perpustakaansidodadi.comperpustakaansidodadi.com/.../04/dadi-pangan-setan-leo-tolstoy1.pdf · dadi...
TRANSCRIPT
.. PNRI~ ..... P__
•
01 PA"G~"' S~TAlOAN SAKING OONGENG ANGGITANlPOEN
LEO TOLSTOY
19'11..-..........);: POESTAKA
IA
Wewenangipoen ingkang ngarangkaajoman mitOfltoet Angger ingkangkapatjak ing Staatsblad 1912 No. 6()()
.• PNRI 6p ...... _
DADI PANGAN SETAN.
a dong~ng. doagenge wong desa ing negaramengkene. Wong maoe wong tani mlarat•.-esoek mangkat menjang sawah, arep mloeSang~ne roti, moeng sairis diwa4ahi ing
gee Nijate, mengko jen wis krasa loewe. arepgan ana ing sawah. Mangkate saka ngomah
doeroeng sarapan. wong rotine pantjen moengsairis koewi, Oepama dipangana ana ing omah.ko jen ana ngelihe ana ing sawah gek keprije.tekane inq sawah. kasang wa. ah roti disee ing galengan, ditoetoepi soeket, bandjoer
tata arep mlotkoe. Djarane dipasangi. wloeditjemploengake ing sawah. bandjoer wiwit.aran ng illg negara maoe. nggarap sawahang90 sapi. nanging nganggo djaran,
~.....~ soewe olehe mloek.. Djarane ngantijab. sarta awake 4ewe ija nganti krasa
Dallldj'oer Jeren. Djarane dioetjoeli ditjoel..q.an soeket. awake 4ewe arep sarap
..djllS saugoene moeng roti totok. DangingDge1ih, dadi nalika maram roti, rasaDi
diDI~·da 9 maagan iDak kae.
Malah ngoengkoeli. Teka nggon roti, rotine 0
bandjoer tjeg ditjanc;lak, nanging loenggoeh <;iisik.ngasokake napase Ian nggaringake kringete.Bareng wis saoentara. lagi tangane roemanggeh,soeket disingkirake, kasang didjoendjoeng.
Njenge kasang, atine nggragap, sabab kasangeen~eng bae, kaja kasang ko~ong. J:!nggal..enggaldigogohi. . . . . .. . . . . . temenan, kasange wis ora .apa-apa. Digoleki ing enggon soeket, ora keteming enggon lijane ora ana, gec;leg..ge4eg getoet1atine. Getoene, sabab nalika kasang diselehak~
rotine isih, mangka sasoewene mloekoe ija ora anawong mara, oetawa asoe teka.
Bandjoer grenengan: "Eh..eh, kok aneh temen.Ora ana oewong, kok roti klakon ditjolong. Singnjolong bae sapa ?"
Satemene setan, sing njolong rotine,nalikane wong maoe lagi mloekoe. Sendjoepoek roti, ora bandjoer 1 oempetan ana ing kiwa tengene .kepenginkroengoe nepsoene oetawa e Viting tammaoe. Awit peteke si setan. wong kelanbarang toer barang preloe, .ikoe mesti moeringmoeringe, sarta a4akane ija bandjoer misoehmisoeh, oetawa moedjek-moedjekake ala marangsing ndjoepoek.
N anging pangirane setan maoe tibane kliroe.
$ PNRI$ __
maoe.ge~n.Dan ngra nganti kawetoe nge sing ala. Malah
bare,ng wis rada soewe bandjoer moeni mangkene ;"Ning mangsa akoe bakal matia kaliren. Dene
wong sing ndjoepoek. anane nganti gelem nglaoni sing kaja mengkono. ikoe mespne rak ija saka
kepepete. Moega-moega bae rotikoe maoe kenadienggo njamboeng oemoer." .
Bowar grenengan mangkono. wong maoe bandjoer menjang ing belik. ngombe nganti wareg.Sawise ngombe. ngaso sa9-ela. bandjoer wiwitmloekoe maneh.
Kotjapa setan sing ganggoe gawe. atine gelabanget. ora bisa gawe doerakane wong tani maoe.Anggone ndjoepoek roti ikoe pantjene nganggo..-pamrih soepaja wong maoe misoeh-misoeha.gelema ngetokake temboeng kang ala-ala; nangingwoesanane ora, moela ball'djoer enggal-enggal balimenj kane, lapoer marang pangge9-ene.
Pa g. setan nepsoe, temboenge :"Ikoe ralt a loepoetmoe. Koerang pinter
olehmoe ngu -arah. Nek wong desa watakekebatjoet..batj kaja wong tani maoe, akoe karokowe rak ora &eman papan. T jekake ora kena.Saiki kowe koedoe bali menjang ing enggonewong maoe. Roti kang woes kokdjoepoek koedoekokidjoli panggawe kang dadi panggawene setan.
6 Kowe dakwangeni teloeng taoen.teloeng taoen kowe ora bisa neloekake wonmaoe, adja takon dosa, sida dakgroedjoeg banjoepangoeripan kowe !ff
Diabani arep digroedjoeg ing banjoe pangoeripan. setan maoe wedi banget, sabab toemrasetan pa9ane banjoe panas moelak-moelak. Bandjoer bali menjang panggonane oewong, golreka arep ngempakake pangg04ane. Soewe olehmikir-mikir. Nanging soewe-soewe ija oleh. Bandjoer malih dadi wong alim, mon4ok ana inomahe wong tani maoe. NaIika ikoe ngarepamangsa katiga, sarta ana titikane jen katiganbakal dawa, Ian bakal ora ana oedan kiriman.Wong alim malihan setan bandjoer aweh pamrajoga marang wong tani soepaja parine ditandoering rawa. Wong tani ija ngestokake. Woesananetandoerane ija bisa metoe temenan, dipangansaoengsoem ora entek, isih ana toerahe.
Mangsane nandoer pari maneh, setan mrajogakake soepaja parine ditandoer ing goemoekgoemoek. Sabab mitoeroet petoenge setan, hakalakeh banget oedan. Yeteke_selan maoe-ija bener
-------- .temenan. Wiwit pari ditjeblokake, oedane tanpaleren. Dadi metenge pari ija bandjoer kasep.Akeh sing roeboeh, Ian wetoene ija setipk. Singapik gewe moeng parine wong tani kang eli n-
aoe. etoen~ akeh. parine ija betjik. 1Ora entek dipangan saoengsoem. toerahe isihpirang-pirang. nganti wong tani maoe bingoenganggone arep ngentekake.
