قومون ۽ قومي تحريك

آزادي

رڪ سنڌي: مصنف

ساڻيهه اشاعت گهر حيدرآباد

قومون ۽ قومي تحريك آزادي: كتاب جو نالو

رڪ سنڌي: مصنف

ساڻيهه اشاعت گهر، حيدرآباد، سنڌ: ڇپائيندڙ

الهوت آرٽ پرنٹرز، هوم اسٹيڈ هال : ڇپيندڙ

چاڙهي، حيدرآباد، سنڌ

ع 1985پهريون، آكٹوبر : ڇاپو

Book: Qoomon ein Qomie Tehrik Azadi

Author: Ruk Sindhi

Publisher: Saneeh Ishait Ghar, Hyderabad Sindh

Printer: Lahoot Art Printers, Hyderabad Sindh

First Edition: October 1985

ترتيب

ٻه اکر

خاندان کان قوميت تائين سفر

جي اوسر قومي وجود

قوم جا غلط تصور

قومپرستي ۽ سامراج

قومي آزادي جون تحريكون

قومي تحريكن جو انقالبي

كردار

قومي سوال ۽ ماركسزم

قومي تعلقاتن جي ترقي ۾ ٻه

رجحان

آزاد قومن جي پورهيت بين

االقواميت

قومن جي هك ٿيڻ وارو عمل

ٻه اکر

لينني نقطي نگاهه –هن ننڍڙي كتاب ۾ ماركسي

ان سان گڎ، . هيکان قومي سوال جو تنقيدي جائزو ورتو ويو آ

قا جي قانون کي پڻ بحث هيٺ آندو ويو ترقومن جي تاريخي ا

۽ تاويلن کي م لفظ جي ٿيندڙ مڑني غلط تشريحن آهي ۽ قو

رد كندي، قوم جي جديد ۽ اصلي سائنسي وصف دليلن سان

.پيش كئي وئي آهي

قومي مسئلي کي مختلف ڌريون اسان جي ملك ۾

ظالم قومن جا . مختلف نمونن سان پيش كري رهيون آهن

ركسٹ ان کي طبقاتي جدوجهد جو دشمن قرار ڏئي رهيا ام

آهن، ته ٻئي طرف مظلوم قومن جا انتهاپسند قومپرست،

ماركسزم کي قومي جدوجهد جو دشمن نظريو سمجهي رد

د کي هك ٻئي كري رهيا آهن ۽ هو قومي ۽ طبقاتي جدوجه

. کان الڳ ۽ ڌار نظريا سمجهي رهيا آهن

–هن كتاب ۾ انهن ٻنهي ڌرين کي ماركسزم

ليننزم جي روشني ۾ جواب ڏئي اها ڳالهه ثابت كئي وئي

، كنهن به طرح قومي آزادي جي تحريكن ماركسزمآهي ته

جي دشمن نه آهي ۽ نه ئي وري قومي آزادي جون تحريكون،

ماركسزم . صان رسائي سگهن ٿيونطبقاتي جدوجهد کي نق

جي بانين انهن ٻنهي جدوجهدن کي مالئي کڻڻ تي زور ڏنو

ن جي بنا شرط شروط جي كآهي ۽ قومي آزادي جي تحري

.حمايت كرڻ تي زور ڀريو آهي

رڪ سنڌي

خاندان کان قوميت تائين سفر

تاريخ جي مادي نظرئي موجب انساني سماج ۾ طبقن

انسانن جون قومي برادريون پڻ وجود رکن ٿيونکان سوا .

