d u k
b e r p e n g a r u h terhadap h a r g a . j a g u n g d i I n d o n e s i a .
U n t u k m e n g e t a h u i s e j a u h mana v a r i a b e l bebas m e n j e l a s -
2 k a n h a r g a j a.gung d i g u n a k a n n i 1 a . i koef i s i e n d e t e r m i n t m i (R. ) . Dari h s . s i l p e r h i t u n g a n d i p e r o l e h n i l a i d e t e r r l i n a s i adjL?-5ktcl
s e b e s t l r ' 0 , 9 8 0 4 a t a u 9 8 , 0 4 p e r s e n . B e r a r t i 98,04 p e r s e n
v a r i a s i p e r u b a h a n h8 . rga j a g u n g d a p a t d i t e r a n g k a n o l e h
v a r i a b e l - v a r i a b e l b e b a s d i a t a s .
Koef i s i e n k o r e l a s i ( R ) a d a l a h 0 , 9 9 0 1 a t a u 9 9 , 0 1
p e r s e n . B e r 8 . r t i bahwa h a r g s . j a g u n g mempuny8.i h u b u n g a n y a n g I
s a n g a t e r a t d e n g a n l u a s l a h a n j a g u n g , PDB, d a n j u m l a h p e n d u -
d u k ; y a i t u s e b e s a r 9 9 , 0 1 p e r s e n .
N i l a i p e l u a n g u j i - t t e r h a d a p v a r i a b e l l u a s l a h a n
j a g u n g m e n u n j u k k a n h a s i l y a n g s i g n i f i k a n p a d a t a r a f n y a t a 5
p e r s e n , k a r e n a h e s a r a n p e l u a n g u j i-t a d s - l a h 0 , 0 2 3 9 7 l e b i h
k e c i l d a r i 0 ,0 .5 . Namun j i k s . d i l i h a t p e n g a r u h l u a s 1s.han t e r -
h a d a p h a r g a j a g u n g a d a l a h n e g a t i f . A r t i n y a serna.kin l u a s
l s h a n j a g u n g , maka s e m a k i n menurun h a r g a j a .gung d i
I n d o n e s i a . Hal i n i d a p a t d ipaha .mi k a r e n a serna-kin l u a s la .han
j a g u n g b e r s . r t i s e m a k i n b a n y a k p r o d u k s i j a g u n g d i p a s a r a t a u
s e m a k i n G e s a r p e n a w a r a n , s e h i n g g n a k a n d a p a t m e n u r u n k a n
t ingk8 . t h8.rgs. j s . g u n g .
N i l a i p e l u a n g u j i - t t e r h a d a p v a r i a b e l p r o d u k d o m e s t i k
b r u t o (PDB) m c n u n j u k k a n h a s i l y a n g s i g n i f i k a n p a d a t a r a f
n y a t a 5 p e r s e n a t a u b a h k a n 1 p e r s e n , k a r e n a b e s 8 r a . n p e l u a n g
u j i - t ada1s .h 0 , 0 0 0 9 0 a t a u 0 ,OS p e r s e n l e b i h k e c i l d a r i 5
p e r s e n & t a u 1 p e r s e n s e k a l i p u n . P e n g a r u h v a r i a b e l i n i
t e r h a d a p h a r g a j.s.gung a d s - l a h p o s i t i f . Art inys . s e m a k i n bes8 . r
p r o d u k d o m e s t i k b r u t o n a s i o n a l , maka s e r n a k i n t i n g g i h a r g a
, j s . g u n g d i I n d o n e s i a . Hal i n i s e s u 8 . i d e n g a n t e o r i h a r g a bahwa
p e n d a p a t a n mempunyai p e n g a r u h y a n g p o s i t i f t e r h a d a p h a r g a
k o m o d i t a s t e r t e n t u . I
B e s a r a n n i l a i p e l u a n g u j i-t t e r h a d a p j u m l a h p e n d u d u k
m e n u n j u k k a n h a s i l y a n g s i g n i f i k a n p a d a t a r a f n y 8 . t ~ . 5 p e r s e n
atau 1 p e r s e n , k a r e n a n i l a i p e l u a n g u j i - t d a r i h a s i l h i t u n g
a . d a l a h 0 , 0 0 4 0 8 a t a u 0 , 4 p e r a e n j a u h l e b i h , k e c i l d a r i p a d a
0 , 0 5 a t a u 0 , 0 1 . P e n g a r u h v a r i a b e l i n i t e r h a d a p hs.rga. ' j a g u n g
a d a l a h p o s i t i f . A r t i n y a s e m a k i n b e s a r j u m l a h p e n d u d u k maka
a d a k e c e n d e r u n g s - n sems.k in n a i k h a r g a ja .gung d i I n d o n e s i a .
