studia islamika -...

33
STUDIA ISLAMIKA

Upload: vominh

Post on 15-Aug-2019

224 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

STUDIA ISLAMIKA

EDITORIAL BOARD:

Harun Nasution Mastulw M. Quraish 5/zi/wb A. Aziz Dafdan M. Satria Effendi Nabi/a/1 Lubis M. Yu11flll Yusuf Komaruddin Hidayat M. Din Syamsuddin Muslim Nasution Wahib Mu'thi

EurroR-IN-CHIEF

,1zyul1iurdi A.zn; EDITORS:

Saiful Mujani Hendro Pmsetyo Jolwn H. Meuleman Didin Syafruddin Ali Munlwnif

AsSIST A~"TS TO THE EDITOR:

Aricf Sublwn Oman Fathurrahman Heni Nuroni

E;;,·cusH LANGUAGE ADVISOR:

Donald Potter ARABIC LANGUAGE ADVISOR:

Nursamad (OVER DESICNER:

5. Prinka

STUDIA ISLAMIKA (JSSN 0215-0492) is a journal published quarterly by the lnstitut Agama I~lnm Negeri (JAIN, the State institute for Islamic Studies) Syarif Hidayatulla!J, fnknrta. ISTT DEPPEN Na. 129/SK/DITJEN/PPG/STT/1976) and spansared by the Depnrtmmt of Religious Affairs of the Republic of indonesia. It specializes in Indonesian I~lmnic studies, and is intended to communicate original researches and current issues on the ~ubject. This joumal ruannly welcomes contributions from scholars of related disci­pline~.

All articles published do not necessarily represent the views of the foumal, or other institutions to ·which it is affiliated. Tiley are solely the views of the authors. The articles contained in this journal have been refereed by the Board of Editors.

© Copyrights Reserved

Editorial Office: STUDIA ISLAMIKA, Gedung Pusat Pengkajian Islam dan Masyarakat (PPIM) IAJN Jakartn, fl. Kertamukti No. 5, PO Box 225, Ciputat 15401, Jakarta, Indonesia. Phone: (62-21) 7423543, 7499272, 7401925, Foes: (62-21) 7423543; E-mail: [email protected] Accozmt: 0027793001 Bank Negara Indonesia 1946, Kebayoran Baru/IAIN, Jakarta.

Subscription rates: Rp 60.000,-, one year, Rp 120.000,-, two years. Order for single copies must be accompanied with payment of Rp 15.000,-. For order outside Indonesia, add $

8,00 per copy for airmail delivery; all payments should be made by direct transfer to STUDIA ISLAMIKA's account, no check or money order can be accepted; for special postal delivery or other special handlings, please contact STUDIA ISLAMIKA for correct rate.

All subscription orders, single copy orders and cJumge-of-addresf. information must be sent in writing to the STUDIA ISLAMIKA Subscription Dept. Gedzmg Pusat Pengknjian Islam dan Masynrnkat (PPIM), Jl. Kertnmukti No. 5, PO Box 225, Ciputnt 15401, Jakarta, Indonesia.

Printed i11 the Republic of Indonesia by INIS.

Djunaidatul Munawaroh

Al-Tafkir haul Makanah al-Mar'ah bi Indunisiya bahs fi Mauqif al-Islam min al-Harkat al-Nisaiyah fi al-Qarnain al-Tasi' 'Ashr wa al-'Ishrin al-Miladiyin

Abstraksi: W acana tentang emansipasi perempuan (feminisme} di kalang­an masyarakat Muslim Indonesia boleh dikatakan baru. Yakni semenjak diperkena!kannya sebuah gerakan emansipasi oleh seorang wanita ketu­runan priyayi Jawa yang sempat memperoleh pendidikan rendah, RA. Kartini, pada awal abad 20. Gerakan ini muncul sebagai jawaban ter­hadap masa!ah-masalah diskriminasi sosial antara /aki-laki dan perempuan, khususnya da!am hal posisi sosial dan akses dalam pendidikan. Semenjak itu!ah, wacana tentang perempuan menjadi isu penting di kalangan masyarakat akademik Indonesia, bahkan berkembang dengan tema-tema yang lebih luas dan substansial.

Respon masyarakat Muslim di Indonesia terhadap berbagai masalah­masa!ah feminisme itu bisa dikategorikan menjadi dua kelompok. Perta­ma, ke!ompok modern-progresif. Kelompok ini secara umum dipelopori o!eh tokoh-tokoh Muslim perempuan dengan !atar belakang pendidikan Bar at (baca: Belanda} secara berarti. Setidaknya perempuan-perempuan yang sempat memperoleh pendidikan model Bar at, seperti Muhammadiyah atau Diniyah Putri Padangpanjang. Ditandai dengan berdirinyasebuah organi­sasi emansipasi perempuan di lingkungan pergerakan puritan-modernis Muhammadiyah, Aisiyah, kelompok ini memberi sumbangan yang tidak kecil bagi mapannya pertumbuhan wacana perempuan di Indonesia.

Kedua, ada!ah ke!ompok yang boleh dikatakan konservatif atau tradisio­na!. Kelompok ini terdiri dari tokoh-tokoh agama yang masih mempertah­ankan pandangan-pandangan keagamaan lama, khususnya yang terkan­dung dalam kitab-kitab fiqh klasik. Biasanya diasosiaikan dengan organi­sasi Muslim tradisional, Nahdlatul Ulama (NU). Hal ini tampak dari kecenderungan bahwa, meskipun telah didirikan beberapa sayap organisa­si yang secara khusus dimaksudkan untuk memperjuangkan hak-hak pe­rempuan, ka!angan Muslim tradisional masih menunjukkan sikap resis­ten terhadap wacana perempuan. Setidaknya hal itu berlangsung hingga akhir dasawarsa 1980an.

Sebenarnya, antara dua kelompok di atas da!am beberapa berusaha

121 Stud it~ Mamika, Vol. 6, /;'a. 1, 1999

121 DiutMid<~tu/ Mun<~U'droh

untuk memberdayakan anggota perempuan mereka, melalui program-pro­gram yang rnernberi kesernpatan untuk pengembangan kepemirnpinan perempuan. Paling tidak dilihat dari segi missi organisasi saja, keduanya mempunyai agenda yang relatifsarna, yakni berusaha mendasarkan pada pesan ai-Quran dan Hadits ten tang posisi yang setara an tara laki-laki dan perempuan. Tetapi pada level wacana, kelompok modern is tampak selang­kah lebih maju dalam merespon isu-isu feminisme dibandingkan kelom­pok tradisionalis, bahkan sudah berjalan san gat lama. Sehingga, kesetaraan laki-laki dan perempuan bisa dikatakan sudah menjadi praktik sosial se­hari-hari di kalangan masyarakat rnodemis. Sedangkan kalangan tradi­siona!is masih menunjukkan sikap-sikap keagamaan yang relatiflebih ter­belakang.

Adalah suatu yang tidak sulit untuk dijelaskan, mengapa pemikiran tradisional itu masih bertahan di lingkungan Muslim tradisional. Di lingkungan komunitas pesantren di mana masyarakatMuslim tradisional berbasis, telah berkembang suatu wacana tentang relasi gender yang bersi­fat tidak adil an tara laki-laki dan perempuan. W acana itu terbangun me/a­lui pandangan keagamaan para ulama pesantren yang didasarakan pada sebuah kitab yang san gat populer hingga dewasa ini, Kitab 'Uqud ai-Lijain fi Bayan Huquq ai-Zaujain . Buku yang ditulis oleh Syeikh Nawawi ai­Bantani (w. 1897}ini berisi tentang tatakramahubungan antara laki-laki­perempuan, baik dalarn keluarga dan rnasyarakat. Digarnbarkan dalarn kitab itu, posisi sosial perempuan berada di bawah laki-laki, bahkan dalam beberap hal, perempuan layak untuk mendapatkan hukuman dari laki­laki (suaminya) apabila ia melakukan kesalahan sekecil apapun. Wacana ten tang relasi gender semacam inilah yang menjadikan respon rnasyarakat Muslim tradisional di Indonesia tidak begitu progresif.

Satu hal yang rnenarik adalah, sejak akhir dekade 1980an telah terjadi pergeseran wacana perempuan yang diungkapkan kedua kornunitas Mus­lim ini. Kalangan yang pada mulanya terlihat progresif dalam merespon masalah-masalah emansipasi perempuan, seperti Aisiyah d!!., justru me­nampakkan surut dalam mengembangkan wacana tentangperempuan ini. Sebaliknya, kelompok tradisional justru berkembang menjadi suatu ko­munitas yang secara in tens terus mengikuti perkembangan wacana perem­puan di Indonesia. Banyak program dan pemikiran yang ditunjukkan untuk memperkaya wacana itu, baik di lingkungan pesantren ataupun dalam masyarakat luas. Karena itu, timbul satu pertanyaan, mengamati pergeseran wacana tentang perempuan di kalangan masyarakat Muslim Indonesia akhir-akhir benarkah telah tumbuh wacana keagamaan baru dalam Islam Indonesia?

Studi" !s!t~mikn, Vol. 6, 1\io. 1, !999

Djunaidatul Munawaroh

Al-Tafkir haul Makanah al-Mar'ah bi Indunisiya bahs £1 Mauqif al-Islam min al-Harkat al-Nisaiyah £1 al-Qarnain al-Tasi' 'Ashr wa al-'Ishrin al-Miladiym

Abstract: The discourse concerningfeminism in Indonesian Muslim society is relatively recent. The emergence of such a movement only goes back to the early twentieth century, when R.A. Kartini, a daughter of]epara Resident, struggled for an equal position for men and women in public life. It seems that the movement has tried to respond to a particular chalknge faced by most women in the Dutch-East Indies who have been discriminated against and denied access to education. As the movement spreads, the discourse on gender rises to become an important issue among Muslims in Indonesia, particularly in academic sphere. It grows rapidly with more extensive and substantial topics of discussion.

Indonesian Muslims' responses to the issue of feminism can be identified into two groups. First is the modern-progressive group. This group is usually originated by Muslim women who have significant educational background from modern types of institution of learning. Some prominent figures offem· inist movement from Muhammadiyyah and Diniyah Putri, Padang Pan­jang, may represent this group of women. Marked by the establishment of a feminist organization within the Muhammadiyah puritan-reformist organi­zation, Aisyiyah, this group contributed to building the foundation of this discourse-about women among Indonesian Muslims.

