yahudi mistisizm kabala jewish mysticism kabbalah (1)
TRANSCRIPT
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
1/96
T. C.
ERCYES NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
YAHUD MSTSZM: KABALA
TEZ HAZIRLAYAN
SULE BURUL
TEZ YNETEN
YRD. DO. HUZEYFE SAYIM
Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dal
Dinler Tarihi Bilim DalYksek Lisans Tezi
Mays 2006
KAYSER
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
2/96
Yrd. Do. Dr. Huzeyfe SAYIM danmanlnda ule BURUL tarafndan
hazrlanan "Yahudi Mistisizmi: Kabala" adl bu alma jrimiz tarafndan
Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits FDB Anabilim Dalnda YksekLisans tezi olarak kabul edilmitir.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
3/96
i
NSZ
Dinleri dou ve gelimesinden inan, ibadet, ahlk vb. konularna kadar tarihi seyiriinde inceleyen bir disiplin olan Dinler Tarihinin en nemli unsurlar insan ve din
olmutur. nsanlk tarihinde ne kadar geriye gidilirse gidilsin dini inanlardan yoksun
bir topluma rastlanmamaktadr. nsanolunun sonlu yaamnda nereden gelip nereye
gittiini, maddenin tesindeki st varlklarla iletiimine dair sorular en ilkel
dnemlerinden balayarak sormu ve bunlar tm insanlk tarihi boyunca her bireyin
temel sorular olmutur.
Hangi dine mensup olursa olsun dini inanc bulunan insanlar evren ve kendileri
hakknda sorular sormu ve bu sorulara kendi inan sistemleri iinde cevaplar
aramlardr. Bu cevaplara ise ounlukla, gerek byk dinlerde gerekse de yazya
gememi kltrlerde grlen derin dindarlk tezahr mistisizmde de rastlanmaktadr.
Mistisizm, tabiatst lemlerden sz eder ve o lemlerle iliki kurulabileceini iddia
eder. Bu iddialar ise dnmeye eilimli olan insann dikkatini toplamaya yetmitir.
nsanlk tarihi kadar eski saylabilecek, tabiatst leme ilikin mistik sorular, ilhi
kaynakl eski dinlerden olan Yahudilikte de hret bulmutur. Temelinde kapal,
kozmolojik srlar barndran mistik dnceler, Yahudi dinini de etkilemitir.
Yahudi Mistisizmi: Kabala olarak adlandrdmz bu almamzda, Yahudilikte
mistisizmin yeri ve nemini aratrmaya altk. Isaac Luria, Abraham Abulafia ve
Moses Luzatto gibi Kabalistlerin almalaryla sistemletirilen Kabala, benzeri mistik
ve harfi gruplarn aksine mistik dnce ve harfilii bir inan sistemi haline
getirmilerdir. Gelimi harfi tekniklerini ve say gizemciliini kullanan Kabalistlerin
Yahudi tarihinde zel bir yeri vardr. Gizemli ve kapal olan bu inancn mensuplar
kendi fikirlerini aklamakta saknca grmedikleri baz inan sistemlerine de szarak
kendi fikirlerini yaymaya almlardr. Dinler tarihilerince Kabala konusunda yeterli
ve tatmin edici bir alma yaplmamtr. Kabalistlerin gizlilii temel prensip
edinmeleri kendileri hakknda bilgi edinmemizi zorlatrmtr. Konuyu zaman ve
imkanlarmzn el verdii lde incelemeye altk.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
4/96
ii
Bu alma giri blm ve iki blmden olumaktadr. Giri blmnde Kabala
hakknda genel bir bilgi verildikten sonra Kabalist literatr hakknda bilgi verilmitir.
Birinci blmde Kabalann kayna, dn, bugn, Yahudilikteki ve dier dinlerdekinemine deinildikten sonra Kabalann balca reti ve teorileri incelemeye alnmtr.
kinci blmde ise balca Kabalistler ve almalar tetkik edilmitir.
Kabala konusunu hazrlarken desteklerini srekli hissettiim aileme teekkr ederek,
onlara olan sevgimi gstermek istiyorum. Bu tez konusunu almamda srarc olan ve
bu konu zerine bilimsel bir alma yaplmasn destekleyen Hocam Sayn Do. Dr.
Mustafa nal Bey Efendiye kranlarm sunuyorum. Tez danmanm ve deerliHocam Sayn Yrd. Do. Dr. Huzeyfe Saym Bey Efendiye tezin her aamasnda destek
olduu iin teekkr ederim. Bir bilim insan olarak, bilimsel almalara her zaman k
tutan sayg deer Hocam Prof. Dr. Harun Gngr Bey Efendiye gr ve fikirleri iin
teekkrlerimi sunuyorum.
ule BURUL
Kayseri-2006
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
5/96
iii
YAHUD MSTSZM: KABALA
ule BURUL
ZET
Tasavvufi bir gelenek olan Kabala, Yahudi Mistisizminin szl ve yazl kaynan
tekil etmektedir. branice anlam almak, kabul etmek, vahiy olarak almak olan bu
szck qbl kknden tremitir. Yahudi mistikleri olan Kabalistler, eski Ahitin ilk
be kitab Torah mistik manada yorumlayarak ona gizemli ve zel manalar yklerler.
te Kabalist gelenek de kaynan buradan alr. Kabala gelenei, Musaya Sina danda
vahyedildiine inandklar Torahn yazl ve szl olarak iki eklinin bulunduunu
iddia eder.
Kabalalist gelenein, balca retileri ve iddialar maddeler halinde ve u ekilde
zetlenebilir:
Evren bir btndr ve belli bir dzen dorultusunda srekli hareket halindedir. Evrende yer alan her ey Yaratc'nn bir parasdr; nsan da, evrenin ve Yaratc'nn
bir paras olarak bir 'Kk Evren'dir.
Evren ve insan Ezel Iktan intiar eder. Bu Ezel Ik dnyev her eye nfuzetmitir.
Tanr kendini on ayr oluum aamasyla gstermitir. Bu aamalar, Kabalistgelenek iinde Sefira adn alrlar. oulu Sefirot olan bu szck branice'de
"saylar" anlamna gelmektedir.
Kabalann yazya geirilmi eski ana metni mevcuttur. Bunlar Kabalann yazlynn tekil ederler. 12. yzylda ortaya kan Parlaklk Kitab Sefer ha Bahirin
Yahudi mistisizmi ve genel olarak Yahudilik zerindeki etkisi derin ve kalc olmutur.
Eski Ahit'in geni, kapsaml bir simgesel yorumu olarak kabul edilen Bahir ile beraber
Yahudilie ruhg (gilgul) kavram girmitir. Sefer Yezirah (Yaratl Kitab), by
ve evrenbilim (kozmoloji) konularna dayanlarak yazlmtr.
Anahtar kelimeler: Kabala, Yahudi Mistisizmi, Kabalist gelenek, Sefira, YaamAac.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
6/96
iv
JEWISH MYSTICISM: KABBALAH
ule BURUL
ABSTRACT
Kabbalah, which is a teosophical and oral tradition is also called as Jewish mysticism. It
was derived from the word qbl of which meaning is taking-accepting-taking by
apocalypse. Jewish mystics kabalists intend that it covers all the divine things when
they say that Kabbalah is an oral and mystic tradition. Thus Kabbalah tradition is based
on this point. Kabbalah tradition claims that there are two forms of Torah, about which
they believe that it was given in Sina Mountain to Mose.
Major doctrines and claims of Kabbalah tradition can be summarized as below:
Universe is an entire and has a constant movement in a certain regulation.
Universe and human being comes out an from Eternal Light. This Eternal Light
penetrates all earthly things.
God is also an immanent and transcendental god as Ein (premptory absence) and
Ein- Sof (premptory everything)
God showed himself in ten formation stages. These stages are named sefira in
Kabbalah tradition.ts plural is sefirot and it means numbers in Hebrew.
During the XVIIIth century Jewish spiritual life reached to the apex with Kabbalah
mystics saac Luria and Moses Cordovero.
There are three old texts of written Kabbalah. Sefer ha Bahir (Brilliancy Book) which is
written in XVIIth century has a deep and permanent effect on jewih mysticism and
whole jewish Sefer Yetzirah (Creation Book) is the first known work about magic and
universe science (cosmology).
Key Words: Kabbalah, Jewish mysticism, Kabbalah tradition, Sefirot, Tree of
Immortality.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
7/96
v
NDEKLER
NSZ ..............................................................................................................................i
ZET .............................................................................................................................. iii
ABSTRACT......................................................................................................................v
NDEKLER .............................................................................................................vii
GR ..............................................................................................................................x
BRNC BLM
1. 1. YAHUDLKTE KABALA VE KABALZM. ........................................................1
1. 1. 1. KELME VE TERM OLARAK KABALA .......................................................1
1. 1. 2. TARHSEL SRE NDE KABALA ............................................................4
1. 1. 2. 1. Kabalann Kkeni ........................................................................................... 4
1. 1. 2. 2. Kabalann dn ve Bugn.............................................................................. 5
1. 1. 3. KABALANIN YAHUDLK, HIRSTYANLIK VE SLAM
LE OLAN ETKLEM ....................................................................................8
1. 1. 3. 1. Yahudilikte Kabala ...........................................................................................8
1. 1. 3. 2. slam ve Yahudilikte Kabala............................................................................. 9
1. 1. 3. 3. Hristiyanlk ile Etkileimiyle Kabala............................................................. 12
1. 1. 4. KABALANIN BALICA TEORLER VE DOKTRNLER
ZER NE FENOMONOLOJK BR BAKI .................................................. 17
1. 1. 4. 1. Yaam Aac; Sefir ot ....................................................................................17
1. 1. 4. 2. Sefir otun intiar ......................................................................................... 21
1. 1. 4. 2. 1. Keter ........................................................................................................... 21
1. 1. 4. 2. 2. Hokmah. ...................................................................................................... 21
1. 1. 4. 2. 3. Binah ......................................................................................................... 21
1. 1. 4. 2. 4. Hesed...........................................................................................................22
1. 1. 4. 2. 5. Gevurah ...................................................................................................... 22
1. 1. 4. 2. 6. Tiferet .........................................................................................................22
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
8/96
vi
1. 1. 4. 2. 7. Nezah...................................................................................................... 23
1. 1. 4. 2. 8. Hod ......................................................................................................... 23
1. 1. 4. 2. 9. Yesod ..................................................................................................... 231. 1. 4. 2. 10. Malkut .................................................................................................. 23
1. 1. 4. 3. Tanr Mefhumu .......................................................................................... 24
1. 1. 4. 3. 1. Ayn, Ayn Sof, Ayn Sof Or..................................................................... 28
1. 1. 4. 4. Drt Dnya................................................................................................. 29
1. 1. 4. 4. 1. Azilut...................................................................................................... 30
1. 1. 4. 4. 2. Beriyah................................................................................................... 30
1. 1. 4. 4. 3. Yezirah................................................................................................... 311. 1. 4. 4. 4. Asiyah .................................................................................................... 31
1. 1. 4. 5. Ruhun Drt Dzeyi .................................................................................... 33
1. 1. 4. 6.Adam Kadmon ........................................................................................... 34
KNC BLM
2. 1. BALICA KABALSTLER VE ALIMALARI........................................ 36
2. 1. 1. LURANK KABALA................................................................................... 36
2. 1. 1. 1. saac Luria.................................................................................................. 36
2. 1. 1. 2.Luriann Kabalist retileri...................................................................... 38
2. 1. 2. ABRAHAM ABULAFA VE HARFLK ................................................. 43
2. 1. 2. 1. Abraham Abulafia...................................................................................... 43
2. 1. 2. 1. 2. Abraham Abulafiann Kabalist retileri............................................. 43
2. 1. 2. 1. 3. Harflmi................................................................................................. 46
2. 1. 2. 1. 3. 1. Themuria Teknii............................................................................... 46
2. 1. 2. 1. 3. 2. Gematria Teknii ............................................................................... 47
2. 1. 2. 1. 3. 2. Notaria Teknii .................................................................................. 49
2. 1. 3. MOSES LUZATTO VE DEVEKUTH.......................................................... 50
2. 1. 3. 1. Moses Luzatto ve Kabalist retileri ........................................................ 50
2. 1. 3. 2. Devekuth (Tanr le Bir Olma)................................................................... 51
2. 1. 4. SABETAY SEV VE KABALSTL ........................................................ 55
2. 1. 5. MERKABAH MSTSZM .......................................................................... 62
2. 1. 5. 1. Hezekiel Kimdir? ....................................................................................... 65
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
9/96
vii
2. 1. 5. 2. Hezekielin Ryeti .................................................................................... 65
SONU...................................................................................................................... 69
SZLK................................................................................................................... 73
KAYNAKA ............................................................................................................ 76
ZGEM
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
10/96
viii
GR
Kaynan insann mistik olgunlua ulamas ilkesinden alan Yahudi tasavvufunun
temeli Kabaladr. Ortaya kt yer ve zaman tam olarak bilinmeyen bu gelenein
balangc aslnda ok ncelere dayanmaktadr. Kabala, ierdii eler asndan kadim
Kabalistlere baz problemler yaatmtr. Bu yzden sanki Yahudiliin dndaym gibi
yorumlanan Kabala, zellikle Sabetay Sevi hareketi sonrasnda adeta unutturulmaya
allmtr. Halbuki ierii, konusu, yorumu, ksaca karakteriyle Kabala, diasporaYahudilerinin, mitlerinin ve cokusunun bir aynas olarak dnlebilir.