جيكي طبقاتي سماج شروع ٿيڻ کان گهڻو پو سرمائيداري

انساني سماج جي ترقي سان گڎ . سماجي دور ۾ وجود ۾ آيون

قومون به ارتقائي مرحال طئه كنديون موجوده منزل تي

قومن جي موجوده شكل کان اڳ معاشري ۾ انسانن . رسيون

: جيئن. سم جون برادريون وجود رکنديون هيونجون هيٺئين ق

.خاندان، قبيال ۽ قوميتون

خاندان .1

اڄ کان هزارين سال اڳ ابتدائي وحشي دور ۾ انسان

هن کي خانداني رشتن جي . اكيلو زندگي گذاريندو هو

ساڃاهه كانه هوندي هئي ۽ هو اجتماعي زندگي جي فائدن کان

ون، سماج ترقي كرڻ التون بدلجڻ لڳيحپر جڎهن . نا آشنا هو

لڳو ته هو انهي سان اكيلي سر ٹكر کائڻ ۽ منهن ڏيڻ جي

هو اكيلي سر نه صرف غذا حاصل كرڻ . اهل ٿي نه سگهيو

۾ تكليف محسوس كرڻ لڳو پر دشمن جي حملي کان به پاڻ

بچائي نه سگهيو ته هن اكيلي سر جيون گهارڻ کان گروهن

ر اهن کي شكگروهن ۾ رهڻ كري . ۾ رهڻ کي ترجيح ڏني

دشمن جي حملي کان پاڻ بچائڻ جي كرڻ، غذا حاصل كرڻ ۽

ان كري اوائلي انسان ۾ ٻين سان گڎ رهڻ ۽ . سهولت ملي

جڎهن انسان ابتدائي . گڎجي محنت كرڻ جو جذبو پيدا ٿيو

وحشي سماج ۾ گروهن جي شكل ۾ رهڻ شروع كيو ته

ي رشتيداري جي جذبي تحت متحد ٿيو ۽ ان وائل ۾ هو خونا

.رشتي تحت خاندان جو بنياد پيو ئي

خاندان، انسان جو هك اهڑو گروهه هوندو آهي، جنهن

جا فرد هك ٻئي سان خوني رشتن تحت ڳنڍيل هوندا آهن ۽

تاريخ ۾ انهن . اهي هك ئي نسل يا بڻ بڻياد مان هوندا آهن

اوائلي اشتراكي (خاندانن جو بنياد قديم راڄوڻي سماج

خاندان جا سڀئي فرد گڎجي محنت ان سماج ۾. ۾ پيو) سماج

. كندا هئا ۽ ان جي ورهاست پڻ برابري جي بنياد تي كندا هئا

پئداواري . هنن جي هر حاصالت گڎيل ملكيت هوندي هئي

وسيلن جي گڎيل حاصالت ۽ گڎيل استعمال هك وڏي خاندان

خاندان نه صرف خوني رشتن تي . جي بنياد جو كم ڏيندو هو

. معاشي ناتن ۾ پڻ جكڑيل هوندو هو ٻڌل هوندو هو، پر اهو

. خاندان جي تعمير ۾ اقتصادي حالتن جو وڏو هٿ هوندو هو

ڇو جو هك خاندان جي ماڻهن جو گڎجي رهڻ كو اتفاق يا

ري جذبي تحت اها برادري ادو نه هو ۽ نه ئي صرف رشتيحادث

ٺهي هئي، پر معيشت کي گڎيل نموني هالئڻ، گڎجي محنت

كرڻ ۽ پنهنجو نسل قائم رکڻ جو كرڻ، هك ٻئي جو بچا

.جذبو ان جي پٺيان كم كندڙ هو

قبيال .2

پيداواري ذريعن ايتري ترقي كانه كئي ااوائل ۾ اڃ

جنهن كري خاندان کي هك ٻئي جي ويجهو اچڻ ۽ هك . هئي

ان كري . ٻئي جي مدد ۽ سهكار جي ضرورت كانه پئي هئي

خاندانن هو پنهنجي بچا جو بندوبست پاڻ كندا هئا ۽ ٻين

سان كوبه ناتو رشتو كونه رکندا هئا ۽ انهن کي پاڻ ال

.ڌاريو سمجهندا هئا

جڎهن خاندان جي آبادي وڌڻ لڳي ۽ انهن جي گذر سفر

جا وسيال تنگ ٿيڻ لڳا ته خاندان جو هك حصو ٹٹي، نئين هنڌ

انهن ٻنهي برادرين ۾ پو به . ڏانهن رهڻ ال روانو ٿي ويو

انهن ئي بنيادن تي . ي رابطا قائم رهيارشتيدارانه ۽ معاش

ڇو جو . خاندانن جي وسيع اتحاد، قبيلي جي تشكيل كئي

وڌندڙ آبادي رشتيدار خاندان کي مجبور كيو ته هو اندروني

اهڑي . طور تي ارد گرد جي دنيا سان كاروبار ۾ متحد ٿين

طرح انساني سماج جي قديم راڄوڻي نظام ۽ خاندان کان پو

جيكي آبادي جي لحاظ کان هزارين ماڻهن . ود ۾ آياقبيال وج

اهي هك مخصوص عالئقي ۾ رهڻ لڳا ۽ اتي . تي مشتمل هئا

جي شكار، ٻنين ٻارن ۽ ٻين غذائي وسيلن تي قابض بنجي

اهڑي طرح تاريخ ۾ پهريون ڀيرو عالئقائي اشتراڪ جو . ويا

خاندان جي وچ ۾ انهن ناتن . تصور قدرتي طور تي قائم ٿيو

رشتن هك مخصوص ٻولي کي جنم ڏنو ۽ هو پاڻ ۾ هك ۽

قبيال جا ماڻهو گڎيل مذهبي . مخصوص ٻولي ڳالهائڻ لڳا

جنهن . عقيدن رکڻ سان گڎ، گڎيل رسم رواج جا مالك پڻ هئا

.كري منجهن ثقافتي هك جهڑائي جو عمل اڀريو

قبيلن جي ساري سماجي تعمير جمهوري اصولن تي

هك سربراهه جي ماتحت نظامهو پاڻ ۾ گڎجي . ٿيڻ لڳي

قبيلي جو انتظام . لڳا زندگي جا طور طريقا اختيار كرڻ

هك مجلس كرڻ لڳي، جيكا قبيلي جا ماڻهو متفق طور تي

ان مان ئي هك بزرگ قبيلي جو سربراهه مقرر . چونڈيندا هئا

.ٿيندو هو

قوميت .3

ري ذريعن جي اوسر سان گڎ سماجي رشتا پڻ اپئداو

جڎهن پيداواري قوتن گهڻي ترقي . بدلجندا رهياترقي كندا ۽

كئي ۽ دهات جا اوزار ٺهڻ كري انسان جون پئداواري

جي ضرورتن کان وڌيك صالحيتون وڌي ويون ته انسان پنهن

ان جو الزمي نتيجو اهو نكتو جو . لڳو شيون پئدا كرڻ

کپت کان حاصالت وڌيك ٿيڻ لڳي ۽ كن قبيلن جي اڳواڻن

جنهن كري وڌيل . ت جمع ٿيڻ لڳيوٽ اها واڌو حاصال

اهڑي طرح سماج ۾ ذاتي . پئداوار جي ذخيره اندوزي ٿيڻ لڳي

ملكيت جو بنياد پيو، گڎيل محنت ۽ گڎيل استعمال جو

ان جي جڳهه انفرادي محنت ۽ انفرادي . طريقو ختم ٿي ويو

معاوضي ورتي ۽ انسان جو انسان هٿان استحصال ٿيڻ شروع

اڄوڻي نظام غالم داري سماج ۾ اهڑي طرح قديم ر. ٿيو

پئداوار ٻن شاخن زراعت ۽ حرفت ۾ ورهائجي . تبديل ٿي ويو

.وئي ۽ شيون واپار ال تيار ٿيڻ لڳيون

اد تي اثر قبيلن ۽ قبيالئي اتح طبقاتي معاشري پنهنجا

قبيلن کي پنهنجي پيداوار وڌائڻي پئي ۽ . ڇڎڻ شروع كيا

قبيلن جا. ي باقاعدي ورهاست كرڻي پئيهنن کي كم ج

لڳا پر هاڻ ه صرف ذاتي استعمال ال تيار كرڻماڻهو شيون ن

. ا ال به تيار كرڻ لڳاهو شيون واپار ۽ ٻين قبيلن سان مٹاسٹ

. وليواپار هك قبيلي کان نكري مختلف قبيلن تائين ڦه

جنهن كري هك مخصوص جاگرافيائي خطي جي قبيلن جي

يڻ كري هو هك وچ ۾ رشتا ۽ ناتا وڌڻ لڳا ۽ ميل جول ٿ

ضرورتنملكيت جي واڌ ۽ . ٻئي جي وڌيك ويجهو اچڻ لڳا

ڇو جو هرهك . قبيلن کي پنهنجو ڌار وجود قائم رکڻ نه ڏنو

قبيلو كنهن نه كنهن اقتصاديات، معاشيات، هنر ۽ كاريگري

ان كري ٻئي قبيلي کي ان جي مدد جي . ۾ خود كفيل هو

مين جي هك قبيال پري پري رهڻ بجا ز. اشد ضرورت پئي

هك ٻئي جي ويجهو رهائش اختيار كرڻمخصوص ٹكر تي

لڳا، جيئن هو ٻاهرين حملي آورن کي گڎجي منهن ڏئي سگهن

مان فائدو حاصل كري ن۽ هك ٻئي جي تجربن ۽ حاصالت

قبيلن جي وچ . ان كري قبيلن جو اتحاد وسيع ٿي ويو. سگهن

۾ پيدا ٿيل معاشي رابطن ۽ هك عالئقي جي اشتراڪ كري

قبيال پاڻ ۾ گهڻي وقت تائين فقط خانداني بنياد تي رابطا

قائم رکي نه سگهيا ۽ خوني رشتيداري جي رابطي جي جڳهه

عالئقائي اشتراڪ اهڑن . يعالئقائي رابطي ۽ ويجهڑائي ورت

ماڻهن کي ڳنڍڻ شروع كيو، جيكي پاڻ ۾ فقط خون جي

اهڑي طرح وطن جي تصور جنم . بنياد تي رشتيدار نه هئا

. ورتو ۽ عالئقائي مفاد قبيالئي مفادن مٿان غالب پوڻ لڳا

انساني سماج ۾ رياست جو ظهور ٿيو، عالئقائي حكومتون

. جي جا واالرڻ لڳيونيا بادشاهتون، قبيالئي سردارين

عالئقائي اشتراڪ، معاشي ترقي جي عمل ۾ سڀ کان گهڻو

.كردار ادا كرڻ شروع كيو

جڎهن مختلف قبيال هك مخصوص جاگرافيائي خطي

ڌار هو هك ئي خطي اندر پنهنجون ڌار اندر رهڻ لڳا ته

ان كري . زبانون ۽ رسمون رواج جاري رکي نه ٿي سگهيا

مختلف قبيالئي ٻولين ۽ رسم اڳتي هلي سندن وچ مان

رواجن جا سنڌا ختم ٿيڻ لڳا ۽ منجهن هك اجتماعي ٻولي ۽

. ثقافت اڀرڻ لڳي

يل جاگرافيائي اهڑي طرح مختلف قبيلن جي هك گڎ

وطن، ٻولي ۽ گڎيل ثقافت جي بنياد تي غالم داري ۽

جاگيرادري سماج ۾ انسانن جي هك نئين قسم جي برادري

خاندان ۽ قبيلي جي برخالف خوني جيكا. قوميت جنم ورتو

. رشتن بدران گڎيل عالئقي ۽ ثقافت تي ٻڌل هئي

ي سماجي بنياد تي پنهنجو هك هر انساني برادري ک

ان كري غالم داري سماج . بقاتي ڍانچو هوندو آهيخاص ط

جڎهن ته . اجي قوميت جا بنيادي طبقا غالم ۽ آقا هئ

ر ۾ ورهايل پئي نظ ۾ ته گهڻن طبقن جاگيردارانه قوميت ڏسڻ

آئي، پر پو به ان جي اندر بنيادي طبقاتي تضاد هاري ۽

. جاگيردار جي وچ ۾ هئا

قوميت، قوم جي ڀيٹ ۾ ماڻهن جي گهڻي مستحكم

ڇو جو غالم داري ۽ جاگيرداري سماج . برادري كانه هئي

تحت هك اهڑي معاشي برادري تشكيل وٺي نه پئي سگهي،

ان كري ئي قوميت . هجيجيكا سڄي ملك تي ڇائنيل

انسانن جي وچ ۾ ايترا ويجها ۽ گهرا الڳاپا پيدا نه كري

جنهن تحت پراڻا خانداني ۽ قبيالئي اثر ۽ نشان ختم . سگهي

غالم داري ۽ جاگيرداري سماج ۾ واپاري . كري سگهجن

مركزن ۽ جنسن جي مٹا سٹا محدود ۽ مقامي نوعيت جي

جنهن . پئي سگهيهئي، اها سڄي ملك تي كنٹرول كري نه

كري سياسي ۽ معاشي اتحاد گهرو ۽ مضبوط نه پئي ٿي

.سگهيو

سماج ۾ قوميت جو معاشي اتحاد سڄي ملك تي ٻڌل

. نه هجڻ كري مكمل طرح قبائلي اثر ختم نه كري سگهيو

ان دور ۾ قبائلي ٻولين جي جڳهه هك گڎيل زبان ورتي،

قائم جنهن جي رسم الخط شرع ٿيڻ سان ان جو ادبي معيار

پو به ان گڎيل زبان تان . ٿيو ۽ ان چڱي خاص ترقي كئي

ملك . قبيالئي ٻولين جا اثر مكمل طرح ختم ٿي نه سگهيا

.جي مختلف خطن ۾ ان جو لهجو ۽ روپ بدليل رهيو

قبيالئي ريتن رسمن گڎجي هك گڎيل ثقافت کي جنم

جيكا سماجي حالتن جي اثر هيٺ طبقاتي ثقافت هئي ۽ . ڏنو

. ن طبقن جي حاالت زندگي جو عكس هئييجي مٿ اها سماج

ان گڎيل ثقافت تي به قديم دور جي خاندانن ۽ قبيلن جي

ان . ريتن رسمن ۽ رواجن جو عكس چٹي طرح نقش ٿيل هو

ت تي خاص عالئقائي اثر به پيا، جنهن جو فکان سوا ان ثقا

خاص سبب قبيلن وچ ۾ معاشي رابطن وڌڻ كري عالئقي

۾ تعلقات وڌڻ ۽ اتان جي رهواسين جو جي مختلف حصن

.هك ٻئي جي ويجهو اچڻ هو

قومي وجود جي اوسر

جڎهن انساني سماج ترقي كري جاگيرادري مان

سرمائيداري ۾ داخل ٿيو ۽ صنعت ۽ تجارت زور وٺڻ شروع

كيو ته صنعتكارن، واپارين ۽ مالدار طبقن پوري معيشت

جاگيردارن جي چنبن مان كڍي سڌو تي قبضو كري، ان کي

جنسن جي پيداوار جاگيردارن . سنئون پنهنجي هٿ هيٺ آندو

جي ننڍين ننڍين مقامي منڈين کي هك واحد قومي منڈي ۾

سرمائيدارانه نظام مقامي حدن کي . متحد كرڻ شروع كيو

.ٹوڙي عام قومي منڈي تشكيل كئي

ن جاگيردارانه دور ۾ هك ملك اندر جاگيردارن طرفا

قانون الڳو هئا ۽ ملك كيترن ننڍن ننڍن ايكن ۾ الڳ الڳ

واپاري رستا نه هجڻ جي برابر ۽ غير محفوظ . ورهايل هو

هئا، ٻيو ته ملك جي مختلف حصن ۾ واپار ۽ صنعت جا

مختلف ماپا ۽ معيار هجڻ سان گڎ جنسن جي قيمتن ۽ واپاري

جيكا ڳالهه صنعت . ۽ صنعتي ٹيكسن ۾ پڻ اڻ برابري هئي

ان كري . واپار جي ترقي ۾ ركاوٽ بڻجي رهي هئي ۽

سرمائيدارن واپار ۽ صنعت کي ترقي وٺرائڻ ۽ سڄي ملك ۾

ي ملك ۾ امي جاگيردارانه قانون رد كري، سڄڦهالئڻ ال مق

. ۽ صنعتي قومي قانون نافذ كيا هك ئي نموني جا واپاري

ي ملك جي ماڻهن تي پنهنجو قبضو مضبوط كرڻ ال سڄ

قومي حكومت جو بنياد وڌو ۽ شهرن ۾ امن امان هنن هك

قائم كرڻ ۽ واپاري رستا محفوظ كرڻ ال پوليس جو

مڑني حصن کي ڳنڍڻ ال رستن جو ملك جي. انتظام كيو

ار وڇائي آمدورفت جا ذريعا سهل كيا، جيئن کين پنهنجو ڄ

مال هك هنڌ کان ٻئي هنڌ نيكال كرڻ ۽ زرعي جنسون

رستن جي ڦهال ملك . ۾ آساني ٿئيماركيٹ تائين پهچائڻ

جي مختلف عالئقن جي ماڻهن وچ ۾ ڳانڍاپا پيدا كرڻ شروع

اهڑي طرح سرمائيداري جي . كيا ۽ منجهن قربت وڌڻ لڳي

ترقي سان ملكي باشندا جاگيردارن جي چنبي مان نكري،

انهن جي پراڻن ڦرلٹ جي طريقن مان جان آجي كرائي،

نٹرول هيٺ اچي ويا ۽ سماج سرمائيدارن جي سنئين سڌي ك

۾ ٻه مکيه طبقا سرمائيدار ۽ مزدور جنم وٺي هك ٻئي جي مد

. مقابل ٿيا

سرمائيداري تعلقاتن جي مضبوط ٿيڻ سان، معاشي

زندگي جي هك جهڑائي وسيع ۽ مستحكم ٿيڻ لڳي ۽

قومي عالئقي جي انفرادي حصن جي وچ ۾ رابطو باقاعدي ۽

جاگيردارانه قوميت جي اهڑي طرح . مضبوط ٿيڻ لڳو

. عالئقائي ۽ لساني وحدت ۾ معاشي وحدت جو پڻ اضافو ٿيو

ان عمل دوران جاگيردارانه قوميت بورجوا قوم ۾ تبديل ٿيڻ

.شروع ٿي

هك جاگرافيائي خطي جا هك ئي ٻولي ڳالهائيندڙ ۽

هك ئي ثقافت جا مالك هك ٻئي جي ويجهو اچڻ لڳا، هك

ائڻ ۽ هك ٻئي جي سهائتا ٻئي کي سمجهڻ، هك ٻئي مان پر

هنن جي گڎيل سياسي ۽ اقتصادي . ال وڌيك گهرا ۽ گهاٹا ٿيا

سندن قومي ٻڌي ۽ . مفادن منجهن مستحكم الڳاپا پيدا كيا

.اتحاد مضبوط ٿيو

سرمائيدارانه دور ۾ وڏن شهرن جي اڀرڻ، رستن جي

ڦهال ۽ معاشي ترقي جي استحكام كري ملك جي حدن

ي لڎپالڻ شروع ٿي، مزدور طبقو وجود اندر وڏي پئماني ت

وٺڻ لڳو، جنهن كري عالئقائي ٻولين جي وچ ۾ سنڌا ختم

ٿيڻ لڳا ۽ تحريري ۽ زباني ٻولي جو فرق مٹجي ويو ۽

جنهن ۾ ادب سرجڻ لڳو ۽ تعليم . قومي ٻولي ارتقا كئي

تعليم ۽ ادب جي ترقي جاگيرداري دور جي غير . ملڻ لڳي

ن قبيالئي ٻولين جي باقيات کي مستحكم عالئقائي زبان ما

غير مستحكم اقليتي ٻولين ملي . ختم كرڻ شروع كيو

جنهن كري اها ملك جي . هك قومي ٻولي کي سگهارو كيو

ٻولي جي . مڑني باشندن ال هك جيتري عزيز ٿيڻ لڳي

استحكام ۽ عالئقائي ۽ معاشي اتحاد جاگيردارانه قوميت جي

. بديل كرڻ شروع كيوكلچر کي، بورجوا قومي كلچر ۾ ت

معاشي ۽ . جيكو ملك جي مڑني رهواسين مٿان اثر ڇڎڻ لڳو

سياسي مفاد هك جهڑا هئڻ كري، ماڻهن جي وچ ۾ هك

جنهن جو اظهار ان . گڎيل نفسيات تشكيل وٺڻ شروع كيو

قوم جي تاريخي روايتن ۽ رهڻي كهڻي مان تهذيبي اتحاد ۽

.ٻڌي جي صورت ۾ ظاهر ٿيڻ لڳو

ته قومون ث مان نتيجو هي نكتو مٿئين سڄي بح

ر پئداوار آهن ۽ انهن جي بناوت ۽ سرمائيداري دور جون اڻ ٹ

. تعمير ۾ تاريخي عملن ۽ تاريخي طاقتن جو دخل هوندو آهي

جيكي عمل ۽ طاقتون الڳ الڳ نسلن ۽ قبيلن جي ماڻهن

کي گڎي هك قوم جي صورت ڏينديون آهن ۽ اهي ئي عمل

نه معاشي رابطا ادارييشت ۽ سرمائ۽ طاقتون سرمائيدارانه مع

ئي هوندا آهن، جيكي جاگيردارانه دور جي هك عالئقي ۾

رهندڙن ۽ هك ئي ٻولي ڳالهائيندڙن جي گروهه کي هك قوم

. جي شكل ڏيندا آهن

جديد دور ۾ قوم جي وصف ۽ تخيل هيٺين پنجن

گروهه ۾ اهي پنج ئي جنهن به انساني . بنيادن تي ٻڌل آهي

:د آهن، اهو گروهه قوم چوائڻ جو اهل آهيخاصيتون موجو

قومي . 4تهذيب، . 3 ،زبان. 2 ،جاگرافيائي وطن .1

.گڎيل پيداواري ذريعا 5 ۽ كردار

:اسان هيٺ انهن خاصيتن جي ڌار ڌار تشريح كيون ٿا

جاگرافيائي وطن .1

جنهن به انساني گروهه يا ٹولي کي پنهنجو جاگرافيائي

ڀلي . وطن نه آهي، ته اهو گروهه قوم ۾ شمار ٿي نه ٿو سگهي

پو ان کي الڳ ٻولي، كلچر ۽ قومي كردار وغيره ڇو نه

پر اول ته جنهن انساني گروهه کي وطن نه هوندو آهي، . هجي

هنديون ان ۾ قوم ٿيڻ جون ٻيون خاصيتون به پيدا ٿي نه سگ

هك انساني گروهه کي قوم بنجڻ ال جدا جاگرافيائي . آهن

وطن جي ضرورت ان ال پوندي آهي ته جيئن هو كنهن

مستقل هنڌ تي رهائش اختيار كري پنهنجو تاريخي عمل

هك جاگرافيائي خطي اندر . آزادانه نموني جاري رکي سگهي

ن ئي مختلف قبيلن ۽ نسلن جا ماڻهو صدين کان هك ٻئي سا

گڎ رهندي، پاڻ ۾ گڎجي هك قومي ٻولي، كلچر ۽ قومي

هك خطي اندر ڊگهي . كردار کي پيدا كري سگهن ٿا

تاريخي عرصي بعد ئي سندن وچ ۾ گهاٹا ۽ گهرا الڳاپا ۽

رشتا پيدا ٿيندا آهن ۽ اهو ئي عمل قوم جي بنيادي اڏاوت جو

جيئن هن وقت سنڌ ۾ رهندڙ سنڌي، تاريخ . كم ڏيندو آهي

لف زمانن کان هن مخصوص زمين جي ٹكري تي جي مخت

جون سرحدون صدين کان نراليون ۽ نجنه. رهندا آيا آهن

سنڌ وطن هن وقت پاكستان جي . جداگانه پئي رهيون آهن

. وفاقي ملك ۾ هوندي به هك جداگانه قومي وطن آهي

پاكستان جون سرحدون كن تاريخي ضرورتن تحت وجود ۾

ن، سنڌي قوم جي پنهنجي پر سنڌ جون سرحدو. آيون آهن

. صدين جي تاريخي عملن ۽ ضرورتن تحت وجود ۾ آيون آهن

. اهي هن وقت فطري وطن جي صورت وٺي بيٺيون آهن

قومي وطن کان سوا دنيا ۾ مضبوط سياسي گروهن

۽ ) اڳوڻي(جيئن ڀارت، سوويت يونين . جا ملك به آهن

پاكستان، ان كري مضبوط سياسي گروهن جي ملك ۾

. يون ئي قومون ۽ انهن جا قومي وطن اچي ويندا آهنكيتر

جيئن پاكستان ۾ پنجابين، سنڌين، بلوچن ۽ پختونن جا ڌار

پر قومي وطن هك جدا ايكو هوندو آهي، . ڌار وطن آهن

ان ئي لحاظ کان اسان کي . جنهن ۾ هك ئي قوم رهندي آهي

دنيا ۾ ٻن قسمن جا ملك نظر ايندا، هكڑا گهڻ قومي ملك

وغيره ۽ ٻيا ) اڳوڻي(ڀارت، پاكستان ۽ سوويت يونين : جيئن

بنگالديش، لبيا، شام ۽ سريلنكا : هك قومي ملك جيئن

.وغيره

زبان .2

جنهن . الڳ قومي وجود جو ٻيو ثبوت قومي زبان آهي

وسيلي كنهن به قوم کي ڄاتو سڃاتو وڃي ٿو ۽ ان جي الڳ

ٻولي قومي شناخت . قومي وجود کي تسليم كيو ويندو آهي

جيكا هزارين ورهين کان كنهن . و بنيادي پٿر هوندي آهيج

هك خطي اندر رهندڙ ماڻهن وچ ۾ آهستي آهستي ارتقا جون

منزلون طئه كندي آهي ۽ اتان جي معاشرتي ۽ معاشي اثر

قبول كندي انساني سماجي ارتقا سان گڎ هك خاص صورت

. اختيار كندي آهي

وليون كنهن به سياسي گروهه اندر هك کان وڌيك ٻ

ها اڻ ٿيڻي ڳالهه آهي، جو كنهن اپر . رائج ٿي سگهن ٿيون

ڇو جو . قومي گروهه ۾ هك کان وڌيك ٻوليون رائج هجن

سياسي گروهه مختلف قومن جو اتحاد هوندو آهي، ان ال گڎيل

جيئن پاكستان چئن قومن جو . ٻولي جو شرط ضروري ناهي

يون وڃن ان ۾ چار مختلف ٻوليون ڳالها. سياسي اتحاد آهي

اهي ٻوليون هتي رهندڙ چئن جدا جدا قومن جي . ٿيون

.سڃاڻپ آهي

اسان کي دنيا ۾ اهڑيون كيتريون ئي قومون

ملنديون، جيكي هك ئي ٻولي ڳالهائين ٿيون، پر آهن جدا

) انگريزي(جيئن آمريكا ۽ برطانيه وارن جي ساڳي ٻولي . جدا

اهي آهي، پر) عربي(آهي، مختلف عرب ملكن جي هك ٻولي

ائي به كنهن صرف ٻولي جي هكجهڑ. جدا قومون آهنجدا

پر ان . قوم جي جدا قومي وجود جو بنيادي شرط كونه آهي

سان گڎ جدا جاگرافيائي وطن، جدا تاريخ ۽ تهذيب ۽ گڎيل

ان كري كنهن به . پيداواري ذريعا پڻ ان سان الڳاپيل آهن

انساني گروهه جنهن ۾ هك يا ان کان وڌيك هكجهڑايون

آهن، ان انساني گروهه کي هك قوم ۾ شمار كري نه ٿو

پر اهو ئي انساني گروهه الڳ قوم چوائڻ جو اهل . سگهجي

.آهي، جنهن ۾ قوم هجڻ جون مڑئي صفتون موجود هجن

)كلچر(تهذيب .3

ن جي تاريخي تسلسل، هك قوم اندر هزارين ورهي

محنت ۽ مشقت، جدوجهد ۽ جاکوڙ بعد پرايل تجربي ۽

جيكو . ٿو وٺيپرورش ) تهذيب(معلومات جي بنياد تي كلچر

ان قوم جي طرز زندگي ۽ طرز فكر جي احساس جو جوهر

تهذيب تي جاگرافيائي وطن جي طبعي ماحول، . هوندو آهي

. ر ٿيندو آهيپيداواري وسيلن ۽ پيداواري الڳاپن جو وڏو اث

انسان پنهنجي حالتن کي تبديل كرڻ، انهن کي سهل بنائڻ

جيكي كجهه تخليق كيو آهي . ال جيكا جاکوڙ كئي آهي

۽ ان تخليق ۾ سماجي ترقي جي رفتار سان جيكا واڌ كئي

. آهي، سندس اها حاصالت تهذيب جي دائري ۾ اچي وڃي ٿي

تهذيب جي دائري ۾ هك قوم جون رسمون، رواج،

باس، رهڻي كهڻي، ادب ۽ فن، راڳ رنگ، مصوري ۽ ل

اهي ئي خاصيتون هك قوم . سنگتراشي جا اسم اچي وڃن ٿا

کي ٻي قوم کان الڳ كن ٿيون ۽ پنهنجي علحده قومي

. وجود جو احساس ڏيارين ٿيون

ت اسان يوري گنكوفسكي جن ان سڄي بحث جو ت

اصالتن جوتهذيب انهن مڑني ح”: هنن لفظن ۾ ڏيون ٿا ته

مجموعو آهي، جنهن کي انسانيت پنهنجي تاريخي ارتقا جي

“.دوران تخليق كيو آهي

قومي كردار .4

هر هك قوم کي پنهنجو مخصوص فكري ۽ مادي

قومي كردار جو . كردار يا نفسياتي سڃاڻپ هوندي آهي

جيكو . اظهار هك قوم جي مخصوص تهذيب مان ٿيندو آهي

و ميڑ هوندو آهي، ان قوم جي انهن اندروني قومي خاصيتن ج

جيكي خاصيتون هك قوم کي ٻي قوم کان علحده كنديون

.آهن

هر هك قوم کي پنهنجون علحده قومي خاصيتون ۽

گڻ هوندا آهن، جن جي ذريعي ئي ان جي سڃاڻپ ٿي سگهندي

اهي قومي خاصيتون پاڻ هرتو يا هكدم پيدا ٿي كونه . آهي

ان قوم پونديون آهن، پر اهي انساني سماج جي اوسر سان گڎ