Weroeh sing doewe bingoeng sabab kakehanpangan. wong alim malihan setan bandjoer noetoeri. Parine kang pari ketan. dikon nggawetape. Nanging tape maoe sing didjoepoek moengdoedoehe, nganggo disimpen maneh nganti soewe.Dadi bandjoer woedjoed omben-omben kangngendemi. Wong tani maoe boengah. sababroemangsa oleh kawroeh. Pari ketan toerahanbandjoer digawe tape kabeh. sarta bandjoer olehdoedoeh pirang-pirang, kena diombe saben dina.Wiwitane ija diombe <;lewe, rranging soewe-soewengadjak tangga-tanggane. Bandjoer kerep pa4aendem-endeman.
Setan roemangsa wis ketekan karepe. Bandjoermoelih menjang <;langkane, lapoer marang pangge<;lene.
Pangge<;lene. meloe boengah, kapengin njatakaketoNe. Setan bandjoer didjak bali menjang ing
enggone wong. tani sing mentas dipon4oki.Kebeneran nalika tekan kono. wong tani maoe
lagi kepoeng loenggoeh ing medja karo tanggatanggane, 4ep...<;tepane ija omben-omben kangDgendemi maoe. Wondene sing sa<;fela-sa<;lela dikon
.$ PNRI 6p ........_
8 ngedjogi, bodjone. Sabab anggepe karo bodJokaja batoer bae.
Dilalahe wong tani maoe olehe ngedjogi njeng..gol gelas. Gelasne ngglewang, isine woetahlambah-lambah ing medja, salta ija ana 4ajohsidji sing kewoetahan.
Wong tani woes teloeng prapat mendem,weroeh tandange sing wadon mangkono maoebandjoer ngadeg. Sing wadon ditoeding..toedingikaro dioenek-oenekake mangkene :
"Wong krandjingan kowe, he! Apa kok aranibanjoe reged koewi, kok dadi kokwoetahake?Ora genah woeroekane! Kene olehe gawe ngaja..aja, djeboel moeng diboewangi bae !"
Setan bareng weroeh patrape wong tani sartakroengoe olehe ngoenek-oenekake bodjone, ban..djoer ndjawil panggedene karo kanda:
"Mangga koela atoeri mriksani !"Sasoewene setan omong-omongan karo pang..
ge<;iene maoe, wong tani isih bae anggone misoeh..misoehi sing wadon. Poengkasane sing wadonbandjoer dikon loenga, awake <;ie~e sing bandjoerngilingi omben-omben. Tengah-tengahe ngilingi,tanggane ana maneh sing teka. Wong maoe wongmlarat. Tekane ora dioendang, moeng saka
, karepe <;iewe. Nanging karo sing doewe omah oradisapa-aroeh. Disoegoeh omben-omben ija ora.
~ PNRI 6~ ....._
a . angger weroeh kantjane pa4a soerak-soerak 9ngombe, <:!eweke moeng ngoeloe idoe bae karongawasake. Toer isih kroengoe tetemboengankang ora kepenak. Sabab boebar ngombe maoe
. sing doewe omah tjala~oe mangkene :"Gagasane ing kene iki waroeng gratis. apa
ngono. Sae-saene teka. wong ora dioendang !"Temboeng kang njerikake mangkono maoe toe
mrape setan ija njenengake banget. Pangge<;ienesetan bandjoer kan<;ia karo kantjane :
"Menenga bae, ja ikoe sing dakgoleki, toenggale rak isih akeh !"
Temenan. Wong kang pa<;ia omben-ombenanbandjoer wiwit ngame. Ana sing rekane me<;iarsabda. ngalem enake omben-omben sing lagidiombe, mbo<;iok-mbo<;iokake wong sing semoetjisoetji. Bandjoer ana maneh sing njandra kantjakantjane. dialem sidji-sidji, salin-salin. Boebarngalem si A, bandjoer ngalem si B sateroese.
&etan toewa weroeh tingkahe wong-wong mangkono maoe atine saja boengah. Kan<:la karo kantjane:
_ ~ ,-'----Ora~orane Joepoet. M~~ bakal-kena- kab-eh-sai-ki. Wah. pantjen omben-omben ikoe betjik banget."
Kantjane mangsoeli :"Koela atoeri ngentosi kemawon. mangke ma
nawi sampoen ngombe sagelas malih. Sapoenika
'*' PNRI 6p __
saweg kados ke!ek, p ngas-p 91Mangke rak malih dados segawon."
Peteke setan kang mangkono ikoe oega kelakon temenan. Bareng wong-wong wis ngombesagelas maneh. bandjoer wiwit djegoeg-djegoegan.tapoek-tapoekan. Malah ana sing kedrawasandadi kerah karo kant jane. Sing doewe omah ijameloe ngrodjongi. Wasana bandjoer rame. ,Orabeda karo asoe temenan kae. Panggec:leningsetan saja boengah.
..Wah. omben-omben gaweanmoe pantjen tjespleng temenan. Nanging mbok akoe kokkan4ani.keprije adon-adonane. Apa nganggo kokwenehigetih ketek. getih asoe Ian getih tjeleng? Sababpolahe wong kang ngombe kok ngemperi bangetkaro kewan-kewan maoe."
Kant jane mangsoeli :,,0, boten. boten makaten pandame1 koela. Ing
kang koela tindakaken kawitan namoeng ngoeditirahipoen pantoen. Sageda ngantos tirah-tirah.ngantos ingkang ga<:lah pijambak bingoeng ootenaged nandjakaken. Wondene anggen koela gaQa
tindak makaten waoe ingkang~ koela engetioetawi koela angkah namoeng rahing kewaingkang doemoenoeng wonten ing badanipoentijang tani waoe. Awit rah waoe poenika alikate<:lanipoen dereng tirah, namoeng tjekap gge
~ PNRI bp ....,...._
ten gattlpimoentabipoen. Tan4anipoen nalika kapen4etrotinipoen ingkang kadjagekaken kangge sarapan,poenika inggih saketja kemawon, malah ingkangmemJet dipoen poedjekaken sae. Lo tindak maka-ten waoe, toemrap koela sadaja, rak inggih namaesangeten. Nanging manawi kamanah pandjang,
inggih hoten nggoemoenaken. Pantjen inggihmakaten -PQenika wewatekanipoen rah. Oegerte4anipoen namoeng satjekap, inggih anteng. Denesagedipoen moentab-moentab, mbingoengi, mana-wi sarwa-sarwi tirah. Ing ngrikoe mes~i ladjeng6ingoeng pijantbak. Mboedi moerih sagedipoenseneng. Mila ingkang kawitan ingkang koela oediinggih moerih bingoenipoen roemijin, sarana koelatirahi te4anipoen. Sasampoenipoen bingoeng,ladjeng koela adjari damel inoeman keras. Inggihinoeman poenika ingkang damel moentabing rahkewan ingkang doemoenoeng wonten ing badan-·poen : rah k~tek, rah segawon, rah tjeleng moentab
daja. Manawi sampoen moentab, sampoenemto~kimawQD-lijangipoen--inggihJadje-n9pen-ga-- -
ak ketek, pengawak segawon, pengawak tJeleng,osipoen hoten wonten hedanipoen kalijan kewan.Kroengoe katrangane kantjane mangkono maoe,
angsie4ening setan boengah banget.· Kant jane
12 diapoera sabab bisa ngidjoli roti kang woedipangan, diidjoli barang kang pantens dadi tindaking setan. Saking katrimane bandjoer didjoendjoeng loenggoehe didadekake poenggawa kangc;loewoer pangkate.