Kabala bir ekol olarak, Ortodoks Yahudi dini inancnn ierisinde ama ondan bamsz
olarak yllarca yaamtr. Kabala ierdii derin anlamlarn tamamyla belirlenememi
olmasndan dolay da Rabbilerin tepkisini zerine ekmitir. Fakat bu yola gnl veren
dindarlarn olaanst yeteneklerinden dolay, her zaman byk ve reddedilemez bir
ilginin oda olmutur. Abraham Abulafia ve Moses Luzatto gibi mistikler Kabalaya
yeni anlamlar kazandrmlardr. saac Luriann bu gelenee dahil olmasyla Kabala,
Torah ile beaber incelenebilir bir hale gelmitir. Yahudi mistik inancna gre Torah'n
iki anlam vardr. lki Musaya, Sina'da inen ve herkesin anlayabilecei yazl Torahdr.
Burada anlatlanlar onu okuyanlarn grerek edindikleri izlenimlere dayanmaktadr.
Dieri ise szl Torahdr. Szl Torah, onu kalp gzyle grebilecek insanlara inen bir
kitaptr ve Tanr onu, anlayabilecek gerek dindarlara yollamtr. Szl Torah srlarla
doludur ve onu anlayabilmek iin ncelikle mistik ve kat bir hayat tecrbe etmek
gerekmektedir. Kabalistler, bu ikinci kitabn da aslnda ilk kaynaktan doduunu kabul
etmektedirler.
Kabala, dier btn mistik ekollerden farkl olarak bir dengeye dayanr ve kendine has
ilkeleri ile dikkat ekicidir. rnein genel olarak dou kkenli mistik topluluklarda
temel felsefe hep verme esasna dayanmakta olup, bunun salanabilmesi iin de nefsin
yok edilmesinin gereklilii benimsenmektedir. Batl mistik akmlarsa daha maddesel
unsurlara sahiptir. zellikle Tapnak valyeleri ve bunlarn adeta en mtekmil
uzants olan Masonlukta, bir felsefe etrafnda toplanan ve genel olarak siyasi ve
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
11/96
ix
ekonomik alanda radikal hedefler belirleyen gruplar mevcuttur. Bu topluluklar dou
toplumlarnn bilgi birikimlerini genellikle bat mantna uyarlamakla birtakm
sonulara ulamaktadrlar. Hlbuki Yahudi mistisizmi, bu iki genel ekol arasnda birkprdr, nitekim Kabalistik ekol temelde alma-verme dengesine dayanmaktadr ve bu
esas dhilindeki bir yaam biimini benimsemektedir. Vermek iin almak prensibi
bylelikle bambaka bir ekoln yaratlmasna yol amaktadr. Genel olarak Kabalist
gelenek, pek ok mistiin ortak bir rn olarak kabul edilse de zellikle 16. yy. ile
beraber Ari Luria'nn etkileri Kabalist evrelerde daha fazla hret bulmutur. Aslnda
tm bu kiilikler iinde en ok dikkat ekeni de budur. Luria, Safedde yaam bir din
adamyd ve Polonya'dan sonra uzun yllar yaad Msr'dan Safede gelmiti. Bunedenle her dnemde Yahudi mistisizminde nemli bir yeri olan Msr dncesinin de
ok nemli bir temsilcisiydi (nitekim yaayan tm mistiklerin hayatlarnda Msr'n ok
zel bir yerinin olduu bilinmektedir). Onun Kabalistik yapya kazandrd en nemli
husus aslnda krlma teorisiyle beraber ekillenen ve bambaka bir karakter kazanan
mesih kurtulu inancdr. Nitekim kendisinden sonra gelen ve onun takipisi olan
Sabetay Sevi de bu fikrin savunucusu olmutur.
Kabalann yazl olarak ana kitab bulunmaktadr. Bunlar Sefer ha Zohar, Sefer ha
Yezirah ve Sefer ha Bahir kitaplardr. Bu kaynaklar anonimdir ve eitli blmlerden
olumaktadr, bunlar yazl Kabalay tekil ederler. Temelde rabtaya dayal olan
pratiklerin bulunduu yazl Kabalann dou gizemciliinden etkilendii
dnlmektedir.
Bu almay hazrlarken asl kaynak olarak kabul edebileceimiz Zohar, Yezirah ve
Bahir kitaplarna ulam bulunmaktayz. Bu kitaplarn braniceden ngilizceye
evirisini Aryeh Kaplan yapmtr. Yapt tercmeleri ise internet aracl ile de
yaynlamtr. Kabalann bu temel kitaplarnn branice ve ngilizce olmasndan dolay
almamzn byk ounluunu bu kitaplar zerine yazlan yorumlamalara dayanarak
yapm bulunmaktayz. Kabala zerine yazlm olan Zohar, Yezirah, ve Bahir kitaplar
haricinde kitap bulunmamaktadr. Bu kitaplarn ortaya kma zaman ise 13. yzyldr.
Bu tarihten sonra yazlan tm kitaplar bu Kabalist literatr temel alnarak yazlmtr.
Ayrca bu almamzda Tora kitabnn Bereit blm de esas alnmtr. Kabalistlere
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
12/96
x
gre Tora kitab ayr bir neme sahiptir. Gershom Scholemin Kabala ve Zohar kitab
zerine yapt yorumlar da almamz iin kaynak olmutur.
Bahir Kitab
Rabbi Nehvuniah Ben Hakanann Merkabah dnemine ait tecrbelerinde trans ve vecd
halinde iken verdii sylevlerden oluan yazl metne Bahir (In Kitab) ad
verilmitir. 12. yzyln ikinci yarsnda Provencede ortaya kan bu kitabn derleyicisi
bilinmemektedir. Lakin Rabbi Nehvuniahn anlalmas g ritellerini ifadelendirenbu kiiyi de iyi bir Merkabah ustas olarak kabul etmek gerekir.1
Bahirin ustas Rabbi Nehvuniah rencilerini merakla dolu bir yolculuktan geirerek
huu, arzu ve ak iinde htiam Tahtna ulatrr. Rabbi Nehvuniaha gre aranlan ey
yrektedir. Onu zecek dnce ise snrl deildir. nk insan bilgisinin snrna
varabilir ancak dncelerinin snrna varamaz.2
Kabala metinlerinin en nemlilerinden biri olan Sefer Ha Bahir kitab, 12. yzyla aittir.
Yahudiliin gelimesi zerinde bu metnin derin etkileri olmutur. Sefirot doktrini
bugnknden farkl olmayan ekline Bahir kitabnda kavumutur.3 Evrenin oluumu ve
devamnda Sefiralarn nemini vurgulamann yannda Yahudi Kabalist geleneine
gilgul ( ruh g ) kavramn dhil etmitir. Ayrca Kabalist gelenee Tanrsal
yaratma gcn simgeleyen Kozmik Aa kavramn da eklemitir. Mistik gelenein
kapsamn genileten bu metin, gelenek ierisinde nemli olan yerini daha o yllarda
almtr. Bahir, aslnda Eski Ahit'in geni kapsaml bir simgesel yorumudur ve
dayand temel motif, brani alfabesindeki harflerin ses ve biimlerinin gizemli
anlamlardr.4
Ksmen branice ve ksmen Aramice yazlm olan Bahir, dzensiz ve karmak yapsna
karn, youn mistik fikirleri Kabala'ya ve Kabala yoluyla da Yahudilie katmtr.
1 http://www.yesil.org/sabatay/sabataykabbala.htm, May. 2005. Perle Epstein; Kabala, s. 79.2 Perle Epstein; Kabala, s. 80- 82.3 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 16.4 Ana Britanica, Kabala Maddesi, Cilt 12, s. 351.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
13/96
xi
ada Yahudi aratrmac Gershom Scholem, bu gizemci simgecilii Kabala'nn
Yahudi dinsel dncesi zerindeki en nemli etkisi olarak deerlendirmitir. Bahirin,
evrenin yaratlmas ve varln srdrmesini gizemli bir biimde simgelendiren on adet"Tanrsal Oluum"u ierdiinden bahsetmitik. Kendi iinde adet st ve yedi adet alt
belirtiye ayrlan bu on "sylem" , daha sonralar Kabala'daki nl Sefiralar olarak
tanmlanmtr. Bahir, aslnda Eski Ahit'in geni kapsaml bir simgesel yorumudur ve
dayand temel motif, brani alfabesindeki harflerin ses ve biimlerinin gizemli
anlamlardr.5
Sefer Bahirde aadaki sorular sorulur ve bu sorulara cevaplar aranr. Eer Dnyay Tanr yarattysa, yani bir tarafta Tanr dier tarafta Dnya varsa, Tanr
olmazsa Dnya ne olur?
Eer Dnya Tanrnn bizzat kendisiyse, o zaman neden mkemmel deil?
Olduka karmak ve metafizik grnen bu sorulara cevap Kabalist gelenek iindedir.
Saf ve mkemmel varlkla, saf ve mkemmel olmayan dnya arasndaki ilikiyi zmek
iin, Bahir kitab bu sorular sorarak ie balar. 6
Sefer Yezirah
Kabalay teorik ve pratik olarak iki blme ayracak olursak Sefer Yezirah ve Zohar
kitaplar Kabalann teorik ksmn oluturmaktadr. Sefer Yezirah, Ortaan sonuna
doru ortaya kmtr. Sefer Yezirah 10.yy da domu ve 13.yy da gelimeye
balamtr. branice anlam yaratma olan Yezirahda saylar ve harfler Tanrnn
evrendeki sembolleri olarak grnmtr. 7
Kabalist gelenek en eski aklamasn, Akibaya atfedilen Sefer Yezirahda bulur. Sefer
Yezirah iki blmdr; Birinci blm Bilgeliin Otuz iki Yolu, kitabn dier
blm ise, Yaratl Kitabdr. Birinci blmn konusunu, varln kendi kendine
geliimini tanmlamas oluturur. Yani mutlak snrsz olan Varlk nasl kendini
5 www.hermetics.org/cabala.htm, May. 2005.6http://f27.parsimony.net/forum67623/messages/5197.htm, Aug. 2005.7 H.Loewe; 7/622, A.Kk; Dnmeler Tarihi, s. 140. Hikmet Tanyu; Tarih Boyunca Yahudi veTrkler,Cilt 1,stanbul 1978, s. 112.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
14/96
xii
snrlayp gerek varlk konumuna gemitir. Bu sorular birinci blmde yant bulur.
Dier blmde ise Varlkn kendi dnda geliimi konu edinilmitir.8
sadan sonra, 36. yzyllar arasnda kaleme alnan Sefer Yezirahda yaratl,
Yaratcnn on kutsal saysn ( Sefirot ) ve 22 brani harfini ieren bir sre olarak
aklanmtr. Gelenee gre bu saylar ve harfler toplamda gizli bilgeliin otuz iki
yolunu oluturmaktadr.9
Sefer Yezirah ortaa Kabalistleri tarafndan en nemli Kabalist metin olarak kabul
edilir. Evrenin kkeni zerine yaplan aratrmalarda Kabalistik harekete temelolmutur. Merkabah mistiklerinin amanik trans ritellerini gsterdikleri devrin en
etkili metni Sefer Yezirah kabul edilmektedir. Sefer Yezirah ieriinde Sefirotu
aklamaktadr.10
Yezirah'a gre Sefirot, yaratc Tanr'nn kendini aa kard on ayr oluum ya da
g olarak yorumlanabilir. "Ayn Sof" ad verilen " Sonsuz Tanr "dan intiar eden k on
ayr aamada yaylr. Bylece bu on ayr k yani her bir Sefira, Tanr'nn ayr bir
yaratc niteliini ifade eder. Kabala'ya gre, her Sefira'nn bir baka Sefira ile olan
balants yaratln ritmini oluturmaktadr. Kabala'da, Sefirot'un gizemli yaps ve
kesin ilevi en sk tartlan konudur. Bu tr speklasyonlarn tmyle sapknlk olduu
yolundaki sert eletirilere karn, Sefira'lar Kabalist gelenein temel ilkesini
olutururlar.11
Zohar
branice'de zhr veya zuhr olarak yazlan "Zohar" veya" Sohar" olarak bilenen
"htiam Kitab" veya "Ik Kitab", Tanr, Melekler, Ruhlar ve Kozmoloji gibi
konularn derlemesinden meydana gelmitir.12
8 http://www.yesil.org/sabatay/sabataykabbalayag.htm, May. 2005. http://www.hermetics.org/qblh.html,May. 2005.9 www.en.wikipedia.org/wiki/kabbalah, Sep. 2005.10 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 1611 www.hermetics.org/cabala.htm, May. 2005.12 www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005. www.ritmanlibrary.nl/kabb03.jpg, Sep. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
15/96
xiii
Zohar, Rabbi imon Bar Yohainin rencileri tarafndan .S. 170de srailde yazya
geirilmitir. Rabbi Simon Bar Yohai, ustas Rabbi Akivay ldren Romallardan
kaarak 13 yl boyunca maarada saklanm bir bilgedir. Bu bilgeye saklandnda oluEleazar da elik etmitir. Roma imparatoru lnce sakland maaradan kar. Ancak
Yahudi halknn dinden uzaklatn grnce maaraya tekrar dner. Maarada iken
onu dinlemeye hazr insanlar Kabala zerine eitmesi gerektiini syleyen bir sesle
irkilir ve maaradan tekrar kar. Bu knda etrafnda oluan istekli topluluu eitir.