، جدا جدا ول، آبهوا، ريتن رسمنجي وطن جي جاگرافيائي ماح

ر ثماحول ۽ مذهبي عقيدن جي ا ساني نسلن جي رواجن،ان

قبول به ر ثحالتن جو ا .كري خود به ارتقا كنديون آهن

. كنديون آهن ۽ پنهنجي شكل تبديل كنديون رهنديون آهن

ان كري ئي قومن جي قومي كردار يا نفسياتي جوڙجك

سان گڎ ان ۾ پختگي ۽ ورهين بعد ئي ٿيندي آهي ۽ ان

. اداري ايندي رهندي آهيجٹ

كنهن به قوم جي قومي كردار جي خبر اسان کي ان

جن . قوم جي ادب، شعر، ڏند كٿائن ۽ لوڪ ادب مان پوي ٿي

۾ قوم جي مخصوص گڻن ۽ خاصيتن کي ساراهيو ۽ ڳايو

هن دنيا جي تختي تي كن قومن جا فرد زياده . ويندو آهي

د ته كي محب وطن ته كن جا قوم فروش، كي اهنسا پسن

تشدد پسند، كي باهمت ته كي بزدل، كي غيرتمند تي كي

هرهك قوم ۾ كونه كو كردار ٻين . بي غيرت هوندا آهن

.قومن جي ڀيٹ ۾ وڌيك چٹو ۽ اڀريل هوندو آهي

گڎيل پيداواري ذريعا .5

كنهن به انساني گروهه جي ال هك قوم بنجڻ ال اهم

ن جي هك شرط ان قوم جي فردن وچ ۾ پيداواري الڳاپ

هك جاگرافيائي خطي ۾ . جهڑائي جو هجڻ ضروري آهي

رهندڙ ۽ هك ٻولي ڳالهائيندڙ انساني گروهه ال اهڑن

پيداواري الڳاپن ۽ پيداواري قوتن جو هجڻ الزمي شرط آهي،

جيكي ان گروهه جي مختلف حصن ۽ طبقن کي هك قوم ۾

.سلهاڙي سگهن

اتحاد هك جاگرافيائي خطي جي رهواسين اندر معاشي

جڎهن جاگيرداري ختم ٿيندي آهي ۽ . تڎهن ئي پيدا ٿيندو آهي

. اڀرڻ لڳندي آهيقوم جاگيرداري قوميت جي جا تي بورجوا

جاگيرداري دور ۾ معاشي بي ترتيبي ۽ عدم استحكام

معاشي اتحاد نه هجڻ كري كنهن انساني گروهه . هوندو آهي

پر جو قومي وطن ظاهري طرح ته هك نظر ايندو آهي،

اندروني طور تي الڳ الڳ حصن ۾ ورهايل ۽ غير

جڎهن ان جي جا تي سرمائيداري . مستحكم هوندو آهي

ست كري هك جاگرافيائي وطن هااسرڻ لڳي ته محنت جي ور

جو كوبه حصو ان قابل نه رهيو جو هو پنهنجون ضرورتون

ان كري سڀني کي هك . اكيلي سر پوريون كري سگهي

ورت پئي ۽ هك ٻئي تي انحصار وڌڻ ٻئي جي سهائتا جي ِضر

اهو ئي انحصار هك وطن جي جدا جدا خطن کي هك . لڳو

ر اند) وطن(كڑي ۾ ڳنڍڻ شروع كندو آهي ۽ پوري ملك

.ان وڌندو آهيمعاشي اتحاد ۽ ٻڌي جو رجح

ان كري معاشي اتحاد کان سوا كوبه لساني گروهه،

ه مطلب ت. هك عالئقي ۾ رهندي به قوم ٿي نه ٿو سگهي

شي ڳانڍاپو ۽ معاشي مضبوطي قوم جو الزمي ازندگي جو مع

. جزو هوندو آهي

قوم جا غلط تصور

راجي قوتن، دنيا جي مظلوم ۽ محكوم قومن جي امس

استحصال ۽ ڦرلٹ كرڻ ۽ پنهنجا سامراجي مقصد پورا كرڻ

۾ نال قوم جا غلط تصور گهڑي، پوئتي پيل ملكن ۽ قوم

نداهي جيئن عوام اصل حقيقت کان باخبر ٿيڻ بجا او. ڦهاليا

اكميت ۽ آقائيت قبول ۾ هٿوراڙيون هڻي، نيٺ سندن ح

هنن قومن جي مڃيل اصولن جي . كري، رضا تي راضي رهي

انحرافي كري، نهايت چاالكي ۽ مكاري سان ان کي بگاڙي

اهڑن انساني گروهن کي قوم جو نالو ڏيڻ شروع كيو، جن

: جيئن. سطو نه هواوقوم جي تصور سان ذري برابر به وج

نسلن، قبيلن، ذاتين ۽ مذهبي گروپن جي گروهن کي قوم جو

جيكي رجحان اڄ به دنيا جي كن ملكن ۾ . نالو ڏنو ويو

رائج آهن ۽ ان جي بنياد تي رياستن ۽ قومن جي جوڙجك يا

. تشريح كئي پئي وڃي

ڈ ۾ نهايت انهن مٿين تصورن اسان جي هن ننڍي کن

افسوس جوڳي شكل اختيار كئي آهي ۽ اڳتي هلي ان جا

هن وقت به هتي جنهن . نهايت خراب نتيجا نكتا ۽ نكرڻا آهن

تعمال كيو پيو، سو نهايت م جي لفظ کي اسنموني قو

هتي مذهبي گروپن کي قوم جو نالو ڏيڻ جو . هاڃيكار آهي

، رواج ته گهڻي وقت کان چالو هو، پر افسوس جو هن وقت

كن مستقل مفاد قوتن، مظلوم قومن جي عوام ۾ انتشار

پيدا كرڻ، انهن جي قومي تشخص کي ملياميٹ كرڻ، سندن

قومي ٻڌي کي ٹوڙي، سندن قوت مزاحمت کي ختم كرڻ ال

کين قبيلن ۽ ذاتين جي بنياد تي ورهائڻ ۽ هك ٻئي سان

هتي . ٹكرا ۾ آڻڻ جي حكمت عملي اختيار كئي آهي

جڎهن ته . ين کي پڻ قوم جو نالو ڏنو پيو وڃيقبيلن ۽ ذات

اهي قبيال ۽ ذاتيون هك ئي ٻولي ڳالهائيندڙ، هك ئي خطي

پر . ۾ رهندڙ، هك ئي تهذيب ۽ قومي كردار جا مالك آهن

سنڌ اندر ان پو به فسطائي رجعت پسند قوتن جي اشاري تي

ي سركاري سطح هيون پيون وڃن، جن جابنياد تي تنظيمون ٺ

هي سيد قوم جي : جيئن. افزائي كئي پئي وڃيتي همت

جماعت، هي ميمڻ قوم جي جماعت، هي چانڈيا ۽ مگسي

.قوم جي جماعت وغيره

انن جي ڀرپور پسند ڌرين کي انهن غلط رجحترقي

ڇو جو انهن رجحانن . نموني سان مخالفت كرڻ گهرجي

پکڑجڻ سان مظلوم قومن جي اتحاد کي ڇيهو رسي ٿو،

منجهن قومي شعور ۽ پنهنجن مجموعي قومي مفادن جي

قومي . حاصالت ال جدوجهد جي خيال کي سخت ڌڪ لڳي ٿو

انتشار وڌي ٿو، جيكو اڳتي هلي متحد قوم جي عوام کي

ي ٿيڻ ال غلط رستن تي وٺي وڃي ٿو ۽ اجتماعيت پاڻ ڀر

. بدران انفراديت زور وٺي ٿي

ين غلط قومي تصورن اسان هيٺ اهڑي قسم جي ٻ

:جي نشاندهي كيون ٿا

نسلي بنيادن تي قوم جو تصور .1

. وم جو نالو ڏينديون آهنكي ڌريون نسلن کي جدا ق

انساني نسل كي . ان سراسر غلط ۽ لغو آهيجيكو رجح

نسلي خاصيتون، . سماجي فرقا نه پر حياتياتي فرقا هوندا آهن

ڌار قومي خاصيتون نه پر حياتياتي خاصيتون هونديون آهن،

رنگ ۽ بناوت ۽ اکين جي چمڑي جو رنگ، وارن جو: جيئن

انهن حياتياتي خاصيتن جي بنياد تي دنيا ۾ . شكل وغيره

. كيترائي انساني نسل وجود رکن ٿا

قومون نه هوندا آهن پر انهن اهي نسل كي ڌار

خاصيتن جا ماڻهو كيترن ئي نسلن سان الڳاپو رکندي به هك

ٻولي، هك وطن، هك قومي كردار ۽ اقتصادي الڳاپن جي

انهن کي صرف رنگ ۽ . كري هك قوم جا فرد هوندا آهن

اڄ . نسل جي بنياد تي ورهائي جدا قومون سڎي نه ٿو سگهجي

اڻهو جديد قومي اصولن به كيترن ئي مختلف نسلن جا م

كيوبا ۾ ٹن نسلن . تحت، قومن جي تشكيل كري رهيا آهن

جي ماڻهن جديد قومي اصولن تحت هك قوم کي جنم ڏنو

هو جدا رنگ، ۽ جدا نسل جي هوندي به ٻولي، وطن، . آهي

قومي كردار ۽ اقتصادي الڳاپن جي بنياد تي هك قوم جا فرد

اهه فام نسل ۽ آمريكا جي كيترن ئي رياستن ۾ سي. آهن

سفيد فام نسل جي ماڻهن گڎجي قوم جي جديد اصولن جي

ڇو جو نسلي . بنياد تي پنهنجا قومي وجود تسليم كرايا آهن

خاصيتون، قومن جي تشكيل ۾ كوبه بنيادي كرادار ادا نه

. كنديون آهن

انساني گروهن کي نسل ۽ رنگ جي بنياد تي ورهائڻ

ظلوم ۽ محكوم جيئن م. خود هك سامراجي سازش آهي

قومن جا فرد پاڻ ۾ جديد قومي اصولن جي بنياد تي اتحاد

.قائم نه كري سگهن

رنگ ۽ نسل جي بنياد تي فاشسٹن پنهنجا جارحانه

هو . مقصد پورا كرڻ ال ان قومي تصور کي هوا ڏني آهي

پوئتي پيل سياهه فام قومن تي پنهنجو قبضو برقرار رکڻ ۽

قومن ۽ كرڻ ال سفيد فامسندن ڦرلٹ کي وڌيك مستحكم

هنن آريائي نسل جي ٻي . ين ٿانسلن جي برتري جو پٹكو پٹ

سڄي دنيا مٿان برتري جو انسانيت دشمن نظريو گهڑي

پنهنجن فسطائي مقصدن کي پورو كرڻ ال ميدان هموار

ان غلط تصور جي بنياد تي . كرڻ جي كوشش كئي آهي

ورجوا نظريه سائوٿ آفريكا، پورچوگال ۽ آمريكا ۾ كي ب

ساز پنهنجا غلط مقصد پورا كرڻ ال هٿ پير هڻي رهيا آهن

۽ هك قوم جي فردن ۾ رنگ ۽ نسل جي بنياد تي نفرت ۽

.نفاق جو ٻج ڇٹي رهيا آهن

مٿان گروهنجا بورجوازي رنگدار گروهنسفيد فام

پنهنجو قبضو برقرار رکڻ ۽ سندن ڦرلٹ کي وسيع كرڻ ال

برتري ۽ افضل ۽ اعلى هجڻ جون جي گروهنسفيد رنگ جي

مٿان گروهنفضول ڳالهيون كري رهيا آهن ۽ سياهه فام

پنهنجي قبضي کي جائز ۽ قدرتي اصولن جي مطابق كوٺي

جڎهن ته اڄ جي جديد دور سندن انهن غلط دعوائن . رهيا آهن

جي قلعي کولي ڇڎي آهي ۽ اهو ثابت كيو آهي ته مڑني

. تن جا مالك هوندا آهننسلن جا ماڻهو هك جهڑين صالحي

، سندن رنگ نه پر انهن جي ترقي جو سبب گروهنسفيد فام

آهن ۽ اهڑي طرح رنگدار ۽ وسيال التونجون ملكي ح

جي ماڻهن جي پوئتي پوڻ جو اصل سبب سندن رنگ گروهن

نه پر سندن مٿان سفيد فام استحصال كندڙن جو نوآبادياتي

.ظلم ۽ ڏاڍ آهي

گروهنان جو واضح مثال اهو آهي ته اڄ جن رنگدار

نافذ شلسٹ نظامرتي آهي ۽ اڃا به اڳتي وڌي سوآزادي و

آهن ۽ كيو آهي ته هو اڄ سفيد فامن جو مقابلو كري رهيا

ان كري . آهن اهو اقتصادي طرح تمام گهڻو اڳتي وڌي وي

رنگ ۽ نسل جي بنياد تي قومن جي تشكيل يا كن مٿان

نه صرف غلط ۽ افسوسناڪ آهي پر اهو انسانيت ناجائز قبضو

ان كري دنيا جي . جي ترقي ۽ واڌ ۾ پڻ وڏي ركاوٽ آهي

انصاف پسند قومن ۽ ملكن ۽ خاص كري گڎيل قومن کي

اهڑن رجحانن کي ٻنجو ڏيڻ ال پنهنجو تاريخي كردار ادا

جيئن سڄي دنيا جا ماڻهو رنگ ۽ نسل جي . كرڻ گهرجي

المي ڀائيچاري ۽ ترقي جي واٽ وٺي فرق کان باالتر ٿي ع

.سگهن

مذهبي بنيادن تي قوم جو تصور .2

فسطائي نظرئي سازن، دنيا جي پوئتي پيل مظلوم

قومن جي ماڻهن کي ذهني طور مفلوج كري، هنن کي

ورغالئي ۽ بتال بنائي، کين ذهني غالمن بنائڻ ال انيك

هن هنن قوم جو صحيح ۽ سچو تصور ماڻ. نظريا گهڑيا آهن

کان لكائي، پنهنجي طبقاتي مفادن خاطر انهن کي مذهبي

جڎهن ته مذهبي هك . بنيادن تي هك قوم جو تصور ڏنو آهي

جهڑائي جو ماڻهن جي قومي گروهن سان كوبه تعلق نه هوندو

سنڌ جو ماڻهو هندو مذهب جو هوندي به سنڌي قوم جو . آهي

پو فرد هوندو آهي ۽ وري اهو مذهب ڇڎي مسلمان ٿيڻ کان

هو هندو مان مسلمان ۽ مسلمان مان . به سنڌي هوندو آهي

عيسائي ته ٿي سگهي ٿو، پر سنڌي مان كجهه ٻيو ٿي نه ٿو

.اڻپ ۽ شناخت آهياها هن جي فطري ۽ پيدائشي سڃ. گهيس

ان كري مختلف انساني گروهن کي مذهب جي هك

. جهڑائي جي بنياد تي هك قوم تصور كري نه ٿو سگهجي

ون مذهبي هك جهڑائي جي بنيادن بدران لساني ۽ ڇو جو قوم

مختلف ٻوليون . وطني بنيادن تي تشكيل وٺنديون آهن

ڳالهائيندڙ فرد صرف هك مذهب جي كري هك قوم بنجي نه

يو مذهب كوبه ماڻهو هك مذهب ڇڎي كو ٻ. آهنسگهندا

ٿي نه ٿو اختيار كرڻ سان رات وچ ۾ جدا قوم جو فرد

ندڙ ماڻهن کي هك قوم جا رکهك مشتركه مذهب . سگهي

ان كري ملت ۽ قوم . فرد نه پر هك ملت جا فرد كوٺبو آهي

.۾ فرق كرڻ کپي

دنيا ۾ نظرياتي بنيادن تي قومن جي تشكيل جو

قوم جي ان غلط . حربو مكمل طور تي ناكام ٿي چكو آهي

. صدي ۾ ٹين دنيا جي ملكن ۾ خاصو زور پكڑيو 20تصور

ئن اسالمزم جو نعرو هڻي، فسطائي مسلم قوم جي بنياد تي پ

۽ قوتن سماجي تضادن جي وجود کان منهن موڙي، ننڍين

ائي، ي عوام جو اصلي مسئلن تان ڌيان هٹقومن جكمزور

ان ئي . ريوارپڻي ۽ نفرت کي اڀمنجهن مذهبي تعصب، كٹ

بنياد تي پٺتي پيل قومن جي استحصال ۽ ڦرلٹ ال ميدان

هبي تصور کي پاكستان، قوم جي ان مذ. ويو هموار كيو

. ڀارت، اسرائيل ۽ انڈونيشيا ۾ گهڻو استعمال كيو ويو آهي

ع ۾ برصغير جي مقامي هندو سرمائيدارن ۽ 1947

مسلم جاگيردارن پنهنجي طبقاتي مفادن جي بچا ال ۽ هتان

جي قومن جي پورهيت عوام ۾ پيدا ٿيندڙ اتحاد ۽ يكجهتي

نيادن تي قوم جي تصور کي كمزور ۽ ناس كرڻ ال مذهبي ب

مسلم ڌار قومن جو راڳ آالپي برصغير هندو ۽. هٿي ڏئيکي

ورهاڱي بعد هندو سرمائيدار ته ان . جو غلط ورهاڱو كرايو

قومي تصور کي رد كري ڇڎيو پر هتان جي مسلم جاگيردارن

جيكا هك مخصوص اكثريتي قوم تي (۽ كامورا شاهي

ن جي پٺتي پيل ۽ پنهنجن طبقاتي مفادن ۽ هتا) ٻڌل آهي

كمزور قومن جي استحصال ۽ ڦرلٹ کي جاري رکڻ ال ان

. ياكيو، ۽ ان ال كيترائي جواز گهڑ کي وڌيك پكو پختو

م جو تصور هيٺين ڳالهين كري غلط پر آخركار مسلم قو

پر اڄ سوڌو كي ڌريون ان کي جيارڻ ال جتن . ابت ٿيوث

.كري رهيون آهن

ه كڎهن مسلمان مذهب جي بنياد تي ن )1(

تاريخ جي كنهن به دور . متحد ۽ نه هك قوم رهيا آهن

۾ مسلم قوم جي نالي سان كابه حكومت كانه ٺهي

ان كري اهو تصور تاريخ جي بنيادن تي غلط . آهي

. هو

ان نظرئي تحت پاكستان ۾ رهندڙ )2(

هندن، ٻڌن، كرستانن ۽ ٻين مذهبن جي ماڻهن کي

ضا اها الڳ قوم مڃڻو پوي ٿو، ۽ جمهوريت جي تقا

هئي ته هنن کي به قوم هجڻ جي بنياد تي الڳ

حكومتي نظام ٺاهڻ ۽ الڳ رياست ٺاهڻ جو حق ڏنو

. وڃي

مسلم قوم جي بنيادن تي هندستان جي )3(

مڑني مسلمانن کي هك هنڌ گڎ كرڻو هو ۽ اهڑي

قومن کي مذهبي بنيادن تي مڑني طرح برصغير جي

ن کي ، سکن ۽ مسلمانورهائي ٻڌن، كرستانن، هندن

جنهن كري هو . ا هئاجدا جدا وطن حاصل كري ڏيڻ

.خطو چون چون جو مربو بنجي پوي ها

ين ملكن جي ٻان تصور تحت )4(

مسلمانن کي پاكستان اندر رهائش اختيار كرڻ، ڌنڌو

ون لڳائڻ ۽ زمين خريد كرڻ جو حق كرڻ، فيكٹري

.ٿئي هااصل ح

رئي تحت قومن جي نظجيكڎهن ان )5(

مذهبي بنيادن تي سڄي دنيا کي تشكيل كجي ها ته

ورهائڻو پوي ها، ۽ هك مذهب جي ماڻهن کي هك

ٻيو ته جڎهن . هنڌ رهائڻ جو بندوبست كرڻو پوي ها

به كو ماڻهو مذهب تبديل كري ها ته کيس ڏيهه

نيكالي ڏئي سندس هم مذهب ملك ۾ اماڻيو وڃي

.ها

مذهبي بنيادن تي قوم جو تصور گڎيل )6(

. ن جي انحرافي كندڙ هيوقومن جي اداري جي اصول

م جي انهن مٿين سببن كري مذهبي بنيادن تي قو

جديد اصولن تحت غلط 7جوڙجك نهايت خطرناڪ، واهيات۽

پر پو به كي ڌريون ان هوائي ڳالهه کي زور وٺائڻ ۾ . آهي

جن ۾ پاكستان ۽ اسرائيل جون صفا رجعت پسند . رڌل آهن

.ڌريون اچي وڃن ٿيون

پرستي ۽ سامراج قوم

انساني سماج جڎهن ارتقا كري قديم راڄوڻي نظام

مان غالم داري سماج ۾ قدم رکيو ته هيڻي جو ڏاڍي هٿان

جو جيكو پهريان ته هك طبقي . استحصال ٿيڻ شروع ٿيو

اهر ٿيو، پر اڳتي هلي ٻئي طبقي هٿان ڏاڍ جي صورت ۾ ظ

مختلف قبيلن وچ ۾ ملكيت ۽ عالئقن جي ورهاست تان

. ك ٻئي سان خونريز جنگيون ۽ جهيڑا پڻ ٿيڻ شروع ٿياه

جڎهن غالم داري ۽ جاگيرداري دور ۾ قوميت جي اوسر ٿي

تڎهن کان . ته ان سان گڎ منظم حكومتون وجود ۾ آيون

نستن ۽ امن پسند ،ظالم، پرمار ۽ طاقتور قومن، كمزور

قومن ۽ سندن ملكن تي اقتدار جي هوس، مال ملكيت جي

طاقتور رياستن، ننڍن . مال ۽ هالئون كيونڦرلٹ خاطر ح

ن کي پنهنجي فوجي طاقت جي رستي، غالم ۽ محكوم قوم

ين ۽ طاقتور قومن جا ننڍين قومن مٿان حمال، وڏ. بڻايو

كڎهن مذهبي روپن جي صورت ۾ ته كڎهن کين تهذيب

سيکارڻ ۽ ترقي جي راهه وٺائڻ كاڻ همدردي جي روين جي

ڑني بهانن پويان جيكو مقصد پر انهن م. صورت ۾ ٿيڻ لڳا

كارفرما هيو، سو هيو كمزور قومن جي معاشيات، كلچر ۽

ٻولي وغيره تي مكمل قبضو كري، ان نستي ۽ نٻل قوم

ان قوم جا معدني، . ق کسڻکان پنهنجي تاريخ ٺاهڻ جو ح

زرعي ۽ ٻيا روزگار جا وسيال پنهنجي قبضي كري، انهن

ومن تي مختلف کي پنهنجي استحصال هيٺ آڻڻ ۽ ننڍن ق

.ڍلون، ڏنڈ ۽ ڏن مڑهي، انهن کي سکڻو ۽ پالهو كرڻ

قومي مسئلي، پنهنجي پهرين صحيح صورت تڎهن

ورتي، جڎهن سرمائيداري نظام پنهنجي اوائلي ارتقائي

ان دور ۾ ان مسئلي، مختلف گهڻ قومي . مرحلن ۾ هيو

گهڻ قومي رياستن ۾ كا قوم ٻين . رياستن اندر وجود ورتو

اظ اقتور، وڌيك ترقي يافته ۽ فوجي لحوڌيك ط جي ڀيٹ ۾

کان وڌيك مضبوط هئي، ان پنهنجي رياست اندر ٻين ننڍين

ڇڑوڇڑ ۽ پوئتي پيل قوميتن ۽ قومن جو استحصال ۽ ڦرلٹ

ي فوجي طاقت ۽ سياسي انهن مٿان پنهنج. كرڻ شروع كئي

ان دور ۾ قومي مسئلي . الب پوڻ شروع كيوتنظيم رستي غ

ئي هئي، پر اهو مختلف ورت اختيار نه كبين االقوامي ص

ستن اندر موجود هيو ۽ انهن جو اندروني ايگهڻ قومي ر

.مسئلو هو

ر اهڑي طرح جڎهن سرمائيداري نظام پنهنجي اوس

ري قوميتن جي جا تي ادجي اوائلي مرحلن ۾ هيو ۽ جاگير

منظم قومون ۽ سندن قومي رياستون اڀري رهيون هيون ته

پنهنجي منظم كن ۾ ئي قومي ظلمگهڻ قومي مل صرف

ان ظلم ۽ جبر خالف ننڍن قومن جي . شكل اختيار كئي

ننڍن ۽ غير ترقي يافته . عوام، قومي تحريكون شروع كيون

قومن ۾، ظالم قوم جي ظلم ۽ باالدستي خالف نفرت ۽ تا

مظلوم قومن جي اندر قومي احساس ۽ قومي . پيدا ٿيڻ لڳو

هنن پنهنجي غالمانه ۽ . جذبي پرورش وٺڻ شروع كئي

محكومانه حيثيت ختم كرڻ ۽ پنهنجون خودمختيار قومي

جنهن اڳتي هلي . رياستون ٺاهڻ ال جدوجهد شروع كئي

.قومي آزادي جي تحريك جي شكل اختيار كئي

سامراج

ڳواڻ كامريڈ ماركس پورهيت طبقي جي عظيم ا

سرمائيداري نظام جي اوسر ۽ ان جي ڦرلٹ ”چيو آهي ته،

يدار طاقتن کي نوآبادياتي توسيع ۽ ان ئواري فطرت ئي سرما

“.جي هٿان محكوم ملكن جي ڦرلٹ کي جنم ڏنو آهي

صدي ۾ جڎهن مشين سماج ۾ گردش كرڻ لڳي 17

يداري نظام يورپ جي كيترن ئي ملكن ۾ طاقت ئ۽ سرما

حاصل كئي ته ان جي بدن مان ٻه بنيادي طبقا بورجوازي

جيكي هك ٻئي جو . پيدا ٿيا) مزدور(ريه ۽ پرولتا )سرمائيدار(

يداري نظام جي شروعات کان ئي انهن ٻنهي ئضد هيا ۽ سرما

جنهن اڳتي هلي منظم . طبقن جي وچ ۾ جنگ ڇڑي وئي

ويڑهه جي صورت اختيار كئي ۽ پورهيت طبقي ئي ان

استحصالي نظام جو خاتمو آڻي، سوشلسٹ سماج جو بنياد

.وڌو

نظام گهڻي ترقي حاصل جڎهن يورپ ۾ سرمائيداري

كئي ۽ سرمائيدارن وٽ ججهي انداز ۾ مال تيار ٿيڻ لڳو ته

يورپ اندر خام مال جي حاصالت ۽ تيار مال جي نيكال جو

يورپ جي ماركيٹن ۾ . ايڎو وڏو بندوبست موجود كونه هيو

ان كري . اپت جي ڀيٹ ۾ کپت جي رفتار تمام ڍري هئي

مع ٿيڻ لڳو ۽ وڌيك سرمائيدارن جو تيار مال كارخانن ۾ ج

ججهي مال تيار ٿيڻ . مال تيار كرڻ جي ضرورت كانه رهي

. كري ماركيٹ ۾ مال جي واڌ كري شين جا اگهه كرڻ لڳا

ڇو جو هك . جيكا ڳالهه سرمائيدارن جي مفاد وٹان كانه هئي

ته کين يورپ اندر خام مال نهايت مهانگو ٿي مليو ٻيو ته ان

ان كري هنن ان . ڻو هيوجي تياري تي ٿيندڙ خرچ تمام گه

ي حد هن ڏيڻ ال مزدورن جي اجرتن ۾ وڏصورتحال کي من

ا به اڳتي وڌي مال جي پيداوار تائين گهٹتائي كري ڇڎي ۽ اڃ

مزدورن جي ڇانٹي كرڻ ائڻ ۽ ان تي گهٹ خرچ اچڻ الگهٹ

اڃا به جڎهن اهو بحران تيز ٿيڻ لڳو ته كارخانا .شروع كئي

.بند ٿيڻ شروع ٿيا

انن ٹي، اجرتن جي گهٹتائي ۽ كارخن جي ڇانرومزد

جي بند ٿيڻ كري وڏي تعداد ۾ مزدور بيروزگار ٿيڻ لڳا ۽

سرمائيدار ملكن . هو سرمائيدارن خالف بغاوتون كرڻ لڳا

جو مزدور سياسي طرح اڳتي هجڻ كري، تنظيمن ذريعي

سرمائيداري ظلم، ڏاڍ ڦرلٹ ۽ . متحد ٿي پنهنجا حق گهرڻ لڳو

هڑتالون، مظاهرا ۽ تاال بنديون روز جو استحصال خالف

ان ئي بحراني دور ۾ ماركس ۽ . معمول بنجي ويون

داري نظام جي مكمل خاتمي ال سائنسي ياينگلس، سرمائ

سوشلزم جو نظريو ڏنو ۽ سرمائيداري نظام جي تباهي ۽

بربادي خالف مزدرون کي منظم كرڻ شروع كيو ۽ هنن

پورهيت طبقي کي سائنسي سوشلزم جي نظرياتي هٿيارن

. كرڻ شروع كيوهٿياربند سان

يورپ جي مزدورن، هنن عظيم اڳواڻن جي رهبري

يداري نظام کي ختم كرڻ ال جدوجهد کي تيز هيٺ سرمائ

كيو ۽ ان ڦرلٹ واري سرمائيداري سماج مان جان آجي

كرائڻ ۽ استحصال کان پاڪ معاشرو تعمير كرڻ ال

هنن يونين سازي ذريعي پنهنجا مطالبا . جدوجهد شروع كئي

۽ گهرون حكمرانن تائين پهچائڻ شروع كيون ۽ مزدورن

ف آواز ۽ اجرتن جي گهٹتائي خالجي ڇانٹي، كم گهڻي وٺڻ

ائيدارانه ي ۽ جدوجهد ۾ سرممزدورن جي ان سجاڳ. بلند كيو

جيكا ڳالهه . ي جو راز لكل هونظام جي تباهي ۽ برباد

جنهن كري هو ان . سرمائيدار طبقو چڱي نموني ڄاڻي پيو

بحران مان نكرڻ ۽ سوشلسٹ تحريك جي وڌندڙ سيالب مان

.ون رٿڻ لڳوجند آجي كرائڻ ال نيون رٿ

جنهن وقت يورپ ۾ سرمائيداري نظام پنهنجي عروج

تي پهتل هو، ان وقت باقي دنيا جي وڏي آبادي خاص كري

ا ملك سماجي ارتقا جي تمام هيٺينڏکڻ ايشيا ۽ آفريكا ج