Second is the conservative or traditional group. This group is usually rep­resented by religious public figures who are associated with the Indonesian traditional ulama trying to defend an old fashioned religious outlook, in par­ticular the established legal teachings that exist in classical Islamic jurispru­dence. Generally speaking, this group of ulama is identified with the so-called traditional Muslim organization, Nahdlatul Ulama (NU, Renaissance of Scholars}. It is clear that most traditional Muslims in Indonesia tend to show their cultural resistance vis-a-vis the intellectual discourse of feminism, even though the NU, a social organization to which most of the traditionalists belong, has established an institution dealing with the agenda of women's empowerment. At least, until the middle of 1980s such a trend of religious thought still dominated a large part of the intellectual debate within this tra­ditionalist circle.

123 S11ulia blamiiM. Vol. 6, !Vo. 1. 1999

124 Diun .. idatul Muna-w .. mh

To some extent, the two groups of Indonesian Muslims show a similar concern of empowering their ftmale members, by conducting a large number of social activities. 7his is because their mission is to implement the basic imperatives of Qur'Jnic teachings. 7he modernists,for example, try to refer their argument to the demand of the Qur'dn for an equal position between man and woman. While the traditionalists give more preference to rational interpretation of the Qur'Jn made by u/ama on related issues. But on the level of discourse, the modernists are some steps ahead in responding to the modern ftminist issues than its traditionalist counterpart. Therefore, feminism has become to some extent social practice among the modernist Muslim commu· nities.

It is important to explain wiry such a conservative trend of thought is strongly resisted by the traditionalist Muslims. It goes without saying that, within the pesantren communities - a traditional/earning institution in Ma/ay·fndonesian archipelago which plays an important role in taking shape the traditionalist religious outlook - there develops a certain discourse of gender relation. 1he discourse is mainly based on the religious point of view of the traditionalist u/ama based on a popular book entitled, Kitab 'Uqud al­Lijayn f1 Bayan Huq,!q al-Zawjayn (Book on Ties of Marriage in Explain· ing the Rights of Couples). 7his book, written by Shaykh Nawdwi al·Bantani (d. 1897), discusses about the ethics of relation between man and woman re· fated to fomi/y and social life. It is described that the social position of woman is under the power of man; woman has fewer rights than man. 7he book also insists that woman is subject to punishment from man (her husband) if she is committed anything against fomily order. Related to the obligation of worn· an in fomi/y, the woman must provide all request from her husband, even when she is not in a good condition to do so. Many discrimnatory policies, to speak briefly, between man and woman are described by the author. It is this kind of gender discourse that determines the backwardness of the traditional· ist Muslim's response to the discourse of modern feminist movement.

Hou·ever, it is important to note that since the end of1980s there is a shift of intellectual discourse between the two groups of Indonesian Muslims. 7he modernist Muslim who were in the beginning progressive in promoting the ftminist movement, such asAisyiyah and so forth, appears to have declined in de-eel oping a discourse of woman that includes a substantial discussion of ftminism. On the contrary, the traditionalist Muslims have started to grow to become the leading Muslim community in Indonesia that intensively pro· motes feminism in the last decade. Many programs and inte!lectual discus· sian ha1)e been demonstrated by traditionalist u/ama and intellectuals to· u·ard the enrichment of ftminist discourse.

Srudi .. Is!amika, Vol. 6, No.1. 1999

s:; 1un • ia~l.a ;ii · ~ 1) d i 1L · Ja..~~. J •f. '1•ilJ • • • • ~ • ,.JO'I l.iiiiiiO '7"""' ••

J _,..LLJ L..iJ. yl...:>.-~I ; l.,J-1 ~ ; i) I J j> )I 0-:. '-''>WI ~

;;__._,.,b J,\ ..._,; o..liUI ; _)dl J') ~:,) r-1. cJ.I ~ c:r-..i..lll a;\5113

J_,.:-].13 y"u .r-''JI ~ '-'}i d ~if J>)L> ,¥L...:>.-~I ;t.,;-1

~ JY .J :0 y-<,_ Ji '-'~ 4'b yt..,_.}JI ~ J ,_;..,JI ~ y

<L; ~ _,l _,jl i..J> Jy-a.' ~ if ; r-L>- ol)l .:_., yl ~ ,;;...WI o\)-1

.J.>b JY l.k J~ Jl -.,;.,..i ~ ).,L~I 4-¥3 .)>-

Studia !sl<~mika, Vol. 6. No.1, 1999

o)L>- p J~~ ~ 4L..:;,."JI L,.>yi.>' ~I o_;J? :_r

r=JI J) ~_,...G .)U }J L..;.,.. ~_.., ~ -:Jj:, YJ ,<i.>rll :.r ~

;;__;A 4.,> -.:.-L. y ~~ ;;__, J Lk I .:.il cs-' c_ ~}I J) '---; 4-JI _;. J I l:il

.'.,:jG !+i ~ ~L(_. J) )iJIJ ;;_,~

:r-~1 J ~~ cs-' i.JJL., 4L..:;,. "11 • /'Lkll ,..i.__. -:....llj L. 3

'-?"' J , .r->- C"'l:ll .) yi\1 .i... ~c; J..i ;;_,;WI wlS' )-1 Ji ~ _; ,_p"":Jc).l

Jfo~ ~~ c::-dl ~ L,. ~ 4'-' l,......;J-'-'1 '-"·"· '"1 ;/'\l;

Ji _,..k, -:J.):, J)<i.>L;,"J~J ._,L....:;...,"JIJ o~"JI ~ ;i_,..ll ;;_,;.L..:;,."JI

-:...:lS' L.. ~J .LA...L,)l:: J) j} .yJ-1 -:J.):, _;. ;;_,.,.')I..."JI :C..,_rJI J __ \.:

,:r ;;_,;L..JI -::.>1...5" )-1 ilY-4 jL..a.,")\J ~) ;;_,;JI :_r c).-'(,_ l.c."' ~

- \ 1\ V 1 (Van Kol, RA. Ka<tini) ,_;.;; _,lS' , T . .) J J;" J~ o.J,-JI ~\:; """jJI

~ "-....;..f ..sr-J .ii_,-1.1 .~-~) ~.,p,; J# ;;J\41~ ;;_,;.1) •~.r- r\". t L..ilk;..} ;;_,;L..JI ..':..> ~ l_,y j-=l L.. IJoS !+i (TaufikAbduliah) 1JJ I

(Sumatra, 1993: xvi, xvii). JWI_?:..JI tut.:: ~ ~~ il.A1 J-L.,a...o J Q _?:..J

~~L.:c: L..,.; ~ "1~3 \"~ ..;..U 4L..:;,. "JI ·~~ _;. ;i)~ J>.-)

\" .,.J.JI ._;.;.c. ~- J

Srudia fslamika, Vol. 6, No. 1. ]999

Af-Tajkirhauf Makar~«h al-Mar'ah 127

-JL......; )__f. JL1_\ ~ j :(Harun Nasution, ed. 1987: 666) \ \ A A • / J> \ " ., V

UI)..W y~ c):. yl.:5::JI ~ ~~ _)~~~ 0~ (Van Bminessen, 1993, 171)

(Pesantren) ;;_;1"";J1 -U>W.I c) "-'--1_;-4 'sWI t:"> y Jij I_. _}. ,cJ.I -s.U

I .:U, ~ ill£ J> ~ ;;,..; ) .. i...ll) ,~_p ') ..... ,)J J-rvJI 0 _;)I c?"" a J ~

. ~ t_ _,.,;,)I J y- o .r"W.I • I_; )\J -::...._,.j I

(Gender) ~I ~ ~

~ J>.,....;:; o )0-"' ~I L ')\.;)I ~ _,iJI c) __,..J,. I ~ o _,..1; ..\AJ

y>'L...:.,. ':/1"",.;._:)1 ~;~~I oi_;.WI 11 o';/i..ill ..__;,_l;;.;< JYL>- :.r' ,I_,..

J _,.....,.. \ J\..5JI ~ L.....5:, ...:.....,:- , L,...-.,; J-" I d):, c) \..( ;;,_,. i..JI J ).UI ..} ;;_,....Ji J

ellA J--:.' .. ill..iJ _; .~1 Jr G....,>.- _;J-4 ¥~.....;,.':II ;c,....JI_; _r._,k::ll

j.>.-)I 0:. ;;_,;L..-;':/1 ¥~.....;,.';/I ;;_;')WI 01..,; ..} ~.w ~ oiJWI i fi-"-'

...:.....,:- :.r' ;i)l_; J.>--)I 0:. j _;ll :.r' 0L>- j J>.. y., d):, j,.,.., ..} ) ';i)l_;

.JY' ~I....; '-';...kll ~ r' _,.!,-1 j _;li...., ..._;, _r;, L. W _,\ \i _,........JI_; ,.r ~~

o i _,...li ~ L...c, ~ _,...ll L l..:;':/1., I~ j...;. )I 0 y--<., 0 (s' , ~)_,)I

;;__,__;. .___. L.,L,\ j :11 I.:U,. ;L, .<YW,)I, ,.._.;,)\, I .. .Li, ,;,..;_~_, ~- >...) _r""' '-' ~-~ J ...___ J ~- J .._.. ~ .

1-1;\ I;.:; 4-,:~ ';/ l_J,) ~ ._,/') ,4-L....i __? oi..r'l _;\ j.>.-.J .;( .)\.._;)\]

,a.'La.;li . \ ,( ~ ;;,....J...I <.......k]l a i ,, ·'-' , 11 r I .;~1 ~ o 0 _:;, ......, '-"".../ -? - -· -T"" ~..r--':' "-- J l..: . -~ -' J

(Yulfita .o~':/_,JI ..L.. ;r,,......l _,!)G.-_; .J.r<.; 0i ,:_,,_.., _,....;-J1 >l.r-'1 j,1. ~~ Raharjo, 1996: 259, Fakih, 1998: 7-8}

Swdialslamika. Vol. 6, ,"ll,'o. I. 1999

128 Diunaidatul Munau:aroh

~\.S::J.i ---' J_,-k.ll ~ Jl._, \1[ <j r p ~ JWI J _,.<)1 t..iJ

, ..__,__;,_. .-l>- J :11 \..i._,, ~) ·' ~ :J\5:..:11 ._., i~ I' ,;c.;\..)1, \.T"V. I_;; _r-'4' 1,.!>·~ _.;~-~-·· u J . ~ ~ J

} yl...::.>. :I I ; _,.Jdl ~ ; ~~I) j.>--)l a.. j)\]1 ,:Ji...i • .all c.? i v-"':-1

} \..;)~ } I.J.,~ } i.,j j.>--)I _p.;. J\) .:J.);) (Fakih, 19% 8) ~\..i:ll

} ~}; 7-U ;iy-11 ...:..> p--'>-1 ~ \!.,4--' J _f-,. Ji ~ Ji lkL:;..