Rabbi Simeonun onlar eitirken kulland retileri Zohar oluturur.13
Rabbi Simeona gre yazl ve szl Tevrat birdir. Her ikisi de Musaya Sina Dandavahyedilmitir. Rabbi Simeon buradan hareketle Kabalaclara Tanr ile btnlemeyi
salayacak meditasyonlar gelenee kaydetmitir.
Zohar esiz bir anlatm ve yorumla ksa hikyeler eklinde, Aramice olarak yazlmtr.
Zohar bize Aramicenin, branicenin gizil yan olduu haberini vermektedir. Efsaneye
gre de Arami dilinde yazlan bu Zohar metinleri, srailde Safed adl blgede gizli
tutulurken Araplar tarafndan bulunmu ve paralar zensiz ekilde kullanlrken
Safedli bir Kabalist tarafndan fark edilerek korumaya alnmtr. Kitap haline getirilen
Zohar metinleri, 13. yzylda spanyada Moshe de Leon tarafndan yaymlanmtr.14
Zohar, Torahn cmlelerinin irek manada yorumland ve birbirinden ayr konulardan
oluan bir metindir. Zohar bugn birok Ortodoks tarikat tarafndan Talmut kadar kabul
grmektedir.15
Zohar da Sefer Yezirah gibi Kabalann teorik ksmnn dier balca yaptdr. Zohar
Sefer Yezirahdan sonra 11.yy da oluturulmaya balanm ve felsefi doktrinlerin de
etkisiyle 13.yy da tamamlanmtr. Sefer Yezirahtaki harfler zerine yaplan mistik
tecrbeler Zoharda daha da geniletilmitir. Zohar k, ihtiam anlamlarna
gelmektedir. Zohara bu ad Kutsal Kitaptaki Bilgeler gk kubbe gibi, biroklarn
13 Yusuf Basalel; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2, s. 296.http://www.byzant.com/kabbalah/introduction.asp, Sep. 2005.14 www.kabbalah.info/turkishkab/bolum 5, July. 2005. www.newadvent.org/cathen/08590a.htm, Sep.2005. www.en.wikipedia.org/wiki/kaballah, Sep. 2005.15 Mehmet Aydn; Din Fenomeni, Din Bilimleri Yaynlar, Konya 1995, s. 111. Encyclopaedia ofReligion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s.627.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
16/96
xiv
dorulua dndren yldzlar gibi sonsuza dek parlayacaktr16 cmlesinden esinlenerek
verilmitir.17
Zohar, Torahn mistik bir yorumudur. Kabalist geleneinin en nemli kitab Zohar,
gemiteki yorumlar kadar gelecek yorumlar da ierir. Daha nce de iaret ettiimiz
gibi Kabala artan bir gelenektir. Sonradan eklenen cmleler dahi Kabala ve Zoharda
yer bulur. Bugn dahi Kabalist dnyann en mehur eseri Zohardr. yle ki baz
Kabalist evrelerce Tevratn hretini geride brakacak kadar mehur kabul edilmitir.
Gnmzde Jean de Pauly tarafndan Zohar'n eksiksiz ve son derece skolstik bir
Franszca tercmesi baslmak zeredir.
18
16 Daniel, 12/3.17 H. Loewe; 7/622, A.Kk; Dnmeler Tarihi, s. 140, Tanyu; TBYT, 1/112.18 Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetayclarn Gelenekleri, s.17.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
17/96
BRNC BLM
1. 1. YAHUDLKTE KABALA VE KABALZM
1. 1. 1. KELME ve TERM OLARAK KABALA
Kelime olarak almak, kabul etmek, vahiy olarak almak anlamlarna gelen bu
brani szck, Tanrsal szlerin iletilmesi anlamna da gelir. branice gelenek
anlamnda kullanlan Kabala; ilham edilmi, ihata edilmi bilgi anlamlarna da
gelmektedir.19 Ortaa yazmalarnda almak anlamna gelen ve qbl kknden
treyen Kabala anlamak, kavramak ,kabul etmek manalarna da karlk gelir.20
Kabala, Torahn (Eski Ahitin ilk be kitab) zahiri anlamndan baka gizli bir anlama
sahip olduunu ve bu manann ancak zel bir eitim sonunda kavranabileceini savunan
bir gelenektir. Kabala, mistik manada ise kabul grme, raz olmadr.21
Kelime olarak almak anlamna da gelen Kabala, eylemlerin nedenini, almaya arzulu
olmak eklinde aklar. Almaya istekli olan mistik bu yolda emek harcayacaktr. Bu
almaya istekli olu srasnda kii kendi yetenek ve snrlarnn farknda olur.
Anlatlanlardan da anlalaca zere bu kiisel deneyim, tek olarak balay p tek
bitmektedir. Kabalist mistik bu alma, kabul etme arzusu ile kendi iine dnm olacak
ve farkndalk duygusunu had safhada gelitirmi olacaktr.22
Kabala, Yahudilerin harfilik ve sayclkla kark metafizik evren retilerini
kapsamaktadr. Felsefi temelini Yeni Pltonculuktan alr. Mistik Tanr ve evren
19Abdurrahman Kk; Dnmeler Tarihi, Alperen Yaynlar, Ankara 2001, s. 135.
20 The Encyclopedia of Religion; Qabalah Maddesi, Cilt 12, Macmillan Publishing, New York 1987, s.117.21 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, Ayna Yaynevi, stanbul 2004, s. 11.22 http://www.Kabbalah.info/turkishkab/kitap/bolum 1.htm, July. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
18/96
2
retisi olan Kabalaya gre evrende varlk bulmu her ey Tanrnn dlama
srecinden sonra hayat bulup maddelemitir. Kabalaya gre insan da bu dlama
sonucu olumu olup adeta kk evrendir. nsanolu, yaratlanlarn zelliklerinitamann yannda Yaratcdan da yansmalar almtr. Kii iindeki bu Tanrsal olan
zelliklerle lmeden nce, dnya zerindeyken rahatlkla st lemlerle iletiim
kurabilmektedir. Maddeleip dnyada birbirinden ayrlan ruhlar tekrar birleebilmek
iin birbirlerini aramaktadrlar. Gelenee gre bekleme srelerini tamamlayan ruhlar,
mesihin geliiyle birleerek Tanrda bir ve Onunla ayn olacaklardr.23
lk insan demden bu yana alnan ve ilham edilen geleneksel bilgiler YahudiMistisizmini meydana getirmitir. Yahudi Mistisizmi ise Tanr ile bir olmann ya
dnyevi zevklerden uzak bir yaam tercih ederek yahut Tanrnn kutsal adlarn
mistik anlamda tecrbe ederek gerekletirilebilecei zerine temellenir. Tanrnn
kutsal isimleri ise harf ve say esaslarna dayanlarak tecrbe edilir. Yahudi mistik
geleneinin bu temalar zerinde kendine yer edinen Kabala ise ilerleyen zamanlarda
Yahudi Mistisizmi ile bir anlama gelir oldu. Yahudi Mistisizmi olan Kabala, Tanr ve
kendisinden intiar eden evren ve dier canllar hakkndaki mistik doktrinleri
kapsamaktadr.24
12. yzyl ve sonrasnda yaygnlaan Yahudi mistisizminin szl gelenee
dayandrlmasnn arka plannda Kabalist reti ve uygulamalarn ancak bir
klavuzun eliinde tecrbe edilmesi gerektii bulunmaktadr. Kabalist aday bu
mistik deneyim srasnda klavuz olmakszn karlaabilecei tehlikelerden
korunamayacaktr.25
Kabalist gelenee gre, Tanrsal olan Torahn ierisinde gizli manalar mevcuttur.
Musa, Sina Danda yazl yasay alrken szl yasay da almtr. Gelenek
ierisinde bu szl yasann vahyin gizli bilgisini ierdii dncesinden hareketle
Kabalist gelenek, bu sav iselletirip kendine hasretmitir. Ancak Kabalist gelenein
mistik arln kaldrabilecek bedenlere alacak olan bu szl yasadan szl bir
23www.geocities.com, Aug. 2005.24 Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, Charles Scrbners Sons, New York1980, s. 622.25 Ana Britanica, Kabala Maddesi, Cilt 12, Ana Yaynclk, s. 351
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
19/96
3
gelenek bymtr. Kabalist gelenein znde de szl mistik retiyi alan
birine yaratln srlarnn alacana duyulan inan vardr. Bu szl yasa zamanla
Kabala adn almtr.26
Burada sz konusu olan szl yasa ya da gelenek lah olan her eyi kapsamaktadr.
Bu szl gelenek belirli bir konuyla snrlandrlamamaktadr. Bu szl gelenek
Musaya Sina Danda ald szl yasann yan sra babadan oula, hahamdan
rencisine, szl olarak aktarlan bilgi ve yorumlamalarn da kapsamaktadr. Salt
bilgiye dayal bir reti olmamas onun snrlarn hayli geniletmitir.27
Kabala, Tanrnn n yaama yanstacak pratik yntemler btndr. Yaamn
paradoksal sorular Kabalada yant bulmaktadr. Kabala yahut szl Yahudi gelenei
Tanr ve evren hakknda cmleler kuran gizli bir retidir. Bu gizli reti brani
harflerinin arasna mistik tarzda yaylmtr. Kabala mistik bir gelenektir. Kabalist ise
bir mistiktir; Tanryla grsel, iitsel ve ruhsal bir iletiim kurar. Kutsal yazlar ise bu
vecd ve istirak halinde iken yorumlar ve maddi kiiliinden soyutlanr.28
Kabala, evrenle ilgili metafizik sorularn cevaplarn Yahudi mistiine retir. Kabala
manevi dnyaya erime yntemidir. alan ve dnen Kabalist mistie bu manevi
dnyann kaplar sonuna kadar almaktadr.29
Buradan da anlalaca zere Kabala, teorik olmann tesinde pratik bir yntemdir.
Kendini ve evreni kefe kan Kabalist mistik, kademe kademe kendine dner ve
tecrbesini iselletirir. Kabalist, Kabalann kendinde meydana getirdii bu isel
deiimleri birbirinden farkl olarak tecrbe eder. sel srete meydana gelen bu
deiim yalnzca o kiiye zgdr. Her mistiin deneyimi ise farkl farkldr.