ASIH LAN WELAS IKOE DADIPANGGONANE SING
GAWE OERIP
Ing sawidjine koe~a, ana toekang troempah.DjeneDge Martin. Omah sing dienggoni Martinmaoe pantjen~ gege. Nanging disingget-singgetdadi pirang-piran5 sentongan pating tjromplongoeroet dalan. Sing dienggoni Martin moengsatjromplong. Toer ikoe olehe njewa. Doedoedoeweke Martin ~ewe.
Kadjaba ana lawange kanggo mleboe metoe ingomah, sisihe lawang ana tjan~elane. Inebedjeplakan metoe, engsele ana ing ~oewoer. Jenngengakake ora taoe didjeplakake kabeh, moengseparo, waton pa~ang kena dienggo njamboetgawe. Sabab sadina-dina Martin jen njamboetgaweija ana ing ngarep tjen<;lelane maoe. Saka papan
- pa-nggonane------njamboetgawe- jen- ana -wong iiwarMartin moeng bisa weroeh sikile. :a;:wadene djalaransaka niteni tr~empahe, sanadjan wonge ora katon,ora taoe salah jen metek djenenge. Sabab Martinmaoe olehe dadi toekang troempah wis soewe.
13
~ PNRI $ ..... ....-
1'4 Wong sakoe~a tepoeng kabeh. Meh ora ana wonging koe~a sing troempahe doeroeng taoe kambontangane. Emboeh sing disalini dlamakane. Emboehsing diowahi toengkake. Emboeh sing ditambal'Ian lija-lijane. Malah kerep bae Martin saka ing ,panggonan njamboetgawe aroeh-aroeh karo wongliwat, sabab moeng dititeni troempahe bae.
Patoekangane Martin laris, ndina-dina ora analen~ne. sabab pagaweane pantjen betjik, moerah,ora taoe gelem ndjaloek opahan oetawa ngaranirega loewih saka mes~ine toer tetep kasa-goehane. Semaja Slasa, ija Slasa temenan. Anggere ana wong oetawa botjah marani troempahmrono, oelihe mes~i njangking troempah singdiparani. Djalaran saka kang mangkono maoewong-wong ija pa<;ia mantep atine. Ora ana singkapok oetawa tjilike nijat ngalih lenggananmenjang lijane. Nganti saoemoer Martin maoemisoewoer dadi wong betjik. Bareng wis ngoendoeri toewa, malah bandjoer dioen<;iaki, ditemeniolehe ngabekti marang Pangeran.
N alika <;ieweke isih ngantek, isih meloe wonglija, v. is taoe Martin kelangan bodjo, tinggal anaklanang oemoer teloeng taoen. Pantjene monoanake akeh, nanging angger boebar njapih, mati,boebar njapih, mati. Bareng tekan anak sing karigewe, botjahe oerip. nanging embokne sing mati.
$: PNRI $ ......._..
aoene Martin doewe nijat, anake arep dititip- IS'ake a4ine, sing wong wadon, loewes oetawapinter ngopeni botjah tjilik. Nanging barengdigagas-gagas atine ora mentala :
"Sakepenak-kepenake oetawa sakopen-kopenemeloe mboktjilik, wong djenenge bae doedoeembokne <;Iewe, isih kepenak, isih kopen meloewong toewa." Dadi anake bandjoer diemong <;Iewe.Nanging Martin bandjoer leren olehe ngan~ek.
Bawa <;lewe. Gagasane, njamboetgawe meloeoewong lija, nek disambi karo momong anak, singdiiloni mangsa trimaa.
Sesasi rong sasi, slame~, ora ana apa-apa.Nganti sataoen, rong taoen, teloeng taoen, patangtaoen~ kena diar~mi seneng oeripe. Bisa njamboetgawe. Se<;leng dipangan toer bisa ngopeni anakkaja dene kang dikarepake. Nanging barenganake wis bisa rewang-rewang, ngrewangi enggone njamboetgawe, Martin kena ing go<;la rnaneh,anake lara, lara, lara, nganti dadiIan patine. Ing kono Martin en~ek pangarep-arepe.Ora ana sing disawang maneh. Ora ana singbaka~eroesake~elakone. Samangsa awake dewLmati ora ana sing bakal nggetoeni. Sing ngoetjapngrasani oetawa ngeling-eling kabetjikane ija oraana. Tj~kake Martin bandjoer lernes, aras-arasenoerip: Sing disoewoen rina-wengi, enggala noetoeti
6 anake, adja nganti kesoe en. Jen ga9asa ~
tekan kono, kerep bae bandjoer noetoeh maransing Koewasa, ja gene anake sing dipoen<Joet 4isik l
ora awake <;iewe sing wis toewa, sing wis waregoerip.
Martin wis aras~arasen njamboetgawe. Wongndandakake troempah kerep bae dibalekake.Diwangsoeli jen lagi soesah. Jen ana sing waDitakon kapan marine, Martin bandjoer nesoe,moering~moering. Nanging boebar moering~moe..ring bandjoer nangis. kelingan anake.
,. ,....
Lengganane Martin ana sidji, sing wis toewa.Ija toewa oemoere, ija toewa pikirane. Ikoe kroengoe saka tangga~tanggane bab kaanane Martin.Bandjoer mrelokake nemoni:
..Keprije. Tin 1""Pripoen. loerahe, enggih kaja ngeten niki.
Napa~napa boten seneng. Nana~napa ampang..Seneng koela moeng mati. Angger koela diparipgi
__mati,~grikoe saweg--lega m-anah-koel~ - - ..Adja sok moeni mengkono. Atine digawe sing
sabar. Sing eling karo sing Koewasa."..Sabar~sabar napa. Eling~eling napa. Dieling..
eling. koela enggih disiksa. Poendi onten, anak
PNRl ~__
.~'W~ adj mantjahi kresan~ Pangeran, Tin.wadjibmoe mantjahi koewi. Ing atast
geran, kowe ikoe apa? doedoe ampoet.a.poete. Adja m a sing kowe, radja ora hisa,
..4ani. Pangadil e sing Koewasa, ikoe~..aag.a ·Ian sing .odIoer 4ewe sarta ija sing betjik,>.UE:Wt. Dadi wong oerip ikoe, akoe kowe oetawa
kabeh bae, wadjibe moeng koedoe pasrah,anoet apa kresane. Dene moenggoeh ananeowe ora 'seneng kaja saiki iki, ikoe kagawa saka·roent tekadmoe. Tekadmoe pantjen moeng arep
ek senengmoe <Jewe, orep mboeroe keptnakoe qewe.""Nek hoten golek senenge 4ewe, golek senenge
siDten 1""Golek senenge sing Koewasa. Awit sing
paring oerip ikoe ora Iija kadjaba sing Koewasa.Dadi ija sing Koewasa sing koedoe diladeni,
'estokake 4awoehe, dienoet kresane. Djandji~we gelem ngestokake 4awoehe, ngenoet kresane,
~-OI~:>Iaae kowe--bakal nemoe-soesah.- Oeripmoe~djoer krasa enteng, krasa kepenak."