~.,_....dl J ')l.>. ~ . i ~:I I (:!> y J ~ J i ._,.j. } <.:...a.> } ~\.>.

;;j.l,....o r-=' \.,>.-) Y-' ; i) I) j.>--)I ~ <j r,Y,.I J _,.Jl <j f )I) y>-l...::.>. :I I

s-' .J J..Lil .J....;.JJ. c.s-' y.,.) yi\ L..,., L. i J yS.::J ...:..> L.i.all ..:.l...t ~ J _,.<)I

; I _,\.I p:; CJ:>- c) ..;-,JI _..$J ~\.....> j.>--)I .J L,.;>-1 .:J.]; J u.. J \ '; l}-1

J ~!., ..._,; i yZ ~ J>-l..i.ll .J)..ill ;;_,...,u.. -l,L\..;:;)1 ~) 1-".,b -

;iy-11 c) ':1) J.>--)1 c) ;;_y. ~:I~~ .JY Y'J /;;,J_r.\1

u\..i:li j I" II i_.W, ;;_., ·II , . 1.:1\ · ;;J..,\ • .w...J ~ -[; I. " ) .r""' . -· .!"' .- r- ~ _,... " " l5' J"'

j)L,>. I .,_; ~ ~I i .w-- .J....;~ J L.5:.. :I I :_r J \> .:J.l; J.>-) ,_v ~l..;:.,.IJ ~~ ~ J\=1 ~ oi)IJ j.>--)I ~ ;;,;\.S::J.IJ vl...i..dl

'/l.J,.I ii <j, _,.<)1 <.5 y.J.I c) ;.ly ,il)-1 c) , .JY ;\7 .. \) 'Jc,. .J ''" _,..1)

~I ..:..>ul_,i:il ~ ~ ...l>-l-., i ~I l.i> Ji (Fakih, 1967o7) ~ <.5 /.)

. ~l...::.>. :I I o l}-1 c) t_..~

_;_,_1-:.ll Wb ..j> A ~I ;.l:, J\> \.,>~ \.>.1~1 ...; §' ~ :_r J

~u.. P-) ,'-;,L.,a.:;':i\) <i.,.--l,..JIJ ;;__,;.l...::.>.':ll Jiy)\J li,k ,,__o-jl)

,:U\..i:liJ .:r:..i.ll) yl...::.>. :II ~\) _r=ll ~lj :_r ~I 0..i.l ~I

['""-'')\.. 1:-i- ;.LJI ~ '<j .r/JI' iL.k.JI vi; vl...J.I c) ...;\> .:J.); (::')

Studia hlamika, Vol. 6, No. 1, 1999

. ": I I · ·• I- :l_; ~I . :io ~I ;;Jd..Ji Jo < 4..;cl...;,. ')I u.....JI ,:_,( • r-" "'' ~ ""'' L cs' -Y. -Y - -

' ~1~1 ~I . , 4.......1, t.:( '· :io -·-'1;;,; :-11 11 '·· 14; .? - - ,__,> c/'- - .. '<!-' '-~ -~ r-" 0, ~ i

e:-J.i ._» y _} JL.WI i\kJI l..i...:> ~) \(Farhah, 1996116) i\)1 j _;;c.­

;;_,; .r' ..u; JL '-'f G u.,1> 4 I ~ 4)) .,_,; .J J ~ G.,>- ; I )I J'

.G J ~} _r.;il ~ U) j>--)I ~ ~ c?l ;;.;lSJ.I ,J.., ,J\3 ,j>--)I

,L-JI ~ J) ~ JJ '-! ,) )Jfi L_,>.'jj ,L.;,.; L.>J~I Jl -:Jj:, 0~

"i--JI U.. ~.,v _} r-lkll ~ ("""-'i \...t , ;;_.WI il}-1 c) J y <.,? ~ i L,-'JI y

J.r"" s-' -(Fakih, 1996: 13-23) ..._,;.; .li_,..~l; W- _,..1 <,?ill r-lkll -:JJ:,

45'1~1 ~ ~\> t.,.;,...L.> L.>~ y.) J~IJ ~I ;;_,.l....>. J' ,U . .:,I : cF

4.l...a::<-1 ~ 4# 4.,.,UI vl..i.dl ,\..,;,.,;,~ \JJ.r' J ,vl)~l :0\.il ._}

.J~i J' .J 4;4-i '1 \..(. ~J J~i J' jlk, '1 \...c. ~J

(Budi y J JY <.,?~ y. 0 .f-) , l.> J..J..a..o c) ~_}- c,?~'"YJI .:r..r-JI J _,.;]I

;;,_a.J,\ o r"L.J.i ;;_,!i-JI j)w......LJ '-!~1 4-ii Munawar Rahman (1996:22))

)-"' \...:.. J~ J~_;,. )I ;;JL...,. ~ r J ,0\JWI i~ J ,WI ).>- r-lklL;

..:_Ujj J 'J--"1) ...:.,__;}I ~ ~I U>..y. _,.jl L\.lkil L...k;~l ..L.>i

c/' J d \..>..)I ).>- :C,.. i..i;; I -::..-,) J J yO ;;.) .;:- c,/' 11) ;;_,;WI viS' }-L;

Stud it~ U,.mika, Vol. 6, No. 1. 1999

~I y.J.ll r-)WI U. _;~ JlS L. ;, ~I ~ Ui.\1 ~ 0"" J

;;_; \.5:.. J) :._,--:; ..JJL.i.>- [J r' :,) ;;__,.,.ill U. _; _,.- L ~I ~ J

~L;J ~I &J a....::;_;~ L-,.SJ1 L..>~ JlS _,_u:,3 ,;i)l

(::-" '.; J L...;.. cJ.I c) _; J.A; i L,.<)l 4-i ~ ;;,; \.5:.. i i rLJ ~ J ' . j."JI

J i I..L>.- J.-d I .:..r-' J . y~ 'j I 4> _,.<>- .:.r-' 4-i L.. r- ~ 0"" J , j>--)I

c>..U ,l.....-l)' ;,;_.;.I} >y.J _;~~I r-)WI o.l....> JyS,;

' . ,_._L.ll '-'-

;;____a_,; 0"" ~I ~ tk-1 cs=:i I l .. ,U J 'j I ~I 0"" r-'-)I c? J

~ ~ ,L....JI J) __,..kjl ~ ~l.f.o),;Si .....o....; y "~J .......,.,_(JI

J L>.-)I c-" LJ+'L. i J" rill cjl5:;-) y~ 'J I ~ _,.<>- c? J ~I

<,P L..a.;;'j I i Lk.JI 4-----J.l.;. J i .::.......,.l; f J L.. ':II ,j_,. J \> , ~L; 1.5:..) ;;_,....:.:1

..J....i ~_;J'il --1 r<ll ~ ;;_,.,.L;;;'jl ~l> \l....,>lll ~ r-lu.ll JL<-1)1

o.l....> J _,l U,. \)I J-+" I) , j-...JI ~ .b _; _,...Jl j l..ib ~I J ;. i-.JI ~I

J r c-" .:r-k J, r _) _,.,.,. r e, t:' c ~_) ~ 1 '-"' .J..t _)..c; pS"I ~ l....o _,..ill

(Qutb, 1980' 72-73) . j\.;.,. )I (:::' t.,.,......; c5 )L....c;;:} '-..iL<.J.I Jt_._..~l

..J....J..; l....o\.>. J :_,-ll ~)I l..i.,. '-"' Jt..; ..,..., _jll c) ,WI J; f J

;;_,;L....J1 -.:.>lS .}-I Ji ~ _; 'i \ i \A-\ i \ t JJ~I ;;..,J.WI --1 .}-I ;.~1

;;_,.I~ i i y-11 L.o-,; w ..!,>I_,. r:-s- c--- L;)l J __,.....:iJ I .ic. --1 jJ I _) -.:...,.t.; ..c;

~L;; ~ ;;_,lWI ..,..,_,_)-1 w_,.i-i ...W v.4.i_,.<>- c? j~IJ ~/­____;;: ._. ___,_,__(..;; 'j L.. II "II .,.. ........,__. ~ ...... :\_., \...;., j\.;.,.)1 >.J$.

J- ...1 .._; ,,.------,---- ~ ~ ...... \' " v ~ - 1..) 1..5' - -·

Studia Is/amika. Vol. 6, No. I, 1999

AI-Tajklr /;auf Makdnah ai-Mar'ah 131

1_..; r) ,u.J j...JI J: il)i -.::.>~I Jl ;;_,._,:;.:]! -:..-;\5:.; ,;;JL..Ji Jt ;;,.,.b,-1

'·'wy\.>.1. 1_.;1_,. '·-'Lb .!l ~ Jl-.:;., .h.:ol ,..;WI . .,;'-' -· ~ :iG-1 ~ '+' ~ J • ~ . J • ...r--- \,_ I,.; ~.., ~ I,.;

. _;-,..)1 ~ 4-l,> J y J _,..;. J-,>1/ J---'f -=...;l.S' c?l -.::_,Li.a-)1)

...,..~ ~ -.:;.,1~1 t L,.....:;-~ c.h -.:;_,L;i _ _,:t-J ~ J-,t J:--i-~ _r; J

(Qutb, 1980' 175-76; Ridha, 1986' 33) ·(:'WI

.,;i i ?Lkll ~ ~.!.>- U) . .i.• ;;___,;~ J ~J\; -.::.>~ (::-' J

~ : L,.......,; J.J.; I ..:_U:, '--" Lc_ J _,.;..]I c) L..a; I i I) I '-' J-'--' .b r. i ?1.1

~ (_; --,-;G.' r-'! :, l o J W,. '--" LS <,> o \.,_.:. ... :·~I i L...kJI -.:;.,I:, -.:;., \...J.i

(Koen~acaning;at, I.., I.<' J) ,":}._,:, j)r.;;\ :~ j ~ 4~ 'JI -.:;.,L.i,k)l

i r- ~I ,\___;; ~ :U _,.dl <.fL....\~ ~I J1 pi ~£ 1988 344)