K o n d i s i i n i menun j u k k a n i n d i k a s i s e m a k i n b e s a r j u m l a h
p e n d u d u k , maka s e m a k i n b e s a r p e r m i n t a a n t e r h a d a p j a g u n g ,
catF u-l.s pa rif.,i?~. , s e h i n g g a k e a d a a n i n i a k a n men ingka tk8 .n
h a r g a j a .gung.
4.2 I i a s i l A n a l i s i s P a k t o r - f a k t o r yang H e n p e n g a r u h i P e r m i n t a -
an Jagung d i I n d o n e s i a
Has i l a n a l i s i s i n i a k a n menggambarkan n i l a i - n i 1 a . i
k o e f i s i e n d a n p e n g a r u h m a s i n g - m a s i n g f a k t o r t e r h a d a p p e r m i n -
ts.8.n j o.gung d i I n d o n e s i s . . Ds.ri h s . s i l p e r h i t u n g a n d i p e r o l e h
h a r g a e s t imas i s e b a g a i b e r i k u t : n
Qd = - 9 8 9 3 , 8 0 5 4 - 0 ,5577X1 + 0 , 0 8 7 1 X 3 + 0 , 1 1 4 9 X 4 . . ( 1 7 )
( - 5 , 4 9 9 ) ( 6 , 3 4 7 ) ( 4 , 7 1 8 ) Y
D a l a u ~ k e r a n g k a p i k i r a n d a n h i p o t e s i s d i k e m u k a k a n
bahwa f a k t o r h a r g a jagung, PDB, d a n j u m l a h p e n d u d u k secara
k e s e l u r u h 8 . n b e r p e n g a r u h t e r h a d 8 . p p e r m i n t a a n j a g u n g . Dari
h s - s i l r e g r e s i d i a t a s d i k e t s . h u i ba.hwa F h i t u n g s e b e s a r
7 5 , 6 3 3 d e n g a n p r o b a b i l i t y s e b e s a r 2 , 7 6 7 E - 0 9 . Dengan
d e m i k i a . n d i p e r o l e h i n d i k a s i bahwa s e c a r a b e r s a m a - s a m a
s c l u r u h f a k t o r h a r g a j a g u n g , PDR, d a n j u m l a h p e n d u d u k
b e r p e n g a r u h t e r h a . d a p p e r m i n t a a n j a g u n g d i I n d o n e s i a .
U n t u k m e n g e t a h u i s e j a u h mana v a r i a b e l b e b a s men j e l a s -
kan p e r r n i n t a a n j a g u n g d i g u n a k a n n i l n i k o e f i s i e n d e t e r m i n a . s i
( R ~ ) . Dari h a s i l p e r h i t u n g a n d i p e r o l e h n i l a i d e t e r m i n a s i
I.;:(d,j <(A; s e b e s k r 0 , 9 3 8 0 a t a u 93,80 p e r s e n . B e r a r t i 9 3 , 9 0
p e r s e n v a r i a s i p e r u b a h a n p e r m i n t a a n j a g u n g dapa . t d i t e r a n g k a n
o l e h v a r i a b e l - v a r i a b e l b e b a s d i a t a s .
Koef i s i e n k o r e l s . s i R . a . d a l a h 0 , 9 6 8 5 a t a u 9 6 , 8 5
p e r s e n . B e r a r t i bahwa p e r m i n t a a n j a .gung mempunyai h u b u n g a n
y a n g s a n g a t e ra% deng8.n h a r g a j a g u n g , PDB, d a n jum1a.h p e n d u -
d u k ; y a i t u s e b e s a r 9 6 , 8 5 p e r s e n .