Kabalist, insann doumundan lmne dein, yaayaca yaantnn seyrini,
nedenlerini, dnyada almas gereken problemleri, reenkarnasyon srecini ve nasl
26 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, s. 11.27 Yusuf Basalel; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2, Gzlem Yaynevi, stanbul 2001,
s. 295.28 Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetayclarn Gelenekleri, Zvi-Geyik Yaynlar, stanbul 1935,s. 1729http://www.Kabbalah.info/turkishkab/kitap/bolum 1.htm, July. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
20/96
4
sonlanacan mistik bir biimde yorumlar. Yahudiler, yaratln bandan beri bu
dnyann oluumunu Kabalist bir sisteme gre aratrdlar. Kabalist bu aratrmay
srdrrken be duyu organna ilaveten altnc bir duyuyu da harekete geirir. Kabalatekniini kullanp altnc hissi elde eden ve bu dnyann engelini aan kimse gelenek
iinde Mekubal yani Kabalac olarak adlandrlmaktadr.30
1. 1. 2. TARHSEL SRE NDE KABALA
1. 1. 2. 1. Kabalann Kkeni
Yahudi filozoflar Kabalann kkenini brahim Peygamber ( Abraham )e hatta
bazlar dem Peygamber (Adam) e kadar geri gtrrler. Adam, Kabalist
yorumlarla birlikte sadece maddesel bir cennet varl olmayp metafizik boyuttaki
bir varlktr. Onun z bu dnyaya gelmi ve gelecek ruhlarn toplamdr. Gelenee
gre Kabalann ilk kitab Adama verilmitir. Kitap yaratln karbon kopyas olarak
nitelendirilmektedir.31
Kabalann meneine dair birok bilgi mevcuttur. Kabalay Mina ve Talmud
derlemelerinden de nceye tayanlar mevcuttur. Mistik bir Kabalist olan Abraham
Galante ise, Kabalann kkenini Mina ve Talmud ncesine, Babil srgn
dnemine tamaktadr. Bunu ise Abraham Galante, Babil-Asur edebiyatnda
Hezekiel ve Saint Jeonun Apokalipsi kitabndaki baz yazlara benzeyen edebi
paralara rastlamasna dayandrr.32
Kabala'nn kkeni, .S. 1. yzylda Filistin'de filizlenen Merkabah gizemciliine
kadar geri gtrlebilir. Merkabah gizemciliinde temel ura, Eski Ahit'te
peygamber Hezekiel'in dledii "ilh taht" ya da "araba" zerine derin dncelere
dalmak ve bu sayede coku iinde kendinden gemektir. Yahudiler arasnda Babil
tutsaklnn hemen sonrasnda mistik akmlarn varl, Hezekielin kitabndan da
anlalmaktadr. Nitekim Hezekiel peygamber dini tecrbelerini, keiflerini uzun
30http://www.Kabbalah.info/turkiskab/indeks.htm, July. 2005.31 Abdurrahman Kk; Dnmeler Tarihi, s. 13632 Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetayclarn Gelenekleri, s. 17
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
21/96
5
uzun anlatmtr. Dolaysyla Kabalay oluturan akmlarn .S. 1. yzylda Babilde
iken balad dnlebilir.33 Hezekielin dini tecrbeleri zerinde daha detayl
durulacaktr.
Yahudi din alimlerinin bir ksm Kabalann kkenini oluturan mistik akmlarn
balangcn 12. yzyl Kabalistlerinden Rabbi Kr saaca dayandrmaktadrlar.
Yahudi din alemleri Rabbi Kr saac, Kabalann babas olarak adlandrmaktadr.34
Kabalist gelenek evrenin deimez kanun ve ilkelerle yaratldn iddia etmektedir.
Fiziksel yasalar gibi insan yaamn olduka etkileyen bu ilke ve kanunlar Yaratctarafndan tm insanlara verilmitir. nsann evrensel kanunlarla uyumunu ise Kabala
salayacaktr. Kabalist gelenek ierisinde bu dncelerin varl Kabalann
zamansal bir balangcnn olmad fikrini akllara getirebilir.
1. 1. 2. 2. Kabalann Dn ve Bugn
Kabala terimini mistik retiye ilk defa uygulayan 11. yzylda bn Gabriol olmutur.
O vakitten bu yana bu terim Yahudi mistik uygulamalar iin kullanlagelmitir.
Gelenek ierisindeki gizli ve szl retiler Kabala adn almtr. Kabalann
kkenine dair edindiimiz bilgilerde onun ok daha kkl bir tarihe sahip olduunu
syleyebiliriz.35
Kabalann gemite ve gnmzde ok karmak hesap ve mistik retilerle
kuatlm olmas belki de kapal bir millet olan Yahudilerin onun gizemine kar
alnan bir tedbirdir. Bu tedbir gerek Yahudi toplumu gerekse dier toplumlardan
gelebilecek tehlikelere kar alnmtr. Yahudiler arasnda bile Kabalann kaplar
her insana ak tutulmamtr. Adeta bu gelenek, usta-rak ilikisi gibi bilge kiiden
bilge olmayan aday kiilere aktarlyordu.
33 Hayrullah rs; Musa ve Yahudilik, Ykselen Matbaas, stanbul 1976, s. 340.34http://www.digital-brilliance.com/kab/faq.htm, Aug. 2005.35 Perle Epstein; Kabala, Dharma Yaynlar, stanbul 1993, s. 17.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
22/96
6
Kabalistler, Kabala hikmetini aklayabilecekleri zamann ve artlarn uygun
olmadndan bahsederek onu halka aklamay dnmemilerdir. Halkn bu
gelenee hazr olmadn syleyerek binlerce yl onu sakl tutmulardr.
1492 ylnda spanyadan kaabilen Yahudiler talya zerinden geerek bir ksm
Trkiyeye bir ksm ise Filistine yerlemilerdir. Sefardim Yahudileri de denen bu
gurup mistik akmlar arasnda Kabalay tutmu ve onun yaylmasna katk
salamtr.36
Kabalistler kendilerini Tanrnn sekin kullar olarak grrler. Kabalist gelenekiinde sekin insanlar yani peygamberler Tanrnn szlerini konumaktadrlar.
Kastedilen o ki Tanr akn olmann aksine ulalabilen bir varlktr. Kabalay
gerekten zmseyebilen mistik ise bu eliler sayesinde Tanrya ulamay onunla bir
olmay arzu eder.37
Bugn Kabala renimi veren Bney-Baruh adnda bir kurulu mevcuttur. Bu
kuruluun banda ise Rabbi Mihael Laytman bulunmaktadr. Rabbi Mihael Laytman
ise Kabalaya ait bilgilerini, Rabbi Baruh alom Alagdan almtr. Rabbi Baruh
alom Alagn babas, Rabbi Yeuda Leyv Alag, Zohar kitabn Aramice dilinden
braniceye evirmitir. Ayrca Zohar herkesin anlayabilecei bir ekle getirmitir.
Rabbi Baruh alom Alag, kendinden nceki kadim Kabalistler, saac Luria ve Rabbi
imon Bar Yohaiyi takip ederek Kabalay bugn dahi anlalr klmaya almtr.
Rabbi Mihael Laytman, hocas Rabbi Baruh alom Alagn ansna, Bney-Baruh
kuruluunun kaplarn Kabalay tecrbe etmek isteyen herkese amtr.38
ada Yahudiliin manevi yaam ve dnceleri zerinde Kabalann etkisi
muhakkaktr. Bugn dnyada yaayan bir Kabalist akmdan sz etmek mmkn
deilse de baz kiisel abalar onu hafzalardan sildirmemeye kararldr. kinci dnya
sava sralarnda Martin Buber (18781965) ve Polonyal bir Yahudi olan Abraham
36 Hayrullah rs; Musa ve Yahudilik, s. 347.37 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 13.38www.kabbalah.info/frenchkab/aboutfrenc.htm, July. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
23/96
7
Joshua Heschel (19071987) gibi Abraham Isaac Kook (18651935) da Yahudi
gizemciliini unutmam ve Kabalist Yahudiler yetitirmilerdir.39
Dn olduu gibi bugn de Kabala aklla kavranabilecek bir reti deildir. nk
akl insan Tanrya ulatrmak iin gerekli ama yeterli bir meleke deildir. Kabalada
eitli mistik ve sembolik ritellerle ruhi ynden Tanrya ulalabilir. Bu amala
Kutsal Kitapn harflerine zahir anlamlarndan hari batin anlamlar yklenir.40
Bugn Kabala ad altnda yazl ana metinden sz edebiliriz. Bunlar; Sefer haYezirah, Sefer ha Zohar ve son olarak Sefer ha Bahirdir. Kabala balnda
yaymlanan tm eserler ya bunlardan bir para yahut bu eserlerin mistik
yorumlamalardr.
Gnmzde Kabala ile ilgili bilgilere internette rastlamak mmkndr.
www.kabbalah.info internet adresinde, Kabala ile ilgili sorular hlihazrda
sorulmakta ve Kabalistlerce de cevaplandrlmaktadr. Buradan da anlalaca zere
Kabala gemiin karanlna gml bir reti olmayp halen kaybolmamak iin
direnmektedir. Kabalann ne olduuna dair salt merak gerektiren sorular yannda
Kabalan ileri teknikleri ve Zohar kitab gibi zel bir aratrma sonucu elde edilecek
bilgilere dair sorular vardr. Ne olduuna dair sorulan sorularda ne olmadna ilikin
aklamalarn da yaplmas Kabalann gizemsel hretinin devamn salamaya
ynelik olduunu akllara getirmektedir. Verilen cevaplarda, mevcut olan bilgilerden
hep daha fazlasnn bulunduu ve aranlmas zerine olan tevik te dikkat ekicidir.
Aklanmayan bilgilerin olduu sylenerek merak hep canl tutulmak istenmitir.
Anlalan o ki hem Kabalann gizemine olan merak hem de gnmz Kabalistlerinin
kiisel abasyla bu mistik reti, daima hatrlanacaktr.
39www.geocities.com/temellicus/felsefe/felsefe_kabbala, Aug. 2005.40 Abdurrahman Kk; Dnmeler Tarihi, s. 136.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
24/96
8
1. 1. 3. KABALANIN YAHUDLK, HIRSTYANLIK VE SLAM LE OLAN
ETKLEM
1. 1. 3. 1. Yahudilikte Kabala
Yahudi cemaati arasnda Kabala, evrenin yaratlmasndan insann yaratlmasna kadar
her konuda Tevratn sylediiyle yetinmeyip taraftarlarn onun nasl zerine
dnmeye sevk eder. Bu dnmeye sevk, kelamc edasyla deil mistik bir nazarla
olmaktadr. yle ki, kelimeler anlamlarn yitirir ve harfler ayr ayr konuur
olmaktadr. spanya ve Provencedeki ilk Kabalac Mose ben Nahman harfleri farklsralamalaryla okuyarak Tanrnn adna ulalabilecei dncesini ileri srerek
Kabalann mistik seyrini farkl bir yne evirmitir.41 Tevratn sadece bir metnin
deil bir harfine bile gsterilen bu titizlik onun Sinagoglarda neden yer almadna
bir cevap olabilir.
Her bir harfin birleerek Tanrnn kutsal adn oluturduu dncesi daha sonralar
yeni mistik iddialarla yerini bir st dnceye brakmtr. Yahudi mistikleri
Tevratn birleiminin Tanrnn byk ad olduunu dnmeye ve bunu eitli
alegorik deneyimlerle tecrbe etmilerdir. Tevratn Tanrnn byk ad olduu
dncesi Tevratn yaratlmad fikrini akllara getirebilir. Kabalistlere gre ise
Tevrat yaratlmam bizzat Tanrdan yansmtr. brani anlam almak, kabul
etmek olan Kabala her dnem gerek kendi gerekse de d tesirlerle srekli boyut
deitirmitir. Olduka geni bir mistik yelpazeye sahip olan Kabala gelenei, derin
tecrbeler sonucu srekli genilemitir.
Tevratn harfleri zerine yaplan youn meditasyonlar sonucu Kabalist Tanrnn
yce gcne erierek model insan dahi yaratlabilmektedir. Bu dnce ise Yahudi
geleneinde golem masal olarak anlatlmtr. Hikyeye kulak verecek olursak;
Pragl Rabbi Lwn byle bir Golem yaratt sylenir: Rabbi Lwn yaratt
Golem bir hafta efendisine her trl hizmeti grrm; ama abbat gnnde btn
yaratklarn dinlenmesi gerektii iin, Lw her abbatn balangcnda Golemden
ona can veren, Tanr adn geri alrm ve onu yeniden bala evirirmi. Bir
41 Hayrullah rs; Musa ve Yahudilik, s. 342.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
25/96
9
keresinde bunu yapmay unutmu. Tam cemaatin Sinagogda toplanp ibadet ettikleri
srada Golem etrafa saldrmaya balam, korkun gcyle evleri ykmaya balaynca
hemen Rabbi Lw armlar, daha da ortalk kararmam, u halde Sabbat tambalamamtr. Rabbi Lw hemen Golemin zerine atlm ve onun alnndaki,
zerinde Tanrnn gizli ad yazl parmeni skp atm, Golem de toprak olmutur.
Rabbi Lw bir daha Golem yaratmamtr.42
Yahudi mistik geleneinde, tecrbe edilmesi bir insan tarafndan imknsz olan
yaratma dncesinin de varoluu, Yahudilerin inanlarnda, metafizik eleri
barndrd fikrini destekler niteliktedir. Yahudi toplumu nefes almaya baladtarihten bu yana kendini hep farkl grm ve dier milletlerden kendini tecrit
etmitir. Yaadklar diaspora ve srgn dnemlerinin de etkisiyle hep var olandan
farkl dnmlerdir. Kabalist gelenek de bu farkllklar iinde ekillenmi ve
bnyesinde hayata dair hep st bilgileri barndrmtr. Bu ise onu gemite olduu
gibi bugn de anlalmas g ve ayn zamanda da ekici klmtr.
Ortodoks Yahudilik, 17. ve 18. yzyllar boyu Kabaladan olduka etkilenmitir.