" apa enggih, ta, kok majar temen."eDan. Tjoba, aDak sing oewis ora anako akoe anakmoe 4ewe. Nanging
8 akonana anak kagoengane sing90ehake marang kowe Wis. ~IIW.
gepen barang ga40ehan maoe dikagoengan ......... Glehe moenf;iarep disija-sija oetawa ora jalaran sapratjajane marang kowe. ing m'~--
pangeman. Ija ngeman ana1a:tloe, ija DQemanEndi sing dakarani pangem m 1 Lah newisaikine doeroeng ketok. Keto Ii dina, lija sasioetawa lija taoen, samano maoe je k oramoenjal-moenjal. Tegese ngestokake 4awoe Ianngenoet kresane."
Martin wiwit krasa atine, meneng sawatara,bandjoer takon: "Qawoehe Pangeran nikoepripoen, ta, loerahe. Kalih kresane dospoendi 1"
"lIawoehe, kowe koedoe njamboetgawe singbener betjik. Lire betjik, pagaweane koedoediangkah soepaja digemeni ing oewong akeh.Dene bener, jen mangsane njamboetgawe, koecloenjamboetgawe. Kosokbaline jen mangsane ngaso,ija koedoe ngaso. Dacli adja sok njamboetgawekaro ngaso, oetawa adja sok ngaso karo njamboetgawe. Mangsane njamboetgawe, njamboetgawe.Mangsane ngaso, ngaso."
"Sing empoen koela tindakake nikoe rakenggih ngoten ta, loerahe."
,,~oelane koewi, sarehne sing sidji wis kok-
m6efi!it toemr.amCleDg karl ngestokake "kresane".
~esane wis kokestokake, wis tjoekoep,moeng bakal betjik bae, nanging
te , bakal kepenak."
4emen menjang
geran nikoe lakoene
gan el marang pangadilane singKoewasa. . 9 pin90ne tresna marang sakabehesing dititahake.'·
"Ngarah saestoe, ni , loerahe 1""Lo, t enan. Titenana bae. Ora-arane akoe
goroh. ~ re kowe ngandel temenan marangpangadilane, sarta tresna tenan marang sapepa..<;Iamoe oerip, oeripmoe mesti seneng Wisja, Tin, akoe dakmoelih Atimoe kepenakna.Bling elingen Barta goegoenen kaJl4akoe maoe."
"Enggih, loeraht, nggih matoer oen. Njoe..woen pangestoe mawOD." •
"Ja. Nek sela..sela pagawejan, mranaa genti!Mengko remboege diteroesake, men saja tjeta."
Qajohe moelih, Martin mleboe ing omah. Atineana soedane. sanadjan doeroeng akeh. Temboenge4ajoh sbig nganqakake, jen anake olehe dipoen..
~ PNRI 6p ........_
Qoet ikoe moeng dtalla
dieling..eling. Gagasane:"Jen pantjen mengkono, ja oewis, akoe 8 rila:·Bandjoer salin kelingan pakone 4ajohe, djar&ie
djandji <;leweke gelem njamboetgawe kaja e:tawoehesing Koewasa, sarta gelem ngestokake kresane:oeripe bakal enteng, bakal kepenak, ora soesah.lkoe teroes dieling..eling, digoleki. Ana lalinesawatara jen pinoedjoe njamboetgawe, nangingsaboebare njamboetgawe, ija bandjoer k~lingan
maneh, bandjoer dipikir maneh.Mangkono maoe saben dina. MoenQak dina.
temboenge <;lajoh maoe moen<Jak akeh singkelingan. Koedoe <;lemen menjang sing Koewa.sa.koedoe ngandel menjang pangadilane. Koedoec;lemen menjang sapac;la..pa4a, sateroese.
Sanadjan Martin ngretine marang prakaramaoe doeroeng tjeta, nanging wis ana betjike.N jamboetgawe toememen. Mangsane njamboet-:gawe, njamboetgawe: mangsane ngaso. ija ngaso.Menjang lakoe kang ora betjik, oepamane: Qeme
~
leloengan ing wajah bengi, <;lemen ngombe inoemakeras, <;lemen njatoer tangga Ian lija..lijane wmart. Jen kroengoe tangga..tanggane njatoer wonglija, koepinge sok ditoetoepi.
Noedjoe sawidji dina, lagi
:_DdllDg. roemangsan~ saka ing boeri :Marti I",. n .
Martin m~ngo. Nggoleki sing ngoendang. Nanging ora ketemoe. Bandjoer teroes njamboetgaw~
maneh, ndondomi sepatoe. Lagi oleh limangtjoeblesan. kroengoe wong. oendang-oendangman~. ~artin ija men90 maneh. Nanging singoendang-oendang ora ana katon. Diwetoni ija oraana. Ditakok-takokake wong lija ora ana singweroeh. Bandjoer njamboetgawe maneh. Nangingora soewe, sing oendang-oendang njoewara maneh:
"Tin! Martin! Sesoek olehmoe njamboetgawekaro ngawasna ing dalan. Akoe arep teka ingolllahmoe !..
Martin g~eg-ge4eg,ndjenger saking goemoene.Mangka oc;Ieweke ora roemangsa toeroe. Ngantoekija ora. Dadi sing diroengoe maoe doedoe impen.Nanging prakara maoe ora digagas dawa. Moengnijate esoeke arep diestokake.
Ssoeke ora taoe-taoe, Martin kok kepenginMangan olah-olahane 4ewe. Dadi anggone njamboetgawe esoek maoe disambi ngliwet, disambindjangan. Karo bola-bali ngawasake ing ratan.Jen ana wong Iiwat sing troempahe doeroeng taoeweroeh, olehe njawang nganti nc;Iingkloek, kept-
. weroeh wonge. Toer samangsa weroeh, ija
~ 6PNRI ............
22 ora apa-apa. Ora~w<:a::S1.:;:::.~~~~~!"Napa sampejan sing sagoeh adjeng teng nggenkoela 1" Teroes mlakoe ditogake bae. Dene jensing liwat maoe wong sing WlS di eroehi, ketitiksaka troempahe, ija ora dikapak-kapake. Sababsaka gagasan~ Martin, wong sing sagoeh arepteka menjang omahe, ikoe mesti wong singdoeroeng ditepoengi.