Ni la i p e l u a n g u j i - t t e r h a d a p v a r i a b e l ha rga .
j agur rg m e n u n j u k k a n h s . s i l y8.n.g s i g n i f i k a n p a d a t a r a f n y a . t a 5
p e r s e n , % a r e n a . b e s a r a n p e l u a n g u j i-t ~ d a l a h 0 , 0 0 0 0 6 l e b i h
k e c i l d a r i 0 , 0 5 . I lanun j iks . d i l i h a t , p e n g a r u h ha rgn . j ~ . g u n g
t e r h a d a p p e r m i n h a a n j a g u n g a d a l a k n e g n t i f . A r t i n y a s e m a k i n
t i n g g i h a r g a j s .gung, maks. senla-kin menurun p e r m i n t a . a n j a .gung
d i I n d o n e s i a . Hal i n i d a p a t d i p a h a m i k s . r e n a sernrlkin t i n g g i
h a r g a j a g u n g m a k ~ . sems.kin s e d i k i t p e r m i n t a a n t e r h a d a p j a g u n g
d i p a s a r . Hal i n i s e s u 8 . i d e n g a n hul.:um p e r m i n t a e n .
E l i l a i p e l u a n g u j i - t t e r h a d a . p v a r i a - b e 1 p r o d u k d o m e s t i k
b r u t o {PDD) menun j u k k a n h a s i l y n n g s i g n i f i k a n p a d a t a - r a f
, n y . ~ . t a 5 p e r s e n 8.ta.u b a h k a n 1 p e r s e n , k ~ r e n n . b e s a r a n p e l u a n g
u j i - t a d a l a h 0 , 0 0 0 0 1 8.ts.u 0 , 0 0 1 p e r s e n l e b i h k c c i l da . r i 5
p e r s e n ato.12 1 p e r s e n s e k s . l i p u n . Penga . ruh v a r i u b e l i n i
t e r h a d a p per rn in t8 .s .n j a g u n g adn1a.h p o s i t i f . A r t i n y a sem.s.kin
b e s a r p r o d u k d o m e s t i k b r u t o n a s i o n a l , maka s emak in t i n g g i
p e r r n i n t a a n j a g u n g d i I n d o n e s i a . Ha1 i n i s e s u a i dengan t e o r i
p e r n i n t a a n hahwa p e n d a p a t a n n e n p u n y a i p e n g a r u h y a n g p o s i t i f
t e r h a d a p p e r m i n t a a n k o m o d i t a s t e r t e n t u .
B e s a r a n n i l a i p e l u a n g u j i-t t e r h a d a p j u m l a h penduduk
menunjukkan h a s i l y a n g s i g n i f i k a n p a d a t a r a f n y a t a 5 p e r s e n
a t a u 1 p e r s e n , k a r e n a n i l a i p e l u a n g u j i - t d a r i h a s i l h i t u n g
ada.1s.h 0 , 0 0 0 2 8 a t a u 0 , 0 2 p e r s e n j a u h l e b i h k e c i l d a r i p a d a
0 , 0 5 a t a u 0 , 0 1 . P e n g a r u h v a r i a b e l i n i t e r h a d a p p e r m i n t a a n
j a g u n g a d a l a h p o s i t i f . A r t i n y a s emak in b e s a r j u m l a h penduduk
maka a d a k e c e n d e r u n g a n s e m a k i n b a n y a k p e r m i n t a a n t e r h a d a p
j a g u n g d i I n d o n e s i a , ca ter is p a r i b c t s ,
4 -3 Hasil A n a l i s i s Faktor-faktor yang ktempengaruhi Pena-
waran Jagung d i Indonesia .
Hasil a n a l i s i s t e rhad8 .p f a . k to r - f a k t o r y a n g menpenga-
r u h i penawaran j a g u n g d i I n d o n e s i a menggambarkan n i l a i - n i l a i
koefisien d a n p e n g a r u h n a s i n g - m a s i n g f a k t o r t e r h a d a p pe rmin -
t a a n j a g u n g . Dari h a s i l p e r h i t u n g a n d i p e r o l e h h a r g a estimasi
s e b a g a i b e r i k u t : A
Q, = - 9 0 6 , 2 8 2 8 + 0 , 1340x1 + 1, 1 2 4 4 x 2 . . . . . . . . (17)
( 1 3 , 0 8 4 ) ( 5 , 9 8 1 )
D a l a m k e r a n g k a p i k i r a n d a n h i p o t e s i s d ikemukakan
bahwa f a k t o r h a r g a j a g u n g d a n l u a s l a h a n j a g u n g secara
berss-ma-sama b e r p e n g a r u h t e r h a . d a p penawaran j a g u n g . Dari
h a s i l r e g r e s i d i a t a s d i k e t a h u i bahwa F h i t u n g s e b e s a r
9 4 , 1 8 0 d e n g a n p r o b a b i l i t y s e b e s a r 1,412E-09. Dengan
d e m i k i a n d i p e r o l e h i n d i k a s i ba-hwa s e c a r a . bersa.ma.-sama f a . k t o r
h a r g a j a g u n g d a n l u a s l a h a n j a g u n g b e r p e n g a r u h t e r h a d a p
p e r m i n t a a n j a g u n g d i I n d o n e s i a .