Oj.JJ-1 ~ __...,Ull .,;_;,U L....)y t" ;;_,.;;.....!_, ;;__;l5:__. il)i J-:;'- <\;j\;1.,1

o..L...dl \.i_, '--" J , ) _,-<)I :,t__;i I _} '--0>- U, J 7(,_ J I J )--'< ~ ;c,b:-IJ.il

a.,._;~ r J-L..,a...l ~ (Mulder, Pribndi dan Masynrakat di Jnwa, 1985: 87) jlli ~

il_,r-ll ol '-'.r!-J ,o'J 3~1J a___,.,J)I .:r' ..,.Siy<ll .Jy- JJ.o.; / CJ)J

''.y-L<liJ ,L.;al] tr= .,_;\ ~ ~:, _;. /~1 ~

i~l Jt d)..S .TJ "-! ~j c.>.iJI i')L<JI JL,.... ~J

,:.;:jUI <YUI j-" jl.r-"~1 Jl (Abendanon Mandd) c5).J.>\_,. Jy~T

il_,r-ll 0 _,_, j ,L,J _rll J pi il<'l_,..c i _;; Jl u, ~WI j-! Ji_,.) ~

.: _,_L;-.:. y.ill ,Ji..,. )J wlr5'" <l:r 'Ji -.:;.,Li~l c.>.J...;,: 'J ..:.:; }I ~; _;.

iGI .;I,._.;;___,., ·)1 I .;\l,L;)l 'JI ;;,___._.;;I ',I .-J. ,; ... ~I ,L. :) ~ \,__ ~J '-t-' .. • ~ ~v~-' .J -'

Studia fs!:~mika, Vol. 6, No. 1,1999

132 Diunaidatul }dunau:am/;

~ ..::..Jij L. __,.JI ;;.__,~1 ;;_; _ri::ll) oki..J.#)\.) ~ > ~ o~l

-11 :W.WI 4...0\..i.;~l ~ I~; .. 1. -s 0 ·t.;, . , · ')1 1- il)l 0"' - - u--<) ~ y y.- J J' r->- c5""

.;L, :r' -.;.iJI u-L..,.<)I ~ ~ c}l v-" 'J1 .L:; §J iiJWI I 0,_;_

J j L<ll )..l..o 1 J )\.>. J' ;;_,;Li.;~ I J.; J,..J...aJ 1.; !...a, i ;;_,......,; ).J; ~I ;;_.. _p.J-1

·1\~A!.WV~J

j? _)LJI ._.>i]-"~1 :r ~f' j[ a..,l.WI ;;_,;Li.;~l o>l ..uJ J

;I _,..I. I \IJ. r -.;.iJI I\ ~ V ~ 1WI J> ,;t_,ll J' o~~l ~ ..} ;1)1

.1_,_..., oL....;;.;U.I ...__o....W ;1_,.11 I., \....a$._? rJ ;;J )..i..,J.I , ~I u\-4 _)WI

ll-' 1..J..:J 1 ~ ~ y. 1 ~_.;;;, ~ 1 ill.l5' i..Lu , ..,.,. J ~ 1 i ..,.,. J -.::..0 \5"

JL...>-'JI JJ\..J->--~ ;1_,.11 l...;L...a> Jl>->[ { J \(Smith, 1980 7) ;;_,.lWI

- ·, ~ ol.iJL, L,........,; J.J;\ ~ J ,~\J L+-- 4,) J.JJI ot.,...-U.I ~

• L.i; J ':)\] o 4-,>--_ril 1 \ iV A ~ b 4-i ;;_,.. _t-<JI :c,...::l) J....a; rJI .b ~I

J,.,-. ..J3 "~1 1J.Z3 ;;..,....Ji ..J ;i)l J);· 0\r ..,_;. ;1)1 -s~

(Bappeda Tingkat I ;I _,..I. I J)..l..J U J.JJI o)j_,J ~ •l-';.;1 (' _:.LJ:, '-'.,_.;.

. ol)l JY J p ..r.j)l ~ o )j)l i"""\ l:""'l J'jiJ \jateng, 1995 1)

Studia lslamika, Vol, 6, No, 1, 1999

AI-Tajkirhaul Makdnah ai-Mar'ah 133

- )1 . ,, . II - 1' ., 'WI - - JS' . - I I < I- " - )1 .1......>.-j" ,J~ '.;.L.,......;.LI ~!..!ow ~ ~'-A y.;;... ~ A..::->.J"

(Sumartana, 199J, 16) • "->.-J) ~ )_,.:J.I o..l,.> _,Ji ~

!.l y..:; I .......; I 0 _,.:) ow; )I o..w.:; iLk r::,...;; .J l.S ~ }~ ~ j")

--?" ,_,....::11 ; I }I '-'-' cs' L,.; 0 .iJI j...hl '~fl) i lk.:.il I..L. ~ -=--'}I ..:.,lb

ol~l j ~ .:...,)\1. ~:, j" \:;')\k;IJ (Sumartana, 1993• 18-19) • ii.k.:JI ~

1~1" -Jip J ;~1 ,~ o~L; ...\.iJ ;i'JI 4-i (_,A; L. ~J JJ'JI

(Jepara) I}.,.>.' i \ ~ • 1 _r.:L;, ..} ~:, J "j,_ubll ~I JL;!

L,;l:ll :i....).WI ""'~I ~ ,,p)l,ll cr-~1 J ~I j-JI} ..} J

~l.:J1 ~ yl.,.c,. ')I) ~I.A.\:ll ~l_,ll ..} ~ ~~I _,...1 1...>~)

_;\ _}I 4..,.<-L.,.c,. 'J I 0 l..,WI J ~I J ..,, L.,a.:;'J I <..,k;'-j I ~..b-I 0 .iJI

ol~l ~ j" J <(Koentjaranigrat, 1990• 89) . 0/' 'JI) ._j.JJ 'JI '-,-' _,;JI 4-i

~ i \ ~ ~ · ;;,;_, ;;_,;L..JI o L.S' /-I ~ 0 .i..JI L G..:ll ..:._U:, s'

. -.,?'.J J ')I ""'.r"ll) ;..L>.:;\. I o ~ ') _,JI ..} ""'L>..;;'J I 0>- ).>- ; I) I ~

j-o j JL.....;'JI j ~ J--->.i j" j...JI .J\l.l ~-.'J \(Suwarni5aliyo,1990 71)

!Universal "JL....;'JI j ~)WI J~'il" j) o...L>..::i.l r')ij \_,....!I p. ~ -~ ~~JJ i \ ~ V ~ ;-:-----:.:. \ 1\ ~ Declaration of Human Rghts)

(Convention ";(_,...ll .!...,.;, '--!~1 ;;_; _,A::JI jl5:...:o\ ~ ~ '-J.WI ;;_,;l.i:'Ji"

._:.,.;.L>.- -Li\ J on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women)

Sn.tdia Isftrmika, Vol. 6, No. 1. 1999

!34 Diunaidatuf Muna•waro/;

4.:...... "---')[;I __,;.:UI '""G:l110 J)I..G rl .;_;) '(i\ IIi¥/-"' n t

_,~ L,.,..r ~o .j:...! ~ c_s'll _,~~~ ~lS'J 'i' M .; ...... nv

'4l>.-l_:j 0:->.- ))i j ~ J-k, L. ~ ;l_,. L_., e--, 0") 1993 171)

.-J.,I d......b ·,>- 4_.\.;o ~ ,..,_,, o ~~I .> I . • · · ;;,;)WI i ·:I ,;, ...:; , '-' Mo '-' 0 _.-• MJ .J l,!> ~ ~ V .J - J

.-.::....0)1-:..Lb c) ;;_,..')L.,'JI ..::..>l_,_,.dl L..UJ '..>YJ

.:r) ~ l;o))) j L.....:; J _,...<; :, l \ ~ :; L....,jl 0.) _,......, ,J-' LJ')\k L;

e-~ __,;illy.. J>J )) n 11 :o,;,JI ;_,r c} j~ .J_,;J (( .. --' J_,.,J.L;

J i _} U I ~ ( ( ~ .r..r .lJ I ) 4...>.- _,o .:r+#- J L>. }J) , ._; )_,.,J. L:

'J yJ ._; J_,.,J.L: ~ Jt..i;'JI ~ J ,uol>' :U..t.... ~~ ;;,.,. J)

~) '(.)) _y? i+'l>.-1) 4-'-' G)~ L.. j_,;i;l-1 ,_;_,. <J ~1.1-J .')\...>.)

'.;;,.,. _,o 4-,k c__:}J o...L..dl 1-i.,.

~ol,... ~I J lo.J.>- _jl.:.:,JI > _,} ;;,_,.,. )}J j _,;;)-I ~ JL,.,) ~)

L..p.-? i ~I ~) ..._,.l>. .lJ I ~ '-?--.01 ;;,__,....,) 4-" , :U,. ,_.;JI ;;._,_ _,.,J I

...~.;>. ~:,, ,~ .:U..L... ;;,_,.,.·)I tl..L... J.,.. <C>.l.o -~1, c>.i...- II JL..L..'JI J J J '-'' J M _;u ~

" . ..,. 1;; t....,_,.;, jp ~ '-" r ~~ .:u..t.... ;;,.,. J) .:u..w 0r-:~1 _;t,J

,J-' ..._,.l>. L. __,;, i .G L J _;..]I J ~ u lkJI i.J.....>. ~ J -4 L.. 4-'-' _,.;_,., L..

Studialslamika, Vol. 6, No. 1_. 1999

Af.TajkiriJaul Makdnah al·Mar'aiJ 135

: c/" (Al-Bantani, 19n 20-21) JWI -,f JY

'Jfi 4->--Jj /' 'J ~ 'J J+l - \

,L... \_,JI ~; J+l- ~

'.; :,1 0 y -:..JI :.r' .:.->.- .;>- 4-' I - r

,.,Jlk.c. ~ [I d , ); ~ ._,., ~ 01 - t

'JL:Ji ~~ \ _;; j( - ~

~I .I,;;,\ J\].1 .I-.;; - a...,;,U>. , 1 - " .• <'-< 'JI- I - c- J '--"' c-~ . cl" J --.---- 0' r--~

'CJ) r i.iJI J t.;oL,ll JlS' } J c.?- 4->--Jj i~ i _;; }

, .;>-T j.o.-) l..l....a.i \J,i$.- Jo .T-'- i _;; J I - v

'cr.? ')U • J~1 jY,. 'J L:,..;- -:..Ji :.r' c;;. 01 - A

'CJ) ; _r) ,l;._;.\ t' J--WI ~ j Ji - 'I

, l..>. /'\ ..)j CJ)i 0\ (:' .::;I_,.Ldl 0 \o\ !J ~ .)I [""" 'J1J - \ •

~l_,:. _h.;; j( '~ ;;,__,. ·)1 JU I. I) )WI j .,;,lt., Jlk.. I ,_. .J ~ '*'~ J . .J

._:.U:, J _;WI ..l.:.:.....,:J • j)\.dl J t_j }I :.r' 4---1' 4,:1.4--J cr-..01 J.YI

r-<.,L. I J r--<-.....,;; I ; ly T cr..UI 4! (,)) 1 : !"" _,.,..-:! 1 ; J r c} j L.; J y>J

("J-!. I_; I~ u-U ..l.-'ci j('' c_1,_, \... ;;,__r.)l ..:...,_,\..,.. 'J1 :.r' , JJ Jj J (( .. ')-'

dJJI J_,......,J _;\ ~ J- dJJI ~ J -.fJJ ..)j .;I~ ,"o..l_,( j.p.- :/' \L,.<)I

;I 11 Jl ~ ~J ·->- J ..,__., ;- IJ pjl Jl ,._, ..)j .J_..,, ......L>. dJJI )_.., _;-" L ~ V J .J 1,.... i,.., --~· I .J - ,_.