Ora soewe ana soewara: sreg! sreg: soewaram~ wong njapoe. Sanadjan Martin wis weroehjen sing njapoe maoe si Stepanis, pen 'oenansre~a~oe, sing bandjoer dadi toekang njapoedalan! ewadene Martin meksa nglongok metoe,ngawasake. Boebar ngawasake sa4ela, teroesnjamboetgawe maneh, karo nggrenengi awake~ewe: "Wis genah jen doedoe, kok direwangileren olehe njamboetgawe ikf, tao"
Nanging lagi sa4ela, wis lerm maneh, ngawasake metoe maneh.
Nalika samono wiwit esoek wis kepjoer. Mangsane pantjen mangsa ren~eng. Sanadjan kepjoereora kena diarani ge~e, nanging wong liwat ingdalan akeh sing pa~a koe~oengan, orane ijasadjak kesoesoe, koewatir jen klambine tetes.
Stepanis isih teroes njapoe, wis tekan ngarepebener omahe Martin. N alika diawasake Martinkang kaping pin~one maoe, tagi leren, sapoene
~ PNRI ~ ......_
ra dikosrekake, karo ngemek-emeki klalUbine sing 23wis anjep. Ora soewe minggir, arep njejoeb ingempere omah Martin, kambi ng8S0 sa atara.Martin nggagas:
"Sadjake a4em, wo 9 koewi, karo ija wis sajah.Mbok tjo dak tawanane ngombe wedang, mendienggo anget-anget."
Sawise nggagas mangkono, pa.gaweane dlselehake. Wedang teh sing ditjentjem, bandjoerdiilingi. Tjangkir ing patehane loro-loroQe diisenikabeh. Bandjoer nd oepoek goela saa:,tngkep,ditjoe . joewil diwa4ahi tjawan. Bareng oewis,kebener nalika ikoe Stepanis nglongok mleboeing oma e Martin. Bandjoer diawe, kambi diwengani lawan~.
."A4em wakne iki ajake. Kene anget-angetan!1gombe wedang I'·
Stepanis oengoe ditawani wedang, awakesing wis krasa lemes, sanalika kaja dene metoe
. kekoewatane. Pantjen sakesoek ~eweke doeroengkambon apa-apa, sarapan doeroeng, medang sing
. adate ora taoe towong "ja doeroeng. Saking boe-. ngahe, ora bisa mangsoeli apa-apa. Moeng menJat
kambi oemak-oemik ngoetjap soekoer marangkang gawe Oerip. Bareng wis ana iDg djero omahbandjoer diedjak loenggoeh ing lintjak panggonanpatehan. Arep loenggoeh ngisor, ana ing <;lingklik,
•
•~ PNRI op __
4 sing doewe omah ora awth. Sawist loeng~-·
bandjoer bebarengan njroepoet wedang. Olthsasroepoetan Stepanis tjahjane wis owah. Tjangkir paoe;la diselehake. Genti ndjoepoek goela,dilalab. Sasoewene mamah goela, tjangkir wis paeJaditjekeli maneh. Goela lemboet, wedang diombe,glenggeng, satjegoekan entek. Stepanis w·roemangsa poelih kekoewatane, wis bisa 4ehtm~ehem. Sing doewe omah nawani: "Malih nggih,wakne." Karo ngilingi tjangkir sing wis kotong.Sing 4isik tjangkire Stepanis, bandjoer tjangkirt~ewe. Sasoewene ngilingi wedang, Martin sa4elasa~ela ora lali kambi ngawasake ing djaba, ngantj~ajohe takon: Sadjake mase nikoe kok onten singdiarep-arep. Sinten, ta 1"
"Leres kan4ane wakne. Pantjen onten singkoela arep-arep. Nanging jektine isin koelaadjeng ngan4akake sinten sing koela arep-arepnikoe. Kalih malih napa enggih empoen mestinejen koela ngarep-arep. Djalaran koela -niki moengkroengoe swara. Dene kroengoe koela nikoe napamoeng roengo.e-roengoenen, napa kroengoe temenan, napa nalika nikoe koela pinoedjoengantoek, napa pinoedjoe melek, lah nikoe singkoela boten weroeh. Ngeten inggih, wakne. Winginikoe koela saweg njamboetgawe. Wajahe enggihwajali ngeten niki. Sasoewene njamboetgawt, a
koela kok adreng ngelin-eling teng koewasane 2S. sing gawe Oerip; sing nitahake djagad sementen,
niki, Ian enggih sing nitahake koela sampeannikoe, sing adil, sing hoten pilih kasih. Lah sasoewene koela ngeling-eling kaheh waoe, kari-karindjoer kroengoe wong oendang-oendang djenengkoelci. Pisan pin<;lo moeng ngoendang mawon. pingteloene kalih moengel meketen : ..Sesoek ngawasnamenjang ratan, akoe arep teka ing omahmoe."
Nikoe temenan 10 wakne, koela boten kanc;lagoroh.
Mangka .c;lek semonten koela enggih boten tilem.Mpela mangsa boc;loa ngrikoe angsale adjengngarani. Dinten niki tjekake enten sing koclaarep-arep."
Sing dikan4ani meneng bae, bingoeng anggonearep Ili~·ngsoeli..Arep ngandel kaprije, ora ngandelkaprije.· Moelane moeng gec;lag-gec;leg bae karomoeni.: eh, eh. eh. Sing doewe omah weroehStepanis' gec;lag-gec;leg, mripate bandjoer ngawasake panggonan Iija. Wasana weroeh tjangkir sing
. pa.c;Ia diac;lep isih kebak, bandjoer ngadjak ngombemaneh:
"Engga, wakne, wedange, selak ac;lem mengke.Ngrikoe goelane. Engga ta!"
Stepanis krasa jen enggone manggakake Martin maoe kan!i kedoega. moela ija ora ewah-e :voeh,
.$p
26 ndjoepoek goela rong tjoewil, teroes dimama .Sing doewe omah nirokake. Bareng pamamahegoela wis lemboet, wedang bandjoer pac;la diombe.
Boebar ngombe wedang kang kapin40 maoe,Stepani tata-tata arep menjat. arep noetoegakeeng gone njapoe. karo kanc;la mangkene:
..Wah. pantjen elok nikoe!"Martin ngreti karepe <;lajohe. Nanging sarehne
roemangsa doeroeng toetoeg anggone omong.~ajohe digon~eli. tjangkire didjogi maneh karokan~a mangkene:
..Setjangkir malih. wakne. Waoe koela singngantjani sampejan, saniki sampejan koedoengantjani koela."