Bu etkiyi genel anlamda olumlu olarak deerlendirebiliriz. Olumsuz anlamda
verilebilecek rnekler de yok deildir. Mesih Sabetay Sevinin etkisiyle kitleler
halinde birok Rabbi ve Kabalist dinden kmtr. Bu durum Kabala zerine
alanlarn saysn azaltmtr. Yahudi yazarlar Kabalay salt tarihsel merak olarak
grm ve onu uzun bir mddet gz ard etmilerdir.43
1. 1. 3. 2. slam ve Yahudilikte Batnilik
Batnilik genel anlamda, naslar zahir ve batn ayrmna tabi tutarak bir takm teviller
yapan ve dinin temel hkmlerini farkl bir biimde yorumlayan itikadi guruplar
btndr. Bir dnce olarak Batnilik, etli kltrlerin bir harmandr. Batnilikte
Mecusilik, Sabilik, Yahudilik gibi eski din ve kltrler ile Yeni-Eflatuncu ve Yeni-
Pisagorcu felsefenin izleri vardr. Batnilik Yahudi Kabalas ve slam Hurufiliini de
bnyesinde barndrmaktadr.
42 Hayrullah rs; Musa ve Yahudilik, s. 345.43 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, s. 18.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
26/96
10
Asrlar boyunca bir takm harf ve rakamlar mukaddes saylm, bunlara muhtelif
anlamlar verilerek Tanrya mahsus srlarn bunlarda gizlendii dncesi kabuledilmitir. Eski alardan bu yana insanolu gkte veya yeryznde varl kabul
edilen gizli kuvvetlerden istifade yollarn aratrmtr. Bu gizli kuvvtleri ise harf ve
ekillerle tasvir etmitir. Anlalaca zere baz saylarn mukaddes saylmas, baz
harflerin eitli manalara gelmesi insanln iptidai inanlarndan kalmadr.
Eski Yunan medeniyetinde saylarla kainatn dzeni arasnda ilikiler kuran grlere
rastland gibi Ortadou medeniyetlerinde zellikle Yahudi ve Hristiyanmedeniyetlerinde, Asur, Babil ve Msrda da saysal dzen ile alem arasnda ilikiler
kuran sistemler mevcuttu.
Batnilikin slamdaki ekli ile Hurufilik ile Yahudilikteki ekli Kabala arasndaki
benzerlikler dikkat ekicidir. Hurufilik ve Kabala arasndaki temel benzerlik,
Yaratcnn gizli bir hazine olup kendisinin harf ve sesler aracl ile tecelli ettii
dncesidir.
Kabalaya gre Tanr, kutsal brani harfleri ile yazlm Tevratta gizlenmitir.
Dolaysyla Tevratn grnen anlamndan baka bir de Batni anlam vardr. Kabalist
bu grnmeyen anlam ile megul olmal ve harfler aracl ile Tanrya ulamaldr.
slam Hurufiliin de ise brani harflerinin kutsiyeti yerini Arap ve Fars harflerine
brakr. slam Hurufiliindeki 28 Arap harfi ve 32 Fars harfleri olduka kutsaldr.
Her iki inan sisteminde de harf ve saylara mistik anlamlar yklenmitir. slam
Hurufilii, Kurannn zahiri anlamndan baka batni anlamlar olduunu iddia
ederken Yahudi Kabalas da Tevratn batni anlamlar olduunu iddia eder.
Harfiliin ikinci rneini oluturan Kabala, Hurufiliin amacna pek benzer bir
ama tamakta, harf ve saylarn gizemini zerek Tevrat yorumlamay
hedeflemektedir. Kabalann yorumuna gre Tanr, kendisini dsallatrarak evreni
yaratmtr. Kabbalann yaratl ile ilgili bu savnda yer alan hemen her unsuru,
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
27/96
11
slam Batniliinde ve dolaysyla Hurufilik ve onun etkisi altndaki Bektailikte
benzer biimde bulmak mmkndr.44
Ortaa slam dncesi ierisinde, Kurann grnr anlamndan baka ve daha
derin manalar tadn savunan akmlar bu dncelerin mesnedi olarak Hz. Alinin
Drt anlam olmayan ayet yoktur. Zahir, batn, hadd, muttala. Zahir d anlam, batn
ise i anlaytr. Hadd caiz olmayanlar ifade ederken, muttala Tanrnn insanda
gerekletirmek istedii asl isteidir. cmlelerini gsterirler.45
Abdulkadir nan, slam dinince yasaklanm ve irk sebebi saylm tlsm ve
afsunlarn kayna olarak Yahudilii gstermektedir. Bu felsefe brani alfabesinin 22
harfi ve bu 22 harfin derin, mistik anlamlar zerine kuruludur. 13. yzylda
yazlmaya balanan Kabala, spanya ve Gney Fransada nfuz bulmutur. Yahudiler
aracl ile de Mslmanlara gemitir.46
Hilmi Ziya lkenin Kabala zerine yorumlar ise u ekildedir:Batniler slamn
Kabalistleridir. Kabalistleme Yahudilikte Tevrat ve Zeburun d anlamyla
kalmayarak kutsal kitabn harflerinden gizli anlamlar karmaya alan ve bylece
ona istedikleri anlamlar ykleyen cereyan idi. slam leminde ilk defa bu eilim
Sufilerden Hkim Tirmizi de grlyor. Halla Mansur, baz Kuran sureleri banda
anlamlar bilinmeyen harflerde byle gizli anlamlar olduu eklindeki bu grten
faydalanarak T ve S ler kitab [Kitap at- Tavasn] yazmt. bn-al-Arab de bu
gre katld. Kurann bandaki E. L. M. zerinde trl yorumlamalar yapt.
Batniler de bu yorumlamalardan faydalandlar ve onun snrlarn sonsuzca
genileterek slam doktrinine istedikleri btn fikirleri dahil etmeye altlar. Onlarn
sonraki yzyllarda ald yeni bir ekil Fazlullah Estarbadinin Cavidan- Kebir adl
kitab ile Hurufilik idi. bn Firitenin Ak namesinde noktavilik derecesine kadar
ilerledi.47
44www.misak1.netfirms.com/akaid/hurufilik.htm, Aug. 2005.45 Hayrullah rs; Musa ve Yahudilik, s. 337.46 Abdulkadir nan; Eski Trk Dini Tarihi, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1976, s. 220.47 Hilmi Ziya lken; slam Felsefesi, Seluk Yaynlar (2.Bask), Ankara 1967, s. 24- 25.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
28/96
12
Yaar Kutluay Kabalay Rabbinizm Talmutculuuna kar bir hareket olarak
grm ve bu hareketi yle yorumlamtr: Tasavvufi bir hareket olarak kabuledilebilecek bu cereyan, Ortaa boyunca varln Yahudiler arasnda hissettirmitir.
zmirli mesih Sabetay Sevinin de mensup bulunduu bu hareket Dou Avrupa ve
Rusya Yahudileri arasnda Hasidut ad altnda yeniden hayat bulmutur. Bir yzyla
yakn zaman Yahudi kitlelerini, bilhassa kylleri peinden srkleyen hareketin
kurucusu Israel ben Eliezer Baal em Tov dur. Bu sistem zamanla mahiyet
deitirip yozlamakla beraber ok kk de olsa yine cemaat halinde varln
devam ettirmektedir.
48
Kabalann szl olarak .S. 1. yzylda yazl olarak ise 12. ve 13. yzylda ortaya
kt bilgisine elde bulunan kaynaklar aracl ile ulaabiliriz. Hurufilik ise
Anadoluya Fazlullah Estarbadinin Cavidan- Kebir adl kitab ile yaylmaya
balamtr. Bu kitabn yazm tarihi 13. yzyln son yarsdr. Hurufiliin temel kitab
olarak kabul edilmitir. Dolaysyla Hurufiliin belli inan ve doktrinlerine bakarak
onun Yahudi Kabalasndan etkilenmi olabilecei dnlebilir.49
1. 1. 3. 3. Hristiyanlk le Etkileimiyle Kabala
Dier milletlerle etkileim sonucu Yahudi Kabalas, zgn amacndan saptrlm ve
Rnesans dneminde dier dinlerde de tezahr etmitir. spanya ve talyada din
deitiren Yahudiler, Hristiyan Kabalas ad altnda bu retinin devamn baka
kisvelerle de olsa salamlardr. Bunlardan nde gelen isimler, Giovanni Pico della
Mirandola, Egidio da Viterbo, Johannes Reuchlin ve Guillaume de pasteldir.
"Hristiyanlam Kabala"nn spanyada geliiminin en nemli kaynaklar: Katolik
mezhebine alnan Yahudilerin veya dnmelerin yazlar ve Floransa'da Medici
ailesinin hamiliini yapt Platonik Akademi idi. Hristiyan Kabalistik okulun esas
kurucusu Giovanni Pico della Mirandola (146394) idi. Bu gen dahi, Kabalistik
ettlerine 1486 yllnda, 23 yanda balad. Roma'da tartmaya alan 900 sav
arasnda bu gen dahinin "sa'nn ilahliini Maji ve Kabala'dan daha iyi ikna eden
48 Yaar Kutluay; slam ve Yahudi Mezhepleri, Ajans-Trk Matbaas, Ankara, 1965, s. 200.49slam Ansiklopedisi; Hurufilik Maddesi, Trkiye Diyanet Vakf, Cilt 18, stanbul 1998.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
29/96
13
ilimler yoktur" sav vard, bylece birok insan iin Kabala ilk kez Hristiyan
dnyasna girmitir. Piconun almalar sayesinde Hristiyanln teolojik ve
kltrel ieriine Kabala yerlemitir.50
Doada her ey deiim ve uyuma tbidir, Kabala da bu deien ve gelien eylerden
biridir. Bu deiimin ok iyi bir rnei erken Yahudi metinlerin engizisyon
tarafndan yok edilme tehdidini yaad dnemlerde, varlklarn korumaya ve
onlardan pratik yarar salamaya alan mistikler tarafndan Kabalistik fikirlerin
Hristiyanlatrlmasdr. Bunun zerine 15. asrda bir tr Hristiyan Kabalas
gelimitir. Bunu gerekletirirken hedef iki ynl idi. Birincisi dinden dnenYahudilerin tamamen farkl bir dini sisteme girdiklerini dnp onlarn tekrar kendi
dinlerine gemelerini nlemek. Dieri ise yeni oluturulan bir dinin dier dinlerin
retilerinden faydalanmasn salayarak var olan boluklar doldurmakt. Bunun
sonucu olarak da Kabalistik aacn st lemi Hristiyan teslis doktrini ile
eletirilmitir.51
Hristiyanlk zerine derin bir aratrma yaplacak olunursa onun pek ok din ve
kltrn etkisi altnda kalm olduu grlr. Bu din ve kltrlerin banda
Yahudilii zikredebiliriz. zellikle Merkabah mistik geleneinin Hristiyanlk
zerindeki etkileri ciddi boyuttadr. Hristiyanln iinde doduu ortam Yahudilerin
gerek Merkabah mistisizminine gerekse de mesihci dncelere ynelerek kurtulu
areleri arad bir ortamd. Son dnemlerde Yahudiler arasnda mistik dnceler
arlkta idi. Bu dnceleri iselletiren Merkabah mistisizminin liderleri daha sonra
bunlar Hristiyanla tamlardr. Merkabah mistik gelenei bunlarn en banda
gelir. Yeni Ahit ve Eski Ahit metinlerinde bu etki grlebilmektedir. Bu durumu
rneklerle aklayacak olursak:
Yeni Ahitte Elilerin leri blmnde bulunan aadaki ifadeler bunun bir rneini
tekil etmektedir. Kutsal Ruhla dolu olan stefanos, gzlerini ge dikip Tanrnn
50www.geocities.com/temellicus/felsefe/felsefe_kabbala.htm, Aug. 2005.http://www.kheper.net/topics/Kabbalah/ChristianKabbalah.htm, Oct. 2005.51www.hermetics.org/KBL-Hermetizm.htm, May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
30/96
14
grkemini ve Tanrnn sanda duran say grd. Bakn dedi, Gklerin
aldn ve insanolunun Tanrnn sanda durmakta olduunu gryorum. 52
Eski Ahitin k blmnde de benzer ifadelere rastlanmaktadr:
Yolda sizi korumas, hazrladm yere gtrmesi iin nnzden bir melek
gnderiyorum. Ona dikkat edin szn dinleyin ba kaldrmayn. nk beni temsil
ettii iin bakaldrnz balamaz. 53
Bu ifadelerden de anlalaca zere stefanosun mistik tecrbesini Eski Ahitte
Hezekiel ve Merkabah mistikleri tecrbe etmilerdir. stefanos Tanrnn yanndasay Hezekiel ise Metatronu (ba melek) grmtr.54
Merkabah mistisizminin, Hristiyanlk zerindeki etkisini en arpc ekilde Yeni
Ahitin Vahiy kitabnda grebiliriz. Biraz sonra durum tespiti iin yazacamz Vahiy
kitabnn drt ve beinci bablarnn ileriki konu balklarndan olan Merkabah
mistisizmi ile beraber okunup deerlendirilmesi daha isabetli olacaktr. Merkabah
mistisizminin grsel taht geleneinin Yeni Ahitteki yansmas aadaki ekildedir;
Bundan sonra gkte ak duran bir kap grdm benimle konutuunu iittim,
borazan sesine benzeyen ilk ses yle dedi: Buraya k! Bundan sonra olmas
gereken olaylar sana gstereyim . O anda ruhun etkisinde kalarak gkte bir taht ve
tahtta oturan birini grdm. Tahtta oturann krmz ve yeil akik tana benzer bir
grn vard. Zmrd andran bir gkkua taht evreliyordu. Tahtn evresinde
yirmi drt ayr taht vard. Bu tahtlara balarnda altn talar olan, beyaz giysilere
brnm yirmi drt ihtiyar oturmutu. Tahttan imekler akyor, uultular, gk
grlemeleri iitiliyordu. Tahtn nnde alev alev yanan yedi meale vard. Bunlar
Tanrnn yedi ruhudur. Tahtn nnde billur gibi sanki camdan bir deniz vard.