;. 1 . \ - I 'r • _,

~ J o...);- 4))1 ~ y--,..'!1 :.r-" """"J !Jb J . \..o->. Jj ~ s <l ~

Srudia lslamikn, Vol. 6, No. 1, 1999

1.36 Diunaidatuf Munnu·aro/;

c:_f-1 ;;_,_ .:JI '-'~ ')\; "-'>-- Jj ~ _,)- ._,.,.I) CJ) l..P[ lo lo[) c)lc_'YI

_:r-_;JIJ_,..\ :_;->-) ;- 'JI o..,.W ~ CJ) ~ t Jl J ,..:_.JI J'

-.:.._,j I :.r' L) _,.j--1 ~ j .fi) , ..:_.JI ._} ;;_,_))I ._;..;; ~ , w.J I ~

-(AI ,L..WI ..L>-)~ 'YI CJ) ~ t b[ 4>-- jj L.1 ~ ,:;I J.>--.:.,..LJ-1 :.r--' i J4kll ~) _:r-_;JI Jj-"1 ~) Bantani, 1993 22-231

~ J\-' ..:..U.i.J) ,-:_.,I_,L.dl .~or ..,., r y. .h.,; f' r) VJ_.;.JIJ »I)

-~-JI.-: .}J ,:;15:..c.~'ll j-'

;;._,. .:) _,)- CJ)I 4-,:o Y. ,:;I ~ c) I j _#I ,J., Jl L; _,k lolJ

..s • L...:;; ;;_; 1.5:.. """" ~ • :, 1 I...L>. ;;_;;,_. \_, , I) 1 ;;.,....b .: r .: , ..~.>.I • L:.; L; .J >..;: .J ~ ~ ~· J .J ~

,I..~ 'Y I c.H , ; _,J 'Y) ;J J ~ 'Y ._; .i.JI .!] _,.L...I.I .J..,.<ll } ._; .r" ';I (::' 4-,>

._? ~ J I ill ..iS" tJ rJI :.r') a..Jill> ~ J.J..,.p lo I:, [ tJ _r;.-. 4-,1>­

~J ·r.i.Jl..; Y..,.,.jj ~ o_ri L.~ \k'-1 y _} ~) ,:;[) ~ ~ :G.;!; I • :[ ~ ;[ I I o.,., . i I ; '"·II I r. ;;_;;,_.U,I ~I ,J.,

~ ".J '---&-' .._.. ..r-" ..1 .J Uc ~ ~ ~ -·

, ~_,..l: Y- Lo u ~ u.1 , _,w 1 ,j_, :r J--.i. ...,_ .r~ __,........, r .!ll.:A)

')\...i :G~I II 4_,.\$1, ~I;;__,. I II I .rL;, ,L ....h.:, L. I •. ' M i...:'c .J M M y ..)':::":" ~ .J 0 l,; M ~

(Dzuhavati f-iJI J~l • ~I o :11 , ll r ~ ·11 J~\;1 ,._. ~L:: ·'U <.J- .)""-'.._...'..:...- ,._.~ L'

Studia Islamika, Vof. 6, No. ], 1999

AI· Tajkir haul Afakdl'){lh ai-Mar'a/; !37

";__L,;. ~ \ :oL....:ll 'Jr c) JL,.; .J; )~ .:r \_,....;.. r w s..Ut

,;;__,.. _,JI , ~~ w--) 3 '' 1,T ~ .y;;..; }->=- oi)l oi ot)l "1 , ''il)t

;\~1 "a,:. y , )}1 .,; __,.,jl "--,:.b-1 ~ C' ~ J~l c--'1 L. r 3

";__L,;. ~I ~I .:.r-" -.::..b 1, T ;;,.,. Jj J i , I) I J y<._;. l.,>-_,JI js- J --G

. oi.:WI Js- ;;J':I..W ~~ -'.lJ::, Jl.SJ 1, T Lp

')1.,\i (Riffat Hassan, 1996• 50-51) JL>-~ J ~~ .S _r'-i ..,.,..\.; .y 3

'\_,_,. .:/ 4...15' c) 3 "Lp" 4...15' c) J 3); I ..:..; _;.\I o.,.....all J I G ~ 4,: )\J

__,.:. ~I J1 e:--'IJ..l.ll J}:: ..l.i J . ..:..; _;.\I .y 'I-'-! ,? ill ~ ~

J.....~.; , J l_,. J r 3 ~ r r-+"li. t., o 3 _,--ii 1 ;L:; ~ ;c,.,.} y~ -'.lJ::,

J-->.-)1 ~ ;i_rll J~ .:..LJ;, y U oi)l r '1} J_,bo...ll Ji '--""J--'1

o~l:JI ~ ~.-:Ji,i \..... r oU'II \..i_., J-'-3 .~.-J.:ll c) <#- ~l.... ~'J

., T :It ._ . . ' I • '-' __T4J _./~ ,.s ~

~ .JUI ~~ .w ;;,.,. J) ~~3 r ...;ill o) "~ L.i3

_,Js- J ylj Jt_,. )i)) jL,.; Jy;, "1 oWl iJr .y n :4/~1 ol_,:~ ..,;

~L..a.il, ...J,i ..,.\ ._. I ....AA;\ Lc.. ~ ).<. ~ dJJI \-.A.> U: oWl .../I, ../ >...) ../ .../ >...) • I_;: i . (,...

. ( ('>\._,.,... ~ I_,.;..,; ')\_; ~ \ J ~ .:/' y.? I) C"" WI

......JJ ;;._;L(.. 'r , · II . c,.; 7<...-.'JI ,....:, , ;,_,: <Cit '-')\] lo~l. '-' ~ ....; 1..:_..../.r-' '-"' .../.../ \.......~ \,__ .../ ~.r"-' ~ .../

._; _ 'J I ;;.; tS:_. .-' ;;,_,. , ) I ,.._.:, , L...:.., , j \--" ':/ I '-' ..,.,. , · ,_. "-' · . c \.l o - 'J I _; '- .../ \,__ .../ ~· • . ...~-_.~._, .__r:- --'

SJudia lolamika, Vol. 6, No.1, 1999

138 Diunaidatu! Munau•aroh

L:,:..b- ~ J)L.; J~l 41 ~~ '-'.iJI JL:ll J..o~l db~ _;4) 'cJ)

J1_; r-""' Jr-"i Ji-""1)) ~1 _,b 1:,1 JY\ll ol.J-WI -::..>\.>.. J) y l;y

jl__c, Jl ~ \ '~l_f'i) ~lyi fo ~ ly.~ J1J ~~ J' J.r'i

J-.c- ...._,l.<. -.,.' l::,: "--"'>.-J j U.L... ~ CJ _;-]I frP J ( ~ '-' _r' ( ..:....,~ L>- (

-.,.'I y p 4# y L;, l.p.-Jj ;;.L. \..... ~ ;;.,.,. ) )I frP J y _y.i '?.,:)I '"'"'I y

? u, Jp ~ .. # u ;IJ 4>--Jj ~l1i if t_.(J 'r-'-f" J ~~

.~4):.1 yly

~l1~ .:r' ~ '-..>. J)i 4.,> ~ J( ~ c}l .b JrJI t_.(J

4-.0 .1' ~ lS)..: l..y .:..;LS ) LS W 41 ~ ~ J 4>--Jj

:Ji..:ll _rJI ~ (iA-\"i ·./) i.,?Jj ~I

.:r' .:..;lS _,J J .$'> Jly~l j)-"i c) j ~ Ji ;;_,.,. JJl jp 'j - \

,Jy....UI ~ jL>. ..:J]:, c) lkl>- :,1 <l.p.-Jj 0:,1 Jy ~

'CJ)i ~ .t.,J-~ ;;_,.,.))I ~ Ji - ~

,,J ,t.;..,.,)'IJ t_ L..;...,")\] ~ JiJ ._,":)S' ~ ~; '}i- i

<4-'_,b if~ Ji- t

.J...:..>. jl,..<:;_..:JIJ ~ }.J~J ..:......,)1 ..._; )~l.V ..J....;y ~~pl.; i .,..z Ji - 0

'u" ')i.>.j ~ \..p- _,tk; .)( - -,

.)\.) 1:,1..:.r.? J ~ _,k;J J ,4-J... J ~ •)41-~ bl.i Ji- v

'-:...JI c) l.p.-Jj

,.._,. J) WL> ..JI_ri)l c) -./" J ~ ~ Ji - A

,.Jt_. . .; .I • .,. :oil .; Ji .__.,;~ .., • "'.,;: '}i- '\ ·uJc·-u . ..TJT

Studia Islamika, Vol. 6, No. ], 1999

AI·Tif.!kirhaul Makdnah a/.Mar'ah 139

,.;;[ 0 y c_yk.:JI i~ i _,A; ';II - \ \

. .;;l0y -::...,.,11 :r c.Ji 'Ji-' r

u .JY C"' oir--L! ~U.I o ~I :.rs-~ .b JrJI ,_:,__,. 0[J

L..;. .J y) , ~. J--l...;; L..,; } ) ~ ) _,.<]I ~ 0 i U. __,...,) J [ '"" f i.:JI

, urU ;;_,.,.}_,]I u L,i"-)I t ~ l c) ~ 'J ~..;) a..E-1 'J l __,...,! 0 )I • tJ,

J r .J J }<;. ;l ...,_..;\J:.I l..i...> .J.,j! l;,...G- , ~Y- 0\ ~WI ~I c/" ~ ~ J

L... ~ L..;. .J 4') L... t.,; 4l,J ..::.-..b o l..) 0 i )'' rL J ~ .lJ I ~ .lJ I

~ Ll,<)i i J-1. oG 4.>-L.. ~ ..::.> _,.>(_;) ~\} j[Lp.-Jj 4-"b),

. "_:_.,!>!... j.<.-1 j[ _:_.,bl,.':JI C' J':>~SJIJ j--')UL,

,L._.i L..;. , •>) oi I I L....,b ~I ..::_,L;')WI '....>l; ._. l; .h; biJ \ ..1...1 ..r-" ~- ~ ~ u _f-· ~

'J ~ J 'CJ)I ,p. o.JoL,.ll J> ~ ~....;, '-,:WI 4-0 _f" i..£..\,;;; 'J c_J)

ol '.J L....; >.) • LS , L..;.J.], I : ._. ';II 0WI '....>l..o 0 .$0 Ji, ~ ...; ~ ...; ...;l)'"""':"'u ~ • ...; ._,

~ .l.1 ~ .l.1 Jr.J -.:.JL :-.:.Jli ,~ .l.1 y"'~ L;.;l..>- y )).1

...rU "'L; ..:-LU , 4>--Jj : Ju ~oiy-11 ,p. l..:i.>. ~~ ._ri.JI "'i rL J

J~LS '-!.J_,.>SIIJ '-...,.> J) 0p1 ~ 'J[ J.>-)1 C' ~ i.SJL..;; Jl>o

• -..,.> I _,::I I ,P.