Boebar ngilingi wedang. tekone diselehake.Bandjoer kan~a maneh :
.. Lo. rak enggih ngoten. ta.· wakne. Wongoenp nikoe rak koedoe kantjan-kantjanan. taoDadi netepi kresane sing gawe oerip. Wongdititahake onten donja boten dikon kerengAn,nanging dikon sanak-sanakan. Wondene golekanak nikoe boten preloe nganggo pilih-pilih,
ndadak milihi wong sing soegih. sing babag.N ikoe boten preloe. Kabeh-kabeli djenenge titah.Rehne pa~a dititahake. karepe enggih pa4a dikonroekoe . pac;la toeloeng-tinoeloeng. Nek sing sidji
--
gl oa . ang kasoesahan. lijane dikon noeloengi. 27Enggih napa boten. wakne 1"
Stepanis 4asar wong kang aloes beboedene,wong kang kesrakat oeripe. bareng kroengoetemboenge M:utin sing kaja mangkono. atinegoemregel, wedang sing wis diiling ora diombemalah dislorokake. Awake ~ewe menjat kambik nc:la mangkene :
"Wah, banget panrima koela, mas, sampejanngeridika sing kados ngoten. Manah koela singtansah kesakit-sakit, roemaos angsal djampi.Empoen, mas, koela adjeng ngladjengake angsalkoela njanoe."
Martir! njamboengi: "Wedange boten mangent~kake 1"
?tepanis mangsoeli: "Boten, empoen doegiangsal· koela ngombe. Sanes dinten mawon koelamriki malih."
St~panis bandjoer pamit, teroes metoe" karoogon<;iok-on<;iok atine. Dene Martin ija bandjoermeloe menjat, karo ngombe wedang sing wisdiilingi ana ing tjangkire, arep njamboetgawemaneh.
• •..Sasoewene njamboetgawe ija isih teroes sa<;iela-
sa4ela ngoengak menjang djaba, ngangoek-angoekioewong sing sagoeh teka. ~oenggoeh gagasane
~ PNR 6p __
28 Martin, oewong sing sagoeh teka maoe ora lijakadjaba oetoesane sing Koewasa. Moela kepengineweroeh ija banget. Adja maneh kroengoe soewa...ram~ wong liwat ora diangoek-angoekana, wongora kroengoe apa-apa, matane sa<;lela-sa<;lela ijapidjer ngawasake metoe.
Ora soewe ana soewara keteplik-keteplik.malah wong loro, barengan. Disawang troempahe.djeboel oepas ing desa kono. Panjawange oraditeroesake. Let sa<;lela maneh tanggane singliwat, ija moeng dititeni saka troempahe bae.Bandjoer genti batoere wong sing soegih <;leweing desa kono. I ja ora diopeni.
Sa<;lela maneh .ana wong wadon liwat, troempahe katon wis ora karoewan roepane. Tekenngarep tjen<;lela panggonane Martin njamboetgawedilalah wong waoe leren, sarta ora soewemalah bandjoer minggir arep golek senc;len gec;leg.Martin bandjoer bisa ndeleng tjeta, weroeh jenwong wadon maoe nggen<;!ong anak isih tjilik.Botjahe nggrijeng nangis. Disoesoni ora gelem.djalaran banjoene soesoe wis ora metoe. Martinora tegel ngawasake. Bandjoer menjat ndjrantalmenjang ing lawang. Tekan ing oen<;lak-oen<;lakanwong wadon maoe ditjeloek :
"Mrenea, nc;loek. Anakmoe kok nangis bae.Kene mleboea kene ?"
.........t.ka
iwitane wong wadon sadjak wedi, mangsoeli 2'arep ana ing djaba bae. Nanging bareng dipeksa~
peksa. ija bandjoer manoet. meloe Martin mleboeing omahe. Nanging lagi oleh rong tindak sakaing lciwang, bandjoer n4o<;fok arep an<;feprok.Adja enggal ditjan<;fak Martin, bokmanawa kedjengkang. Bandjoer didegake maneh. ditoentoendiloenggoehake ing lintjak. saboerine <;fingklikpanggonane njamboetgawe.
"Kene, n<;foek, linggiha kene. Awakmoe katonesajah temen. Anakmoe nangis bae !"
"Inggih. pak, toja sesepan koela sampoen botenmedal. awit wiwit endjing koela dereng ne<;fa."
~anadjan kan<;fa mengkono, ewadene anakemeksa disoesoni. Martin moeng ngawasake kambiges;leg~ge~eg, saking welase. Kabeneran nalikaikoe" liwete wis mateng. Martin enggal ndjoepoekpiring. nji<;foek sega, diseleh ing lintjak san<;fingpanggonane loenggoeh <;fajohe. Boebar ndjoepoeksega. bandjoer ngengakake lemari, ndjoepoeklawoeh, oega disan4ingake 4ajohe. Sawise segakaro lawoeh dise4ijakake, bandjoer ngiling wedangtoerahane sing diombe karo Stepanis. karo kan<;famangkene:
"Wis, n4oeK, mangana kono. lah iki wedange.Anakmoe selehna <;fisiko daktoenggoene. Wong
~ PNRI~ ..... P__
~ PNRI~ ..... P__
akoe ja wis taoe dft~w~·. ..enengane.
Wong wadon bandjoer mangan. Anakediselehake, ditoenggoe Martin. Botjahe isihngis bae. N anging saking pintere Martin anggonengeneng-enengi, didjak nggoejoe, didjak goen~
man. botjahe soewe-soewe meneng. Bandjoerlambene dienggo dolanan, didemak-demok nganggo gegering dridji panoedoeh, karo didjaknggoeja-nggoejoe. Botjahe ija bandjoer lali ngelihe.gelem nggoejoe. Sasoewene ndolani botjah, Martinnanggap wong wadon maoe, ditakoni djenenge,omahe Ian lija-lijane. Wong wadon bandjoertjrita mangkene:
"Semah koela poenika dados sreC;laC;loe. Deneamangke saweg kesah perang. Anggen koela
dipoen tilar, djalaran saweg nganC;leg sepoeh,inggih nganC;legaken lare poenika. Sarehning koela tijang kalih poenika pantjen boten gegaC;lahan,dados sakesahipoen semah koela, koela ladjengkapeksa pados panggesangan pijambak. Kelampahan koela saged angsal pangengeran. Sadangoenipoen koela ngenger, lare poenika medal.Sarehning tijang rentjang lare alit, kados koela,poenika boten kalap baoenipoen, koela ladjengkawedalaken. Sapriki anggen koela hoten njamboetdamel sampoen tigang woelan. Arta oetawi
a nggem i all at'·.'f.II·~~la njamboetdameI. sampoen resik. Mrika~mriki
koela pados padamelan, tansah dados tampikan.Dados inja, koela inggih hoten dipoen adjengi,djalaran hadan koela sakalangkoeng kera. Me~
nika waoe koela mentas saking panggenanipoenbakoel soegih. Awit koela mireng saking tanggakoel ingkang oegi njamhoetdamel ngrika. tja~
rijoslpoen hetah rentjang malih. Koela sampoenbingah, sampoen ndjagekaken manawi dipoentampeni, sarta inggih ladjeng kenging teroes toe~
moet manggen ngrika. Nanging kantoen~kantoen
dipoen semadosi saminggoe malih saweg kapoerihwangsoel. Mangka grijanipoen tehih sanget. Wahharlan koela, raosipoen sampoen boten kanten~
kantenan. Makaten oegi anak koela, temtoenipoeninggih toemoet sajah. Mangka toja sesepansampoen hoten medal. Namoeng toedjoenipoentijang ingkang koela pon<;loki poenika manahipoensae. Sampoen tigang woelan koela boten sagedmbajar arta pon4okan, inggih dipoen kendelakenkemawon. Dipoen te4a boten, malah katingalwelasipoen <;lateng koela. Oepami boten makaten,mbokmanawi koela kalampahan tHem wonten jngpeken:'
Martin kroengoe dongenge wong wadon maoe9e<Jeg-ge9eg. Bandjoer takon :
32 "Apa kowe WIS ora doewe gombal-gombalan."Sampoen hoten ga4ah. Gombalan koela inggih
namoeng ingkang koela angge poenika. l\1alahslen~ang ingkang koela angge ngemban anakkoela poenika soewekanipoen tapih ingkangkoela angge poenika. Margi kala wingi slen<;langingkang adatipoen koela angge nggen40ng anakkoela mentas koela sade, koela angge ne<;la."