U n t u k m e n g e t a h u i s e j a u h mana v a - r i a b e l b e b a s m e n j e l a s -
k a n pena .waran j a g u n g d i g u n a k 8 . n n i 1 a . i I.:oef i s i c n d e t e r m i n a s i
( R ~ ) . D a r i h a s i l p e r h i t o n g a n d i p e r o l e h n i l a i d e t e r m i n a s i
i : : : s e b e s a r 0 , 9 2 1 7 a t a u 9 2 , 1 7 p e r s e n . B e r a . r t i 9 2 , 1 7
p e r s e n v s . r i s . s i p e r u b a h a n penawar8 .n j a g u n g d a p a t d i t e r s . n g k a n
o l e h v a r i a b e l - v a r i a b e l b e b a s d i a t a s .
Koef i s i e n k o r e l a s i ( R ) 8.d8.la.h 0 , 9 6 0 1 n t a u 9 6 , 0 1
p e r s e n . B e r a r t i b a h w a p e n a w a r a n j a g u n g mempunyai h u b u n g a n
y a n g s a n g a t e r 8 . t d e n g a n ha.rgs. j a g u n g d a n l u a s 1ahs.n j a g u n g ;
y a i t u s e b e s a r 9 6 , 0 1 p e r s e n .
b l i l a i p e l u a n g u j i-t t e r h a d a p v a r i a b e l h a r g a .
j s . gung menunjukl.;an h a s i l y a n g s i g n i f i k a n pads . t8.ra.f n y a t a 5
p e r s e n dan 1 p e r s e n , k a r e n a b e s a r a n p e l u a n g u j i - t a d a l a h
0 , 0 0 0 0 0 l e b i h k e c i l d a r i 0 ,OS rnaupun d s - r i 0 , 0 1 . P e n g a r u h
v a r i a b e l h a r g a j a g u n g t e r h a d ~ . p p e n a w a r n n j a g u n g a d a l a h
p o s i t i f . A r t i nya s e m a k i n t i n g g i h a r g a j a g u n g , maka s e m a k i n
b a n y a k p e n a w a r 8 n a k a n j a g u n g d i I n d o n e s i a . H a l i n i d a p a t
d i p a h a r n i k a - r e n a s e m a k i n t i i n g g i h a r g a j a g u n g maka s e m a k i n
b e r t a m b a h p e n a w a r a n t e r h a d a p j a g u n g d i p a s 8 . r . Hal i n i
s e s u a i d e n g a n hukurn p e n a w a r a n .
. . Nila i p e l u n n g u j i-t t e r h a d a p v a r i a b e l l u a s l a h a n
m e n u n j u k k a n h a s i l y a n g s i g n i f i k a n p n d a t a r a f n y a t a 5 p e r s e n
a t a u b a h k a n 1 p e r s e n , k a r e n a b e s n r a n p e l u a n g u j i - t a d a l a h
0 , 0 0 0 0 2 a t a u 0 ,002 p e r s e n l e b i h k e c i l d a r i 5 p e r s e n a t au 1
p e r s e n s e k a l i p u n . P e n g a r u h v a r i a b e l i n i t e r h a d a p p e r m i n t a a n
j a g u n g a d a l a h p o s i t i f . A r t i n y a s e r n a k i n l u a s l a h a n j a g u n g ,
maka sema.kin b e s a r p e n a w a r a n ja .gung d i I n d o n e s i a . Hal i n i
s e s u a i d e n g a n t e o r i p e n a w a r a n , bahwa l u a s l a h a n mempunyai
p e n g a r u h y a n g p o s i t i f t e r h a d a p p e n a w a r a n k o m o d i t a s t e r t e n t u .
BAB V
K E S I H P U L A N DAN R E K O H E N D A S I
B e r d a s a r k a n h a s i l p e n e l i t i a n d a n pembahasan d i a t a s ,
d a p a t d i t a r i k k e s i m p u l a n d a n s a r a n - s a r a n s e b a g a i b e r i k u t :
5.1 Kesinpulnn
( 1) S e c a r a be rsama-sama s e l u r u h v a r i n b e l l u a s l a h a n , PDB,
d a n j u m l a h penduduk b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r u b a h a n h a r g a
j a g u n g d i I n d o n e s i a . . S e b e s a r 98,04 p e r s e n v a . r i a s i harga .
j a g u n g secara simu1ta.n d i p e n g a r u h i o l e h v a r i a b e l -
v a r i a b e l d i a t a s .