Tahtn ortasnda ve evresinde n ve arkas gzlerle kapl drt yaratk duruyordu.
Birinci yaratk aslana, ikincisi danaya benziyordu. nc yaratn yz insan yz
gibiydi. Drdnc yaratk uan bir kartal andryordu. Drt yaratn her birinin
altar kanad vard. Yaratklarn her yan kanatlarnn alt taraf bile gzlerle kaplyd.
52 Elilerin leri, 7/55- 56.53 k, 23/20- 2154www.geocities.com/temellicus/felsefe/felsefe_kabbala.htm, Aug. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
31/96
15
Gece gndz durup dinlenmeden yle diyorlar: Kutsal, kutsaldr, her eye gc
yeten, Rab, Tanr, var olmu, var olan ve gelecek olan. Yaratklar tahtta oturan
sonsuzluklar boyunca yaayan yceltip ona sayg ve kran sunduka yirmi drttahtta oturann sonsuzluklar boyunca yaayann nnde yere kapanarak ona
tapnyorlar. Talarn tahtn nne koyarak yle diyorlar: Rabbimiz ve Tanrmz!
Ycelii, saygy, gc almaya layksn nk her eyi sen yarattn; hepsi senin
isteinle yaratlp var oldu.
Tahtta oturann sa elinde iki yan da yazl, yedi mhrle mhrlenmi bir tomar
grdm. Yksek sesle tomar amaya, mhrlerini zmeye kim layktr? diyeseslenen gl bir melekte grdm. Ama ne gkte ne yeryznde ne de yeraltnda
tomar ap iine bakabilecek kimse yoktu. Ac ac alamaya baladm. nk tomar
ap iine bakmaya layk kimse bulunamad. Bunu zerine ihtiyarlardan biri bana
alama dedi. ite, Yahuda oymandan gelen Aslan, Davutun kk galip geldi.
Tomar ve yedi mhrn o aacak. Tahtn, drt yaratn ve ihtiyarlarn ortasnda
boazlanm gibi duran bir kuzu grdm. Yedi boynuzu, yedi gz vard. Bunlar
Tanrnn btn dnyaya gnderilmi yedi ruhudur. Kuzu gelip tahtta oturann sa
elinden tomar ald. Tomar alnca drt yaratkla yirmi drt ihtiyar onun nnde yere
kapandlar. Her birinin elinde kutsallarn dualar olan buhur dolu altn taslar vard.
Yeni bir ezgi sylyorlard: tomar almaya, mhrlerini amaya layksn. nk
boazlandn ve kannla her oymaktan, her dilden, her halktan, her ulustan insanlar
Tanrya satn aldn. Onlar Tanrmzn hizmetinde bir krallk haline getirdin,
khinler yaptn. Dnya zerinde egemenlik srecekler. Sonra tahtn yaratklarn ve
ihtiyarlarn evresinde ok sayda melek grdm, seslerini iittim. Saylar binlerce
binler on binlerce on binlerdi yksek sesle yle diyorlard: Boazlanm kuzu
gc, zenginlii, bilgelii, kudreti, saygy, ycelii, vgy almaya layktr.
Ardndan gkte, yeryznde, yeraltnda ve denizlerdeki btn yaratklarn,
bunlardaki btn varlklarn yle dediini iittim: vg, sayg, ycelik ve g
sonsuzlara dek tahtta oturann ve kuzunun olsun. Drt yaratk, min dediler.
htiyarlar da yere kapanp tapndlar. 55
55 Vahiy, 4. ve 5. baplar.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
32/96
16
Yahudi Kabalasnn, Hristiyan mistik anlay zerine etkisini, Metatron ve sa
arasnda grlen benzer zelliklerde de gstermektedir. Tevratn k blmnde
Tanrnn taht yannda oturan bir melekten bahsedilmi ve Tanrnn adnn bu melekzerinde bulunduuna dikkat ekilmitir. Merkabah mistikleri Tevrat yorumlamlar
ve 3. Enohta ( Merkabah Metni ) bu melein Metatron olduunu belirtmilerdir.56
Hristiyan literatr oluturulurken baz kilise babalar sann teolojisini Tevratn
k blmnden hareketle oluturmulardr. Bu isimlerin balcalar Justin,
Tertullian, Cyprian, ve Novatiandr. Bunlara gre k blmnde bahsi geen
melek sadr. Tanr, Yahudileri kutsal topraklara gtrmesi iin say semitir.Tevratn Benim ismim ondadr ifadesinde geen Tanr ad Merkabah
geleneinde Metatron iken, Hristiyan geleneinde Tanrnn ad sadr. Bu iki
gelenek ierisinde sa ve Metatrona atfedilen zellikler ve sfatlar nerdeyse ayndr.57
Bu benzer zelliklerin banda; her ikisi de Tanrnn olu, Tanryla insanlar
arasndaki tek ara, dnyann hkmrandr. Yine her ikisi de yeryznden Tanrnn
katna alnmtr. nsani ynleri de bulunan sa ve Metatron, Tanr olarak da
zikredilmilerdir.58
Hristiyan mistii, Kabalay kutsal metinleri zc bir anahtar olarak grp
benimsemitir. Kimi Hristiyanlar ise Kabalay, Yahudileri Hristiyanla
dndrebilecekleri doktrin olarak grmlerdir. Kabala pratikleri yllarca
Hristiyanlar tarafndan da uygulanmtr.
56 Baki Adam; Yahudilik ve Hristiyanlk Asndan Kurann Tartmal Konular, Pnar Yaynlar,stanbul 2003, s. 55.57 Baki Adam; Yahudilik ve Hristiyanlk Asndan Kurann Tartmal Konular, s. 56- 57.58http://fortuna.divinity.ankara.edu.tr/~adam/muselestiri.htm, Sep. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
33/96
17
1. 1. 4. KABALANIN BALICA TEORLER VE DOKTRNLER ZERNE
FENOMENOLOJK BR BAKI
1. 1. 4. 1. Yaam Aac; Sefirot
Yaam Aac, byl meyveleri bulunan Tanrsal bir aatr. Sadece Tanrnn
alabildii bu meyveler almaya alan dier insanlara zarar vermektedir. Yaam
Aac brani mitolojisinde dem ve Havva kisvesine brnmtr. Yaam Aac on
sefiradan olumaktadr. Bu diyagramda her balant kutsal olan brani harfleriyle
gsterilir.
59
Adam (dem), insann zdr. Ancak Adamdan sonra yaratlan her kii bu zden
daha da uzaklamtr. Kabalist temrinlerle bu ze yaklaabilecek olan insan Sefirot
(Yaam Aac)a balanacaktr. Kabalist iin en st ama budur. Sefiralar yahut
sfatlar Tanrnn kendi kendisine verdii isimlerdir. Ta, Hikmet, Adalet, Merhamet,
Gzellik, Grkem, Ltuf, Temel ve Krallk Sefiralar birleerek Onun kutsal adn
olutururlar.60
Yaam Aacnda bulunan Sefirann her biri ayn zamanda Tanrnn zelliklerinin
insana yansmasdr. En stteki Tanrsal zellik yani Sefira Tata alakgnll
davranr ve kutsal bilge olur. Aacn sa dallar eril sol dallar diil zelliktedir.
Oysaki son Sefira Ta cinsiyetsizdir. Dier Sefiralarda cinsiyet, ekil ve ses
mevcuttur. Dnyada merhameti iselletiren Kabalist Anlay Sefirasnda sevgi ile
dolmaya hazrlanr. Bylelikle dier st Sefiralarla birleir ve o zelliklerin ta kendisi
olur.61
59www.crcsite.org/kabalisticPrayer2.htm, June. 2005.60www.daghanoves.netfirms.com, Sep. 2005.61 Perle Epstein; Kabala, s. 42.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
34/96
18
ekil 1. 1. Sefiralarn Birleimi 62
62www.en.wikipedia.org/wiki/kaballah, Sep. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
35/96
19
ekil 1. 2. Yaam Aac Sefirot 63
Grnen o ki dini hazrln tamamlayan mistiin ilk grevi eril ve diilzellikleriyle ztl beraberinde barndran Yaam Aacnn dallar (Sefira) arasnda
dengeyi salayabilmektir.
Kabalada Tanr, sevgisini yeryzne ancak insanolunun hrslar ve arzularndan
arnmasnn ardndan indirir. nsanlar evrenin tamamlanmam btndr. Birinde
meydana gelecek bir araz, btn yapy etkilemektedir. te bu on Sefira, insanlara
63http://www.kheper.net/topics/Kabbalah/kavanot_and_yichudim.htm, Oct. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
36/96
20
kendilerini dolaysyla da evreni mkemmelletirmek iin verilmi dnce ve
duygunun tinsel enerjileridir.
Kabalaya gre evren ve insan Tanrnn dini dlatrmas ile meydana gelmitir. Bu
dlama ise Sefiralar aracl ile olmutur. Bu Sefiralar Tanrnn Kabalistik
tanmlamalardr. brani alfabesinin her harfi de bu Kabalist tanmlamalar iinde
ilahlemitir. Bu ilah tecrbe, ancak onu istemesini bilene alacaktr. Sefiralar
dnyasna ancak bu harflere youn ve derin anlamlar yklenerek ulalabilir.64
ekil 1. 3. Yaam Aacnn zerine Yapland Stun 65
64 Abdurrahman Kk; Dnmeler Tarihi, s. 139.65www.hermetics.org, May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
37/96
21
1. 1. 4. 2. Sefirotun ntiar
Sefirotun intiaryla ortaya kan daireler on adet olup, unlardr; Keter (Ta),Hokmah (Hikmet), Binah (Anlay), Hesed (Merhamet), Gevurah (Adalet), Tiferet
(Gzellik), Nezah, (Sonsuzluk) Hod, (Titreim), Yesod (Temel), ve Malkut (Krallk)
sefirasdr.66
1. 1. 4. 2. 1. Keter (Ta)
Yaam Aacnda bulunan ilk Sefira Keterdir. lk mann olduu nokta dnnson adresidir. branice olan Keter szc Ta anlamndadr. Yaam Aacnn en
tepe noktas yani tacdr. Keter intiaryla birlikte tm olmu, olmakta olan ve olacak
eyleri kapsamaktadr. Keter ilk neden ve kudret olmas nedeniyle Tanrnn
mkemmel btnselliine iaret eder. Tecrbe edildii vakit ruhu Tanryla
birletirir. Bunca zelliine ramen Keter Sefirasnn, Malkut Sefirasna herhangi bir
stnl yoktur.67
1. 1. 4. 2. 2. Hokmah (Hikmet)
Yaam Aacnn ikinci Sefiras Hokmah olup, anlam Hikmettir. Tanrnn isel
zeksn temsil etmektedir. Baba olarak da isimlendirilmektedir.68
1. 1. 4. 2. 3. Binah (Anlay)
Yaam Aacnn nc Sefiras Binah, yani Anlaytr. En yksek diil yaylmay
temsil ettii iin Anne olarak da bilinir. nsan akl ile Binahta var olan iddeti
dengeleyebilir. Binah dlatktan sonra kendisinde bulunan iddet, Tan altnda
Kutsal Ruhu, yeni Sefira olmaya aday Daat oluturur. Daat Tanrdan dolaysz
olarak gelen bilgidir.69
66http://www.jewfaq.org/kabbalah.htm, Aug. 2005.67www.ritmanlibrary.nl/kabb03.jpg, Sep. 2005. www.hermetics.org/KBL- Hermetics.htm,May. 2005.68 Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, Paperback Printing, Berlin 1990, s. 274.69http://f27.parsimony.net/forum67623/messages/5197.htm, Aug. 2005.www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005.http://www.byzant.com/kabbalah/treeoflife.asp,Sep. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
38/96
22
1. 1. 4. 2. 4. Hesed (Merhamet)
Daatn masyla ortaya kan Sefira iftinin etkin ve isel sfat Hesed yani
merhamettir. Sevgi olarak da karmza kabilir. Merhamet insan eylemlerinin
altnda yatan sebeptir; ta ki gnlk alveriinizden Sinagogdaki ibadetinize kadar.