Nalika sa mono wong wadon maoe wis rampoeng olehe mangan. Sawise njingkir~njingkirake
piring ~ewe, bandjoer anake genti ditjan<;lak.Dene Martin enggal mboekak gle4ege, ndjoepoekigombal~gombalan sing wis ora kanggo. diweneh~
ake marang wong wadon maoe:"Enja gawanen, mbokmanawa isih kena kok~
enggo mboentel anakmoe."Wong wadon maoe nampani gomhalan kambi
arep nang is. Bandjoer kan4a :,,0. anget panoewoen koela, pak. Koela roe~
mao ampejan gesangi. Pangeran pantjen adil.To'edjoenipoen koela waoe langkoeng ngriki.Oepami boten. _ ~b~kmana~i ko~la_ ~el~mpahan__
- - pedjah -eastoe~Oetawi malih kok inggih keleresanbapak kala waoe mriksani 9ateng ing djawi.kado dene dipoen osikaken ~ateng IngkangKoewaos."
Martin kroengoe temboenge wong wadon maoe 33boengah atine. Bandjoer njamboengi:
"Bener kan<Jamoe. n90ek. Pantjen Pangeransing ngosikake atikoe. Olehkoe sagela-sagelanjawang metoe ikoe ija saka 9awoehe Pangeran.
Sabab weroeha Ing kono Martin ban-djoer njaritakake olehe kroengoe swara nalikanjamboetgawe kae.
Wong wadon mangsoeli:"Ingkang Koewaos pantjen maha asih. bapak.
Sasampoenipoen koela ladjeng bage mantoek."Wong wadon bandjoer ngloempoek-ngloem
poekake gombalan. Sawise diboentel dadi sidji.bandjoer menjat arep metoe. sarta pamitan maneh.Ian ija nglairake panarimane maneh. Nangingdoeroeng nganti metoe. Martin noetoeti kambingoeloengi 90ewit oekon sidji. Temboenge:
"Enja. n<Joek. irit-iriten tjoekoepna s~mlnggoe.
nganti kowe sida meloe bakoel sing arep kok-.. .... t,
Dgengerl.Wong wadon nampani 90ewit karo banget
soekoere marang Pangeran. Saoewise mangkono.bandjoer metoe. arep teroes moelih. Dene Martinmoeng ngawasake bae nganti wong wadon maoeora katon. Bareng oewis. bandjoer bali mleboeing omah. neroesake olehe njamboetgawe.
.. .•
~ PNRI bp ...........t8b
Sasoewene jam aIing-eling marang lelakone wong wadonoega tansah bola-bali n;awang metoe. Anggkroengoe soewarane wong Iiwat, oetawa \verl.Jr1~·"
ajang-ajangane ija diawasake. Dene sing liwamaoe ana sing wis ditepoengi, sarta i;a ana sindoeroeng ditepoengi, nanging kabeh-kabeh 0
ana sing dianggep pantes digatekake.Ora soewe Martin weroeh wong wadon w
toewa, liwat ing ngarep tjan4elane. Wong mabakoel woh-wohan. N joenggi tebok t;ilik moenisi woh-wohan. kari sa~i~ik. Karo nggendong Ianngin<;{it tenggok kebak isi tatal Ian ke~okan kajoepirang-pirang. Semoene olehe mentas and;aloekoetawa ngloempoek-ngloempoekake ing enggonetoekang kajoe, arep digawa moelih.
Tekan ngarepe omahe Martin, wong maoeleren, n<;lo<;lok ana ing pinggir dalan, katon sakaing panggonane Martin njamboetgawe. Tenggokang dikempit diselehake, ditoempangi tebok singisi woh-wohan. Dene wonge lagi Minger menjanboeri nata tataI kang digen<;long ana ing tengboeri. Kari-kari Iagi oe~ek ambenakake ta~
maoe, ana botjah teka, marani tebok sing isiwoh-wohan, t;Iemoet, nd;oepoek djeroek keproksidji. arep digawa mla;oe. Nanging doemada~D
sing doewe kaja dene krasa. Bareng karo
. f m&lgo.bandjoer ditjekel tangane. Botjahe boedi.
ong wadon kedjengkang nganti krengkangan.anging panjekele ora oetjoeI. Botjah disen<;lal.
gebroeki bakoele, bandjoer dadi geloet. Nanging18J6ne botjahe isih tjilik, soe'Ye-soewe ija kalah.
·tjekel tjengele, digablogi gegere karo dioenekekake: maling tjilik. Botjahe bengok-bengok.
~.m4.1a wis kapok. Nanging wong wadon semoenes waringoetan.Martin ora tahan atine weroeh botjah digablogi
egere. Kelingan anake 4ewe. Bandjoer ndjran~al
metoe. Saking kesoesoene nalika mec;loen ingoen4ak-oen4akan menjang ing dalan tesmake tibaora digagas. Teroes njekel tangane botjah, karokaa<Ja:
"Sampejan tjoelake, mbakjoe. Sampejan apoenten r'
"Koela poeroen ngapoenten, jen empoen biroehem awake. Botjah ga<;langan maling mekoten
oe koedoe dilapoerake teng poelisi.""Ampoen, joe. Kijambake rak empoen moengel
_bJlo-L Sampejan eling ta,-botjah- semonten -nikoe -oemoer pinten 1"
Wong wadon nggoegoe. Botjah bandjoer ditjoel..e, ora ngreti jen isih ditjekeli Martin. Martin
bM~er kaD9a :
36
.l
"Ajo. Saiki kowe koedoe genti ndjaJoelpoera marang wakne. Sabab saka olehmoenjolong djeroek."