( 2 ) S e c a r a be r s ama- sama s e l u r u h v a r i a b e l h a r g a j a g u n g , PDB,
d a n j u m l a h penduduk b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r m i n t a a n
j a g u n g d i I n d o n e s i a . S e b e s a r 9 3 , 8 0 p e r s e n v a r iasi
p e r m i n t a n n j a g u n g secara s i m u l t n n d i p e n g a r u h i o l e h
v a r i a b e l - v a r i a b e l d i a t a s . Seca . ra p a r s i a l k e t i g a
v a r i a b e 1 b e b a s t e r s e b u t j uga. b e r p e n g a r u h t e r h ~ d a p
pe rmin t s - an j a g u n g . Mamun f a k t o r ha.rgn j a g u n g b e r p e n g a r u h
n e g a t i f s e d a n g k a n f a k t o r PDB d a n j u m l a h penduduk b e r p e -
n g a r u h p o s i t i f .
( 3 ) Seca . ra bersarna-sama v a r i a b e l ha.rga j a g u n g d8.n l u a s 1ahs.n
b e r p e n g a r u h t e r h a d a p penawaran j a g u n g d i I n d o n e s i a . I . . . S e b e s a r 92,17 p e r s e n v a r i a s i p e r m i n t a a n jagung s e c a r a
s i m u l t a n d i p e n g s - r u h i o l e h v a r i a b e l - v a r i a b e l d i a t a s .
b e r p e n g a r u h t e r h a d a p penawa-ran j a g u n g da.n p e n g a r u h n y a
n d a l a h p o s i t i f .
5 . 2 R e k o m e n d a s i
(1) Dari h a s i l p e n e l i t i a n d i k e t a h u i b a h w a f a k t o r l u a s l a h a n ,
PDB, d a n jum1a.h p e n d u d u k b e r p e n g a r u h t e r h a d a p h a r g a
j a g u n g . Hal i n i d a p a t , d i g u n s . k a n s e b a g a i i n f orma.s i g u n a
men j aga s t a b i l i t a s h a r g a j a g u n g , s e h i n g g a t i d a k menurun-
k a n m i n a t p e t a n i u n t u k mena.nam k o m o d i t a s t e r s e b u t .
( 2 ) Oleh k a r e n a j a g u n g m e r u p a k a n k o m o d i t a s y a n g b a n y a k
d i g u n a k a n s e b a g a i b a h a n makaman o l e h s e b a g i a n p e n d u d u k
I n d o n e s i a , maka u n t u k m e n i n g k a t k a n p e n d a p a t a n p e t a n i
j a g u n g h e n d a k n y a d i p e r h a t i k a n b a g a i m a n a agar p e r u b a h a n
h a r g a s e j a l a n d e n g a n p e r u b a h a n PDB d a n j u r n l a h p e n d u d u k .
I n d o n e s i a .
DAPTAR KEPUSTAKAAN
' B i l a s , A . 1 9 8 5 . u c r o e c o n m . . P T h e o r v . F o u r t E d i t i o n . Mc
G r a w - H i l l Book Company. New York . USA. -
Diri Pusa . t S t a t i s t i k . 1 9 9 0 . S t a t i s t i k I n d o n e s i a . J a k a r t a .
B8.sts.r i T h ~ . n ~ r i n . 1 9 8 7 . P r Penge- J.€uaU rdi P u s a t P e n e l i t i a n d a n Pengembangan Tanaman
P a n g a n . B o g o r .
taL QL M i c r o e N i c h o l s o n . 1 9 8 0 . F011nrlmen c n m m i c . G r a w - H i l l Book Company. N e w Y o r k .
D i r e k t o r a t B i n a P r o d u k s i Tanaman P a n g a n . 1 9 8 6 . P e n e e r n b w . c. f k d u L ~ .Jag)- D i r j e n P e r t m i a n To.na.r~a.n P a n g a n . J a k a r t a .
F e r g u s o n , C . E . a n d J . P . G o u l d . 1981 . kLicroeconomic m e o r v . R i c h a r d D . I r w i n g . I l l i o n o i s . USA.