Hesed kendi iinde genileyen bir ilkeye sahiptir. Yani Hesedin intiaryla Gevurah
intiar eder.70
1. 1. 4. 2. 5. Gevurah (Adalet)
Daatn aasndaHesedin genilemesiyle ortaya kan edilgin ve dsal duygunun
sfat Gevurah yani adalettir. Gevurah da Hesed gibi duygular olmakszn bir iin
eylem bulmasna karar veremez.71
1. 1. 4. 2. 6. Tiferet (Gzellik)
Yaam Aacnn merkezinde bulunan Sefira ise Tiferet yani gzelliktir. Tiferet
bireyselliin z yani klli nefsdir. Tiferet dier yksek Sefiralar; Gevurah, Hesed,
Binah, Hokmah arasndaki bilinsiz intiar kontrol eder konumdadr. Tiferet denge
Sefirasdr. Eril ve diil Sefiralar Hesed ve Gevurahn birleimidir.72 nsan eer
zndeki safla eriebilirse Tiferet Sefirasnn anlamn kavrayabilir. Musa ve dier
btn peygamberler Tiferet dzeyine erimilerdir. Kii saflyla eritii Tiferet
Sefirasyla hem madden hem de manen Tanahta ad geen peygamberlerden st
seviyeye ulam olur. Tiferetle yksek trans haline giren kii ne cennetin vaatlerine
ne de cehennemin ikazlarna kulak asar. O Tanr ile yaad byk ve derin ilikinin
zevkine dalmtr.73
70http://www.digital-brilliance.com/kab/faq.htm, Aug. 2005. www.ritmanlibrary.nl/kabb03.jpg, Sep.2005.71www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005.
www.geocities.com/Athens/Acropolis/1896/kabunv.htm, Aug. 2005.72 The Encyclopedia of Religion; Qabalah Maddesi, Cilt 12, s. 122.73 Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, s. 288.http://www.aish.com/spirituality/kabbala101/, May. 2005
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
39/96
23
1. 1. 4. 2. 7. Nezah(Sonsuzluk)
Tiferetin altnda meydana gelen ma ile etkin ve genileyen Sefira, Nezah yanisonsuzluk intiar eder.74
1. 1. 4. 2. 8. Hod (Titreim)
Tiferetin intiaryla oluan tamamlayc sfatlardan dieri edilgin ve snrlayan olarak
Hod yani titreimdir. Hod bilinli ve kontroll psiko-biyolojik sreleri gsterir.75
1. 1. 4. 2. 9. Yesod ( Temel)
Bilinalt olarak da adlandrabileceimiz Yesod yani temel kiiliimizin temelini
oluturur. retken ve yanstc olan Yesod Sefiras, kendinden nce olanlarn tmn
ierir. Dnya yaamnda algladmz ve iradeyle yaptmz eylemlerin ou
Yesodda yer bulur. Yesodun ayrt edici zellii bamszldr. yle ki o, fiziksel
ve tinsel hibir yardma muhta deildir. nsani boyutta dnld vakit bu
bamszlk insana en byk yardmcnn yine kendisi olaca fikrine gtrr.
Tanrya ulamada izleyecei yollarn tmn kendi ahlak, meziyetleri ve iyi
dncesiyle kuatmaldr.76
1. 1. 4. 2. 10.Malkut (Krallk)
Son Sefira, Malkut yani krallktr. Malkutun intiaryla nihayet Yaam Aac,
tamamlanmtr. Malkut yksekteki Sefiralarla dnya arasnda adeta bir kpr
oluturur. Sefiralarn belirlenimleri, Malkut kprsnden geerek topraa yani
dnyaya ular. Ayrca Malkut lm iin de bir balangtr. nk Sefiralar
74www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005. www.digital-brilliance.com/kab/faq.htm,Aug. 2005.75http://f27.parsimony.net/forum67623/messages/5197.htm, Aug. 2005.76www.geocities.com/Athens/Acropolis/1896/kabunv.htm, Aug. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
40/96
24
lmszlkten lml dnyaya doru intiar etmilerdir. Malkutun son Sefira
olmas, onu Keter yani ta Sefirasndan daha deersiz klmamaktadr.77
1. 1. 4. 3. Tanr Mefhumu
Onu, ne zaman birekil olarak gznzde canlandrrsanz veya Onun bireye
benzediini dnrseniz, Onun daha derin anlamn bulmaya aln; ta ki o
grnt aklnzdan silinsin ve yalnzca grnt yoluyla Ona ulan.
Bahya Ben Josephbn
Paquda
Kabalann Tanr hakknda kurabilecei cmleler, aslnda olduka snrldr. nk
Tanr snrszdr. Bundan dolay Tanrya eitli sfatlar ykleyerek Onu
tanmlamaya almak onu snrlamak olacandan baarszlk getirir. Tanrya
rahmet sfatn, verdiimiz vakit Onun adaletsiz davranaca da akla getirilebilir. Bu
yzden Kabalist, bu ykn altna girmez ve Tanrya hibir sfat yklemez. Tanr,
Tanrdr. Onunla kyaslanabilecek hibir ey yoktur. nk O Ayndr. Yani hibir
eydir. Akn olan Tanry tariflerken yukarda kurulan cmleler sorun yaratmazken
ikin Tanry ifade ederken Kabalistleri hayli zorlar. nk ikin olan Tanr, insana
ah damarndan dahi yakndr. Kabalist gelenek bu durumu Tanr, Tanry grmek
istedi cmlesiyle aklamaya almtr. Tanr Kendisini grmeyi dileyince salt
bilgi ile ulalamayacak olan on aamada kendisini yanstt. Tanrnn elleri, Tanrnn
adlar on ta olarak da isimlendirilen bu on aama, Yaam Aac tasarmnda
kendini buldu. Tanrsal olanla kurulan bu ba, Yaam Aacyladr.78
Tanrya en yakn olan dnya, Azilut yani yaylma dnyasdr. Maddeleerek Asiyah
dnyasnda hayat bulmu kiiler iin ilk maya en yakn olan dnya Azilutun
bilgisi eriilmezdir. Bilinen iki zellii duraan olmas ve tamamen uurda
olumasdr.79
77http://www.digital-brilliance.com/kab/faq.htm, Aug. 2005. www.kabbalah.info/turkishkab/Ders6.htm, May.2005.78 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 78.79www.hermetics.org/KBL- Hermetizm.htm, May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
41/96
25
Gelenein temelini oluturan bu bilgiler, nihayet Kutsal Kitapla desteklenir. yle
ki; Yaratl blmnde, Balangta Tanr insan kendi suretinde yaratt.80 cmlesi,
yaratma dnyas yani Beriyah destekler niteliktedir. Bu ayet tevil edildii vakit dahakolay anlalacaktr. Balangta Azilut dnyasnda bir ma olarak var olan Tanr,
Kendisini grmek isteyince bir alt dnyada belirdi. Bu iki ayr dnya fark bilin
boyutlar oluturmaktadr. Beriyah dnyasndaki z ilke ve idealarn biimleri oluum
dnyasnda yani Yezirahtadr. Nihayet temeli Tanrsal dnyada olan insan, Asiyah
dnyasnda beden bulur. Azilutta oluan bilin, Beriyahta ruha brnm,
Yezirahta can bulmu ve en son olarak Asiyahta vcuda girmitir.81
Kabalist gelenekte Tanrnn Ayn Sof ve Sefirot olmak zere iki sfat vardr. Ayn
Sofla Tanr, kendini gizler ve aikr deildir. Sefirotta ise Tanr yaratma halindedir.
Mehul karakterini snrl da olsa yarattklar zerinde gsterir. Bu tezahr ise on
aama sonrasnda gerekleir. Bu on katman, Kabalist gelenekte on sefira adn
almtr.82
11.yzyl Musevi mistii Bahya Ben Joseph bn Paquda, Tanrya ancak doann
selim bir aklla yorumlanp iselletirilmesiyle ulalabileceini savunarak bu mistik
tecrbeyi on kapl aamaya ayrmtr;
lk kapda esas olan Tanrnn birlii gereini farketmektir. Doada maddilemi her
varln derin bir ekilde incelenmesi sonucu kii huuya erebilir. Doada bakt her
nesnenin ardnda mistik, lah G grmelidir. Bu lah Gle beraber kendisini
acizletirmeli ve Tanrnn birlii gereine ulamaldr.
kinci kapda ise mistik yaradln mkemmeliyeti zerine dnr ve kiide bu
Yce G karsnda kranlarn sunma istei uyanr. Ona olan kran duygusu
kesinlikle cennet vaadi ya da cehennem korkusuyla deildir. Bu kapya kiiolu
doay incelemesinin sonunda gelmitir. Bu nokta mistii, kinat dzenine sonsuz
gven duyaca gven kapsna gtrr. Burada mistik, aslolan Tanr ile dolar ve
80 Kutsal Kitap; Yaratl, 1/26.81 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 8083.82 Gershom Scholem; Sabatay Sevi Mesih mi? Sahte Peygamber mi? Burak Yaynlar, stanbul 2001,s. 26.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
42/96
26
hibir eksiinin olmadn deneyimler. Drdnc kapda ise Tanrnn kendisine
verdikleri ile mutlu olmay tecrbe edip payna deni kabul eder. Fakat bu
memnuniyet kiinin almasna engel oluturmayacaktr. Beinci kapikiyzllktr. Bu kapda ahlak deerler reddedilmez ki bu, onu altnc kap olan
alak gnllle gtrr. Burada mistik hakaretler karsnda sakin ve hogrl
olduunun farkndadr.
Yedinci kapya vardnda ise gnahlar kiiyi karlar. Gnahlaryla yzleir ve dua
ile kendini arndrr. Musevi mistik bu arndrmay yalvarma ve gzyalaryla
doldurur. Manevi olarak hazzettii bu tvbeyi mistik fiziksel lemde de devamettirmelidir. nk insan ruh ve beden ikiliidir. Tvbe ruh bedenden ayrlaca
zaman deil aksine gnahlarn ekildii devirde yaplr ise makbuldr.
Sekizinci kapda ise ruhun arndrlmas vardr. Mistik burada bakmadan grr,
iitmeden duyar ve dokunmadan hisseder. Mistik bu kapda Tanry grme arzusunu
zevk eder. Mnzevi yaam dnyann maddeselliinden syrlp Tevratn
incelenmesine tayacaktr. Mistii dokuzuncu kapda ise bir nevi perhizle ahlaki
deerlerine yaatmak iin ruhani bir yaam karlamaktadr. Yaad dnyay ve
evresini deitiren mistik son kap, azizlik kapsna dayanmtr.83
Mistiin bu zorluu ve eitici yolculuu Bahyann adeta retisinin zeti olan
Tanry kalbinle tan cmlesinin kelime kelime tecrbe edilmesiyle sonlanr.
zetle btn bunlardan karlabilecek sonu; insan ve evrenin Tanrnn suretinde
yaratlddr. Bu cmleden hareketle hem Tanr hakknda ok ey sylenebilir hem
de Tanr hakknda hibir ey sylenemez. Tanrnn salt akn varl hakknda
kurulabilecek cmleler, az olmasna ramen ikin olan Tanry evren ve insanda
grebiliriz.
83 Perle Epstein; Kabala, s. 28- 32.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
43/96
27
ekil 1. 4. 84
84www.hermetics.org. May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
44/96
28
1. 1. 4. 3. 1. Ayn, Ayn Sof, Ayn Sof Or
Kabalada Akn Tanrnn karl Ayndr. branice anlam hibir ey olan Ayn,Tanr iin kullanld vakit var oluun tesinde anlamna gelmektedir. Ayn hibir
yerdir, hibir eydir yani yokluktur. Tanr Ayndr. Yani Mutlak Yokluktur.