. u')i.bl ~ · C l 01, ..:......JI ,__. r , el-i ·~ ··II L.i, J~ < u .,j-""'-:! 'i <.../ ~· '-" ....:._.JJ ......, ~ ..I

Studia Islamib, Vol. 6, No. 1, 1999

14C Diunaidatu! Munau•aroh

,;\ J _?I ;I_,J.I J)•lhl., 0_,~ ..:r-ill ",1~1 ~1" '-!~1

-.:.lJo e J ·~ , . ~~ , [I I '"7 • ..> 0l5' II .;:> '-::..-)1 ._. r i ,_s- J ~...) .....-c ~...)...) .)".., 1,_;; P• V ~_T

_?I Jly'JI J---'""1 Jl ""J .1 .... :..,1 r.fJ.f ~I o>.!)l ~_,...:. ~..b- j)

J--UL \ _,..;:; Jl r jL.; ~I :_r '-!_;]I :_r l# :bo-.!, j) >1)1 ~ j....a;

0\--' (Ridha. 1986 331 l...o.! ..y) lAJ, '-'I--\,! . 4.0 _,.JI ,_} ~ ......,l>- -/' J

,_} j..>. )I C' ~ 0 _,~....-;; '-'~ .}? -.:...;lS' iY\.... ',II jsl_,l ,_} ""_,JI il)l

_? 1 '-...,:, L..a.:>'>il jS"L:......ll j...>- , L>;) -.:.iJ:, ~ LJ:. , ; l)-1 jS"L:.... ;;J,.L...

;;_,I_,.! ,.} ~L..o L;;lS')!..;.. ~L>- 0:'..o jl.l il-' ;;...L it. ,; r '11 4-p.-lf

\__.-'-'-" ~ -:.....,.,]I :..r-' c ?-~ cS-I ~ • \..o--' I -.:...; l5') '~,\_,..',!I

c>' ~ 0'l.» iiJ '.JY .!1..0., rL-' c.#~~ J- Jr )I C' L.»..UI_, ~ J 1..., l --,J L1 '--'"""' 1 ji ~ l.» .r'-I 0,.! l1 L..-'-'-" ~; l; ~ ~ -.:...; l5' '-?..,JI

,c;5 J.: 'J I .!..J.......d I ,_} 0 L...L.l I 01 j) ~ 415"' J \.'co 'J I oj_,) . d.5:.. ~

. ; ~ ¥I.....;,.,. I :c,J ..f--' \1,

· -~ il .L-\1 i...w , :J...;.. L....> . ;WI , ' • ..; .;.. .. • .. II ,I.!T Jl> 1£... , '-'~ . ...) . ...... ~ ~ '""" . "::"JJ c-:::---- c ...)

f ~ o ~ C-" ill£ J1J-1J , ~ )dl >>L>-l ~ >1)1_, j..>. )I

y..tll \L<>. 'J1 Jl -.:.lJ; \U'>i..tll ;;__,j; 4 §' <.5..J....,:;;; ',! o) uo .!_,\ _)I

, ;;___,; i...iJ I J ;;___,....;,}I 01 }c-'>-',ll; ~ :i.,.! l,.:>-1 ¥!.....;,.,.',II 0 t.;')W l; :i....o 13-1

Jl__..!· l-5J ;;__;..W I • 1-L' \__. j ..._;j1, JYLb'jl ._... lJ, ,_JI • :\ ~-~,_., ~ ...1 ...) c.._! ....,~ ~ <......::

Studia 15/amika, Vol. 6, No.1, 1999

AI-Tafoir haul .i\itktiru~h af-Mar'aiJ 141

~ ~~ ..G ~}.:ll ;;_,..UI J" cji.A.;\1 Jy-:;)1 lift. 0i ~IJ

•I~ ol,.J-1 ~~\.,;~c) t,P)\.,].1 _r;..>- C"'UI 0 ~\ _,>-I} c) ~J...G

J.'LS:.; 0!) \;,-...,...UIJ cj'L...;.,. ~I ii \,5"""'"1.,-ll ii <.,>~L.a.;;~\ JIAI _} 0lS'

-.:......,..b-1 e:-J.I C::-' J~ Jw;i (;.) J.l>-J oi)IJ j.>--)I cY:. ~ c/' J'll

• L; J __,...J, I i y-+il ;;__,_fill J ...... }J I J CS""') _pdl i..l....A:ll _:U:, s' Lc.

:;_,lw -:._.;\._) .y~ ~I;;_,.. pi J~'J If' y 0l5' d):,~ :~) y,:.J.,I

0L,I _rt1; L.)J .y~~\ ;;_,..pi~ C:: ~ _)I.A.;\1 J_y-.:ll l.i.­

~b _r- c-J.I cj' J 0l5' J , ~w J ~.r"' _)I.A.;\1 J_y-.:ll 0l5' 0 _,.;.-Ji 0 ~I

\_.,!_.,\ 0.1-,) """'~ ~ Jl a.,LJ-1 v-'r __;. c"")L,~I> c,;,_,_...u1 ~~ .:_'~-'

.::.-] ..l....U L...;... ._., .GI.A.;\1 -::;\J 1--11 --..5'1 ... ~~~\ ~l>)WI ; v ..1 ~ ~ . ..1 ~ <....,.;:

__,...j:-L, L.o L:l-1 ~ UJ\,JJ Y\;..1; !_., !_., ( ~ i.S .i.JI c,;,-;....UI _fill •l.e o, lY[

. r-"'l::.o ~

;;..,..~\

lk _}I ;_,;I.A.;! I ~I J~ \...a.,. i.S .!.>-I ..uli j.';- <i...,:_rJI ~ ~ j.;.'

0 ~ ,...L..aJ! ID ~ J 't L:;~\ ~\.A' ).>-'-.a\.> J ~I ).>- 4'\.kL

>II ai...., .,.; $' _____;~ ~~ ~\ ol.J-1 o "-'--' ,; ~\ u.i; • ·~.ill ~ ~ ..1 ..1 • ~ ~ -~~-- <....,.;: \ ~ ..1 .._,~

.Ji_..\ j" ~I <L)[ y.-A!. \.... ~~

;;.___,. ·)1 -::.>u)WI J <> . .,;WI i.S •y· .;.. e. \1 •IJT ; \.... ~ ~ , p _., ...~ --- • p ...~ c~ --- --- ...~

Sum'i.'f !slamika, 1-'u/. 6. j\[o. 1, 1999

!42 Diunaidatuf MuncJU'aroiJ

4--j ;u.~.,...o __s-' i I o I~ 1 L,.,.; (:!> J c?l ;;,; lSJ.t, Ji..:; L.,; • 1 r O>LJ:-1

') y) <L;>-l..,o .__,; ._fl.>- <.5 .UI _,.-)1 j.:.C ;I} !.._; \> ._:.U~ t") , ;;_, .r<..J1

oU.l.i':IIJ .,__;L,. j '-" ;;_,;Li:IIJ a.,>-L..:;,. ':II. o _rilill ,y ~ J( ~

_JL.:: c5.iJI ~ ;;_,...jt, ~IJ ;I}JI $ 0 ~ ..U) \o..l!LJI ;;,._WI

;US_; ':II o_;J.r-"' J1 L...:.lt, :_?J ,~1 c/ ~IJ ~I ,y ol)l .c,>

IJ,_;..; ~ <,.£.iJI '-'--l..\.J-1 ~I c5..U u=' 'Jt,J ,;;_,_r,JI oli\kll <.5 ~­

Ju GL..JI, ;-\_..;;,.':II) oL.a.:;;':IIJ ;;__.·II JL>. . _; i..u:ll ~ l....-1, • ~ J L ~·f-' l..5- ~ J

ID __s-' J . oiJWI i fr"l ;;_,jill .._,...,., 'JI _} )i:JI ool>-1 J1 :i...l... h,.l)..l

oiJWIJ ._,-:J,I i ~ _;y':ll ~ c-"' y. J( ...,._...,L:ll ,y J~ o.J....all

':I c5jj1 ~l_;o j':ll ___o_:; _,il '-" )i:JI ool>-1 j>,-i ,y j.,bdJ L.,L,( J y<)

.JL>.-)1 ,y o_;ol..o ;l}/1 Jy) ':J1.J ..J..;....

'-~ ~ J( '-;_,;J... ~~ ~ J( olrU Jl$;1 c_L>l JlJ

ul"-.>':lloi •.• ,;;,__;1"->-':11 . ..,. ..,L.,(_ 1.1.~-:. -11~1 1 · '·' ~ .I ~J ~ _.~~ u u ~ ~ l5"' ~ ~

ol_;~':ll ~ '+.11 oiJWI _;y y..l.:i 4-,>-1~ ~ '-c'I_/:JI \.!. &" ..:.-.J, "-.....WI I -:L;l>:..l ;;_, (" '\i I ·'I ..U . o .11 J ~ ~ ;;J :.11

- J - '-"" ) -~ '10-' _) '-" .F y - .r-'

>~ ooU.! .:_r--0. '>4-' ...:.UJS' .r''JI J\5' 1~1J .il.r' o..U) I~!.._; y<l

.!....; .b, :.r' .,..~I J,S::..i:\1 ; L, ~ ;;J ':I ..U I ~I c,?' ')\...,':I I (:' r:-:11 _; o L,a..