ٻيو ته . ڏاكن يعني جاگيرداري ۽ غالم داري تي بيٺل هئا

جي پوئتي پيل ملكن ۾ كچي مال جي ججهائي ۽ تيار مال

پوئتي پيل ملكن ۾ . کپت جي سٺا ماركيٹ موجود هيا

مزدور طبقو سستو، سولو ۽ تنظيمي ۽ يونين سازي جي

ان كري يورپ جي . شعور کان وانجهيل ملي پئي سگهيو

سرمائيدار ملكن پنهنجي اندروني بحرانن کي ماٺو كرڻ ۽

سوشلزم جي وڌندڙ سيالبن کي روكڻ ال پنهنجي ترقي

عاشي ۽ جنگي حكمت عملي ذريعي پوئتي يافته سياسي، م

اهڑي . پيل ملكن کي غالم ۽ محكوم بڻائڻ شروع كيو

ري نظام پنهنجي عروج تي پهچي عالمي سطح اطرح سرمائيد

تي قومي ڏاڍ ۽ ظلم شروع كيو ۽ سرمائيدار رياستن پنهنجو

سرمايو، پنهنجي قومي سرحدن کان ٻاهر سيڑائي، ان رستي

ته قومن جو استحصال كرڻ شروع ننڍين ۽ غير ترقي ياف

. كيو

صدي جي شروعات 16يورپ جي سرمائيدار ملكن

ي بحري ۽ بري رستن تي کان پنهنجن قومي سرحدن مان نكر

ير ترقي يافته ۽ پوئتي پيل ملكن ۽ قومن کي قبضا كري، غ

انهن جي منڈين، كچي مال، ٻارڻ ۽ . غالم بنائڻ شروع كيو

مفادن ال كتب آڻڻ سستي مزدور کي پنهنجي سامراجي

جتان کين صنعتي شيون پيدا كرڻ ال سستو ۽ . شروع كيو

مفت كچو مال حاصل ٿيڻ لڳو، ۽ هنن يورپ جي كارخانن

۾ گهٹ خرچ تي شيون تيار كري، تمام ڳري اگهه تي انهن

بيٺكي . يوماکي بيٺكن ۾ وكرو كري بي انداز نفعو ك

انهن جو ملكن جي عوام تي ناجائز ڍلون ۽ ٹيكس مڑهي،

اڳتي هلي . سنئون سڌو استحصال كرڻ شروع كيو

سرمائيدار ملكن آساني سان پنهنجي قبضي هيٺ آيل

. ائي اتي صعنتون قائم كيونڑبيٺكن ۾ پنهنجو ناڻو سي

ان كچو ته بيٺكن م) 1: (انهن مان هنن کي ٻه فائدا هي پهتا

اصل كري، انهن مان شيون مال سستو ۽ گهڻو كري مفت ح

ته بيٺكن مان هنن کي پنهنجي ملكن جي ) 2. (ڻ لڳاتيار كر

جيكو يونين سازي جي . ڀيٹ ۾ سستو مزدور ملي ٿي ويو

.فائدن کان اڻڄاڻ ۽ پنهنجن حقن کان بي خبر هيو

اهڑي طرح سامراجي ملكن بيٺكي ملكن ۽ قومن

جي استحصال ۽ ڦرلٹ جاري رکڻ ال اتي نهايت واهيات ۽

ن ننڍن ۽ پوئتي پيل قوم. ل كياانسانيت سوز طريقا استعما

جي تاريخي ارتقائي عمل کي روكي، انهن کي پنهنجي تابع

غالم . بڻائي، کين بنيادي انساني حقن کان محروم كيو

راجين هٿان لٹجي، ڦرجي، كنگال امملكن جا رهواسي س

سامراجين . بڻجي جانورن جهڑي حياتي گذارڻ تي مجبور ٿيا

هنن جو رت ست كڍي، هنن کي غالمي جي سنگهرن ۾

. اڇلي ڇڎيوجكڑي، جهالت جي اونداهن غارن ۾

ن مان كيل سرمائيدار ملك بيٺكان جي ڀيٹ ۾

. لڳاون ڏينهن ترقي كرڻ ۽ اڳتي وڌڻ ڦرلٹ جي بنياد تي ڏينه

ڦرلٹ جي مال مان نه صرف پاڻ جاوا كيا پر پنهنجي هنن

پرولتاريه کي به بچيل سچيل ٹكر اڇالئي، انهن جو پڻ وات

هنن مظلوم ملكن جي رت ۽ پگهر مان پنهنجن . بند كيو

ون ايجادون كيون، نوان ريو ۽ سنواريو، نياگملكن کي سين

.ايايا، وڏيون وڏيون پليون ۽ شاهي رستا ٺهراڳكارخانا ل

کان اڳ پوري دنيا ) ع1914-1918(پهرين عالمي جنگ

برطانيه وٽ . چند سرمائيدار ملكن جي منڈي بنجي وئي

ملك غالم هئا، فرانس جي قبضي 26برصغير هند سنڌ سميت

ملك هئا، بيلجيم، اٹلي، جاپان، هالينڈ ۽ پرتگال وٽ 21هيٺ

اهڑي طرح تقريبن. به كيترائي ملك غالم ۽ محكوم هئا

الطيني آمريكا جو وڏو حصو كا، ايشيا ۽ي آفريسڄ

سامراجي ملكن . سامراجي ملكن جي قبضي هيٺ هيو

2ع تائين جي ٿوري عرصي ۾ دنيا جي 1914ع کان 1876

لک چورس كلوميٹرن جي ايراضي تي قبضو 50كروڙ

پوري يورپ جي ايراضي جي ٻيڻ جيكا ايراضي . كري ورتو

ڳڻ وقت دنيا ۾ رهندڙ هك لپهرين عالمي جنگ . جيتري هئي

كروڙ ماڻهو بيٺكن ۾ آباد هيا 60كروڙ ماڻهن مان 70ارب

.آباد هئاكروڙ حكمران ملكن ۾ 35۽

راجي ملكن پوري دنيا جي پوئتي پيل امجڎهن س

ملكن تي قبضو مكمل كري ورتو ۽ هاڻ دنيا جي كابه

اهڑي ايراضي نه بچي هئي، جيكا سامراجي ملكن جي لٹ

. مار کان آجي هجي ته هنن ۾ ڦرلٹ جي مال تي جنگ لڳي

۽ سامراجي ملكن مراجي ملكن پاڻ کان هيڻن اطاقتور س

ضي ۾ كرڻ ال جنگ قومن کان نوآباديون کسي پنهنجي قب

كوٺيو هن جنگ کي پهرين سامراجي جنگ . شروع كئي

ف عوام کي هن جنگ ۾ غالم ملكن جي نه صر. ويندو آهي

ٻارڻ طور كتب آڻيندي بيدردي سان مارايو ويو، پر غالم

. ملكن جي سڄي رت ست جي موڙي جنگ جي ڀيٹ ٿي وئي

ن جنگ جي خرچ جو پورائو مظلوم ملكن ۽ سامراجي ملك

غالم . ومن جي جبري ۽ سخت استحصال ذريعي پورو كيوق

و پكو ۽ پختو ٿيڻ ملكن ۽ قومن تي حاكم قومن جو قبض

محكوم ملكن جي . ه پڻ ٿي ويوسان گڎ سخت بي رحمان

محكوم ملكن ۾ . ۾ شدت پيدا ٿي الڦرلٹ ۽ استحص

بدترين ڏكارن ۽ بڇڑين . ڏكارن ۽ وبائن منهن كڍيو

بک ۽ بي روزگاري . جان ورتيبيمارين كروڙين ماڻهن جي

جي راكاس محكومن جي نٻل ۽ نستي جسم ۾ پنهنجا چنبا

.وڌيك مضبوطي سان جكڑي ڇڎيا

هي انسانيت جي تباهي ۽ بربادي جو بدترين دور

۽ مظلم قومن جي ع تائين پنهنجي شدت سان قائم رهيو1939

آزادي . هر قومي جدوجهد کي بي رحمي سان كچليو ويو

نيٺ . گولين ۽ بمن سان خاموش كيو ويوگهرندڙن کي

) ع1945- 1939(ع ۾ سامراجي ملكن ۾ ٻي عالمي جنگ 1939

ان جنگ سامراجي رياستن ۽ فاشسٹن جا جنازا . ڇڑي وئي

قومي تحريكون پنهنجي ڀرپور قوت ۽ طاقت . كڍي ڇڎيا

يون سان ڇتيون ويڑهقومن سامراجين مظلوم . سان اڀري آيون

نيون قومي . اصل كيونآزاديون حوڙهي، پنهنجون قومي

رياستون وجود ۾ آيون، ۽ رهيل نوآبادين ۾ سامراجي قومن

جنگ ۾ فاشسٹ قوتن . سان موت ۽ حيات جي جنگ ڇڑي وئي

. بري طرح شكست کاڌي، ۽ دنيا ٻن ڌڙن ۾ ورهائجي وئي

هك طرف آمريت پسند سامراجي ملك، جن جو آقا آمريكا ۽

سچيون همدرد ۽ هڎ مظلوم عوام ۽ قومن جونٻئي طرف

ڏوکي قوتون، جن جي اڳواڻي دنيا جي پهرين سماج وادي

.هئيرياست سوويت يونين كري رهي

اڄ جو دور مظلوم طبقن ۽ مظلوم قومن جي آزادي ۽

كوبه ملك يا قوم كنهن به طريقي . خوشحالي جو دور آهي

سان كنهن به ملك يا قوم کي غالم ۽ محكوم بنائي نه ٿو

ائيداري، سامراج ۽ ان جو نوآبادياتي نظام ان اڄ سرم. سگهي

ريض وانگر آهي، جيكو اڄ نه مري ته سكرات ۾ ورتل م

. ضرور مري سڀاڻي

قومي آزادي جون تحريكون

سامراجي ملكن پهرين عالمي جنگ وقت جڎهن

طرفان مظلوم قومن جي ڦرلٹ پنهنجي انتها تي پهتي ۽

ٿيڻ كري اڻ ڳڻين عوام سياسي ۽ سماجي حقن کان محروم

۽ الطيني آمريكا ن ۾ گهيرجي ويو ته ايشيا، آفريكامشكالت

. جي بيٺكي ملكن ۾ قومي آزادي جي تحريكن زور ورتو

پهريان . ڻ لڳامتحد محاذ جڑان بنياد تي پارٹيون ٺهڻ لڳيون،

پهريان ان قسم جون تحريكون برصغير ۾ شروع ٿيون، پو

و پوري دنيا ۾ ڦهلجي ڏسندي ڏسندي انهن تحريكن جو دائر

.ويو

، سامراجي ملكن مظلوم ۽ محكوم قومن جي عوام

) 1: (۽ مطالبا كيا ته. ق گهرڻ شروع كياکان پنهنجا فطري ح

. جو حق ڏنو وڃييعني آزادي هر قوم کي پنهنجي تاريخ ٺاهڻ

هر قوم پنهنجي مستقبل جي ال فيصلي كرڻ ال كنهن ) 2(

كابه ) 3. (ڌاري قوم جي پسند يا ناپسند جي محتاج نه هجي

ڌاري قوم طاقت جي زور تي ٻي قوم جي سياسي آزادي تي

قابض نه بنجي ۽ نه وري ٻي قوم جي اندروني معاملن ۾ دخل

ههر قوم کي ٻي قوم سان كيل كنهن ب) 4(. اندازي كري

كابه قوم ) 5. (اصل هجياتحاد مان علحده ٿي وڃڻ جو حق ح

ٻي قوم جي تهذيب، ثقافت ۽ زبان جي واڌ ويجهه ۽ ترقي ۾

هر قوم پنهنجي معيشت جي ڌڻي پاڻ ) 6. (ركاوٽ نه وجهي

هجي ۽ سندس روزگار جا وسيال ۽ ٻيا جياپي جي ذريعا

.سندس هٿ هيٺ هجن

معاشي مظلوم قومن طرفان پنهنجي سياسي ۽جڎهن

سامراجي قومن ۽ ملكن ال اهي مطالبا حقن جي حاصالت

يا ته هنن کي پنهنجي حاكميت ۽ استحصالي جي سامهون آ

جنهن كري اها فطري . نظام خطري ۾ پوندو محسوس ٿيو

جي هو ان جي ڇتي مخالفت تي لهي آيا ۽ پنهنڳالهه هئي ته

سامراجين . يرائڻ لڳاظلم ۽ ڏاڍ جي لٺ کي زور سان ڦ

لوم قومن جا قومي حق تسليم كرڻ بجا، انهن کي ڏنڈي مظ

. جي زور تي ماتحت رکڻ جون كوششون شروع كيون

آزادي جي تحريكن کي نهايت بيرحمي ۽ كٺوردلي سان

هر آزادي جي صدا کي گولين ۽ بمن سان چٿيو . كچليو ويو

پر پو به حق ۽ سچ جو آواز بلند کان بلند تر . ۽ چيڀاٹيو ويو

سامراجي كوٹن ۽ كنگرن، جيلن ۽ زندانن کي . يوره

.و ۽ ڊاهيندو رهيودڏارين

مراج جي پهرين عالمي جنگ شروع ٿيڻ کان اڳ، سا

ام يا طاقت موجود كونه هئي، ڀيٹ ۾ كوبه اهڑو عالمي نظ

جي مدد كري ۽ جيكا مظلوم قومن جي آزادي جي تحريكن

جنهن كري سامراج نهايت سوالئي سان ڇڑوڇڑ . ڀرجهلو ٿئي

ڇو جو . قومي تحريكن کي كچليندو ۽ تباهه كندو رهيو

سامراج ايڎو طاقتور هيو جو ان خالف صرف قومي آزادي

پر جڎهن پهرين . جون تحريكون ڌڪ جهلڻ جي قابل نه هيون

عالمي جنگ ختم ٿيڻ کان پو دنيا ليول تي پهرين پرولتاري

سوويت يونين جنم ورتو ته رياست طبقي جي سوشلسٹ

عالمي ليول تي پنهنجي اكيلي حكمران پوزيشن سامراج

هاڻ قومي آزادي جي تحريكن جي هك کان محروم ٿي ويو،

نهايت سچي ۽ وفادار دوست طاقت ۽ قوت سندن سهائتا ۽ مدد

هاڻ مظلوم قومون بي يارو مددگار نه رهيون . واسطي ٿي پئي

جنهن . بي قوت جي سهائتا ملي وئيپر کين هك عالمي انقال

ن تحريكون كري مختلف ملكن ۾ قومي آزادي جو

كامياب ٿيڻ شروع ٿيون ۽ سامراجي ملك ۽ قومون شكست

سوشلزم جي فتح مظلوم قومن جي آزادي جا . کائڻ لڳيون

كابه قوم گهڻو وقت هاڻ . دروازا هميشه ال کولي ڇڎيا

. استحصال جو شكار نه پئي بنجي سگهيسامراجي ڏاڍ ۽

اهڑي طرح قومي آزادي جون تحريكون پرولتاريه طبقي ۽

عالمي مزدور تحريك جي انقالبي ڌارا جو اڻٹٹ حصو بنجي

قومي آزادي جي تحريكن، عالمي انقالبي پورهيت . ويون

تحريك کي هٿي ڏني ته موٽ ۾ عالمي انقالبي پورهيت

.يكن کي مدد ۽ سهائتا ڏنيآزادي جي تحرتحريك، قومي

قومي آزادي جي انقالب جون محرڪ

:قوتون

جڎهن ڌاريو نوآبادكار، كنهن قوم کي غالم بڻائي،

ان جي سياسي، سماجي ۽ معاشي زندگي تي قابض بنجي

ي آزادي پنهنجوڃي ٿو ته مظلوم قوم ان ڌارئي ڦورو خالف

سڄي قوم ال وقتان . خاطر جنگ شروع كري ڏئي ٿي

ئي ڦورو کان آزادي وقت جو مکيه سوال بڻجي وڃي ٿو ۽ ڌار

قومي آزادي جي جنگ هلندي مظلوم قوم جون مڑئي سامراج

اهو سڀ ان . ي پسند ڌريون متحد ٿي وڃن ٿيونرقدشمن ۽ ت

كري ٿيندو آهي، جو نوآبادياتي استحصال مظلوم قوم جي

. مڑني طبقن کي كنهن نه كنهن صورت ۾ متاثر كندو آهي

جڎهن سامراج ”: چيو آهي تهجنهن بابت كامريڈ مائوزي تنگ

كنهن اهڑي ملك جي خالف ظالمانه جنگ شروع كري ٿو ته

كجهه غدارن کي ڇڎي، انهي قوم جا سمورن الڳ الڳ

قسمن جا طبقا سامراج جي خالف قومي جنگ ۾ عارضي

اهڑي حالت ۾ سامراج ۽ انهي . طور تي متحد ٿي سگهن ٿا

“.ه تضاد بنجي پوي ٿوکيملك جي وچ ۾ تضاد م) محكوم(

مڑني ان كري قومي جدوجهد هلندي مظلوم قوم جي

طبقن جو پاڻ ۾ اتحاد ۽ ٻڌي ٿيڻ هك فطري عمل هوندو

ر ختم كرڻ ادقو ڌارئي ڦورو جي باالدستي ۽ اقتهر طب. آهي

ان كري ڌارئي ڦورو جي باالدستي . جو خواهشمند هوندو آهي

خالف جنگ جي صورت ۾ گهڻو كري سڄي جي سڄي قوم

صرف كي ٿورا غدار فرد ۽ تمام رجعت . حصو وٺندي آهي

، جن جا مفاد ڌارين )سامراج نواز بورجوازي(پسند ڌريون

نوآبادكارن سان واڳيل هوندا آهن، سي ئي ان جنگ کان ڌار

. ٿي ان جي مخالفت كندا آهن

قومي آزادي جي تحريكن جي محرڪ قوتن جو

اندازو بيٺكي ملكن جي مخصوص سياسي، اقتصادي ۽

ان وقت اهو ڏسڻ . سماجي حالتن مان لڳائي سگهجي ٿو

ان محكوم ملك ۾ مختلف طبقن يعني محرڪ ته گهرجي

ويو آهي ۽ قوتن جو قومي آزادي جي انقالب ڏانهن كهڑو ر

. وعيت جي آهيالت كهڑي نانهن طبقن جي اقتصادي ح

۾ قومي آزادي جي تحريكن ملكن محكوم مختلف

پر پو به . ۾ مظلوم قوم جا مختلف طبقا حصو وٺي رهيا آهن

. انهن طبقن جو ان قومي جدوجهد ۾ كرادر ساڳيو نه ٿو رهي

ان جدوجهد ۾ پنهنجي مفاد آهر ۽ پنهنجي نقطي هر طبقو

ن گڎ ان جنگ ۾ مزدورن سا. نظر سان حصو وٺي رهيو آهي

قومي بورجوازي به حصو وٺي هاري، وچون طبقو ۽ اهو

رهيو آهي، جيكو سامراجي دست اندازين کان پنهنجو تحفظ

چاهي ٿو ۽ پنهنجي قومي معيشيت ۽ قومي منڈي جي آزادي

قومي آزادي جي ان كري ٿلهي ليکي . جو خواهشمند آهي

. انقالب جون محرڪ قوتون هيٺيون رهن ٿيون

) 4(بورجوازي، ) 3(هاري، ) 2(مزدور، )1(

.ورقومي جمهوري دانش) 5(وچولو طبقو،

انهن پنجن ئي محرڪ قوتن جي جدا جدا كردار ۽

سندن جدوجهد ۾ حصي ۽ پتي تي لکڻ کان اڳ سوال ٿو اٿي

قومي آزادي جي تحريك جي اڳواڻي كهڑو طبقو ٿو كري ته

و مڑني ڇو ج. كنهن جي هٿ ۾ اچن ٿيونيا ان جون واڳون

مختلف تعداد ۾ هاري، نوآبادياتي ۽ محكوم ملكن اندر

، دانشور، شاگرد، مزدور، قومي بورجوازي، وچون طبقو

ان ۾ پوين . جاگيردار ۽ سامراج نواز بورجوازي هوندا آهن

ٻن يعني جاگيردار ۽ سامراج نواز بورجوازي طبقن جي

قومي آزادي جي تحريك سان كوبه لڳ الڳاپو نه هوندو آهي

باقي طبقن ۾ ٻه مکيه طبقا . ۽ هو ان جا مخالف هوندا آهن

ئي فيصلو ) مزدور(۽ پرولتاريه ) سرمائيدار(قومي بورجوازي

قومي . كندڙ ۽ تحريك تي اثرانداز ٿيڻ جهڑا هوندا آهن

مختلف آزادي جي تحريك جي اڳواڻي واري سوال جو جواب

محكوم ملكن جي قومي آزادي جي تحريكن ۾ مختلف

ته قومي جنهن مان اهو ثابت ٿيو آهي . نمونن سان مليو آهي

دي جي تحريكن جي اڳواڻي كرڻ جو دارومدار ان ملك ازآ

. جي مخصوص سماجي حالتن تي هوندو آهي

پرولتاريه طبقو مقداري توڙي جن ملكن ۾ اڃا

ه سگهيو آهي، ته اهڑن ملكن ۾ معياري لحاظ سان پيدا ٿي ن

قومي آزادي جي تحريك جي اڳواڻي قومي بورجوا ۽ ان جي

پر جتي مزدور طبقو . ساٿاري مٿئين وچولي طبقي كئي آهي

پيدا ته ٿيو آهي، پر اڃا هو ان قابل نه آهي ته خود پنهنجي

طاقت سان قومي آزادي جو انقالب آڻي سگهي ته اتي کاٻي

مراج دشمن قومي متحد محاذ ٺاهي ڌر جي مڑني قوتن سا

جنهن محاذ ۾ هيٺيان طبقا شامل . قومي انقالب آندو آهي

.وچولو طبقو) 3(هاري ) 2(پرولتاريه ) 1: (هوندا آهن

ان كري قومي تحريكن جي اڳواڻي بابت فيصلو ان

ملك جي مخصوص سماجي حالتن کي نظر ۾ رکي ئي كرڻو

.هلي رهي آهي پوندو آهي، جتي قومي آزادي جي تحريك

هاڻ اسان قومي آزادي جي انقالب جي محرڪ قوتن

كردار ۽ حصي پتي تي مختصر طرح جي تحريك ۾ جدا جدا

. روشني وجهي رهيا آهيون

مزدور .1

ابت كيويا جي قومي آزادي جي تحريكن اهو ثدن

آهي ته مزدور طبقو، ٻين طبقن جي ڀيٹ ۾ قومي آزادي جي

ا كري رهيو آهي ۽ اهو ئي جنگ ۾ نهايت اثرائتو كردار اد

. انقالب جي هك بنيادي محرڪ قوت ثابت ٿيو آهيطبقو

تيزي سان بيٺكي ملكن ۾ مزدورن جو تعداد جيئن پو تيئن

وڌي رهيو آهي ۽ هو پنهنجي غير پرولتاري حصن يعني

اتحاد كري، پاڻ کي هارين ۽ هيٺين وچولي طبقي سان

هارين سان اتحاد مزدورن جو . وڌيك مضبوط بنائي رهيا آهن

۽ انهن سان اتحاد کان ڏاڍو اثرائتو ثابت ٿيندو آهيانقالب ال

.سوا مزدور طبقو سوالئي سان انقالب آڻي نه ٿو سگهي

هاري ۽ مزدور جو رشتو ان كري فطري ۽ اڻٹٹ هوندو آهي

جو هو هم قوم هوندا آهن ۽ مزدور، هاري جي گهر مان ئي

. جنم وٺندو آهي

كن ۾ مزدور طبقو مقداري توڙي جن بيٺكي مل

معياري لحاظ سان انقالب آڻڻ ال فيصلي كن حيثيت جو

ت پارٹي مالك هوندو آهي ۽ وٹس پنهنجي منظم پورهي

اتي هو وسيع تر عوام، هارين ۽ هيٺين وچولي . آهي هوندي

طبقي سان گڎ، انهن جي قيادت كري قومي آزادي جي

پر . جهندو آهيو ب کي سوشلسٹ انقالب ۾ تبديل كريانقال

جن بيٺكي ملكن ۾ مزدور طبقو اڃا ججهي تعداد ۾ موجود

تنظيمي قوت ۽ سياسي شعور جي اعلى سطح نه هوندو آهي ۽

اتي هو خود فيصلي كن حيثيت جو . تي نه پهتل هوندو آهي

پر اتي هو هارين، هيٺين وچولي طبقي ۽ . مالك نه هوندو آهي

آزادي واڻي ۾ قومي دانشورن سان گڎ انقالبي قوتن جي اڳ

جي جدوجهد ۾ حصو وٺندو آهي ۽ عوامي جمهوري انقالب

.ال راهه هموار كندو آهي

مزدور طبقي ال قومي آزادي جي انقالب کي تكميل

تي پهچائڻ، ان ال به اهم هوندو آهي ته جيئن هو بيٺكي

ڇو جو . جدوجهد ال راهه هموار كري سگهيملك ۾ طبقاتي

ام هك ركاوٽ بڻيل هوندو راهه ۾ بيٺكي نظجي سوشلزم

ڌارئي قوم جي ظلم ۽ جبر كري بيٺكي ملك اندر . آهي

اندروني طبقاتي تضاد ماٺو ٿي ويندو آهي ۽ سڄي قوم جو

ڌيان اندروني مسئلن تان هٹي ڌارئي ڦورو ڏانهن ٿي ويندو

ال کي قومي سرمائيدار طبقاتي تضادن جنهن صورتح. آهي

ي ال وڌ کان وڌ فائدا حاصل كرڻ ال کي ختم كرڻ ۽ پنهنج

ڎهن مزدور طبقو قومي ٻيو ته جيك. استعمال كندو آهي

سوال کان پاڻ کي پاسيرو كري ان کي مكمل نموني

ته سرمائيدار نه سرمائيدار جي رحم كرم تي ڇڎي ڏيندو

صرف ان کي مكمل نموني حل نه كندو پر هو ان مان فائدو

فادن ال ڍال بنائيندو آهي ۽ هو وٺي، ان کي پنهنجي طبقاتي م

پنهنجن طبقاتي مفادن جي حاصالت ال جذباتي قومي نعرن

ا اٹكائيندو كري، سوشلزم جي راهه ۾ روڙکي استعمال

آهي ۽ مزدور طبقي جي طبقاتي جدوجهد کي پوئتي ڌكي

مسلئن کي ختم كرڻ ال هو ڄاڻي واڻي طبقاتي . ڇڎيندو آهي

قومي تضادن کي تيز كندو ۽ انهن کي منجهائڻ جي كوشش

رهيت طبقي کي سوشلزم جي راهه ان كري پو. كندو آهي

هموار كرڻ ال ڌارئي قابض قوم خالف مكمل جدوجهد

اهوئي سندس سوشلزم سان سچائي جو ثبوت . كرڻ گهرجي

. آهي

جيكڎهن كنهن بيٺكي ملك ۾ مزدور طبقو وڏي

تعداد ۾ پيدا ٿي نه سگهيو آهي ۽ هو پوري طرح طبقاتي

شعور حاصل كري نه سگهيو آهي ۽ نه ئي وٹس منظم

سياسي تنظيم آهي، ته ان وقت هن کي پنهنجي ملك اندر

قومي سرمائيدار طرفان اڳ ئي هالئي ويندڙ قومي تحريك ۾

قومي سرمائيدار جو هٿ ونڈائڻ گهرجي، ته جيئن بيٺـكي

ال ر ختم كري، مزدور طبقي جي واڌ ويجهه ظلم ۽ جب

جيكو ڌارئي سرمائيدار . يسازگار ماحول پيدا كري سگهج

جي بيٺكي استحصال سبب ركجي ويو آهي ۽ مزدور طبقي

جي باشعور ٿيڻ ۽ تنظيم قائم كرڻ جي مقصدن ۾ ركاوٽ

ان وقت مزدور طبقي کي پنهنجي طبقاتي طاقت . بڻيل آهي

ال پنهنجي سياسي پارٹي منظم آڻڻحاصل كرڻ ۽ انقالب

پر هن . گهرجي ي وقت تائين ترسڻ ۽ انتطار كرڻ نهكرڻ ج

. کي ان جدوجهد ۾ شامل ٿي وڃڻ گهرجي

اهڑين حالتن ۾ مزدور طبقي کي قومي سرمائيدار

. گهرجي ن نقطن تي مشروط طور تي تعاون كرڻسان ك

کي دار قومي تحريك جو اكيلو وارث ٿي، ان يجيئن سرمائ

ان . پنهنجي طبقاتي مقصدن ال استعمال كري نه سگهي

صورت ۾ مزدورن کي جدوجهد هلندي پنهنجي طاقت گڎ

جي، سياسي تجربو حاصل كرڻ گهرجي ۽ عوام كرڻ گهر

جي غير پرولتاري حصن سان اتحاد کي وڌيك گهرو بنائڻ

جيئن تحريك جي كنهن به موڙ تي، قومي آزادي . گهرجي

سرمائيدار کان کسي پنهنجي قبضي ۾ جي تحريك کي قومي

جدوجهد هلندي مزدورن کي قومي . آڻڻ ۾ ڏکيائي نه ٿئي

سرمائيدار جي هر چال تي كڑي نظر رکڻ گهرجي ۽ ان جي

ام ۽ مايت صرف قومي آزادي جي انقالب، جمهوري نظح

جاگيرادري باقيات جي خاتمي جهڑن مقصدن تائين كرڻ

رولتاري انقالب آڻڻ ال ال، پجيكي مقصد مزدورن . گهرجي

.التون بهتر بنائي سگهن ٿاح

هاري .2

وڏي اكثريت نوآبادياتي جاگيردار ملكن ۾ هاري

وارو طبقو هجڻ كري، قومي آزادي جي انقالب جي خاص

نوآبادياتي جاگيردار ملكن ۾ . محرڪ قوت بنجي پيو آهي

مزدورن جي ڀيٹ ۾ هارين جو وڏو تعداد موجود هوندو آهي،

ان كري هو مزدورن جا قابل اعتماد دوست آهن ۽ انهن

انقالب ال ملكن ۾ هاري جي ساٿ ۽ سهكار کان سوا

: هان ال كامريڈ لينن چيو آهي ت. سوچڻ ئي سپني سمان آهي

اص طور تي اهم آهي ته پٺتي اها ڳالهه ذهن نشين كرڻ خ”