Gelenekte Ayn Sof sonu olmayandr. Yani ikin Tanr demektir. Ayn Sof Mutlak
Her eydir.85 Ayn ve Ayn Sof arasnda elikili gibi grnen var oluun nedenini
Kabalist gelenek Tanr, Tanry grmek istedi eklinde aklar. Ayn Sof Or ise
sonsuz madr. Yani Tanrsal grnmn ilk halidir.86
Kabalaya gre her ey ruhtur ve bu varlk dzeyimiz de sonsuz, yaratlmam,
zihinsel ve duyarldr, yaam ve hareket ierir. Aktif ve pasif dalgalarla, desteksiz
olarak vardr. Bu Ruh gerek Tanrsallktr veya Sonsuz Varlk, "Ayn Sof", btn
nedenlerin nedeni ve btn etkilerin nedenidir. Her ey "O"ndan tecelli eder, "O"nun
iindedir. Evren milyonlarca deiik biimlerde tezahr eden lahinin ezeli
zuhurudur. Bir etkinin nedeninden farkl olduu gibi, evren yine Tanrdan farkldr,
ancak ondan ayr deildir, o geici bir etki deildir, Nedenin iinde bakidir. O insan
iinde tezahr eden Tanrdr. Madde sadece bizim kavrammzdr, o ruhun en dk
tezahratn temsil eder veya ruh maddenin en yksek tezahratdr. Ruhu yegne
cevherdir. Kabalist der ki: "Madde sadece tecellinin tortusudur, ancak varl
yokluktan sadece biraz daha yksektir."87
85 Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s.625.86 Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, s. 269.http://www.jewfaq.org/kabbalah.htm#sample, Aug 2005.87www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005. www.newadvent.org/cathen/08590a.htm,Sep. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
45/96
29
ekil 1. 5. Tanrnn Kendi ine Geri ekilmesi 88
1. 1. 4. 4. Drt Dnya
Kabalist gelenekte izafi evrene den drt dzey, drt dnya adn almaktadr. Azilut,
Beriyah, Yezirah ve Asiyah dnyalardr. Azilut yani yaylma dnyas greli evrene
daha yakn olmasndan dolay dier dnyalara nazaran daha koyu renkli ve
belirgindir. Azilut dnyasndan Asiyah dnyasna doru belirginlik daha da
azalmaktadr. Asiyah yani eylem dnyasnda maddesellik youndur. Drt dnya
Yaam Aacnda insann farkl dzeylerine denk dmektedir. Bu bahse daha sonra
dneceiz.89
88www.aynsof.org, July. 2005.89 The Encyclopedia of Religion;Qabalah Maddesi, Cilt 12, s. 121,http://www.byzant.com/kabbalah/worlds.asp, Sep. 2005.http://f27.parsimony.net/forum67623/messages/5197.htm, Aug. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
46/96
30
1. 1. 4. 4. 1. Azilut
branicede yaknda bulunan anlamna gelen Azilut, Drt Dnya ierisinde Tanrya
en yakn mesafededir. Sonsuz Imaya yaknl dolaysyla Azilut dnyas dier
dnyalara nazaran daha belirgindir.90
Kabalist gelenee gre On Sefirann en stte olan tinsel lnn dnyasdr. Yani On
Sefira ve drt dnya bir diyagramda topland vakit Azilut dnyas Keter, Hokmah
ve Binah lsn kapsamaktadr. Azilut dnyas Ketere olan yaknl nedeniyleaydnlktr ve saf iradeyi temsil eder. Azilut, Tanrsal intiarn balad dnyadr.
Gizli olan var olma sreci yokluktan karak Azilut dnyasnda toprak bulur. Azilut
dnyas tasvirde kapal, gizli ve zel olan mahrem yer olarak da dnlebilir. yle
ki Azilut dnyas gizli ve aikr olan arasnda bir gei dnyasdr. Tanrsal Ima
Azilut dnyasndan geer dier dnyalara sirayet eder.91
1. 1. 4. 4. 2. Beriyah
Beriyah dnyas yaratma dnyasdr. Yani tinsel olann maddeletii, belirsiz
olann belirli klnd iradi yaratmann varolduu dnyadr. Beriyah dnyasnda
nesnelerle iletiime balarz. Beriyah ta Azilut dnyasndaki yokluk varlk boyutuna
kmaktadr. Sonsuzluktan sonlu olana, fani olana gei Beriyahta ortaya kar.
Azilutu ieri alan olarak tasvir edersek Beriyah dar dr.92
Kabalist gelenekte Beriyah dnyasna tahtn dnyas ad verilmektedir. Azilut
dnyas ise krallk olarak adlandrlr. Taht yani Beriyah kral, Azilut dnyasn
zerinde tar ve gerekliin dnyasna onu iletir.93
90www.hermetics.org/cabala.htm, May. 2005.91www.kabbalah.info/turkishkab/Ders 4- 7, July. 2005.92www.kabbalah.info/turkishkab/bolum 9, July. 2005.www.geocities.com/Athens/Acropolis/1896/kabunv.htm, Aug. 2005.93www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
47/96
31
1. 1. 4. 4. 3. Yezirah
Tanrsal Ima Yezirah dnyasnda boyut kazanr. Lakin bu boyut henz tinseldir ve
fiziksel snrlamaya dnmemitir. Yezirah dnyas biimlenmenin, oluumun
dnyasdr. yleki; drt dnyann insann farkl dzeylerine denk dtn
sylemitik. Yezirah yani oluum dnyas Hesed, Gevurah, Nezah, Hod ve merkezde
Tiferet sefiralarn kapsamaktadr. Hesed ve Gevurahn birlemesinden oluan
embriyo annenin yani Hesedin karnndaki suda oluacaktr. te bu su oluumun
biimlenmenin dnyas yani Yezirahtr. Gevurahta organlar ekillenir, Nezahtaorganizma tamamlanr, Hodda irade ekillenir ve nihayetinde doum gerekleir.
Yesod, Asiyah dnyasna denk dt iin asl maddeleme Asiyah dnyasnda
olacaktr. Yezirahtaki varolu henz tinseldir. Kutsal kitabn yaradl blmndeki
bir cmle Kabalist gelenekte Asiyah dnyasndaki doumla rtmektedir. Tanr
yarattklarna bakt ve her eyin ok iyi olduunu grd. Akam oldu, sabah oldu ve
altnc gn olutu. 94 Tpk doum yapan her annenin salkl olup olmadn
kontrol etmesi gibidir.95
1. 1. 4. 4. 4. Asiyah
Azilutu kk, Beriyah gvde, Yezirah dal olarak dnrsek Asiyah yani eylem
dnyas meyvedir. Rengi krmz, elementi ise topraktr. Asiyah lemi u yaadmz
dnyadr. Lakin yaln deildir. Dier st dnyalarla i iedir. Dnyada var olan her
ey Birin Bir de her eyin kopyasdr. Asiyah dnyasnda hibirimiz grndmz
ey deildir. Yani okluk iinde birlik, birlik iinde okluk mevcuttur. nsan Asiyah
dnyasnda nefes alr, can bulur. Eer ki varln arndrrsa dier st dnyalara
eriebilir. Arndrmay gerekletirirken insan farkndalk duygusunu hep aktif
klmaldr. yle ki bu tam arnmayla kiiolu meleklerden de stn mertebeye
eriebilir.96
94 Kutsal Kitap, 1/31.95www.yesl.org/sabatay/sabataykabbalyag, May. 2005.96 Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 68. www.kabbalah.info/turkishkab/bolum 9, July. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
48/96
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
49/96
33
1. 1. 4. 5. Ruhun Drt Dzeyi
Drt dnya ayn zamanda insan ruhunun drt dzeyine karlk gelir:Hayah => Azilut
Neemah => Beriyah
Ruah => Yezirah
Nefe => Asiyah
Nefe, ruhun btn canllarda ortak yn olan fizksel canll Asiyah dnyasna
denk dmektedir. Yeziraha den duygu ve tinsel olmayan dnce dzeyiRuahtr. Tinsel merkezde ise Neemah vardr. Beriyah dnyasna denk der.
Tanrsalla olan en st iliki dzeyinde ise Hayah bulunur ve Aziluta denk der.
Nefe, Kabalada nefesi olan her canl olan candr. Toraha gre yaamn fiziksel
boyutu Nefele tketilmektedir. Nefe beden ryp toprak halini alnca mezarda
kalr ancak dnyaya belli aralklarla gelir gider. Bu geli gidilerinde yaayanlarn
aclarna tank olur ve gerekirse onlar iin af ve merhamet diler. Ruah ise hayvanla
insan birbirinden ayran ruhtur. Ruah, ise cennet bahesine geip orada dnyadaki
bedenine e deer bir kla brnr ve bahenin keyfini srer. Sabbat gibi nemli
zamanlarda daha yukarya karak st mutluluklara eriir. Nefe ve Ruah insana
doula birlikte verilmitir. Lakin ruhun Neemah dzeyi sonradan insan eer onu
arzulayp gerekten ararsa Tanr tarafndan ltfedilecek bir tindir. Neemah
gkyzne kt vakit artk yeryzne inmez ve Nefe ve Ruahn grevlerini
yerine getirmesi srasnda dengeleyici unsur olur ve onlara yardm eder.98
Kabalada ruh ve beden ikilii sz konusudur. Kendimizi iyi ve salkl
tanmladmz vakit ruh ve beden btnlemitir. Hasta olduumuz vakit bu
btnleme paralara blnebilir. Dolaysyla bedenimizi yorgun hissederiz. Uyku
srasndaki ayrlk durumu da hasta olma durumuna benzetilebilir. Ruh ve beden
ikilisinde en gl ayrlk lmdr.
98 Gershom Scholem; Zohar htiamn Kitab ve Kabaladan Temel retiler, Dharma Yaynlar,stanbul 1993, s. 90.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
50/96
34
lmn ve yaamn eit olmad Asiyah dnyasnda biz eer btn maddesel
arlklarmzdan syrlp zaman aabilirsek Tanryla bir ve btn olabiliriz.
Kendimizi btnn paralar olarak deil de bir olarak tanmlarsak bu yce tecrbeyeeriemeyiz.99
1. 1. 4. 6. Adam Kadmon
Kabalada mevcut Drt Dnyaya alternatif olarak, bir de telerin dnyas Adam
Kadmon vardr. Kabalistler tarafndan Yaam Aacna daha sonralar soyut olarak
yerletirilmitir. Adam Kadmonda Tanr ve insan ruhu bir ve ayndr. AdamKadmon Tanr tarafndan kendi suretinde yaratlmtr. Adam Kadmon, Ayn Sof ile
Tanrnn insanoluna yanstt cevherler olan Sefiralar arasnda kendine bir yer
edinir. Adam Kadmon, ilk insan temsil etmektedir.100
Adam kelimesi, branice gibi, ayn, benzer suretindeanlamlarna gelmektedir.
Adam Kadmon bir dnya anlamnda ise de akndr; kavranamaz. Dier drt dnyada
daha nce var edilmitir. Tanrnn yaratmay dilemesiyle, Onun iradesiyle
oluturulan ilk dnyadr. Burada insan Tanr, Tanr ise insandr.101
Kabalist gelenekte, Adam Kadmon ve Hayat Aac ile ayn eyler kastedilir. Adam
Kadmonun btnl ise Sefralara dayanmaktadr. Hayat Aac Tatan aa
doru byd halde Adam Kadmonun ayaklar zerinde durduu kabul edilir.
Kafasnn zerinde Keter (ta) vardr, iki yannda Hokmah (Hikmet) ve Binah
(Anlay) Sefirah bulunmaktadr. Bilginin Sefira olmayan yannda ise Daat yer
almaktadr. Burasnn ise onun grd, duyduu, koklad ve konutuu yer olarak
kabul edilir. Kalbin Sefirah, Gevurah (Adalet) ve Hesed (Merhamet) gs kafesinin
solunda ve sanda durmaktadr. Merkez Sefira Tiferet veya nefs, mide stndeki
sinir anda yerini alr. ki alt ve d fonksiyonlu sefira Hod (htiam) ve Nezah
(Zafer) bacaklara balanmaktadr. Yesod (Temel) genital reme blgesinde,
Malkut (Krallk) ayaklarda yer almaktadr. Adam Kadmon ise ounlukla, arkadan
resimlenir, nk onun Musa gibi o da Kutsal grnty grdne inanlr. Dier
99 www.geocities.com/Athens/Acropolis/1896/kabunv.htm, Aug. 2005.100 Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s. 626.101http://www.newkabbalah.com/adam.html, May. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
51/96
35
dinler Adam Kadmonu Tanrnn grnts, ayn zamanda kutsal bir almann
modeli olarak dnmlerdir.102
102www.f27.parsimony.net/forum67052/indeks.htm, Aug. 2005.
-
8/7/2019 Yahudi Mistisizm Kabala Jewish Mysticism Kabbalah (1)
52/96
KNC BLM
2. 1. BALICA KABALSTLER VE ALIMALARI
2. 1. 1. LURANK KABALA
2. 1. 1. 1. saac Luria
Her ey sizin dikkatinizin younluuna ve sevginizin byklne baldr. Bunu
aklnzdan karmayn. saac Luria
Aslan lkabyla da anlan Luria, 1534 ylnda Osmanl topraklarnda bulunan Kudste
dnyaya geldi. Yaam hakknda temel kaynak, yazar bilinmeyen Arinin Yaam
adl bir biyografidir. Luriann lmnden yaklak yirmi yl sonra yazlan ve
yaynlanan bu yapt, Luria hakknda gerek ve hayal eleri rastgele bir araya
getirmitir. Bu biyografiye gre Luriann babas erkenden lm ve annesi kk olu
ile birlikte Msra, varlkl ailesinin yann