;,5" ~~ ;;j .• II o ~'>IJ..,::; ;;-- oi.WI • ...J-,1 i ...,_..;_. ,.__. ~ ~ .I ~ ~ _.J I --.::; J J....... ~- L '-" ~ ~

_::--,:..UI G _r ~ 4l Wb ,1-L-> ':it, 4-L-\S' ~ .__.; r ,~L.,o

.~..UI ~Wl .1)· ':II .~, ~ ~ I ~ ' \ \ J

Studia Islamika. Vol. 6, No. I, 1999

AI-T4kir /;auf Makdnah af-Mar'ah 14 3

Bassnett, Susan. 1986. Feminist Experiences, the Wane's Movenent in Four Cultures. London: Allen & Unwin Ltd.

Al-Bantani, Muhammad Nawawi. 1993. Uqud al-Lujjainfi bnyan Huquq al-Zaujain. Jakarta: Rica Grafika.

Bappeda Tingkat I Jawa Tengah. 1976. Wanita Dalmn Pembangunan, I.

(WI_; ;i).'l) Bruinessen, Martin van. 1993. Kitab Kuning dan Perempuan, Perempuan dan Kitab

Kuning, Seri ININ XVIII. Jakarta: INIS

(~!_,.i..di ~\) Oi}IJ ,;\}!) ~I_,..L.a.!', ~I)

Budiman, Arief. 1986. Prasangka dan Diskriminasi. Dalam: A.W. Wiiaya. (ed.) lndividu, Ke/uarga dan Masyarakat. Jakarta.

'i~J..IJ; r}jiJ.} ~~ ;__,l:S"' :_,~ (:._,~1 ~ _;:JiJ ~\)')

Ciciek, Farhah. 1996. Gender dalam Wacana Mutakhir. Dalam M. Dewantara, (ed.), Rekonstruksi Fiqh Perempwm, Yogyakarta: PSI-UII & Ababil .

. ~i)i W ~~ ;.}~l :...,_..\..:S" ~(__,...;WI ~Wi _r<..J·, 1 "",_;.,.1)

Dzuhayati, Siti Ruhaini, 1996. Fiqh dan permasalahan Perempuan Kontemporer, dalam M. Hajar Dewantara, (ed.), Rekonstruksi Fiqh Perempuan, Yogyakarta: PSI-UII & Ababil.

.oi)i w ~~.:.: ;.}~;l :._,.,\.:;5" :..,~ (;r"",'L*l\ of}l -::.-:":A.-0:...... J UJI)

Engineer, Asghar Ali, 1992. The Rights of Women in ls!mn, London: C. Hurst & co Ltd. Fakih, Mansour, 1996. Ana/isis Gender dan Transfornwsi Sosia/. Yogyakarta: Pustaka

Pelajar.

(~i-::=~rl J_,~IJ '-'....:J:-1 ('_,~ '--~)

____ , 1996, Membinmng Feminisme: Diskursus Gender Perspektif Islam, Surabaya: Risalah Gusti.

(()"""':}\ _)i; ~ J :..,,... ~WI ..:...- .... ..:>-<..:-11 ::i.;L-.0\ 0"")-r js- ~·,__,....;1)

Hassan, Riffat, 1995, Setara di Hadapan Al/a/1. Yogyakarta: LSPPA- Yayasan Prakarsa.

c1'. ~1_.,: ;'.J\..-.. L)

Kuoentjaraningrat, 1990. Sejnrnlt Teori Antropologi II, Jakarta: Universitas Indonesia Press.

(~ .... ~ j-:'JP>'i; "")iJ' t-:)t..::) ____ , 1988. Man usia dan Kebudayaan di Indonesia, Jakarta: Djambatan.

(~ JJ..jL: ~'.j:J,) ..;:..-;:i')

Machasin, l'J96, Wacana Perempuan Mutakhir, dalam M. Hajar Dewantara, (ed.) Rekonstruksi Fiqh Perempwm, Yogyakarta: PSI-UII & Ababil.

_;i)l w ~1..:., ;.}~.Y; :"":""·\.;;,( :..,~ (._......;\...l', •. /_.,;._:; ./...i.J:J '-__:;...,)

Mas'udi, Masdar Farid, 1993, Pere111punn di An tara Lembarmi Kitnb Kuning, Jakarta: Seri INIS XVIII.

c~~--~- ~<.::- .. :: ... ~ ..:..-:;; ;·)) Mulder, Niels, 1985, Pribndi dnn Masyarnknt di fawa, Jakarta: Sinar Harapan.

c~ f-~ ~ .. J ~ ..,~')

Mustafa, Ibnu, 1987, Wanita Isln111 Menjelang Tnlwn 2000, Bandung: Al-Bayan.

Stua'ia Is!amika, Vol. 6,1\'o. 1, 1999

l H Diunnidntuf..'v[unnu.'nrob

( 1 · · • \1.$- j }->- ..w. ~·~ ;r )i)

Nasution, Harun, (ed.), 1987, Ensiklopedi Islam II, Jakarta: Ditbinbaga Islam Dep. Agama Rl.

(1 ~)\.......';i! ....j).AI Ojb)

Nusantara, Abdul Halim Garuda, 30-9-1996, "Hak-Hak Perempuan sebagai Hak-Hak Asasi Manusia", Makalah Seminar Pemasyarakat CEDAW, Jakarta: Program Studi Kajian Wanita UL

. ;f )'1 j .,,..;;.. -..)WI ~~':Ji.o ~ ..,d J }~ )~ ._} -.::_._...U ~Li... •( JL...j''}l J ..,.;.;..S 0\ )! J .,~)

Oakley, Ann, 1972, Sex, Gender and Society, New York: Harpen and Row Qutb, Muhammad, 1980, Salah Pahmn terhadap Islam, Bandung: Pustaka Perpustakaan

Salman ITB.

((~-~~ Jy- <.be- 1'"'""\.i..)

Rahman, Budhy Munawar, 1996, "Rekonstruksi Fiqh Perempuan dalam Konteks Perubahan Zaman", dalam M.Hajar Dewantara (ed.), Rekonstruksi Fiqll Perempuan, Yogyakarta: PSI-UII & Ababil.

.w..+ ,.~_:_; 0~1-"! :,_,..,U ,:_,~ (~1)1 ._:..IJyk.:JI ).bj ._j Oi)l J.,..,... -4-L>.- ,y ~I~~>-~)

.Oi)l

Rahardjo, Yulfita, 1996, "Seksualitas Manusia dan Masalah Gender", dalam Agus Dwiyanto, Muhadjir Darwin (ed.), Seksualitas, Keselwtan dan Ketimpangnn Gender, Jakarta: Pustaka Sinar Harapan.

~ ji~'}IJ ~\) ~~ J~';il :y\.:;) ~ (OIJL...ll ~ J <)L...;)IJ ~1..::--'1..611)

.___,.J-1 \ ""~ Ridha, Muhammad Rasyid, 1986, Panggilan Islmn terhadap Wan ita, Jakarta: Pus taka

(Oi)l Jl i':>~--'}1 ;.,~~) Sadhili, Hasan (ed.), 1980, Ensiklopedi Indonesia I, Jakarta: Ichtra Baru-van Hove.

( \ ~ )-Li'i! ....j ).J.! ; )b)

Salyo, Suwarni, 1990, "Hukum dan Kedudukan Wanita, dalam Toeti Heraty Noerhadi, Aida Fitalaya S. Hubeis, Dinamika Wanita Indonesia Multi Dimensional, Jakarta: PPSW.

. ~L.., ':ll o~.l:lr.:li ~ J-Li'.:li oi )i d.)w : .__-1.:) ,:_,~ (~1.5:... J ;; )! ~)

Smith, I. Jane, 1980, Women in Comtemprary Muslim Societies, London: Associated University Presses.

Shihab, M.Quraish, 1996, Wawasan Al-Qur'an, Bandung: Mizan.

(.:>i;J! JLj!)

Sumartana, Th. 1993, Tulum dnn Agama dalnm Pergulatnn Batin Kartini, Jakarta: PT. Pustaka Utama Grafiti.

(~...; )~ _;...b~l t I __..d\ ._} -:_,-:..0\) .,j~:!)

Theodorson, George A. & Achilles G. Tehodorson, Dictionary of Sociologl).

~i ~~..:._.:, ~_r;, ~_,.5:;..i ~':)1.......,';}1 W\J:.I ~;J! ~ J'...'.J....o .:.1.: .. J :~_..._,..:J..I ,~

Studia /5/amika, Vol. 6, No. ], 1999

Af.Tit)ldrhauf Mak.inah al-MIIr'ah 145

o~ -._;..U\ "or~\ ~WI..:...~i'\ . .,...1.5 .._; (Mahasin) ~~._¢. (~YI) ~) . \

J r .?-~ A.i~ j->-1-LII J)..U\ lh (/ i V : \ ~ ~ \ •(Dewantoro) JJ.f!l~_,

.1\.,.)U 1= wi u. ~ ~J J_ril "P if .:.lJ; J) ~.,. J ~~

,;,.cJ,I ~W..I)IJ J ~I Jy- ;)"". c,;jJIJ <# .c...:.il .!) }-JI y. ;J.Ul; ,I)IJ . r

c,;i _; , )I J).u ,..__,\.>. i.,>i..,..:,..l -,:, JP } ~ ~t.;,. "'.u '-'t..<l.l; .:.ll£ ~)

;J..UI 01 j...>U.IJ .4o ~ wi ""-.r- c?l ~~ _?-._.:,; p Jly-'J1 if JL>-

& ,J-" J' yS [J.r>" :_,..);.;I) ;,.cJ,I .....,;\0. <1.,; )I <,;i..i.01 ...r- ';II ~_yo>, _,.. '_;JJ

The Concise: (George Theodrson&AchillesG. Theodorson) .:..r"'J-'y.; ·C.~~

Oxford Dictionary of Sociology, 1994: 352.