. پيل ملكن ۾ هاري تحريك سان خاص تعاون ضروري آهي

جاگيرداري ۽ ان جي منصوبن خالف هاري تحريك کي

انانتهائي اهم انقالبي كردار ڏيڻ ۽ صنعتي پورهيتن کي

“.سان ويجهي ٻڌي كرڻ تمام ضروري آهي

نوآبادياتي ملكن ۾ بيٺكي استحصال كري مزدور

ڇو جو نوآبادياتي ملك ۽ . طبقو پيدا ٿي نه سگهيو آهي

قومون گهڻو كري سماجي ترقي جي تمام هيٺين ڏاكن تي

بيٺل آهن، ۽ اهي ترقي كري مكمل سرمائيداري ۾ داخل ٿي

ڌارين قابض سرمائيدارن، انهن وٽ . نه سگهيون آهن

جيئن جو تيئن سخت نموني سان نه جاگيرداري باقيات کي

صرف قائم رکيو آهي پر انهي کي انتهائي بي رحم پڻ

جنهن جو سنئون سڌو اثر ملكي هاري تي . بڻائي ڇڎيو آهي

هاري ٻين طبقن جي ڀيٹ ۾ وڌيك ڏتڑجي ۽ . پيو آهي

اهرين سرمائيدارن، ۽ هو ٻمفلوڪ الحال بنجي ويو آهي،

اندروني جاگيردارن ۽ قبائلي سردارن جي گڎيل استحصال جو

جنهن جي كري هاري طبقو نهايت انقالبي بنجي . شكار آهي

پيو آهي ۽ هن کي قومي آزادي جي انقالب ۾ وڌيك

اهڑن ملكن ۾ هاري ٻاهرين ڦورن، مقامي . دلچسپي آهي

رهيو ه وڙهي جاگيردارن ۽ قبائلي نظام جي خاتمي ال ويڑه

آهي ۽ کيس زرعي سڌارن، زمين جي حاصالت ۽ پنهنجي

. دلچسپي رهي ٿيمحنت جو ڦل پاڻ حاصل كرڻ سان انتهائي

قومي تحريك ۾ ”: ان كري ئي كامريڈ اسٹالن چيو آهي ته

هارين جي شموليت مٿن ٿيندڙ ظلم، ڏاڍ ۽ دٻا سان واسطو

ي آهي جيكڎهن انهن تي ڏاڍ ۽ ظلم زمين جي كر. رکي ٿي

“.ته هو هكدم قومي تحريك جو ساٿ ڏيندا آهن

لكن ۾ آبادياتي جاگيردار منوحاصل مطلب ته

يرادري ظلم ۽ ڏاڍ جو سنئون سڌو اثر ملك سامراجي ۽ جاگ

ان كري اهڑن . جي وڏي طبقي هاري تي پئجي رهيو آهي

هاري جو مسئلو بنجي پيو ۾ملكن ۾ قومي تحريك اصل

ف قوت اللف ۽ جاگيردار مخا۽ اتي هاري سامراج مخ آهي

ان كري قومي آزادي جي انقالب ال ضروري . بنجي پيو آهي

ٿيو پوي ته اتي هارين کي منظم ۽ متحرڪ كيو وڃي ۽ کين

مزدورن ۽ ٻئي ڏتڑيل عوام سان مضبوط اتحاد ۾ سلهاڙيو

. وڃي

بورجوازي .3

بيٺكي ملكن ۾ اتان جي بورجوازي طبقي ۾ پڻ ٻه

ڑا اهي بورجوازي هوندا آهن، جن جا هك. طبقا هوندا آهن

ام سان الڳاپيل لمي سامراج ۽ ان جي نوآبادياتي نظمفاد عا

هوندا آهن ۽ اهي اتان جي رجعت پسند جاگيردارن سان عوام

دشمن كئمپ ۾ شامل هوندا آهن ۽ قومي انقالب جا سخت

۽ اصل ۾ اهي سامراج نواز بورجوازي . ندا آهندشمن هو

انهن جا اتحادي جاگيرادر ئي قومي غالمي جو سبب بڻبا آهن

۽ پنهنجي قوم جي سياسي، اقتصادي ۽ ثقافتي ترقي ۾

هنن کي هميشه عوام جي سجاڳي . ركاوٽ بڻيل هوندا آهن

عوام جي سجاڳي جي كري سندن . هوندو آهيکان خوف

ملكيت جي تباهه ٿيڻ ۽ طبقاتي مفادن کي ڇيهو رسڻ جو

ان كري هو قومي آزادي جي انقالب ۾ . دو آهيانديشو هون

تنهن كري اهي بورجوازي ۽ سندن . پنهنجو موت ڏسندا آهن

اتحادي جاگيردار كنهن به صورت ۾ انقالب جي محرڪ قوت

. نه هوندا آهن

انهن کي ڇڎي بورجوزاين جو اهو حصو جنهن جا مفاد

جي امڳيل نه هوندا آهن ۽ نوآبادياتي نظعالمي سامراج سان وا

كري سندن معاشي ترقي ركيل ۽ سياسي نظام ۾ ڀائيواري

ي جي تحريك جا حمايتي نه هوندي آهي، سي ئي قومي آزاد

هوندا آهن ۽ اهڑن بورجوازين کي قومي بورجوازي سڎبو

ان كري انقالبي قوتن کي قومي بورجوازي کي . آهي

جاگيردار کان جدا سامراج نواز بورجوازي ۽ رجعت پسند

ڌار پاليسي مرتب هرجي ۽ قومي بورجوازي الكري ڏسڻ گ

جو قومي بورجوا سامراج دشمن ۽ جاگيردار ڇو. كرڻ گهرجي

۽ نقالبي قوتن جو ساٿاري هوندو آهيدشمن جدوجهد تائين ا

هو پنهنجو اهو كردار ادا كري رهيو هجي، جيستائين

۽ قومي بورجوازي. حاد كري سگهجي ٿوتيستائين ساڻس ات

تضاد موجود هجن، انهن کي پنهنجي فائدي ۾ جيكي دشمن

.ال استعمال كري سگهجي ٿو

قومي بورجوازي، قومي آزادي هاڻ سوال ٿو اٿي ته

جي تحريك ۾ حصو ڇو وٺندو آهي؟ ان جا سبب كهڑا آهن؟

ائي، بيٺكي ملكن ۾ جڎهن ڌارين سامراجين سرمايو سيڑ

به جنم اتي سرمائيداري جو بنياد وڌو ته اتي قومي سرمائيدار

جنهن منجهه پيدا ٿيڻ شرط پنهنجي قومي منڈي تي . ورتو

جنهن تي هن کان اڳ ڌاريو . قبضي كرڻ جي خواهش پيدا ٿي

ان كري قومي سرمائيدار جي من ۾ . سرمائيدار قابض هيو

حاكم قوم جي بدران پاڻ پنهنجين منڈين تي قبضو كرڻ ۽

و جيئن ه. اتي پنهنجو مال وكرو كرڻ جي خواهش پيدا ٿي

سنئون سڌو پاڻ پنهنجي قوم جو استحصال كري سگهي،

ساڻس ان ڦرلٹ ۾ كو ٻيو ڀاڱي ڀائيوار نه ٿئي، ٻيو ته سندس

واڌ ويجهه ۾ عالمي سرمائيدار قوتون بيٺكيت جي صورت

رنڈڪ بڻيل هيون ۽ کيس طاقتور ۽ رياستي طاقت جو ۾

انهي صورتحال قومي سرمائيدار کي . مالك ٿيڻ نه پيون ڏين

۽ نٻل كري وڌو هو، هن وٽ اهڑي كابه طاقت نه رهي هيڻو

هئي جو هو ڌارئي سرمائيدار سان مقابلو كري ۽ اندروني

ان كري هن . طور تي به پنهنجو قبضو برقرار رکي سگهي

قومي تحريك جو پاسو ورتو، ۽ شروعات ۾ ئي هن طبقي

سڄي . كيوپنهنجي مفادن ال ڌارئي ڦورو خالف آواز بلند

تلف طبقن کي ان گڎيل مسئلي تي متحد كرڻ قوم جي مخ

ان كري ايشيا، آفريكا ۽ الطيني آمريكا جي . شروع كيو

پوئتي پيل ملكن ۾ پهريان پهريان قومي آزادي جي

.تحريكن جي شروعات ۽ اڳواڻي قومي سرمائيدار ئي كئي

هاڻ ڏسڻ گهرجي ته ماركسي ۽ لينني نظرئي تحت

ين انقالبي قوتن کي ٻومي بورجوازي ال پرولتياريه ۽ ق

ان ال كامريڈ لينن چيو . كهڑي الئين اختيار كرڻ گهرجي

سرمائيداري، جا سڀاويك طور تي قومي تحريك ”: آهي ته

اڳواڻ ٿي اڀري ٿي، جي شروعاتي دور ۾ ان جي يكي سر

چوي ٿي ته سڀني قومي اتساهن ۽ امنگن جي تائيد هك عملي

اڻس غير مشروط شي آهي، تنهن كري قومي سوال تي س

پورهيت ) ٻين سوالن جيان(پر ان سوال تي . تعاون كيو وڃي

جي پاليسي، سرمائيداري جي قومي مقصد جي كن مقرر

حدن تائين تائيد كري ٿي، اها كڎهن به سرمائيداري جي

پورهيت .قومي پاليسي سان پوري ريت ٺهكي نه ٿي اچي

ن ۽ قومي ۽ اما رڳو قومي امن طبقو سرمائيداري جي تائيد

ام جي حاصل كرڻ ال كري ٿو ته جيئن آزادي ۽ جمهوري نظ

ان ۾ برابري وارا حق حاصل كري سگهجن ۽ طبقاتي

ان كري اها ڳالهه . جدوجهد ال بهتر حالتون پيدا ٿي سگهن

سرمائيداري جي پنهنجي حكمت عملي جي بلكل خالف ٿي

قومي سوال تي كا پنهنجي پاليسي وڃي ٿي ته پورهيت

سان قومي سوال تي بهرحال پورهيت سرمائيدار. وڌائينتي اڳ

سدائين قومي معاملن ۾ سرمائيدار. كن ٿا مشروط سهكار

تن يا مخصوص فائدن ال پنهنجي قوم يا طبقي ال رعاي

آهي ۽ اها ان جي عملي تركيب يا حكمت كوشش كندو

پورهيت سڀني خاص رعايتن يا ٻيائي وارن . سڎبي آهي عملي

ومي آزادي جي جدوجهد جي ق. خالف هوندو آهيجي برترين

سلسلي ۾ اهڑي كنهن به قسم برترين جي چكر ۾ اچڻ

“.موقعي پرستي جي برابر آهي

اسان مٿي قومي سرمائيدار سان پورهيتن جي پاليسي

جنهن ۾ واضح. متعلق كامريڈ لينن جو طويل حوالو ڏنو آهي

كن مخصوص حالتن ۾، طور تي كامريڈ لينن چيو آهي ته،

كن مخصوص ملكن ۾ جتي انقالبي قوتون طاقتور نه آهن

۽ قومي بورجوا قومي تحريك هالئي رهيو آهي ته ان وقت

انقالبي قوتن جو فرض آهي ته هو ان تحريك جي نه صرف

جيئن ٻئي هنڌ . ۾ وڌي چڑهي حصو وٺن انحمايت كن، پر

:ان بابت كامريڈ لينن چيو آهي ته

استن ۽ قومن جي حالت ۾ جتي ري ي پيلوڌيك پٺت”