G u j a r a t i , D . 1 9 8 9 . Basic R c o n o m e t r i r ~ Mc G r a w - H i l l . New Y o r k . USA.
H e n d e r s o n , J .M. a n d Q u a n d t , R..E. 1 9 8 0 . ~ o e c o ~ Th%orv. A kf n t h e m 8 . t i c a 1 B ~ ~ r n n c h . Mc G r a w - H i l l . S i n g a p o r e .
1 9 7 4 . K e l e j i a . n , H a n d W . Oa . t e s . u c t i o n h2 E c o n o m e t r i c s . P ~ - j n c i ~ l e ~ & A w ~ l i c a t ion H a r p e r & P u b l i s h e r . N e w Y o r k . USA.
. . M a l i a n , a H u s n i d a n Anan D j a u h a r i . 1 9 8 7 . Anall,l, r. P
,&&mg- P u s a t P e n e l i t i a n d a n Pengembangan Tanaman P a n g a n . B o g o r .
& Theorv. BY& p d c i ~ l e 7 N i c h o l s o n , W . 1983. l i c r o e c o n o and E & e n t i o n s . T h e Dry P r e s s . IJSA.
. . P a k p a h a n , A . 1 9 8 3 . Peng,gnns.an U c. ,?a Fhonom . e t r
1 . c . i Uss.hat,s.ni. ikSederhana
Dalam b d u ~ . P ! P u s a t P e n e l i t i - a n Agro Ekonomi . B o g o r .
S a l v a t o r e , D o m i n i c k . 1 9 8 9 . m e r i d -cs. Mc G r a w - H i l l Book Company. N e w Y o r k .
S u d a r s o n o . 1 9 8 6 . P e n g a n t . a r Ekonolni N i k r o . BPFE. Yogys .kar ts . .
' S ' u k i r n o , S u d o n o . 1 9 8 5 , P e r r a a n t a r T e o r i m r o e k o n o - LPE-uI, Ja .ka . r t a .
'1 T e k e n , I . B . 1 9 8 6 . p e n d a . n h x Mikro Ekonomi. Bahan K u l i a h . IPB. B o g o r .
Wonnac t t , Thomas H. 1979. - o r n e t r i a 2 end E d i t i o n . Jhon Wiley & sons. N e w York .
f\ (1) ::? ? " (>!I) 73<.0&i " !':)!:I
. . * T i i- .:> .> :I' 1. i:)c)
:,i !:) c? . 1:) C) -v 7, ...,. c- i:, ;, ..:\ ,.? . c)f:j #:? - i- '- L.l!-),::{ ,? , (I)!:) t:: r", c: r- >.l.<.<,l,:3 w (:)[I) 4- :: :; (1) (1) !I) L: i *.., $ :!: [) " !I> ij LT L\ 1. :< (3 . !I) !:)
ii,h 52 , !:)O
!*.!rs :i. i-i I:. i:.( a rj .! pen awa 1.- 21-1 ,j a g 1.1 n q
,.,.,.... ".- -- ... " /.'\ljl (Jll,,,, 1 !!: :[ c!; 1 ~ l ( ' ~ 1 ' ~ ~ [:;;A ,:I ('1 [:; \ . , l r t J (1;; " 1 [y: [?\.+/',I:) r:i r!: 1;: 1 r:: bz ..[ (:I r?
J'+ E' J's.! 3 './- i, . - . DIE:V. - .,. -. -T
.:> tf .,::..fl " ::, Z:'? (3 1 2 :; ,'-> . :.:I 2 I;;, 1:; ..",
.,I ,, C?:) . 5 2 EI C? .I$ (> L] . '.? {ij ;t i3 , , ..T ,I* .:.\ .4ElI.!:)4 . ;! ( 1 ) 1, . ~;;1-7 3:7
,I.c\52.45.&,;16 ,;I, g(;, .it . 7 7 '33 .:1.2h42 . 1. 574 Flt!12 :\, . C);?fi!G
- .... ---
S-rI). EE%C:!R -r ( I.)[::- .. . .. I. 5 1 F-'R(3E. PAf?TIRI.. t-
. 613:::): -- .-> .c . '-?