(Yulfita Raha~o. !996o 260) y-;lo>l; \.;,.ily. '~ if'L.,..:,..';/1 ;).UI l.i... 'Y _?) ·I""

w'J c;L;;J ~ ~ J.<: L..,.->- 'JYJ ,)1 '-'~ .J""J (Gende;) ._r.!,-1 ~~

;J..UI "~ L.:.o> J-' J ;;i_,.._..l } 'k; .u-" 1£.. .......,;; ..~= J J ;15. wi .J .r-1 , )I ...........,; Li) o.._,.,j, -:..-.,) c.?" J i _;,.-.1 I u l.A...JI c:.-0 ~ L-= "'""' w t,;\., 'J \5:1 I )

.<,)~1 (:'\1 U, ~ JL:lLJ ,.j\..i.01J if'L.,..:,..';/1 ;.r-y<::JI

,L, y-" (Fakih, 1996o 50) .....,.U ;~ "-"' J.r-'o W (patda;chy) c,;_,/:11 1l1JI . (

p ~ L,. )I J ~ ~ ut;:YoJI cr ;l:.vl !'"" ~ Jt>.. )1 0\.kL } ;Jd.JI

. ii)l

.:;\ 'b-J\.J .:.; )~ , r \ ....T' .:.WI~.._.,...\.;.) .._; (Munawar Chalil) ~ J.f-" -' _;.}"!.) • ;)

O..~_j\._; ';/ <LJ'l ~\ Ju; y -:WI -'~l0 d ->.r- (Martin Luther))}.}}-'"

-~-J .:..r->' y_;i,j (QurishShihab, Wawasan a/-Qur'an, 1996: 301) .._.,...~ J--:_} .:: J~) . w\

j-!y<::JI .r'--) ;>-'J.All ~~ '-~ ;, ))1 I'( e:k if ,ly- c;.b. w.,;) J).J .J W, J

~ '?l.JI (:'L.b)l l.i..... "')\..,';/\~I_? ~i Gjjl c,;_,.;ll lJ, ;i (H-r: n

.Oi)l~yWy

c-J.' ~ ~L?.- l+.' 1 _,..:;.; ~ jl (Emancipation) "o\)i .r-.?-" ~ ~ . V

i~ ';/ 1,? "~ ~ ;c.,:YL,. _;)i "~-.? j~ lo>l.,.:.-<.,lZ;)'J ;J)~.,.,:·

~wdia Islamik:r, Vol. 6. No. 1, 1999

146 Diunaidatu! i\fun~.m:aroJJ

~-4-'---< <;L-JI ~u _;.1 '"' -)LJ,; '-'.u1 .r-<.r-:JIJ ,<,<L..:, '>I ;l)-1 1t;.;; '-"'

~ .:11~~"1 J_,_;,; -,JLJ,; :c....l.,.-)1 JL;! ~ ,;l)-1 _,..;ly ~J-oWl ~.,>.:)1

t_ L..:,.'jl JL;! ~,;J ,~1 <.>y:.....<.,IZ;'JI J a.5'}.J.I ,t...,.:;'jl dJ ,~~~'jl

<.b_;}j I I i ~ L......, _;it, ~ L.,i , ly <,L..)I ~ 'jl};l ~ J" _,.ill [j~ ._)l.b;

\(Shadhi!i, ed., 1980: 919) ,0\JLJ.\ rJ ("\_,;;.:...~ ~1..6; 4..t\..i::l\ J\..4 r.,}) •¥L...:.,.,.. \1\

(Mary ..:...; J~ _.,:--)IJ r..f)--" jL.':...>Il.r-"" ;;_;L....:.\1 ..:..U rJ-1 ;;u~..:.. ~

(The ~ Jr~ .;.~ J .;,~')\_JI _,....:,..;- C'""'l::J\ J _;-ill ~ 1.&\.k..:y: .y Wallstonecroft)

~I.!'J}I 0-'J 1<,.-1.,.-ll J_,.;.,l-~ <,li.kll J.> :.r-P r :.r-r-JI u_,.ill _; Pankhursts)

ri" Ulill L;l) (Betty Friedan) er;J;_; ~ Jt_;,.i ir' w'J ,w,.i ~ ~ i.G..:ll

.;;_;L.....:..I\ L;l.2.A\1 ~LY ~ u~wi (The Mother of the Movement) \:...LS .)-1

(Bassnett, 1986: 132, 14)

i_,..-1-l.O .ci ri"·-IW· i_}AJI ~,; ISpVy.J;..U..lAir-i c}l<..l;.lil G-5) .A

."-'e..G-1 ;,;J~ ~ c}l ~eoW,I <.>.U '-I.> J ,<,>i)i 1..t.. jc- J.> _;0

.J-'"" ;,i_t'---1.1 ri' HA :i_r<jl i;r-" ._,_; JL.i<Llyv-- 4# ""-;>Jot >1)1; .'.

,L; CJ)J ;,i_t'---1.1 ,llilJ ,,WI i;y er-n :<,':II '-'>-L>- LS t..ll ,;_,..':II

;,) ->'-'· J' _,_.;.:)1 ...J ~ t.. <,....;;) ".L..,. ""~ c ;)I pi L.l,) : i.J!..r'i J.> .i_;----''!1 ,L>.dJ '-"';) ~ JL.;;)I~ 1L.,AJI '""-'"""J L._;.,;c;, ;_,....-)\) ;,yJI

(Shihab, 19% 310)

._ L:1 j ~~ ~ Ji (Asghar Ali Engineer, 1992: 116-117) ~f Js- _jr..oi G J..J . \ ·

C::--"' J , L..SJ I J rL.kll J ;U.:;:___. ;r> :C... t; 'j I _,_; ji J•-.;.;) , '-., Lo--J ;r> '-.,eo J

~ ..:..bl;>-\11 o..U fisj) .~\)..UI_, Jy.l...JI_, ~)\) .:lil ._l:.. ;;..,.j)UI ..:.,G,..\.;;--\1\

<,_,.-;)'11 o~) ~IJ >'JJ'JI "--;eo; J.> ""-;)...,....I_, .h.,; .I- 'j ;_,_r)l <;Li0.)

~ 4. 1Wl: ._~; ~ J) ...::.....;lS' ~~l 4_ji ~ 'CJ)Iu~l_, y _;y'll o..U Jk-i

-.-G'-1 :_,; _r->- .} <,> JJ t.. J,o , L, , l,;;> y '-'-'-" <,> ;_,JI lAI.r- c) I _,;l-1 J~i y

.J~'JI v-- ~-"" .J .. : • ...L; t,;;'J """"Jj '-'-' ~ oi l,.cl; ,:,lS'

:.r-' u)" :Weo y r-5'"'-1; <.>.:C. ;JI <>-.r'-i L.,i r-1-J <,!.> _;,1 __,L Jy )1 J_,.<, . 1 1

."~~ ~~J ~ ~~ljl.J:"~ ~jl.l JS\

"--"-'?) y J_,__.; t_l; 1t..'j~ '"-'?; y J_,__.J t_l; ,..s:.ts""" . , ,

Studia !slamika, Vol. 6, No. I, 1999

AI-T".fkir h.sul Makdnah al-Mar'ah 147

-t...:a~(.Jo)L.;J~df"'f"~t ~rS...w-.;_,liLol~~~w~ __ .;.~~ ~~·· .\i

~'.Jy J) ~\ Jl>-

.,..Jo _,.;11; ~ 0-<1; Jo _,....11 _:r.J.il J:Y= r-" cJ); J) _:, y.'>.i., _:r..iJI _:r._,.-dl ;r; . \ o

._,;~1 ~.foWl J_;ll c)~\ J~\ -t>-i oJ} uc ,,,.._!1 yi; jl.:iJI;

(Shihab, 1996' 299) _:r._,.-dl C;" = ;.# ~;..i:.. '-.,:.].\ i.l.. ,:,i -.r pkll Y';

~ ~ ~ W)J ..0-:;-\.ki 4S /i WlJ -.0.; r" 4-:-\1 .;_, _;k b) ;;\/\ .:.WI _::?· . \ -~

Stud iff lslffmik"· Vol. 6. No.], 1999

I.:.O'j.,.l)l,:,lp STUDIA ISLAMIKA, KAMPUS lAIN JAKARTA

JL.IR. H: JUANDA NO. 95, PO BOX 225 CIPUT AT 15401, JAKARTA INDONESIA

TELP. ( 021) 7401616/7401925 FAA: (021) 7401592

BANK NEGARA INDONESIA .• YVV\r •• 1 , .,.ul -'' (BNI) 1946 KEBAYORAN BARU /lAIN JAKARTA.

: W~l..,.)~l.sllp"ill...rJ (~II/1J~ '(,) 1tw ,., ... I (~l.ul') ...... 1)4;..,.1

(l.'t,oi!.I"'J' Y't) 1,u, v ..... : (,U.,I A. l ~ (~I .;.oiJ 'jJ' • ) lew \ . ' ... I .,~,ooi_,JI ~11..,.1

(.;..f/~J' t) ~\ ..... & ,..jl~ •. ,li.J~ ..s)o"ii,:.IJ.1,11 .).J .aUl J,l "'-~ 1.,.\i. J.:l..."" JI....J"/1 1.1 • .uf-1 J(.Jl., JL..;~

. . ""'' J...,.,, eili"l ...... I,W" J...,.,I_,.A w"-ll ...... Ul..), wl<lr'liJ

. .:.,.~1 ,,..,.. ......

:.U.I.,Jo

INIS, JAKARTA, INDONESIA

~'jl ..:.t...l;.ill ~_,,;] ~

'~ ~ ~ '' )..u.li 't-"1.-:ll L..ll

: .)I.J>Jil ~ Ul~'fl .,..

0Ji> ~ LJJJ.4 .y._,l.... ~ .J.!_,I

.:j:hJ _;,_;.JI ,.. <S.,.;i 1,._;.1.. ,......

...... -" .;:. -" ,...... 0Ji>~ ,J.­

"1,. .:.uJI _,.;

.:.uJI ~ ""' .)-... ..,..,J vw)'-l;,;

: .)I.J>Jil u-;lJ IJ) .s>)••.H)

.,.JI j.JI U;­_,;,.J .)1 )_,.,:.,.

J...l )" .d.~ J.A-" .;,;.>11 _,;.! .;.,;.>;.>

U...:.....,J.. =~~

~ ..... J~

.I>J-" ........ :~ l..Uli ~IJ"J ~

.;;l,l JiJ> :'-11..-J~l..Uli ~IJ"J ~

UJ~ <....!.,. .,_ rWI .) .,; y t<J _,.,...; ~JJ> lJ..,. (lSSN, • T \ o.ll T) ~ ~ ..... (SIT/DEPPEN NO. \TIt DfiJEN/PPG/SlT/1 I V1) l:.fi\+ <..;.~ ~'jl ..!lll..j>~> ·~>"!..,..; ~'i' .:.L..Ijlll ..,..._;..)J •wA ~J ......... ~ "~ •JjJ l.J.o.y, u-..1! ~ J , LJ.J1 <J,...J1 ,..,. J .i ~ ';1 ~ .) ~ ..? .:..'ili.ll J uH _,.:.; ........ ,;,_, ~ '- i · '•-• o.:.,')lli.JI .~ 'JI... ''-~ '" · '-' :1)1"-- '- ·' I ' J ..,- J,...... J . .)1 ........ ..r' .,..-- r+' ...... ...,., ........,

• ..,;.::&11 ,\) .:J" W)J •J.J.i.J'il .,;;, ~ ,) .>l_,wl! i).o! .:J" iJJ~ _,.:. 'i ~J_,.,JI