اها . ري يا زمينداري ۽ سرداري ناتا فوقيت رکن ٿاادجاگير

ضروري آهي ته اهڑن ملكن ۾ ڳالهه خاص ڌيان ۾ رکڻ

ال سرمائيدارن طرفان هاليل كميونسٹ پارٹين کي آزادي

تحريكن جي مدد كرڻ گهرجي ۽ ان ڏس ۾ گهڻي عملي مدد

ان ملك يا قوم جي پورهيت ور ڏيڻ جو فرض ابتدائي ط

طبقي تي آهي، جنهن تي ئي جدوجهد كندڙ ملك يا قوم

پر ان خاص حالتن ۾ “ .تنظيمي توڙي اقتصادي طرح ڀاڙي ٿي

به كامريڈ لينن پورهيت طبقي کي هوشيار كندي چيو آهي

ته جيكڎهن ملكي حالتن تحت كنهن موڙ تي قومي بورجوا

ن کي كن مقرر جي حمايت كرڻي پوي ته ان وقت پورهيت

ڇو جو بورجوازي جو قومي تحريك . ڻ گهرجيتائين رهحدن

۾ شامل ٿيڻ وارو ترقي پسند كردار عارضي نوعيت جو

قومي بورجوازي، ڌارئي سرمائيدار ۽ مقامي . هوندو آهي

كرڻ جاگيردار جي آخري وقت تائين ثابت قدمي سان مخالفت

لبا كرڻ ڑا قدم کڻڻ ۽ مطاهو صرف اه. کان كترائيندو آهي

ال تيار هوندو آهي، جنهن سان سندس موڙي جي واڌ ۾

۽ جڎهن هو . ركاوٽ نه پوي ۽ سندس مفاد سالمت رهن

طاقتور ٿي سندس اڳواڻي واري ڏسندو آهي ته انقالبي قوتون

كردار کي نقصان پهچائي رهيون آهن ۽ قومي آزادي جي

و پوند ائيداري سماجي نظام به ڊهي اچي پٹانقالب سان سرم

۽ سندس نجي موڙي ناس ٿي ويندي ته هو وري وڃي

سامراجين جو پڇ لٹكائو ٿيندو آهي ۽ انهن جي ڇٹي هيٺان

جيئن . ويهي انقالبي قوتن کان بچا جا وجهه تاڙيندو آهي

ان كري . ٿي نه وڃنسندس طبقاتي مفاد هميشه ال ختم

ازي جي عدم استقامت، ناپختگي پورهيتن کي قومي بورجو

اج ۽ جاگيرادري سان سمجهوتو كرڻ واري رجحان رما۽ س

کي نظر ۾ رکندي پنهنجي پاليسي مرتب كرڻ گهرجي، ۽

. هميشه بورجوازي جي ٻٹي كردار تي نظر رکڻ گهرجي

حالتن جي تقاضا تحت سرمائيدار سان گڎ جدوجهد كندي به

پنهنجي پارٹي کي منظم كرڻ گهرجي ۽ كنهن به قيمت تي

.ريك جي اڳواڻي کان علحده كجيقومي بورجوا کي تح

وچولو طبقو .4

ايشيا، آفريكا ۽ الطيني آمريكا جي كافي ملكن ۾

رائتو كردار ادا وچون طبقو، قومي آزادي جي تحريك ۾ اث

ن طبقي ۾ ننڍا بورجوازي، ننڍا يچو. كري رهيو آهي

دستكار، ننڍا دوكاندار، گهٹ زمين جا مالك آبادگار واپاري،

جيكي نه ته صفا . ۽ مالزم طبقي جا ماڻهو شامل هوندا آهن

هنن طبقن . غريب هوندا آهن ۽ نه وري ايڎا امير هوندا آهن

كيدار هوندي جي حيثيت متضاد ۽ سندس پاليسي لچجي سما

هو هميشه مٿيئن بورجوا طبقي طرف وڃڻ ۽ انهن . آهي

حيثيت جا مالك بنجڻ ال پيا هٿوراڙيون هڻندا آهن، پر جهڑي

جڎهن هو مٿي وڃي نه سگهندا ته هيٺين طبقي سان ملي مٿين

بيٺكي ملكن ۾ وچولو طبقو . خالف جدوجهد كندا آهن

ٻڌل هوندو آهي ۽ گهڻو كري عوام جي وڏي اكثريت تي

هو سماج جي . پنهنجن مفادن ال هك رخ وٺي نه سگهندو آهي

هيٺين طبقن وانگر ڌارين سامراجين، مقامي جاگيردارن ٻين

۽ سامراج نواز بورجوازي جي ظلم ۽ ستم جو شكار هوندو

ك ۾ ترقي پسند كردار ادا ن كري هي قومي تحريا. آهي

جي پوندو كندو آهي ۽ پورهيتن جي قابل اعتماد اتحادي بن

اهو طبقو خود كا حيثيت نه هوندو آهي، پر صرف . آهي

قي جي اڳواڻي ۾ ئي ظلم ۽ ستم کان نجات پورهيت طب

.حاصل كري سگهي ٿو

قومي جمهوري دانشور .5

يل بيٺكي ملكن ۾ قومي آزادي جي پوئتي پ

انقالب ۾ اهم ۽ كن وقتن تي رهنمائي جو كردار قومي

جن ملكن ۾ مزدور طبقو نه . جمهوري دانشور ادا كندو آهي

هوندو آهي مي طرح كمزورهوندو آهي يا هو سياسي ۽ تنظي

۽ ٻيو ته، انهن ملكن ۾ قومي بورجوا طبقو يا ته بااثر نه

هوندو آهي يا ته وري ڌارين سامراجين جو پڇ لٹكائو هوندو

مي اتي قومي آزادي جي تحريك جي اڳواڻي قو. آهي

جمهوري دانشور طبقو كندو آهي ۽ هو مزدورن، هارين ۽

.يوچولي طبقي سان گڎ جمهوري انقالب برپا كندو آه

قومي جمهوري دانشور طبقو ان قوم جو نهايت

طبقوان کان سوا اهو . متحرڪ ۽ باعمل طبقو هوندو آهي

پڑهيل ڳڑهيل هجڻ كري دنيا جي انقالبن ۽ جديد سياسي

گي ۾ هن دٻيو ته سماجي زن. واٹن کان واقف هوندو آهي

طبقي جو ڌارين آبادكارن سان سنئون سڌو واسطو پوندو

يس مايوسين ۽ محرومين کان سوا كجهه به پلئه کجتان . آهي

ان كري هي طبقو وڌيك انقالبي رول ادا . نه پوندو آهي

.كندي، قومي انقالب جي تكميل چاهيندو آهي

قومي جمهوري دانشور طبقي ۾ ان قوم جا پڑهيل

اهو طبقو مقامي . ڳڑهيل باشعور فرد شامل هوندا آهن

دن، شاگردن، وكيلن، دانشورن، اديبن، ليكچرارن، استا

ڊاكٹرن، انجنيئرن ۽ هيٺين سركاري مالزمن تي ٻڌل هوندو

جيكي قومي آزادي جي جنگ ۾ وڌي چڑهي حصو . آهي

وٺندا آهن ۽ هو مڑني انقالبي قوتن کي گڎي، انقالبي پارٹي

قي جي اڳواڻي هن طب. جو بنياد وجهي جدوجهد هالئيندا آهن

ن ۾ سوشلسٹ رخ پڻ زادي جو انقالب كن حالت۾ قومي آ

پر ان صورت ۾ انقالب کي نهايت . اختيار كري وجهندو آهي

ڏکين مرحلن، وڏي عرصي ۽ ورن وكڑن منجهان پار لنگهڻو

. پوندو آهي

قومي تحريكن جو انقالبي كردار

اڄ جي دور ۾ عالمي اشتراكي انقالب جون ٹي

قوتون محرڪ قوتون موجود آهن ۽ دنيا ليول تي اهي ٹيئي

گڎجي سامراج ۽ ان جي بيٺكي سرشتي کي شكست فاش

كرڻ ۽ سوشلزم جي فتح ۽ كامراني ال جدوجهد كري رهيو

آهن ۽ عالمي انقالبي عمل کي تيز کان تيز كري رهيون

:اهي ٹي محرڪ قوتون هي آهن. آهن

سوشلسٹ سرشتي هيٺ، سوشلزم ۽ )1(

.كميونزم جي تعمير كندڙ قومون

.مزدور تحريكونسرمائيدار ملكن جون )2(

.قومي آزادي جون تحريكون )3(

اسان هتي صرف قومي آزادي جي تحريكن جي

انقالبي كردار تي نظر ڌرينداسين ته اڄ كيئن نه ايشيا،

آفريكا ۽ الطيني آمريكا جون قومي آزادي جون تحريكون

پنهنجو تاريخي انقالبي كردار ادا كندي، سوشلزم جي

وريخت ال ميدان عمل ۾ فتحمندي ۽ سامراج جي شكست

.مصروف آهن

جيكڎهن اسان مظلوم ۽ محكوم قومن جي آزادي

جي تحريكن جي كردار تي نظر وجهنداسين ته اسان کي

معلوم ٿيندو ته قومي آزادي جون تحريكون وڏو ترقي پسند

هو سامراجي نوآبادياتي نظام ۽ . كردار ادا كري رهيون آهن

جي باقيات خالف سخت جدوجهد رجعت پسند جاگيرداري ۽ ان

هو ان جدوجهد ۾ عوام جي وسيع تر حلقن . كري رهيون آهن

اڃا . کي پاڻ سان مالئي جمهوري كردار ادا كري رهيون آهن

به اڳتي وڌي اهي تحريكون سوشلسٹ انقالب ال نه صرف

راهه هموار كري رهيون آهيون پر كن خاص حالتن ۾

.هيون آهنسوشلسٹ انقالب جو سبب پڻ بنجي ر

كامريڈ لينن قومي تحريكن جي انقالبي كردار

قومي تحريكن جي انقالبي يا غير ”: بابت چيو آهي ته

انقالبي ثابت كرڻ ال اسان کي گهرجي ته اسان صرف ان جي

ظاهري ڏيک ويک ۽ ڍانچي کي نه ڏسون، پر ان کي ان نظر

سان ڏسون ته سامراجي حكومتن خالف سڄي دنيا ۾ جيكي

لي رهي آهي، ان ۾ انهن تحريكن سان مدد ملي ٿي يا جنگ ه

جيكڎهن كنهن قومي تحريك سان سامراج خالف .... نه

عالمي تحريك کي مدد ملي ٿي ته اها يقينن انقالبي تحريك

. آهي ۽ جيكڎهن نقصان پهچائي ٿي ته غير انقالبي آهي

توڻي جو ان تحريك جي اڳواڻي سوشلسٹن ۽ جمهوريت

ي يا سرمائيدارن ۽ شهنشاهن جي هٿ پسندن جي هٿ ۾ هج

بيٺكي ملكن ۾ قومي آزادي جون تحريكون پنهنجو “ .۾

انقالبي كردار ادا كندي، سامراجي نوآبادياتي نظام کي تباهه

سامراجي ملكن جي حكمران . ۽ برباد كري رهيون آهن

ان سان گڎ قومي . پوزيشن کي كمزور كري رهيون آهن

کي وڌيك مضبوط ۽ تحريكون سوشلسٹ ملكن جي بالڪ

طاقتور بنائي سندن فيصله كن حيثيت کي وڌيك مستحكم

ان سان گڎ اهي تحريكون عالمي امن قائم . كري رهيون آهن

هو ٹين عالمي . كرڻ ال وڏو كردار ادا كري رهيون آهن

جنگ جي خطرن کي روكڻ ال سوشلسٹ دنيا سان اتحاد

رهيون كري جنگجو سامراجي ملكن مٿان دٻا کي وڌائي

آهن ۽ سامراجي ۽ سوشلسٹ ملكن جي وچ ۾ طاقت جي

. توازن کي تبديل كري رهيون آهن

قومي آزادي جون تحريكون جيئن پو تيئن سامراجي

کيس وڌيك پريشانين ۽ . نظام کي کوکلو كري رهيون آهن

گهوٹالن منجهه وجهي رهيون آهن، ان کي خام مال جي

فوجي اڏن ۽ ڀاڙيتو ذريعن، تجارتي منڈين، سستي محنت،

سپاهين کان محروم كري رهيون آهن ۽ آزادانه خارجه

پاليسي اختيار كندي سندن اجارادارنه سرمائيداري ۽ اقتصادي

.غلبي کي سخت ڇيهو رسائي رهيون آهن

بيٺكي ملكن ۾ قومي آزادي جون تحريكون

پنهنجو انقالبي رول ادا كندي اتي اهم سماجي مسئلن کي

جيئن قومي . حالتون پيدا كري رهيون آهنحل كرڻ ال

صنعت کي ترقي وٺرائڻ، جاگيردارانه باقيات جو خاتمو كري

زرعي اصالحات كرڻ، سياسي آزادي کي مستحكم كري

جمهوري طريقن سان سماجي زندگي جي تعمير كرڻ، جنهن

۾ قوم جي وسيع آبادي شريك ٿئي ٿي، جهڑن اهم مسئلن

.کي حل كري رهيون آهن

راجي نوآبادياتي نظام سوشلسٹ انقالب کي ٻن سام

طرفن کان ڌڪ رسايو آهي، هك ته بيٺكي نظام هجڻ كري

بيٺكي ملكن مان ٿيندڙ ڦرلٹ كري سرمائيدار ملكن ۾

پورهيت طبقو خوشحال ۽ امير بڻجي پيو آهي، جنهن كري

ان كري سرمائيدار . هو انقالب آڻڻ جي قابل نه رهيو آهي

تيستائين انقالب نه ٿو اچي ملكن ۽ بيٺكي ملكن ۾

اهڑي . سگهي، جيستائين بيٺكي سرشتو ختم نه ٿو ٿئي

طرح قومي آزادي جون تحريكون، بيٺكي ملكن سان

گڎوگڎ حكمران ملكن ۾ پڻ سوشلسٹ انقالب آڻڻ ال راهه

ان كري قومي آزادي جي تحريك . هموار كري رهيون آهن

شلسٹ سماج نه صرف محكوم ملكن جي پرولتاريه کي سو

قائم كرڻ ال ميدان صاف كري ڏئي ٿي، پر خود حكمران

قوم جي پرولتاريه کي پنهنجي بورجوازي خالف جدوجهد

ان . كري انقالب آڻڻ ال پڻ حالتون سازگار بنائي ڏئي ٿي

كري اها وقت جي ضرورت آهي ته سامراجي ملكن ۽ قومن

ه وسيال جون بيٺكن مان پاڙون پٹجن، سندن ڦرلٹ جا بي پناه

بند كجن، جن جي مدد سان سامراجي، پنهنجن هم قوم

مزدورن کي پنهنجو دالل بنائي انقالب جي راهه روكيو ويٺا

.آهن

مٿين ڳالهين مان ثابت ٿيو ته، قومي آزادي جون

تحريكون، عالمي اشتراكي انقالب جو هك اهم مورچو

بنجي پيون آهن ۽ اهي تحريكون اشتراكي انقالب جي

۽ كامراني ال نه صرف حالتون سازگار بنائي كاميابي

رهيون آهن، پر ان انقالب اچڻ جو وڏو سبب پڻ بنجي رهيون

موجوده دور ۾ قومي آزادي جي تحريك، سوشلسٹ . آهن

انقالب جو رڳو اهم حصو نه رهي آهي پر هك خاص عرصي

تائين انقالب جو دارومدار ئي ايشيا، آفريكا ۽ الطيني

ان كري ئي . ي جدوجهد تي ئي ٿي پيو آهيآمريكا جي قوم

سوشلسٹ انقالب ”: كامريڈ لينن ان ڳالهه تي زور ڏنو آهي ته

رڳو ان دور ۾ ۽ انهن حالتن هيٺ اچي سگهي ٿو، جڎهن

ترقي كيل ملكن ۾ گهرو لڑائي ۽ پٺتي پيل نيم غالم ۽

“.پيڑهيل قومن جي آزادي جي جدوجهد گڎجي هك ٿي وڃن

رپ جي انقالبن جي تجربي کان ماركس ۽ اينگلس يو

پو اهو نتيجو كڍيو ته يورپ جي انقالب کي مکيه هٿي

ايشيا ۽ آفريكا جي غالم ۽ اڌ غالم قومن جي آزادي جي

جدوجهد مان ملندي ۽ اهي قومي جدوجهدون ئي يورپي

بورجوازين جون پاڙون كمزور كري، اتان جي پورهيتن کي

ان كري ئي . ڏينديون انقالب آڻڻ ال حالتون سازگار كري

سرمائيداري جي اڳين دور ۾ ”: كامريڈ اسٹالن چيو آهي ته

قومي جدوجهد جمهوري جدوجهد جو هك اهم حصو هئي، پر

هاڻ اها خود سوشلسٹ جدوجهد جو اهم حصو بنجي پئي

ان كري اڄ جي دور ۾ قومي تحريكون سوشلسٹ “ .آهي

ان سوا انقالب جو اهم مورچو آهن ۽ انهن کي زور وٺائڻ ک

.سوشلسٹ انقالب جي تكميل ٿي نه ٿي سگهي

قومي سوال ۽ ماركسزم

سامراجي ۽ سرمائيداري ملكن جي بورجوا دانشورن

طرفان ماركسزم خالف الڳيتا حمال ۽ هالئون ٿينديون رهن

ٿيون ۽ هو عوام منجهه ماركسزم خالف عجيب كوڙ ۽

جيئن عوام منجهه ماركسزم خالف . بدوڙ ڦهالئي رهيا آهن

نفرت پيدا ٿئي ۽ هو مونجهارن جو شكار ٿي ماركسزم جي

ان ئي منظم رٿا ۽ . کان اڻ ڄاڻ رهي اصلي ۽ سچي روپ

پاليسي هيٺ بورجوا دانشور قومي سوال ۽ ماركسزم کي

هك ٻئي سان ويڑهائڻ ۽ ٻنهي جدوجهدن کي هك ٻئي جي

. خالف يعني اينٹي جدوجهدون كري پيش كري رهيا آهن

قومي سوال کي ماركسزم خالف ويڑهائڻ واري پاليسي،

ليسي آهي، پر پختي بورجوا دانشورن جي نه صرف سياسي پا

. نظرياتي حكمت عملي پڻ آهي

جيئن ته موجوده دور ۾ قومي آزادي جون تحريكون

سوشلسٹ انقالب جو اهم مورچو آهن، ان كري بورجوازي

قومي آزادي جي تحريكن کي عالمي سوشلسٹ تحريك کان

ڇني ڌار كرڻ ۽ ٻنهي تحريكن کي هك ٻئي سان ويڑهائڻ

جيئن . ظم نموني كم كري رهيا آهنال وڏي پيماني تي من

محكوم ملكن جو عوام منفي ردعمل ۾ اچي ماركسزم

خالف ٿي وڃي ۽ مظلوم قومون، عالمي انقالبي ڌارا کان

اهڑي طرح مظلوم قومون . كٹجي بي يارو مددگار ٿي وڃن

.آزادي بعد وري به اچي سرمائيدارن جي پنجوڙن ۾ جكڑجن

الف آهي ۽ نه جڎهن ته قومي سوال، نه ماركسزم خ

اهي سڀ . وري ماركسزم ۾ قومي سوال ال گنجائش نه آهي

ماركسزم، قومي آزادي جي تحريكن . سامراجي چالون آهن

ان وٽ قومي سوال کي حل كرڻ ال نه . جي سچي دوست آهي

صرف جامع پروگرام موجود آهي، پر خود قومي سوال

ماركسزم قومي سوال . ماركسزم جو هك اهم حصو آهي

حل ال جيكو جامع ۽ ٺوس نظريو ڏنو آهي، ان تحت جي

كيترن ئي سوشلسٹ ملكن ۾ ان مسئلي کي بهتر نموني

حل كيو ويو آهي ۽ گهڻ قومي يا وفاقي سوشلسٹ ملكن ۾

مختلف ننڍيون وڏيون قومون ۽ قوميتون گڎجي هك ٻئي

سان ڀائپي ۽ برادري وڌائي امن ۽ سكون سان پنهنجي

ب، ثقافت ۽ ٻولي کي آزادانه نموني عالئقن ۾ پنهنجي تهذي

-سوشلسٹ ملكن ۾ ماركسي. ترقي وٺرائي رهيون آهن

لينني قومي پروگرام تي عمل كندي اڄ كيتريون ئي

قومون خوشحالي ۽ آسودگي جا ڏاكا جلدي جلدي طئه كري

رهيون آهن ۽ سندن وچ ۾ پراڻيون دشمنيون ۽ رنجشون،

ركسزم هميشه ال يعني ما. محبتن ۾ تبديل ٿي ويون آهن

قومي مسئلي کي حل كرڻ ۽ قومي نفرتن ۽ عداوتن کي

كميونزم جي . ختم كرڻ ال جامع پروگرام ڏيندڙ نظريو آهي

بانين ۽ رهبرن كارل ماركس، اينگلس، لينن ۽ اسٹالن

هميشه دنيا جي قومي آزادي جي تحريكن جي حمايت كئي ۽

جو اهم قومي مسئلي کي وڏي اهميت ڏيندي، ان کي وقت

سوال كوٺيو ۽ ان وقت جي اهم سوال جو سائنسي حل به

.ٻڌايو

كامريڈ لينن، ماركسي اصولن موجب هيٺيون قومي

كنهن به قوم ال، كنهن به زبان جي ”: پروگرام تشكيل ڏنو

ال كوبه خصوصي حق نه هجي، قومن جي سياسي حق

خوداختياريت جي سوال جو فيصلو يعني بلكل آزاد ۽

طريقي سان آزاد رياست جي حيثيت سان علحدگي جمهوري

هك اهڑو قانون منظور كيو وڃي، جيكو پوري . جو حق

ملك تي الڳو ٿئي ۽ جنهن جي مطابق هر ان قدم کي ناجائز ۽

منسوخ قرار ڏنو وڃي، جيكو كنهن هك قوم کي امتيازي

رعايتون ڏيندو آهي، جيكو قومن جي برابري کي يا قومي

“.جروح كندو آهياقليت جي حقن کي م

ماركسي نظرئي حق خوداراديت ۾ قومن ۾ اقتصادي

ماركس ۽ . ۽ ثقافتي ننڍ وڏائي جو كوبه وجود نه هوندو آهي

لينن مڑني قسمن جي قومي بدترين کي سخت ننديو آهي ۽

علحدگي چاهيندڙ قوم جو ريفرنڈم جي ذريعي علحدگي جي

ومي اهڑن قومن جي ق. سوال کي نبيرڻ تي زور ڀريو آهي

سوال جي پڻ حمايت كئي آهي، جيكي كن وفاقن اندر

زميني خودمختياري جو . چاهين ٿيون“ زميني خودمختياري”