,> . ."3 .!. ;:a (-)'-,37q7 I . . ) . Ti?& . 1. !::I :7 J? r, i-) . .,.- 7 1 ,- =, '17 r_C t . <):I) (1) j:) - 5 3 8 i+ " ,I r:
, f.? 1 I. 4 . i:r(>25 ;5 . : ;85 - !:I CI -I.!:) A -7 . ,..\;ll
-1. , T C \ 2 ;7 . Cj l'} 5'
Pl !..I 1.- ,'r' 1 F' I-, E:: 1:;; = ,, 5' 5' 0 I.
fit\lAl .... Y S !!'S CtF' !.)OF'? I E?,NCE TREl-E
S!IM C!F SI3LIRT.iE5 ? J . F m MEAN 5(i)Ut'?li-~;;:E = j . .- ~ ' R ( J F . I . :; I. 1. ::< ::; ci :;? :I. !> " {-i E!) ?? ::I
-5' .-> 4 :.; 1 7 1.7 & 1;) :-; . &-.:I A, C j C:j L 2 4 5' .-(2k15'. 4 , 7 C! !::I E -- j. 3 - .' 2 6 3 $I "7 5 2 3 , 6 1:: (;!(-:I 1. 5 .i';?::i.1 159 . 509.1
j, ;: -7; -7 ;;y (,> ,y 7 -7 - ~ 3 - i a:: .:.- El - 5 2 J.3 3 1.8
S'T'Al'\]I)ARI:)ZZEI) F :~~II>LIf i l - .~ : t (3 E (.:; ~f ~.t r,! I-; (=A 1.- c 1.1 L. t'; "I- 1': 13 P . F" .-,JTDUAL- ' "-2 .;.:I o .i. . 'i
1. c,? :,ya.;y . Q!:)!:) 1. 777 - 1. .:i7[j r.3 ,.-. -7. i.. (- 3 . f3 ;? lu : : $
, ) 25:31'.2(?2; 6 6 3 . 2 9 2 C;' ; ?$ I I r.. ... . ,' . i ! -1 38.0 . 5<:!6 -1. L.1[30 . 5f::53 : d
I I
3:1 5 0 . t:)(:)f:) 3 r:)b.y. . 395' BI!,h!:)X3 : : s &0!:,& . 9012 .44!-71!. ,. 223 1521 .7;7;72 : t % I
7 3 7 , I 1) 6 c.. A:: . a .I 9 61213.1.80l.3 : , t I
(?o::;.? . !:ij:)j:) ~32.:: :!. F! . r;):~. I 9:ie. 1;isea : I $. I
r 7 , . ) : , 7 9 .& 7 " ;7 C) I.:? .-.2C?(,. 71383 ; 4 ; 1 ci , 1 ; : 7 6 C, 1.:) . 3 62 :s1.s.l.:;a4 ; w
7' -1 '7 ,I : 1 2 ! : .I .I;:!:, i?. 1. . !::) !:VJ ,I. 1 .,J .:s .s . 0 :? j. I I *
$ 1.:1.{>9!:,.!:,!:)0 1.3!:i5.4.!.:122 -1364.5221 : I I
-7 -7 $! 1 3 :1'? . !:I) ! I ) 0 .I 4 1. 2 4 n 6. .I A!!. . ..-b .-\ " 42 :I. 4 1. ; I I
j.7734 . 0!:)!:) 1. fr'7P2 ,, 21:)::! p4~1. . 7974 : I ?) : 1
1.,'32'7,!3.5)t:1!:) 173?2.973 i383.0272 : I $. I
..-y/ Q"5q13-1 1 ..>,:3 . , .,.- .-> 1 $ :
2!'){:3;~.r) . !:)<:)!:I 72 5~37 . l4. :3 .-- 16'3. I42A ;K I I
2!:!.55.:) . <)!':i,:) 22'7.32. 37i;) ,,-2:1.28. 3902 : L I I
2(275b.~:)!':i(;) :;!68<)5-J:>29 --.q!j, , 9274 ; d 3 1. ?!:,I:) . !:)!:)!I) 24!:)9!:) . E!!:);S 21-!!.I.'?.J,.Cj)&r7 : I $
1
37
.... .- ....-.......... - .~.. . . - . . . . . . . - ..... .- .- r-.-. c: ,
L . 3 , - . : ) ' - : ! ..:. : ....... ' 1.4 ...... " . -- .- .... .-- - . ....... .:..