Botjahe krasa atine, bandjoer nangis, karomegap-megap ngakoni olehe njolong djeroek, karokan~a jen wis kapok temenan. Sawise ndjaloekngapoera, Martin kan~a karo ndjoepoek djeroeksidji saka tebok dioeloengake marang botjah :
"Lah rak mengkono. Wong loepoet koedoendjaloek ngapoera. Enja saiki kowe dakwenmidjeroek! - Kadjenge, joe, koela sing mbajar!"
"Sampejan nikoe rak nenoeman botjah, paknetjilik. Botjah kaja nikoe kapoke koedoe kalihgeboeg !"
"Pantjen enggih ngoten, joe, semonten nikoenek sampejan oetawi koela, nanging nek singKoewasa boten mekoten. Nek lare moeng njolongdjeroek mawon digeboegi, gek sepinten agengeoekoeman koela kalih sampejan, sing dosanembokmanawa tikel tekoek kalih botjah nikQe!"
Wong wadon ora bisa mangsoeli, moengmeneng bae. Martin bandjoer tjarita, njaritakakelelakone wong oerip. Karepe arep ngretekakewong wadon maoe jen wong oerip ikoe sadina..dinane tansah ana bae kaloepoetane. Wong w~don
ngroengokake. Botjahe ija meloe ngroengokake.Bareng oewis, Martin kan~a:
.. PNRI $ ......_....
..Pantjen kresane sing Koewasa, tijang gesangnikoe kedah poeroen ngapoenten. Sabab jen botenpoeroen ngapoenten, awake kijambak enggihooten diapoenten. Dene sing diapoenten nikoeooten preloe pilih-pilih, enggih sinten mawon.Saja malih tijang sing dereng ngretos awon-sae."
Wong wadon semoe ora ngandel, ngesah kambigegeg. Bandjoer tjalatge:
"Enggih djalaran sing ngoten nikoe, moelanebotjah-botjah djaman saniki saja boten genah."
Martin mangsoeli :"Lah nikoe rak saking loepoete sing toewa, bo
ten poeroen ngadjar Ian boten gelem meroehakeala Ian betjik."
Wong wadon mangsoeli:,'saka panemoe koela enggih mekotan. Koela
, pijambak anak koela pitoe, sing gesang moengkantoen satoenggal, estri." Bandjoer njaritakakejen <:!eweke saiki meIoe anake wadon maoe.
. Poetoene wis pirang-piraang: "Lah nikoe nggih,mas. Sanadjan koela empoen toewa, awak koelaempoen ringkih, nanging taksih koela koewatkoewatake koela engge njamboetgawe, sakingkoemoedoe-woedoe koela adjeng damel senenge~oe. Ontene saniki sing dadi kasenengan koelamoeng poetoe. Wah pripoen ta, mas, olehe samindemenakake. Saja malih sing nomer teloe, nikoe
~ PNRI Dp ........_
empoen hoten kinging pikoela mantoek saking dodolan. taksih tebillpoen diplajoni karo oendang-oendang:Mbah, kowe kok lagi moelih!"
Tekan samano wong wadon maoe Itranggone tjrita, karo mesem sarta katja-katmripate. Bandjoer kan4a maneh :
"Sanadjan botjah nikoe waoe mes~ine engmoeng gegoejon mawon. Moega-moega mawsing Koewasa bandjoer noedoehake dalan 8
bener l"Anggone kan4a mangkono maoe karo ngg
C;iong senik Ian njoeggi teboke. Bareng anjanC;iak senik sing arep diindit, botjah s'maoene die'djak geloet maoe, bandjoer ngrsenik karo kan4a:
"Dakgawakke, mbah, senike. wongbareng we !"
Senik sing arep diindit diwenehake botjaht.Bandjoer disoenggi. Botjah kambi wong wadtoewa bandjoer pa<;la loemakoe bebarengan. elisambi omong-omongan. Ora ana tipake sati: iti• ~.;;~
~......~.- - -tittl<a- ten- mentCfs-pa<;la paaoe.-Katone bija- -embahne karo poetoene c:lewe. Lali ndjaC;ioewit regane djeroek marang MartiJl.Martin moeng njawang bae karo nggoeja..'aa.joe. Bareng wis aOOh. Martin ndjioetl'Ol!* Irl_l-t~
~ PNRI 6p ........_
OBIlIQj
mbaleni pagaweane. Doeroeng soewe.gene soeroep. Nalika ikoe toekang lentera
dalan wis wiwit njoemedi lentera. Barengin weroeh; kaja dielingake. ndandani lame bandjoer dipasang. Sawise masang lampoe.
djoer neroesake .enggone njamboetgawe. sababdilereni ketanggoengan. Ora soewe pagawe
~/1I11lC rampoeng. Bekakase dikloempoek-kloempoekt. tjoewil-tjoewilan koelit sing pating ketjitjir
·djoepoeki. bandjoer lampoene dielih ing p~ng
~'~acman loenggoeh jen ~eweke pinoedjoe oraboetgawe.wise njan~elake lampoe. awake ~ewe bandjoergoeh, arep ngaso kambi nggagas-nggag~s
one ing dina ikoe. Lagi bae sreg loenggoeh,oengoe soewarane wong mlakoe, metoe saka
sentong patoerone marani lawang sing ana inggene panggonan loenggoeh. Martin mengowasake. Ing kono roemangsane weroeh wongatara pa~a ngadeg ana ing tengah lawang,
jng ora tjeta sidji-sidjine Bandjoer ana sidjioendang-oendang: "Tin! Martin! Apa koweling karo akoe r~
'n talcon:k So. 1"pa 0.:;.
koe.,..
ana reroepan tjeta, woedjoede wis pngadjak nggoejoe Martin sagela, banilang. Bange reroepan sing kaja Stepanis,ana soewara maneh :
"Karo akoe. Martin 1"Dene kang katon roepane wong wad
mentas ditoeloengi awane. kambi n,_~.
anake. Sawise ngadjak nggoejoe. ijaBandjoer ana soewara maneh:
..Karo akoe ija. Martin 1"Sarta ing nalika ikoe kang katon wo 9
toewa, bakoe1 woh~wohan, kambi botjakang didjak geloet maoe. Loro-Ioronenggoejoe, kambi botjahe lanang njekeli dditoedoehake marang Martin. Nangingoega ora soewe. Bandjoer Hang lap kajaoewis-oewis.
Weroeh reroepan kabeh maoe, Martin ageg-C;iegan. nanging ija boengah. Bandjoergas-gagas:
"Apa ija koewi sing sagoeh tekak . 1·'ae .
*' 6p ..~ ..._PNRI
• •I'. op. ~
~: ~f' PNRI ....lP.....