مطلب آهي ته، كا قوم پنهنجي قومي وطن اندر جيكو

كجهه كمائي ٿي سا كمائي صرف پنهنجو پاڻ تي خرچ

مطلب ته ماركسزم جهڑو جاندار، جٹادار . كرڻ ال آزاد هجي

ن کي قابل قبول قومي سوال جو حل ٻي كنهن ۽ مڑني قوم

.به ڌر وٽ موجود كونه آهي

ظالم ۽ مظلوم قومن جي کاٻي ڌر جا اهي انقالبي

جيكي قومي سوال کان نٹائين ٿا، ان کي بي مهل سڎن ٿا، ان

جي حل كرڻ ۾ كابه دلچسپي نه ٿا وٺن ۽ صرف سوشلزم

ومي جي حصول ال طبقاتي جدوجهد جو راڳ آالپين ٿا ۽ ق

سوال کي سوشلزم جي اچڻ تائين ترسائي رکن ٿا، سي

دراصل كميونزم جا دشمن آهن، ۽ هو كنهن به طرح طبقاتي

ظالم . جدوجهد يا سماجي انقالب سان سچا ۽ مخلص نه آهن

توڙي مظلوم قومن جا انتهاپسند انقالبي، جيكي قومي

مسئلي جي اهميت کان انكار كندي، ان کي رجعت پسندي

۽ ان ال جدوجهد کي ترقي پسندي خالف تصور سمجهن ٿا

كن ٿا، سي كڎهن به كارل ماركس، لينن ۽ اسٹالن جا سچا

هو صرف وات جا انقالبي پر اندر جا . ۽ صحيح پوئلڳ نه آهن

ڇو جو كامريڈ لينن، قومي مسئلي کي . رجعت پسند آهن

جي تحريك ال وڏي اهميت ڏني آهي ۽ پاڻ قومي آزادي

جي جدوجهد کي انقالبي ۽ ترقي پسند سڎيو مزدور طبقي

جاگيردارانه خواب غفلت مان جنتا ” : جيئن پاڻ چيو اٿن ته. آهي

جي بيداري، هر قسم جي قومي جبر ۽ ظلم خالف جنتا جي

جدوجهد، عوام جي خودمختياري ال، قومن جي خودمختياري

ان ال هر ماركسي . جي ال جنتا جي جدوجهد ترقي پسند آهن

و بنيادي فرض آهي ته قومي سوال جي مڑني پهلوئن جي ج

سلسلي ۾ انتهائي ثابت قدم ۽ با اصول جمهوريت جو جهنڈو

هك جمهوري قوت جي ”: يا ٻئي هنڌ چيو اٿن ته“ .بلند كري

حيثيت سان پرولتاري طبقي جو اٹل فرض آهي ته هر قسم

جي جاگيردارانه جبر ۽ ظلم جي مڑني قسمن جي قومي ظلم

دستي جي، كنهن هك قوم يا زبان جي امتيازي حقن ۽ زبر

۽ رعايتن جي بيخ كني كئي وڃي ۽ هي يقيني پرولتاري

طبقاتي جدوجهد جي حق ۾ مفيد آهي، جنهن جي ڌار قومي

جهڑپ سان كند ٿئي ٿي، جنهن کي قومي جهڳڑن سان ڌكو

سامراجيت جي كري قومي ”يا ٻئي هنڌ چوي ٿو ته؛ “ .لڳي ٿو

ڌارو ۽ تيزي، هك سوشل جمهوريت پسند جي ظلم ۽ ڏاڍ ۾ وا

ال اڃا به وڌيك الزمي كري ڇڎي ٿي ته هو نه رڳو قومن جي

آزادي ۽ علحدگي ال ئي جدوجهد کي تيز كري، جنهن کي

. واري جدوجهد جو نالو ڏيندا آهن“ خيالي جنت”بورجوازي

بلك انهي جي ابتڑ انهي ڏس ۾ پڻ اڀرندڙ جهيڑن ۽

ازي جي خالف انقالبي رخ ۽ واڌاري ال ٹكرائن کي بورجو

“.استعمال كري

جيكي ظالم ۽ مظلوم قومن جا انتهاپسند انقالبي

ماركسزم کي قومي سوال کان ڌار كري پيش كن ٿا، سي

دراصل ٹين دنيا جي ملكن ۾ ماركسزم سان دشمني كري

هو اهڑي طرح ننڍين قومن جي عوام ۾ كميونزم . رهيا آهن

جيكڎهن هو سچ پچ ۾ . رهيا آهندشمني جو ٻج ڇٹي

پورهيت دوست آهن ته کين قومي تحريك کي نه صرف

طبقاتي تحريك جو اهم حصو تصور كرڻو پوندو، پر انهن

ٻنهي جدوجهدن کي هك ٻئي سان مالئي کڻڻو پوندو ۽

پنهنجي قول ۽ فعل مان اهو ثابت كرڻو پوندو ته اڄ جي دور

نجات جي راهه ۾ مظلوم قومن ۽ مظلوم طبقن ال واحد

سوشلزم ۽ كميونزم ئي ته آهي ۽ ان رستي ئي مظلوم

قومون صحيح معنى ۾ پنهنجي قومي آزادي حاصل كري

پر جيكي انتهاپسند انقالبي ٹين دنيا جي . سگهن ٿيون

ملكن ۾ قومي تحريكن سان مهاڏو اٹكايو بيٺا آهن، سي

هن ڌارين سامراجين، مقامي جاگيردارن ۽ بورجوازين جا دالل آ

اهڑن كوڙن انقالبين جي كميونزم . ۽ هو انقالب دشمن آهن

جي هادين ۽ رهبرن چڱي نموني مٹي پليت كئي آهي ۽ انهن

کي ظالم ۽ مظلوم قومن جي پورهيت عوام جا بدخواهه

سندن سوشلزم سان غداري کي پڌري پٹ . كوٺيو آهي

اگهاڙو كيو آهي، ۽ اهو ثابت كيو آهي ته اهڑا انقالبي

هو پنهنجي ان . طرح كميونزم سان سچا نه آهنكنهن به

كردار رستي ظالم توڙي مظلوم قومن جي مٿئين طبقي کي

فائدو پهچائي رهيا آهن ۽ سڌي طرح انهن جو كم آسان بنائي

اهڑن موقعي پرست ترقي پسندن ال لينن واضح . رهيا آهن

جيكي ماڻهو محكوم قومن جي قوم ”: لفظن ۾ چيو آهي ته

جي حمايت نه ٿا كن، سي درحقيقت حاكم پرست تحريك

يا جيئن “ .قوم جي بورجوازي جي حمايت كري رهيا آهن

ماركس جي انقالبي تعليم جا پوئلڳ ”: اڳتي چيو اٿن ته

جيكڎهن جمهوريت ۽ پورهيت طبقي سان غداري كرڻ نه ٿا

چاهين ته پو سندن الزمي فرض آهي ته هو قومي سوال جي

اها گهر آهي قومن . حمايت كنان هك خاص گهر جي ضرور

طرفان پنهنجي قسمت جو فيصلو پاڻ كرڻ جي گهر يعني

جيكو ”: يا ٻئي هنڌ چيو اٿن ته“ .سياسي علحدگي جي گهر

شخص قومن ۽ زبانن جي برابري تسليم نه ٿو كري ۽ اهڑو

جهنڈو بلند نه ٿو كري، جيكو شخص سموري قومي ظالم ۽

ڑي، اهو ماركسي ته ڇا پر تشدد يا نابرابري جي خالف نه ٿو ل

“ .سکڻو جمهوريت پسند به نه آهي

ظالم قوم جا كميونسٹ، جيكڎهن پنهنجي وطن ۾

سماجوادي انقالب آڻڻ ۾ سچا آهن ته پو هنن کي ان انقالب

جي راهه ۾ پيل ركاوٹون دور كرڻيون پونديون، جيئن اتي

اهو تڎهن ٿي . انقالب ال سازگار ماحول تيار ٿي سگهي

ي ٿو، جڎهن سندن هم قوم بورجوازي جون بيٺكي سگه

ملكن مان پاڙون اکڑن ۽ سندس ٻاهرين ڦرلٹ جا دروازا بند

جنهن ڦرلٹ كري خود حاكم قوم جو پورهيت طبقو . ٿين

ان كري ظالم قوم جي . ڀاڙي ۽ غير انقالبي ٿي پيو آهي

ترقي پسندن جو فرض آهي ته هو نه صرف مظلوم قوم تي

ر خود پاڻ تي احسان كرڻ ال قومي آزادي احسان كرڻ ال پ

جي تحريك جي حمايت كن، ڇو ته مظلوم قوم سندن ال پڻ

ان كري كامريڈ لينن ظالم قوم . جدوجهد كري رهي آهي

جي پرولتاريه کي قومي سوال تي مستحكم ٿيڻ ۽ ان رستي

پنهنجي نجات ال جدوجهد كرڻ جو سڎ ڏنو آهي ۽ چيو آهي

و فرض آهي ته انهن بيٺكي ۽ انهن قومن جي پرولتاريه ج”: ته

سياسي علحدگي جي آزادي جو مطالبو كري، جن کي

قوم ظلم ۽ محكومي جو شكار “ پنهنجي”پرولتاريه جي

جيستائين پرولتاريه ايئن نه ٿو كري، . بنائي رکيو آهي

. پرولتاري بين االقواميت ٺلهو بي معنى نعرو ئي رهندو

لوم ۽ محكوم قومن جي مزدورن انهي کان سوا ظالم، مظ

جي وچ ۾ نه باهمي اعتماد پيدا ٿي سگهندو ۽ نه ئي طبقاتي

يا اڃا به كارل ماركس “ .هكجهڑائي پيدا ٿي سگهندي

زبردست لفظن ۾ حاكم قوم جي پرولتاريه کي خبردار

جيكا قوم ٻي قوم کي غالم بڻائي ٿي، ”: كندي چيو آهي ته

ان كري ظالم قومن “ .گهيسا پاڻ كڎهن به آزاد ٿي نه ٿي س

جي انقالبين کي پنهنجي نجات ال بنا كنهن ٿوري ۽ احسان

جي مظلوم قومن جي تحريك آزادي جي نه صرف حمايت

كرڻ گهرجي پر خود ان مسئلي تي پنهنجي بورجوازي خالف

اها ئي سندن صحيح ترقي پسندي ۽ . ويڑهه كرڻ گهرجي

ماركسزم جا سچا انقالبيت آهي ۽ پو هو صحيح معنى ۾

ان خيال کي لينن هنن لفظن ۾ . دعويدار مڃجي سگهن ٿا

سوشلسٹن کي گهرجي ته هو نوآبادين جي ” : هٿي ڏني آهي ته

نه رڳو سوا كنهن معاوضي ۽ بنا كنهن شرط شروط جي

ترت آزادي جو مطالبو كن، پر کين گهرجي ته انهن ملكن

ريكن ۾ وڌيك ۾ قومي آزادي جي ال بورجوا جمهوري تح

انقالبي عنصرن جي ڄمي حمايت كن ۽ انهن کي ظلم ۽

محكومي جو کاڄ بڻائيندڙ سامراجي طاقتن جي خالف سندن

بغاوت ۾ جيكڎهن ضرورت پوي ته انهن جي انقالبي جنگ

“.۾ مدد ڏين

نه صرف كامريڈ لينن ظالم قوم جي پرولتاريه کي ان

ر ان سان گڎ مسئلي تي ثابت قدم رهڻ ال زور ڀريو آهي پ

مظلوم قوم جي پرولتاريه کي پڻ قومي مسئلي تي چٹو ٿيڻ

۽ ان جدوجهد ۾ حد کان وڌيك متحرڪ ٿيڻ ۽ فعال رول ادا

پاڻ مظلوم قوم جي انهن . كرڻ جي هدايت كئي آهي

سوشلسٹن کي سخت لفظن ۾ ننديو اٿن، جيكي چون ٿا ته

ي قومي آزادي جي تحريك پرولتاريه کي سوشلسٹ انقالب ج

انهن کي كامريڈ لينن هنن . راهه تان هٹائي يا ٿيڑي ڇڎي ٿي

اهو سمجهڻ بنيادي غلطي ٿيندي ”: لفظن ۾ جواب ڏنو آهي ته

ته كو آزادي جي ال جدوجهد پرولتاريه کي سوشلسٹ انقالب

جي رستي تان ڀٹكائي سگهي ٿي يا انهي کي جهكو كري

كري کين ان“ .سگهي ٿي يا انهي تي ڍڪ وجهي سگهي ٿي

ان جدوجهد ۾ وڌي چڑهي حصو وٺڻ گهرجي، پو ڇو نه ان

تحريك جي كامياب ٿيڻ جو هك هزار مان هك موقعو ئي

كنهن قومي جدوجهد جي ”: جيئن لينن چيو آهي ته. هجي

سوشلسٹ انقالب کان اڳ كاميابي جي کڻي هك هزار مان

“.هكڑي چانس هجي، ته به ان جدوجهد جي حمايت كرڻ کپي

كري مظلوم قومن جا ترقي پسند، جيكي حقيقي ان

معنى ۾ پنهنجي عوام ۽ دنيا جي پورهيت برادري سان سچا

آهن ته هنن کي قومي آزادي جي جنگ ۾ اڳين صفن ۾ هجڻ

هنن کي قومي تحريكن جي اڳواڻي پاڻ كرڻ . گهرجي

گهرجي ۽ ان رستي هو سماجي انقالب ڏانهن پيشقدمي جاري

سندن ٿيندي پر سندن اهو عمل عالمي رکن ته نه صرف فتح

پرولتاري تحريك کي پڻ سگهه بخشيندو ۽ انقالبي قوتن کي

سگهارو كندو، بيٺكي ۽ سامراجي ملكن ۾ سوشلسٹ

.انقالب جي آمد جا دروازا کوليندو

قومي تعلقاتن جي ترقي ۾ ٻه رجحان

اسان کي قومن جي تعلقاتن جي ترقي ۽ نشونما ۾

:سماج اندر ٻه رجحان ملن ٿاسرمائيداري

.بين االقواميت) ب(واجب قوميت ) الف(

هي ٻئي رجحان سماجي نشونما جي ضرورتن مان جنم

وٺندا آهن ۽ تاريخي لحاظ کان ترقي پسند هوندا آهن، هي

.ٻئي رجحان سرمائيداري سرشتي جا عالمگير قانون آهن

جنهن ۾ پنهنجي آزاد قومي : واجب قوميت) الف(

جي تشكيل، پنهنجي ٻولي ۽ ثقافت جي ترقي ۽ رياست

ڦهال، قومي زندگي جي بيداري ۽ قومي شعور جي نشونما

. شامل هوندي آهي

هن رجحان هيٺ هك قوم جا ماڻهو، پنهنجي قوم جي

حقن جي حاصالت ال جدوجهد كندا آهن، پنهنجي سياسي ۽

اقتصادي آزادي ۽ هر قسم جي قومي ظلم ۽ جبر خالف

ان كري پنهنجي ماهيت جي لحاظ کان هي . ندا آهنجنگ ك

رجحان ترقي پسند هوندو آهي ۽ ماركسي نه صرف هن

رجحان جي حمايت كندا آهن، پر مطالبو كندا آهن ته قومن ۽

زبانن جي وچ ۾ اڻ برابري ختم كئي وڃي ۽ ان سلسلي ۾

. هر قسم جون رعايتون ۽ خصوصي حق منسوخ قرار ڏنا وڃن

ياري حق، علحدگي جي حد تائين تسليم قومن جو خوداخت

.كيو وڃي

هن رجحان تحت قومن جي وچ ۾ : بين االقواميت) ب(

هن . ڀائپي، برابري ۽ ڳانڍاپو پيدا كرڻ مقصد هوندو آهي

رجحان تحت قومن کي هك ٻئي جي ويجهو آڻڻ، قومن جي

وچ ۾ الڳاپن کي مستحكم ۽ مضبوط كرڻ، قومي نفرتن

ك ٻئي جي سياسي، اقتصادي کي ختم كرڻ، قومن کي ه

سماجي زندگي حاصالتن ۽ تجربن مان فائدو حاصل كرڻ ال

اهڑي رجحان . کي بين االقواميت عطا كرڻ مقصد هوندو آهي

سرمائيداري سماج جي اوائلي دور ۾ ترقي پسند كردار ادا

.كيو هو

پر جڎهن سرمائيداري سماج پنهنجا ارتقائي مرحال طئه

رمائيداري يعني سامراج ۾ داخل ٿيو ته هي كري اجارادارانه س

رجحان پنهنجي ترقي پسند حيثيت وڃائي ويٺو ۽ پنهنجي

اصل مقصد جي مخالف ۽ ابتڑ ٿي پيو، قومن جي ويجهي اچڻ

.وارو هي عمل غلط صورت اختيار كري ويو

سرمائيدار قومون، ننڍين ۽ غير ترقي يافته قومن سان

وارن بنيادن تي رکڻ بجا، ڳانڍاپا ۽ الڳاپا برابري ۽ ڀائپي

پنهنجي طاقت جي بنياد تي ڦرلٹ ۽ استحصال تي رکنديون

آهن ۽ اهڑي طرح قومن جي ڳانڍاپي وارو عمل وڏين قومن

جو ننڍين قومن مٿان ناجائز قبضي جي صورت ۾ ظهور پذير

جنهن كري قومن جي وچ ۾ بين االقواميت فروغ . ٿيندو آهي

سامراجي . اختيار كندي آهيپائڻ بدران ٹكرا جي صورت

ملك، ننڍين قومن کي پاڻ سان زوري مالئي، بين االقواميت

جو نعرو هڻندا آهن ۽ اهڑي طرح مظلوم قومن جي طرف کان

آزادي ال ٿيندڙ هر كوشش کي نهايت بي رحمي سان چٿي

ان كري هك قوم تي ٻي قوم جو . ۽ چيڀاٹي ڇڎيندا آهن

ي اڻ برابري، قومن ۾ نفاق جو تشدد، نوآبادياتي ڦرلٹ ۽ قوم

قومن جو ههڑي طرح هك ٻئي جي ويجهو . ٻج ڇٹيندي آهي

اچڻ وارو عمل سرمائيداري سماج ۾ ٺلهو خواب رهجي ويندو

.آهي

صحيح معنى ۾ قومن جي وچ ۾ ڳانڍاپا ۽ الڳاپا

جيكي . سوشلسٹ سماج جي تعمير ٿيڻ سان پيدا ٿيندا آهن

قومن جي وچ ۾ حقيقي بنا كنهن ڏاڍ ڏمر، اڻ برابري جي

برابري ۽ خودمختياري جي بنياد تي دوستي ۽ بين االقواميت

كميونسٹ معاشري ۾ ئي قومن جي . کي فروغ ڏيندا آهن

بين االقواميت مستحكم ٿيندي آهي ۽ قومي يكجهتي

قومون هك ٻئي جي ويجهو اچي، . فروغ حاصل كندي آهي

كنديون هك ٻئي مان پرائينديون آهن، هك ٻئي جي سهائتا

قومي بغض ۽ قومي نفرت، بين االقوامي محبت ۽ . آهن

.پنهنجائپ ۾ تبديل ٿي ويندي آهي

بورجوا قومپرستي

سرمائيداري نظام جي اوسر سان گڎ قومون تشكيل

ان بورجوا . وٺـنديون آهن، جيكي بورجوا قومون سڎبيون آهن

قوم جي اكثريت ته هيٺين طبقي تي ٻڌل هوندي آهي، پر

بورجوازي . قومي بورجوازي ئي ادا كندو آهياهم رول

شروعات کان ئي قومي شعور ۽ قومي جذبي کي پنهنجي

. طبقاتي مفادن خاطر استعمال كرڻ جي كوشش كندو آهي

سرمائيدار هر ان شي کي قومي كوٺي، ان جي پرچار ۽

حمايت كندو آهي، جيكا هن جي طبقاتي مفادن جي آئيني

ٹ واري نظام کي تحفظ فراهم دار هوندي آهي ۽ سندس ڦرل

هو پنهنجي طبقاتي مفادن کي سڄي قوم جا . كندي آهي

مجموعي مفاد كوٺي، انهن جي حاصالت کي عين قومي

پنهنجي طبقاتي تهذيب ۽ ثقافت، ريتن . فرض كوٺيندو آهي

۽ رسمن، سوچن ۽ خيالن کي سڄي قوم مٿان قومپرستي جي

هو عوام اهڑي طرح. نالي ۾ مڑهڻ جي كوشش كندو آهي

.اندر بورجوا قومپرستي جا رجعت پسند خيال ڦهالئيندو آهي

سرمائيدار، پورهيت طبقي کي ڇڑوڇڑ كرڻ ۽ سندن

عالمي اتحاد ۽ گڎيل گهڻ قومي شعور جي كوشش کي ڇيهو

. رسائڻ كاڻ، قومپرستي کي هٿئي طور استعمال كندو آهي

هو پنهنجي قوم کي ٻين قومن کان اعلى كوٺي، قومي

جي پرچار كندو آهي ۽ جارحانه قومپرستي جي فضا برتري

سرمائيدار . پيدا كري، قومي تعصب کي ڦهالئيندو آهي

طبقو، پورهيت عوام جو اصل مسئلن تان ڌيان هٹائڻ كاڻ

جو نعرو هڻندي، قومي يكجهتي ۽ “ مادر وطن جي حفاظت”

“ مختلف طبقن جي وچ ۾ اتحاد”ملكي سالميت جي مهابي

هو جارحانه قومپرستي کي هوا . آهي جو ڍونگ رچائيندو

ڏيندي، كمزور ۽ غير ترقي يافته قومن تي حمال ۽ هالئون

آزاد ملكن تي چڑهايون كري، انهن کي . شروع كندو آهي

“ محب وطني”غالم بنائيندو آهي، اهڑي طرح بورجوازي جي

اهڑي طرح سرمائيدار طبقو . جارحيت جو روپ وٺندي آهي

كندي، پرولتاري طبقي جي عالمي مختلف هٿكنڈا استعمال

اتحاد ۽ گڎيل بين االقومي شعور جي نشو و نما ۾ اٹكا پيدا

كري، پورهيت عوام ۾ عالمي ليول تي نفاق ڦهالئڻ جي

كامريڈ لينن بورجوا قومپرستي بابت . كوشش كندو آهي

جنگجو بورجوا قومپرستي، مزدورن کي ٿڦكي ” : لکي ٿو ته

ن جي اکين ۾ ڌوڙ وجهندي آهي ۽ ڏئي سمهاريندي آهي، انه

انهن ۾ ڦوٽ پيدا كندي آهي ته جيئن بورجوا جيڎانهن چاهي،

“.ان کي نك مان پكڑي وٺي وڃي

سرمائيدار طبقو ظاهري طرح ته قومي مفادن جي

حفاظت جو نعرو استعمال كندو آهي، پر اندروني طور تي

هو عالمي ليول تي پنهنجي طبقاتي مفادن جي تحفظ ال

هو . قومي مفادن کي قربان كرڻ کان هرگز كين گسندو آهي

پنهنجي هم قوم طبقاتي دشمن يعني پورهيت عوام سان

منهن ڏيڻ ال هر قومي مفاد کي دا تي لڳائي، پنهنجي ملك

.کي ڌارين جي رحم كرم تي ڇڎي ڏيندو آهي

تاريخ اهو ثابت كري ڇڎيو آهي ته سرمائيدارن پنهنجا

مت رکڻ ۽ عالمي ليول تي انهن جي تحفظ طبقاتي مفاد سال

. ۽ سالمتي ال دنيا کي جنگين جو آکاڙو بنائي ڇڎيو آهي

سرمائيدارن جي جارحانه قومپرستي ئي دنيا کي ٻن عالمي

جنهن كري انسانذات سخت تكليف . جنگين ۾ ڌكي ڇڎيو

.هيٺ آئي

هاڻ سوال ٿو اٿي ته ڇا هر وقت، هر قسم جي

دي آهي؟ يا كن وقتن تي، كن قومپرستي نقصانكار هون

حالتن ۾ قومپرستي ترقي پسند به ٿيندي آهي؟ كنهن به ملك

۾، كن تاريخي حالتن ۾ قومپرستي نقصانكار نه به هوندي

ان كري جنهن وقت اسان ان قسم جو جائزو وٺون ته . آهي

اسان کي نهايت خبرداري سان قومپرستي کي مختلف

جي ۽ قومپرستي جي تاريخي حالتن ۾ ڏسڻ ۽ سمجهڻ گهر

تاريخي كردار جو اندازو نهايت سنجيدگي سان لڳائڻ

مظلوم قومن جي قومپرستي ۽ ظالم قومن جي . گهرجي

مظلوم قومون، . جارحانه قومپرستي ۾ واضح فرق كرڻ کپي

جيكي نوآبادياتي استحصال ۽ ڦرلٹ خالف پنهنجي آزادي

سند ال وڙهي رهيون آهن، انهن جي قومپرستي ترقي پ

ڇو جو هو عالمي سطح تي سامراجي استحصال . هوندي آهي

خالف لڑندي، پنهنجو ترقي پسند كردار ادا كري رهيون آهن

۽ سندن اهڑي قسم جي قومپرستي جو عمل جمهوريت پسند

كنهن به مظلوم قوم ”: ان بابت لينن چيو آهي ته. هوندو آهي

جي بورجوا قومپرستي هك عام جمهوري ماهيت جي حامل

جنهن جو رخ ظلم جي خالف هوندو آهي ۽ هي . هوندي آهي

ئي اها ماهيت آهي، جنهن جي اسان غير مشروط طور تي

ان كري ئي اڄ جي دور ۾ ايشيا، آفريكا “ .حمايت كيون ٿا

۽ الطيني آمريكا جي غالم قومن جي قومپرستي پنهنجي

ان جي ڀيٹ ۾ ترقي . ماهيت جي لحاظ سان ترقي پسند آهي

ورپي ۽ آمريكي قومن جي قومپرستي جارحانه ۽ يافته ي

.شاونسٹ آهي

اسان کي مظلوم قومن جي قومپرستي جو جائزو وٺڻ

وقت هك ڳالهه اها به ڌيان ۾ رکڻ گهرجي ته مظلوم قومن

جي قومپرستي ۾ مثبت پهلوئن سان گڎ كي منفي پهلو به

ڇو ته اسرندڙ غير . هوندا آهن، جن کي پڻ وسارڻ نه گهرجي

افته نوآبادياتي ملكن ۾ قومي تحريكن جي اڳواڻي ترقي ي

ڇو ته نوآبادياتي ملكن . گهڻو كري بورجوازي ئي كندا آهن

۾ صحيح معنى ۾ مقداري توڙي معياري پرولتاري طبقو

قوم جي وڏي آبادي هارين ۽ وچولي . پيدا ٿي نه سگهيو آهي

ان كري قومي تحريكن جي . طبقي تي ٻڌل هوندي آهي

جيستائين . زي طبقي جي هٿ ۾ ايندي آهياڳواڻي بورجوا

ٻاهرين ڦورو سان آزادي جي جنگ هلندڙ هوندي آهي،

ايستائين ته قومي بورجوازي، مزدور، هاري، وچولو طبقو

ڇو جو ان وقت تائين سڀني طبقن . سڀ گڎ جدوجهد كندا آهن

پر جيئن ئي قومي آزادي جي . جو دشمن گڎيل هوندو آهي

هي ته هي طبقاتي اتحاد پڻ كمزور تحريك كامياب ويندي آ

. ٿيڻ شروع ٿيندو آهي ۽ طبقاتي اختالف ظاهر ٿي پوندا آهن

پورهيت طبقي ۽ قومي بورجوازي ۾ ماٺا ٿيل طبقاتي

اختالف نه فقط ظاهر ٿيندا آهن پر ٻنهي ڌرين ۾ ٹكرا جي

.صورتحال اختيار كندا آهن

قومي بورجوازي پنهنجي طاقت ۽ اٹكل بازي سان

جي حاصل كيل خودمختياري تي پاڻ قابض ٿي ويندو عوام

آهي ۽ ملك مٿان پنهنجو تسلط ڄمائي، پنهنجا طبقاتي مفاد

پنهنجو قبضو برقرار . بچائڻ ال ننگو ٿي نروار ٿيندو آهي

رکڻ ال هو آزادي جي مقصدن سان غداري كندي، نوآبادياتي

سرمائيدار سان ٺاهه كندو آهي ۽ پنهنجي ملك جي سخت

جاگيردارن، ملن ۽ پيرن کي پاڻ : رجعت پسند ڌرين جهڑوڪ

. سان مالئي، پورهيت عوام جي سگهه کي كمزور كندو آهي

هو سرمائيداري نظام کي پكو پختو بنائي، پنهنجي

پوليس ۽ فوج کي مضبوط كندو : استحصالي ادارن جهڑوڪ

ملك اندر پورهيت تنظيمن ۽ پارٹين تي بندش وجهي، . آهي

. كاركنن کي تشدد جو نشانو بنائيندو آهيترقي پسند

ملكي پورهيت عوام جي عالمي سطح تي مزدورن سان اتحاد

كرڻ جي كوششن کي سختي سان روكيندو آهي ۽ کين

عالمي مزدور تحريك کان الڳ كرڻ جي سرٹوڙ كوشش

پر اڃا به جڎهن ڏسندو آهي ته مزدور طبقو . كندو آهي

تي مفاد ۽ طبقاتي سگهارو ٿيندو پيو وڃي ۽ سندس طبقا

نظام خطري ۾ آهي ته هو عالمي سامراج سان ناتا جوڙي،

سامراجي ملكن جي عهدنامن ۾ پاڻ کي ڦاسائي، پنهنجي

ملك کي سامراجين جي نيم بيٺكيت بنائڻ کان به نه

هو پنهنجا مفاد عالمي سامراج سان وري ڳنڍي . هٻكندو آهي

.ڇڎيندو آهي

ي ملكن جي سامراجي ملك، موجوده دور ۾ بيٺك

کسجي وڃڻ واري عمل کان پو به ماٺ ميٺ كري كونه

هو پنهنجي ڦرلٹ واري نظام کي چالو رکڻ ال . وهندا آهن

جيئن هو پنهنجي سابق نوآبادين تي . نوان گهاٽ گهڑيندا آهن

ان ال پهريان ته هو نون آزاد . وري پنهنجو قبضو برقرار رکن

۽ اتي پنهنجا طبقاتي ٿيل ملكن ۾ پنهنجو اثر رسوخ وڌائڻ

۽ سامراجي مفاد سالمت رکڻ ال قومي بورجوازين کي

استعمال كندا آهن، نون آزاد ٿيل ملكن ۾ پنهنجن داللن کي

اقتدار تي پهچائڻ جون كوششون كندا آهن، جيكي سندن

مفادن جي رکوالي كن ۽ هو نون آزاد ٿيل ملكن کي قرض

. ائم كندا آهنڏئي پنهنجي سياسي ۽ اقتصادي باالدستي ق

اهڑي طرح نوان آزاد ٿيل ملك، سامراجي ملكن جي نيم

اهو سڀ كجهه ان كري . بيٺكيتن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن

ئي ٿيندو آهي جو قومي تحريكن ۾ اڳواڻي وارو كردار

قومي بورجوازي ادا كندا آهن ۽ آزادي بعد پورهيت طبقي

متي جي سگهاري نه هجڻ كري، هو پنهنجي مفادن جي سال

اهڑي قسم جي . ال بورجوا قومپرستي جو پٹكو پٹيندا آهن

هر قسم ”: قومپرستي کي كامريڈ لينن ننديندي چيو آهي ته

جي لبرل بورجوا قومپرستي، مزدورن ۾ انتهائي بگاڙ ۽

آزادي ۽ پرولتاري طبقاتي جدوجهد . خرابي پيدا كندي آهي

“.جي مقصدن کي زبردست نقصان پهچائيندي آهي

آزاد قومن جي پورهيت بين االقواميت

سوشلزم جو مقصد ننڍن ”: كامريڈ لينن چيو آهي ته

رياستن ۾ انسانذات جي ڀاڱن ۽ قومن جي مڑني الڳ الڳ

قومن کي هك ٻئي ڏانهن آڻڻ . خانه بندين کي ختم كرڻ آهي

ان كري اسان “ .ئي نه پر انهن کي کير کنڈ كري ڇڎڻ آهي

کي هر قسم جي بورجوا عوام کي مڑني قومن جي پورهيت

قومپرستي جي اثرن کان نه صرف بچائڻو آهي، پر ڇوٹكارو

جي منزل اسان پورهيت بين االقواميتجيئن . پڻ ڏيارڻو آهي

قومن جي وچ ۾ جيكي به دشمنيون ۽ . کي پهچي سگهون

مڑني قومن کي . اختالف آهن، انهن کي ختم كري سگهون

کي هكجهڑائي ۽ برابري آزادي ۽ خودمختياري ڏياري، انهن

اهو سڀ . وارن بنيادن تي هك ٻئي سان اتحاد كرائي سگهون

كجهه تڎهن ٿي سگهي ٿو، جڎهن كميونزم دنيا مٿان مكمل

ڇو جو سرمائيدارنه سماج ۾ قومي نفرتون . فتح حاصل كري

هكڑيون قومون غالمي . گهٹجڻ بدران وڌنديون رهنديون

ن ته ٻيون ان ۾ جي زنجيرن مان ڇوٹكارو حاصل كنديو

هكڑي قسم جي غالمي ختم ٿيندي ته . جكڑجي وينديون

ٻئي قسم جي غالمي جو نئون طوق ڳچي جو سينگار بڻبو

ان كري جيستائين اهو ڦرلٹ تي ٻڌل نظام ختم نه . آهي

ٿيندو، تيستائين صحيح معنى ۾ قومي مسئلو هميشه ال حل

جهڑي ”: هي تهان ال ئي كارل ماركس چيو آ. ٿي نه سگهندو

طرح هك فرد جي هٿان، ٻئي فرد جي استحصال جو خاتمو

ٿيندو، ٺيك اهڑي طرح ئي هك قوم جي هٿان ٻي قوم جي

“.استحصال جو به خاتمو ٿي ويندو

ان كري ئي مزدورن ۽ ٻي قومي اكثريت بورجوا

جي مقابلي ۾ بين االقواميتقوم پرستي ۽ سرمائيدارانه

جنهن جو . جو نظريو پيش كيو آهي بين االقواميتپورهيت

مقصد آهي، هر قسم جي طبقاتي توڙي قومي ڦرلٹ جو

خاتمو، مڑني قومن جي بنا شرط شروط جي مكمل آزادي ۽

خودمختياري ۽ سندن قومي حقن جي حفاظت، نه صرف ڌارين

قومن جي سرمائيدارن کان پر پڻ پنهنجي ملكي سرمائيدارن

مڑني آزاد ۽ خودمختيار جي استحصال ۽ ڦرلٹ کان، ۽ پو

قومن جو هك آزادانه اتحاد قائم كرڻ ۽ پورهيت عوام کي

هك پليٹ فارم تي گڎ كري عالمي سامراج ۽ سرمائيداري

اهڑي طرح ان ئي نعري هيٺ پوري . خالف جدوجهد كرڻ

دنيا جي تختي تان ڏاڍ، ظلم ۽ جبر ختم كرڻ ال مڑني قومن

گڎ ٿي جدوجهد كرڻي جي پورهيتن کي هك پليٹ فارم تي

ان كري مزدور طبقي جي بين االقوامي برادري جو . آهي

ان ئي نعري هيٺ “ .دنيا جا مزدور هك ٿي وڃو”: نعرو آهي ته

مزدور طبقو هر قسم جي استحصال ۽ ڦرلٹ خالف متحد ٿي

جنگ كري رهيو آهي، ۽ هن سرمائيدارانه ڏاڍ ۽ ڏهكا کان

لوم قومن جي مزدورن ۽ ٻين جند آزاد كرائڻ ال دنيا جي مظ

هارين، ننڍن صنعتكارن، مالزمن، دوكاندارن : پرتن جهڑوڪ

کي پاڻ سان مالئي قومي ظلم خالف به جدوجهد كرڻ ال

دنيا جا مزدور ۽ ”: پنهنجي ان نعري ۾ واڌارو كيو آهي ته

اڄ مظلوم قومون پڻ دنيا جي “ .مظلوم قومون هك ٿي وڃو

كلهي ۾ مالئي سامراجين انصاف پسند مزدورن سان كلهو

اهڑي طرح اڄ سرمائيدارن . سان مهاڏو اٹكائي رهيون آهن

هك مزدورن جو بين . جي خالف ٻه محاذ کلي پيا آهن

انهن ٻنهي محاذن . االقوامي محاذ ٻيو مظلوم قومن جو محاذ

گڎجي ڦرلٹ تي ٻڌل سرمائيدارنه سماج جا پير اکوڙي ڇڎيا

م کي روكڻ ال جيكي هنن پنهنجي ملكن ۾ سوشلز. آهن

بند ٻڌا هئا ۽ مظلوم قومن جي كري، جيكي چاالكيون ۽

مكاريون كيون هيون، اڄ اهي سندن چاالكيون ۽ حرفتون

.سندن موت جو پروانو بنجي ويون آهن

بين پورهيت ”كي بورجوا دانشور مزدور طبقي جي

واري نعري کي غلط رنگ ڏئي، ماڻهن ۾ ان ال “ االقواميت

، قومي انكاريت بين االقواميت ا كن ٿا ته پورهيتنفرت پيد

جي مذمت كن ٿا ۽ “ وطن جي حب”تي ٻڌل آهي ۽ پورهيت

ان كري اسان کي بورجوا . ان کي كابه اهميت كونه ٿا ڏين

. دانشورن جي ان چال کي سختي سان منهن ڏيڻ گهرجي

جو نعرو نه قومي انكاريت تي ٻڌل بين االقواميتپورهيت

نه ئي وري . وري حب الوطني جي خالف آهيآهي، ۽ نه

پر اصل . پورهيت طبقو قومي وطن ۽ مفادن جو انكاري آهي

۾ پورهيت طبقو ئي نه صرف محب وطن آهي، پر هو صحيح

هو پنهنجي وطن، ٻولي، . معنى ۾ سچو وطن دوست آهي

ڇو جو . تاريخ ۽ تهذيب سان اڻ کٹ پيار ۽ محبت كندو آهي

پر مزدور طبقو . ث هوندي آهياها اصل ۾ سندس ئي ميرا

قومي بورجوازي جي مقابلي ۾ پنهنجي وطن ال پيار کي

ڇو جو قومي . قومي تكبر ۽ هٺ ۾ تبديل ٿيڻ نه ڏيندو آهي

جيكو عالمي امن ۽ . تكبر، قومي برتري کي جنم ڏيندو آهي

اصل ۾ پورهيت . ڀائيچاري جي راهه ۾ ركاوٽ هوندو آهي

ڇو جو هو هر . هوندو آهيطبقو سڄي قوم جو صحيح وارث

قسم جي ڦرلٹ ۽ پرماريت خالف وڙهي نه رڳو پنهنجي

طبقي ال فائدو حاصل كندو آهي، پر هو اهي فائدا پوري قوم

جي ٻين پرتن يعني هارين، ننڍن کاتيدارن، ننڍن مالزمن

ان كري بورجوا . وغيره ال به حاصل كري ڏيندو آهي

ين االقواميتبدانشورن جي اها مكاري ته پورهيت

قومپرستي ۽ حب الوطني سميت قومي مفادن جي خالف آهي،

ماركسٹ كنهن به قوم جي جائز قومي . سراسر بكواز آهي

مفادن کان انكار ناهن كندا، پر اٹلندو هو انهن جي حاصالت

ال جدوجهد كندا آهن، ۽ انهن قومي مفادن کي پورهيتن جي

ماركسٹ هر . آهنعالمي طبقاتي مفادن سان ڳنڍي ڇڎيندا

قوم جي قومي تشخص جا واهرو هوندا آهن ۽ هو هر قوم جي

خودمختياري جي جذبي جو احترام كندا آهن ۽ ان جي

پنهنجي رياست جي تخليق، پنهنجي زبان ۽ ثقافت ۽ ان جي

پنهنجي قومي طرز زندگي جي تحفظ جي ضمانت مهيا

.كندا آهن

محب وطني بين االقواميتان كري اصل ۾ پورهيت

جي خالف نه پر سرمائيدارانه عالمي اتحاد خالف هك بين

جو بين االقواميتپورهيت . االقوامي مورچو هوندي آهي

تصور تڎهن کان جڑڻ شروع ٿيندو آهي، جڎهن کان

سرمائيداري سماج وجود ۾ ايندو آهي ۽ هو بين االقوامي طور

تي مزدورن جو بنا كنهن رنگ، نسل، زبان جي فرق جي

هر قوم ۽ هر ملك جا . استحصال كرڻ شروع كندو آهي

كارا توڙي گورا سرمائيدار ۽ ڦورو پنهنجن طبقاتي مفادن

جي بچا ال گڎجي عالمي ليول تي اتحاد كري مزدور طبقي

ان استحصال ۽ ڦرلٹ جي خالف ئي . جو استحصال كندا آهن

بين پورهيت ” پورهيت طبقو عالمي سطح تي اتحاد كري

اها جدوجهد . جي جهنڈي هيٺ جدوجهد كندو آهي“ ميتاالقوا

نه صرف عالمي ليول تي سرمائيدارانه ڦرلٹ جي خاتمي كرڻ

تائين ٻڌل هوندي آهي پر ان جو دائرو سرمائيدارانه سماج ۾

نوآبادياتي نظام وغيره جي : پيدا ٿيل ٻين ظلمن جهڑوڪ

.خاتمي تائين وسيع هوندو آهي

حقيقي معنى ۾ يتبين االقوامان كري پورهيت

قومن جي آزادي ۽ برابري جي بنياد تي رضاكارانه اتحاد کي

پختو بنائي ٿي ۽ هر قوم ال هكجهڑا حق، موقعا ۽

بين االقوامي . هكجهڑيون خوشحالي جون راهون کولي ٿي

مزدور طبقي جي گڎيل مفادن جي حفاظت كندي، مڑني قومن

.جي حقيقي مفادن کي پنهنجو كري ٿي

جي بين االقواميتوال ٿو اٿي ته ان پورهيت هاڻ س

بين االقواميتمنزل تائين كيئن رسڻو آهي؟ سرمائيدارن جي

جو اصول ته اهو آهي ته هر قسم جي زور زبردستي، مكاري

۽ ٺڳي سان قومن کي هك ٻئي سان مالئي، هك ٻئي ۾ ضم

پو ڇو نه هك قوم ٻي تي قابض رهي، هك قوم . كيو وڃي

ودمختياري صلب ٿئي يا ان جي ٻولي ۽ كلچر جي آزادي ۽ خ

. کي تباهه ٿيڻو پوي، جيئن سامراجي نظام هيٺ كيو وڃي ٿو

پر سوشلسٹ ان سڄي عمل جي خالف ۽ ان جا كٹر دشمن

هو قومن جي ان قسم جي ميالپ کي ٺڳي ۽ مكاري . آهن

قومن جو پاڻ ۾ ملي هك ٿيڻ وارو عمل تڎهن . تصور كن ٿا

مڑئي قومون آزادي ۽ خودمختياري شروع ٿيندو آهي، جڎهن

ان پورهيت . ماڻينديون، كابه نوآبادياتي بيٺكيت نه بچندي

جي منزل تي پهچڻ ال ضروري آهي ته پهريان بين االقواميت

محكوم قومن جي آزادي ۽ خودمختياري ال جدوجهد ۽

جستجو كجي ۽ ان جدوجهد کي تيستائين ترسائي نه رکجي،

قيام عمل ۾ اچي، جنهن تحت مڑئي جيستائين سوشلزم جو

پر لينن جي لفظن ۾ . قومون آزادي ۽ خودختياري ماڻينديون

اسان كنهن انداز ۾ نه، اجاين ڏٹن ساڻ نه، سوشلزم جي ”: ته

قائم ٿيڻ تائين، انهي کان پو کڻڻ جي ڳالهه كري نه، پر

صاف صاف چٹي نموني ۽ توريل تكيل انداز ۾ سياسي

مظلوم ۽ محكوم قومن جي آزادي پروگرام مرتب كري

هك اهڑو پروگرام مرتب كريون، جيكو . جو مطالبو كيون

ظالم ۽ جابر قومن جي سوشلسٹن جي بزدلي ۽ رياكاري کي

ٺيك اهڑي نموني اسان قومن جي کير کنڈ ...... به نظر ۾ رکي

ٿي وڃڻ واري اڻ ٹر منزل تائين، مڑني مظلوم ۽ محكوم

سندن آزاد علحدگي جي قومن جي مكمل آزادي يعني

“.عبوري دور مان ئي گذري پهچي سگهون ٿا

جي ڏس ۾ خاص كري ظالم بين االقواميتپورهيت

قومن جي مزدورن کي اعلى ۽ اهو كم سرانجام ڏيڻو آهي،

جيكو آهي، پنهنجي حاكم قوم جي هٿ هيٺ بيٺكن ۽ نيم

ڇو جو . بيٺكن جي آزادي ۽ خودمختياري جو نعرو بلند كرڻ

ئين دنيا جون قومون، حاكمن ۽ محكومن ۾ ورهايل جيستا

هونديون، اوسيتائين مزدور طبقو پڻ حاكمن ۽ محكومن

بيٺكي نظام جي . جي اڻ ڇكيل ديوار ۾ ورهايل هوندو

موجودگي ۾ پورهيت طبقي ۾ عالمي اتحاد نه مضبوط ٿي

ان كري ظالم قومن جي . سگهندو ۽ نه وري موثر ۽ جٹادار

ڇو جو . ۾ وڌيك اڳڀرو ٿيڻ گهرجيمزدورن کي ان ڏس

جيستائين ظالم قوم جو مزدور پنهنجي حاكم سرمائيدارن

جي بيٺكي ظلم ۽ ڏاڍ خالف جدوجهد نه ٿو كري، تيساتين

هو ان بين االقوامي برداري جو ٺلهو همدرد به بنجي نه ٿو

جيكڎهن هو پنهنجي ظالم قوم کان مظلوم قوم جي . سگهي

ي ته اڻ سڌي طرح هو به ان سان آزادي جي گهر نه ٿو كر

ٻيو ته ڇڎيو پر حاكم . ظلم ۽ ڏاڍ ۾ شريك سمجهيو وڃي ٿو

قوم جو مزدور، جيستائين محكوم قوم جي قومي آزادي

ال جدوجهد نه ٿو كري تيستائين هو لکها كوششن جي

بين باوجود پاڻ به آزاد ٿي نه ٿو سگهي ۽ نه وري پورهيت

ظلوم قوم جي پورهيت عوام جي اصول هيٺ م االقواميت

ڇو ته جيستائين مظلوم . جو دوست ۽ ساٿي ٿي سگهي ٿو

قومون آزادي ۽ خودمختياري نه ماڻينديون، تيستائين مڑني

ان . قومن جي مزدورن ۾ عالمي اتحاد پيدا ٿيڻ ناممكن آهي

كري كامريڈ لينن حاكم قوم جي مزدورن کي پنهنجي هم

حق ۾ آواز اٿارڻ جي قوم حاكم ڌر خالف مظلوم قومن جي

نه صرف بار بار تلقين كئي آهي، پر سندن ان عمل کي

. جي واٽ سڎيو آهي بين االقواميتصحيح ۽ سچي پورهيت

ظالم ۽ جابر ملكن جي ”: ان بابت كامريڈ لينن لکي ٿو ته

مزدورن جي بين االقوامي جذبي جي تعليم جو زور الزمي

، محكوم ملكن طور تي ان ڳالهه تي هئڻ گهرجي ته مظلوم

جي علحدگي جي آزادي جو جهنڈو بلند كيو وڃي ۽ انهي

ٿي بين االقواميتانهي کان سوا . جي وكالت كئي وڃي

هي اسان جو حق ۽ فرض آهي ته اسان . ئي كانه ٿي سگهي

ظالم جابر قوم جي هر انهي سوشل جمهوريت پسند کي

ار نه سامراجي ۽ بدمعاش سمجهون جيكو هن قسم جي پرچ

چاهي سوشلزم جي قيام کان اڳ علحده هئڻ جو . ٿو كري

“.موقعو ۽ امكان هزارن منجهان هك ڇو نه هجي

جي هك ٿيڻ وارو عمل نقوم

هاڻ اسان قومن جي هك ٿيڻ واري عمل بابت

جنهن کي سامراجي ملكن توڙي نوآبادياتي . ڳالهائينداسين

قومن . ۽ بگاڙيو آهي قومن جي بورجوا دانشورن گهڻو لوئيو

جي هك ٿيڻ واري ان نظرئي خالف وڏي پئماني تي كوڙ ۽

ظالم ۽ مظلوم قومن جي بورجوا . بدگمانيون ڦهاليون آهن

. دانشورن ان تصور جي ٻن مورچن تان مخالفت كئي آهي

اسان اڳتي وڌڻ کان اڳ انهن ٻنهي قسمن جي مخالفتن جو

گاهه کان قومن ان بعد ئي ماركسي نقطي ن. جواب ڏينداسين

.جي هك ٿيڻ وارو عمل پيش كنداسين

پهريون ته قومن جي هك ٿيڻ واري نظرئي کي

سامراجي ملكن جي مركزيت پرست دانشورن پنهنجي

سامراجي مفادن ال استعمال كرڻ شروع كيو آهي ۽ قومن

جي آزادي جي تحريكن کي ان نظرئي جو دشمن ڄاڻائڻ

مظلوم قومن کي پاڻ سان هو ان نعري هيٺ . شروع كيو آهي

زوري مالئي، انهن جي ٻولي ۽ كلچر کي ختم كرڻ سان

هو اهڑي طرح . گڎ، انهن جي نسل كشي پڻ كري رهيا آهن

ننڍين قومن جا وجود ختم كري، انهن مٿان آقا قوم جي ٻولي

جو بين االقواميتان قسم جي . ۽ كلچر مڑهي رهيا آهن

ٿيڻ واري عمل سان يا قومن جي هك بين االقواميتپورهيت

ظالم قومن جي بين االقواميتپر اها . ذرو به واسطو نه آهي

جنهن جو بنياد . آهي بين االقواميتسرمائيدارن جي سامراجي

جيكي به ظالم قومن جا موقعي . قومي انكاريت تي ٻڌل آهي

پرست سوشلسٹ، اهڑي قسم جي عمل جي حمايت، قومن جي

هك ٿيڻ واري عمل کي آڏو رکي كن ٿا، سي صرف پنهنجن

سامراجي آقائن جي خدمت كري رهيا آهن ۽ هو سوشلزم ۽

م هر قسم ڇو جو ماركسز. كميونزم جا بدترين دشمن آهن

بقول . جي زبردستي الحاق ۽ مركزيت جي خالف آهي

لينن كڎهن به ايئن نه چيو آهي ته ”: كامريڈ اسٹالن جي ته

عالمي ليول تي سوشلزم جي فتح کان اڳ كنهن هك رياست

جي حدن ۾ سمورا قومي فرق مٹجي ويندا ۽ قومي زبانون

لينن جيكي كجهه . هك گڎيل زبان ۾ تبديل ٿي وينديون

هن جو چوڻ آهي . آهي، اهو ان خيال جي بلكل ابتڑ آهي چيو

عالمي ليول تي مزدورن ۽ هارين جي حكومت کان پو به ”ته

قومن ۽ ملكن جا قومي ۽ سياسي فرق گهڻي زماني تائين

“.موجود رهندا

ان كري اهڑي نموني مركزيت پسند دانشور قومن

کي هك ٻئي جي ويجهو آڻڻ بدران سندن وچ ۾ نفاق ۽

ان كري نوآبادياتي نظام ئي . فرت جو ٻج ڇٹي رهيا آهنن

. قومن جي هك ٿيڻ واري عمل ۾ پهرين وڏي ركاوٽ آهي

ان كري پهريان ئي ظالم ۽ مظلوم قومن جي وچ ۾ اڻ

تڎهن ئي . برابري ۽ قومي ڦرلٹ وارا تضاد ختم كرڻا پوندا

قومون هك ٻئي جي ويجهو اچي، هك ٻئي سان ملي کير کنڈ

نوآبادياتي وارو سرمائيداري نظام ”ڇو جو . ٿي وينديون

مظلوم قومن جي ثقافت کي نه رڳو كچليندو ۽ تباهه كندو

آهي، پر كڎهن كڎهن ته سمورين مظلوم قومن، قوميتن ۽

پر . سندن ثقافتن کي صفحه هستي تان ئي مٹائي ڇڎيندو آهي

ان جي ابتڑ اشتراكين جو مقصد نه رڳو ابتدائي ثقافت جي

هوندو آهي، پر پوئتي پيل قومن ۽ قوميتن کي حفاظت كرڻ

ترقي ڏياري ۽ سندن ثقافت توڙي معيشت کي هٿي ڏياري

تاريخي . (جديد ترقي پسند ثقافت سان الڳاپا پيدا كندو آهي

)209-208:ماديت، ص

كميونسٹ سماج ۾ قومن جي هك ٿيڻ واري ان

عمل خالف ٻيو مورچو غالم قومن جي بورجوازين کڑو

يكي پنهنجي طبقاتي مفادن جي بچا ال ج. كيو آهي

پورهيت عوام منجهه كميونزم ال نفرت پيدا كرڻ ال اهڑا

واهيات مفروضا گهڑي رهيا آهن ۽ هو اهڑن حساس ۽ جذباتي

مسئلن بابت كوڙ بدوڙ ڦهالئي عوام جي روحاني جذبن مان

هو . ناجائز فائدو حاصل كرڻ جي كوشش كري رهيا آهن

نجهه پرچار كري رهيا آهن ته ماركسزم، پورهيت عوام م

قومي وطن، قومي ٻولي ۽ قومي كلچر جي دشمن آهي ۽

قومن جي هك ٿيڻ وارو عمل جدا جدا قومن جي ٻولين ۽

كلچرن سان ٹكرا ۾ اچي، انهن کي تباهه ۽ برباد كري

ان بابت . جيكا ڳالهه سراسر غلط ۽ بي بنياد آهن. ڇڎيندو

هر اهو شخص، ”: چيو آهي ته كامريڈ لينن کليل لفظن ۾

جيكو قومي سوال جو ٿورو به ڄاڻو آهي، سو سمجهي ٿو ته

جنهن جي هيئت قومي نه (بين االقوامي ثقافت، غير قومي

غير قومي ثقافت جيكا نه روسي آهي، نه يهودي . نه آهي) آهي

آهي ۽ نه پولش وغيره آهي، پر خالص ثقافت آهي، بكواس

ومي ثقافت جي حالتن ۽ ترقي جي مزدورن کي پنهنجي ق. آهي

ڇو ته، ان جي ذريعي ۽ صرف . رفتار کان بي نياز نه ٿيڻ کپي

ان جي ذريعي ئي مزدور جمهوريت ۽ عالمگير تحريك جي

“.بين االقوامي ثقافت ۾ حصو وٺڻ جو موقعو حاصل كندا

ان كري اهو سمجهي ڇڎڻ گهرجي ته قومن جي هك

ڻ وارو عمل، ننڍڙين ٿيڻ ۽ انهن جي گڎيل ٻولي ۽ كلچر ٺه

توڙي وڏين قومن، انهن جي ٻولين ۽ كلچرن کي ختم

كري، انهن جا وجود مٹائي، كنهن مٿانهين هنڌان اوچتو ۽

صفا نئون نكور نازل كونه ٿيندو، پر هي عمل ارتقا جو

طويل سلسلو طئه كري مڑني قومن جي آزاد ۽ خودمختيار

جنهن . وحيثيت ۾ كميونزم جي سوڀ بعد ئي وجود ۾ ايند

۾ مختلف قومن جي ٻولي، كلچر ۽ ريتن رسمن جا جاندار

جزا هك ٻئي ۾ برابري ۽ هك جهڑائي واري جمهوري اصول

تحت گڎجي بين االقوامي قوم، ٻولي ۽ ثقافت جي تشكيل

ان كري بورجوازين جي اها را غلط ۽ بي بنياد آهي . كندا

ختم ته كو بين االقوامي پورهيت تهذيب، قومي تهذيب کي

پر دراصل عالمي پورهيت . كري ٿي يا نقصان رسائي ٿي

تهذيب ئي صحيح معنى ۾ قومي تهذيب کي آزادانه نموني

جيئن سڀئي . اسرڻ ۽ ترقي كرڻ جا موقعا فراهم كري ٿي

تهذيبون ترقي جي اعلى منزلن تي پهچي، هك ٻئي جي

سهكار سان پنهنجي اعلى وٿن ۽ حاصالتن ذريعي هك

.تشكيل كري سگهنعالمي تهذيب جي

هاڻ ڏسڻو آهي ته قومن جي هك ٿيڻ وارو عمل

كڎهن ۽ كيئن شروع ٿيندو؟ هي سارو عمل تڎهن شروع

ٿيندو، جڎهن دنيا جون مڑئي قومون آزادي ۽ خودمختياري

ماڻين، نوآبادياتي نطام جو خاتمو ٿئي، پورهيت رياستون قائم

بعد ئي ان. ٿين، هر قسم جو طبقاتي ڏاڍ ۽ ڏهكا ختم ٿئي

قومن جي وچ ۾ قومي ديوارون ڊهڻ شروع ٿينديون ۽ قومن

.جو عالمي ڀائيچارو ۽ اتحاد مضبوط ٿيندو

جڎهن عالمي ليول تي سماجوادي نظام قائم ٿيندو ته

ان بعد ئي مڑني قومن کي هكجڑي ليول تي انفرادي طرح

سوشلسٹ . ترقي كرڻ ۽ اڳتي وڌڻ جو موقعو حاصل ٿيندو

قومن . رهيت تهذيب جي تعمير ٿيڻ لڳنديقومن جي اندر پو

جون لكل ۽ نظرانداز كيل صالحيتون ۽ جوهر جيكي اڳ

قومن . پرماري نظام هيٺ دٻيل هئا، سي نکري نروار ٿيندا

هنن کي هك ٻئي مان پرائڻ جا . جي وچ ۾ ميل ميالپ وڌندو

جنهن بعد هو هك ٻئي جي سهائتا ۽ مدد كرڻ . موقعا ملندا

۾ هك جهڑيون خاصيتون اڀرڻ لڳنديون ۽ سندن وچ

جيكي خاصيتون پنهنجي هئيت جي لحاظ کان ته . لڳنديون

. قومي هونديون پر ماهيت جي لحاظ کان سوشلسٹ هونديون

يعني سوشلسٹ قومن ۾ جيكا پورهيت تهذيب اڀرڻ لڳندي،

ان جي اصليت مڑني قومن ۾ ساڳي هوندي، پر ان جون

. شكليون قومي هونديون

ميونزم ۾ تبديل ٿيڻ شروع ٿيندي جڎهن سوشلزم، ك

ته اشتراكي قومن ۾ گڎيل كميونسٹ خاصيتون اڀرڻ

لڳنديون ۽ هك عالمي پورهيت ثقافت ٺهڻ جو عمل تيز

اها عالمي ثقافت مڑني قومن ۽ انسانن جون بهترين . ٿيندو

ان سڄي عمل ۾ . ثقافتي وٿون پنهنجو پاڻ ۾ جذب كندي

. د تي حصو وٺنديوندنيا جون مڑئي قومون برابري جي بنيا

جنهن بعد ئي عالمي ليول تي هك قوم، هك ثقافت ۽ هك

ٻولي وجود وٺڻ شروع كندي، جيكا پاڻ ۾ مڑني قومن جون

ان سڄي عمل ۾ سڀني . قومي خاصيتون ۽ گڻ سمائيندي

. قومن جو هك جيترو ۽ هك جهڑو حصو هوندو

مختلف قومن جا قومي وجود، سندن ثقافتون ۽

ل يا هك صدي ۾ هك عالمي قوم ۾ ٻوليون كو هك سا

پر ان سڄي عمل ۾ تمام گهڻو . ضم كونه ٿي وينديون

. ان عرصي جو اندازو لڳائي نه ٿو سگهجي. عرصو لڳندو

قومن جي هك ٿيڻ واري ان عمل ۾ پهريان گهڻ قومي

باقي گهڻ . ثقافتون، هك عالمي ثقافت کي تشكيل كنديون

رصي تائين قائم قومي ٻوليون پنهنجا وجود تمام گهڻي ع

اهو سڄو ارتقائي عمل آهستي آهستي ۽ اڻ . رکنديون

جنهن بعد . محسوس طريقي سان پنهنجي تكميل تي پهچندو

سڄي انسانذات امن ۽ سكون سان ترقي ۽ خوشحالي جا مزا

.ماڻيندي

ع1985آكٹوبر 17

مددي كتاب

جدلياتي اور تاريخي ماديت كا ابجد، .1

ع1979ماسكو، داراالشاعت ترقي،

معاشري كي سائنس، داراالشاعت ترقي، .2

ع1977ماسكو،

ليف ليونتيف، سياسي معاشيات، داراالشاعت .3

ع1975ترقي، ماسكو،

يوري گنكوفسكي، پاكستان كي قوميتين، .4

ع1976داراالشاعت ترقي، ماسكو،

، ...لينن، قومي مسئلي كا تنقيدي جائزه .5

ع1975داراالشاعت ترقي، ماسكو،

و ماروف، هندستان لينن كي نظر ايرڪ ك .6

ع1976مين، داراالشاعت ترقي، ماسكو،

كارل ماركس، اينگلس، منتخب تصانيف، .7

ع1973حصو سوم، داراالشاعت ترقي، ماسكو،

كيلي كوالزوم، تاريخي ماديت، داراالشاعت .8

ع1974ترقي، ماسكو،

وكٹر آفاناسئيف، سوشلزم اور كميونزم، .9

نگهارشات، الهور

آفاناسئيف، ماركسي فلسفو، پيپلز وكٹر .10

پبلشنگ هائوس الهور

جوزف اسٹالن، قوم ۽ قوميت، حيدرآباد، .11

ع 1984

، سماج كا ارتقا، ڀاشاني )مترجم(كليم ا، .12

.اكيڈمي، ملتان

آغائيف، اوگانسيان، قومپرستي بطور نظريو، .13

پاليسي، حيدرآباد

چانگ چي هي، چين ۾ قومي سوال، حيدرآباد، .14

ع1985

Ruk Sindhi

رڪ سنڌي

سنڌ جو مشهور

آگسٹ 5ليکك رڪ سنڌي

ع تي تعلقي كنڈياري 1961

ضلع نواب شاهه جي ڳوٺ

پاڻ . حامد اڄڻ ۾ پيدا ٿيو

سنڌ يونيورسٹي مان

گريجوئيشن كرڻ بعد

صحافت جو پيشو اختيار

پاڻ روزاني سنڌ سجاڳ جي ايڈيٹر ۽ روزاني جاڳو . كيو

. پبلشر طور خدمتون سرانجام ڏنيونكراچي جي ايڈيٹر ۽

جڎهن ته روزاني عوامي آواز كراچي، روزاني سچ كراچي،

روزاني سوڀ كراچي، روزاني تعمير سنڌ كراچي، روزاني

سنڌ حيدرآباد ۾ نيوز ايڈيٹر ۽ اسسٹنٹ ايڈيٹر طور خدمتون

پاڻ مختلف صحافتي تنظيمن ۾ شامل رهيو . سرانجام ڏنيون

حقن خاطر مختلف قومپرست ۽ رڪ سنڌي سنڌ جي . آهي

. ترقي پسند تنظيمن ۾ به سرگرم كردار ادا كندو رهيو آهي

سنڌ جي قديم تاريخ تي تحقيق كري سالن کان 20هو گذريل

ادب، سياست ۽ صحافت سان الڳاپيل هجڻ پاڻ. رهيو آهي

جن ۾ . سميت كيترن ئي كتابن جو خالق رهيو آهي

سندس سوين مقاال ۽ جڎهن ته. كيترائي كتاب شايع ٿيل آهن

رڪ . مضمون مختلف اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿيندا رهيا آهن

قومون ۽ قومي تحريك “سنڌي جي شايع ٿيل كتابن ۾

، ”سنڌي قوم جو مقدمو“، ”ٹوڙي ڦاٹك جو سانحو“، ”آزادي

تاريخ “، ”سنڌ آزادي ۽ انقالب“، ”سنڌ جي سياسي صورتحال“

ومي تحريك ۽ سنڌ جي ق“، ”قاضي فيض محمد“، ”جي الٽ

” سنڌو سڀيتا جي اوسر“۽ ” اڄ جي سنڌ“، ”سنڌين جو اتحاد

رڪ سنڌي كيترائي كتاب ترجمو . كتاب ڳڻائي سگهجن ٿا

جن ۾ بينظير ڀٹو . كري سنڌي ٻولي جي جهولي ۾ وڌا آهن

. به هك آهي” پاكستان طوفان جي گهيري ۾“جو كتاب

ا سنڌ باب“جن ۾ . جڎهن ته كيئي كتاب مرتب به كيا آهن

۽ ٻيا ” سنڌي ٻولي رت رتولي“، ”كامريڈ حيدر بخش جتوئي

.شامل آهن

كتاب

)تاريخ، تحقيق(سنڌو سڀيتا جي اوسر .1

)سوانح، تحقيق(سنڌو سڀيتا جا محقق .2

قومون ۽ قومي تحريك آزادي .3

ٹوڙي ڦاٹك جو سانحو .4

سنڌي قوم جو مقدمو .5

سنڌ جي سياسي صورتحال .6

سنڌ آزادي ۽ انقالب .7

تاريخ جي الٽ .8

قاضي فيض محمد .9

اتحاد سنڌ جي قومي تحريك ۽ سنڌين جو .10

اڄ جي سنڌ .11

سکي ڌرتي، ڏکويل ماڻهو .12

ڏتڑيل ديس جي كهاڻي .13