I.-. T? [t !... : << <t t:. ,"'; 13 t:? l,'.!rl .i. !-i '1: ;: r-$ 1 ;:> (.? ! - j i:, (,t i> t-' ; ( 1': j ;.4 (;; (..I 1-i ~3 .................. t.; \. 1 p! E; r:; (-1 !.: I!,) 2; F? ;: (::1 1.71 1 rz -::i .% 1':
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - .... * ..... -. ........ - .. - .. - . . . . . . . . - ............ -. -. . . . . . - ........ - ................. - .... .- .. - - ........ - . .- . ,- . - - - . - - - -. - ... ;-%,>,! f?,,, I ! c:; '1' C: i.'.l'. '' 1 > 1 .; ] F.1 ..r- (:, (:; p,! ,::I {:::;,!,.,J !,I [I:.: 1:; :[ 1 p.1 1-1 [-! f , l r:: q-:; :[ c:l 1) [I: I*! i::, c:, p.1 ''1 V 1 1.3 . . . . . . . . . . . . . . . . ... - .... . . . . . . $3 ...
r - ' '. ;. r r:}. e ~ v . y;, L:: -:y K, c, r-, .j I:?
,..I..-\ fl ? -.r ..,, . ..> ... .; : -, - .. r-. : ,- ,
, .. .;:: .? '?!::I - ,..# .<:. :.:I "i .L!. L? q. . ?7;3 ;I, ,,; . . . . . . . . . . ii !.::I ...... 1%;) .tT ,, ;Lj :'I I:;! 4.4!:),1 3 - z j 7 3 7
.I ,/L f::(..::~ ;, " (:, 1; :!, ,<:> ....... ...- cq;-,4,5i * '7739 1.L. - ..... - -- .::, *i ..::,.!?. ,. !:i :!f 2 [- 1. :.!-<&, ,, F,z (1):;
. -. - ...... -. -. - .. .- - - -. .. - .. -- - - . -. - . - .. - ... - .- .. - -. . - - . - - . - - . - - . - - - .- - - .- - .. -. .-- -
r . ~ ~ r - ~ " i r T r ~ ; : r [ : i ~ r - . . - . . ,. !-'~I~[-;FF~cTEF,!"~ s-r~j. F;KR[~F "r. i f i~:.:: ... 1.5 j 3 F '~)R '~-T( : \ ! r: "' "7 '"7
" =.f ,..I .( . " I. 0 I, 4 ,..I " s.,Q ."If..) , (3 <') (1) $-> c 1:: is - . . . . ,;') I:> -7 .\ - -.
... ,, .. 1- .* -. " !:j .:I. :; :;7 4 ,, .::% f !. .,; , i;> C? ci (''1 i!
" 1. ./if? ,, i,;) ;.; (7 i$ ,, '17 1 Ei i;? !;) (1:) ;;? :' -, l.2 r.3 7 ;: r: .- ., 1 .-:,
1. ...<.i'. ... .L.
r:: r; :> 1-,I r; r:; ;; r l ,. . - - ,,.. -
. . . . . . . .# .!.I:.;
I.,!] ] I .-! ? L"!, i ' ?-, I : ( . ,--, -, . . . . . . . .
. . . . . . \ .,! .-.: .r ,-.. ,.-$9 . . . . . . . . . . .... . , , 1 I . ' ,
,. ;,, 1 . - (.. .,- ; ,'.,; I".'
<: !-,]\-4l f-)i:: t:: 1':) 1 1 5 yr-7 F fi t.1 !3 [i) [..!AR E [ . F- .,. $"(::I \ ,l F:: [:: Fi: ..: %.... .... %- .. p i .: .... ,-r I} . F' J ., L . . . I:::, r:a ("i [:, ,
F.' ['-[:. r' .. ?.., .... ::. [, ,"'".'r .... -: ,::. .,, : 1. !:;:Ti 7 [::! P s . 1 .j::. ,. r ,.::? i,, % ,..! ,::i ,:> t::! n :7 ?? :.3?? ,.-, .,. ::'' ' "1 .,<, - ,..L.!,3..:..'!1."? " 49-76! (:? . il . " - 1. -,;s ,i:, 1. ,, ;L 12: E: ,:, c.
1:: E ::; :I 1:t L,.! {."I I.-, ;;;; ;j,, ;j J,l (7, ,!i r:, 1-1 I::: p% f-> ... r , . ........ 7 ,.'.i..il .:I. <:> ;:;:t '7 ?!I) 2.-, -.? r:: .-., , ,[ y, ;, "r C31" Rl .... ,::. ., *..r.,::. -1. ,.,> ,::.*., w .[! ';'4 .I c:.
-9. ,..\