modul praktikum ekologi hewan 2015

23
Puguh Karyanto | Alanindra Saputra Tim Asisten Ekowan 2015 MODUL PRAKTIKUM EKOLOGI HEWAN PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSIT AS SEBELAS MARET SURAKARTA 2015

Upload: papin-citra-resti-rustanto

Post on 24-Feb-2018

225 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 1/23

Puguh Karyanto | Alanindra SaputraTim Asisten Ekowan 2015

MODUL PRAKTIKUMEKOLOGI HEWAN

Page 2: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 2/23

Page 3: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 3/23

MODUL PRAKTIKUMEKOLOGI HEWAN

OE!"Puguh Karyanto# S$Si$# %$Si$# Ph$&$

Alanindra Saputra# S$Pd# %$S'$Tim Asisten Ekowan 2015

LABORATORIUM EKOLOGIPROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKANUNIVERSITAS SEBELAS MARET

SURAKARTA

2015

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 1

Page 4: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 4/23

KATA PENGANTAR

A"*a&u"i""a* &$%#a% $%#u+a, -.u!ur !$,a&a A""a* S/T

!ar$%a ata- ra*at &a% !a-i* -a.a%#N.a ,$%.u-u%a% o&u"

,ra!ti!u E!o"o#i ($)a% i%i &a,at &i-$"$-ai!a% &$%#a% bai!Mo&u" ,ra!ti!u i%i &i-u-u% u%tu! $"$%#!a,i at$ri ,ra!ti!u

E!o"o#i ($)a% &a% -$ba#ai ,$tu%'u! ba#i a*a-i-)a u%tu!

$"a!-a%a!a% ,ra!ti!u E!o"o#i ($)a% M$"a"ui ,ra!ti!u i%i

&i*ara,!a% a*a-i-)a &a,at $i"i!i !$t$ra,i"a% &a"a

$"a!-a%a!a% ,ra!ti!u E!o"o#i ($)a% &a% $a*ai !o%-$,

.a%# $%&a-ari 'a"a%%.a ,ra!ti!u

P$%.u-u% $%.a&ari ba*)a o&u" ,ra!ti!u i%i a-i*

t$r&a,at ba%.a! !$!ura%#a% O"$* !ar$%a itu &i*ara,!a% -ara%

&a% !riti! &$i -$,ur%a%.a o&u" ,ra!ti!u i%i S$o#a o&u"

,ra!ti!u i%i b$ra%3aat ba#i ,ara ,$ba+a

Sura!arta A,ri" 2015

P$%.u-u%

TATA TERTIB

LABORATORIUM

1 P$r#u%a!a% 'a- ,ra!ti!u ,a&a -aat !$#iata% b$r"a%#-u%#2 L$ta!!a% ta- atau 'a!$t &i t$,at .a%# t$"a* &i-$&ia!a%4 Bara%#bara%# b$r*ar#a atau &o,$t o*o% &i,$r*ati!a% -$%&iri !$aa%a%%.a

P$%##u%aa% a"ata"at "i-tri! o*o% &i,$r#u%a!a% -$-uai ,or-i%.a atau !a,a-ita-%.a5 P$%##u%aa% AUTO6LAVE OVEN INKUBATOR /ATERBAT( KULKAS SENTRIFUGE ti&a!

bo"$* $%##u%a!a% -abu%#a% 7T atau ro"" $t$r8 Satu -to, !o%ta! &i#u%a!a% u%tu!

-atu a"at9 :a#a !$b$r-i*a% -a"ura% ,$bua%#a% air; Sa,a* atau b$%&a ,a&at -i-a ba*a% !$#iata% ,ra!ti!u i+rot$a+*i%# atau !$#iata%

,$%$"itia% a%&iri o*o% &ibua%# &i t$,at .a%# &i-$&ia!a%< Ba*a% ,ra!ti!u .a%# $%##u%a!a% *$)a% o*o% -i-a%.a &i!ubur atau &ibua%# 'au*

&ari #$&u%#= B$!a- ba*a% ,ra!ti!u !$i!a"ia o*o% &i$%+$r!a% &a*u"u &i -a"ura% ,$bua%#a%

10 A"ata"at b$!a- !$#iata% ,ra!ti!u *aru- &i!$ba"i!a% &a"a !$a&aa% b$r-i*11 :a#a !$b$r-i*a% rua%#a% "aboratoriu12 Ra,i!a% atau !$ba"i!a% !ur-i !$ t$,at -$u"a -$t$"a* -$"$-ai !$#iata% ,ra!ti!u14 A,a,u% a"a-a% .a%# ti&a! $atu*i !$t$%tua% &i ata- a!a% &i!$%a!a% -a%!-i &a%

-$ua !$ru#ia%%.a &ib$ba%!a% !$,a&a .a%# b$r-a%#!uta%

2 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

TATA TERTIB LABORATORIUM

PRODI PENDIDIKAN

Page 5: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 5/23

TATA TERTIB PRAKTIKUM

1 Pra!ti!a% *aru- $a!ai :a- Lab -$,atu ,a!aia% ra,i &a% -o,a% -aat ,ra!ti!u

$!o"o#i *$)a% &i Laboratoriu -$&a%#!a% a,abi"a &i "a,a%#a% $%.$-uai!a%2 Di"ara%# a!a% i%u &a% $ro!o! -aat !$#iata% ,ra!ti!u4 S$-u&a* ,ra!ti!u ,ra!ti!a% *aru- $%#$ba"i!a% a"ata"at .a%# &i#u%a!a% Pra!ti!u &i"a!-a%a!a% *ari &a% )a!tu .a%# &i-$,a!ati -$"uru* ,ra!ti!a% &$%#a%

-$,$%#$ta*ua% a-i-t$% ,ra!ti!u5 Pra!ti!a% )a'ib $%#i!uti Pr$t$-t -$-uai 'u&u" ,ra!ti!u9 Pra!ti!a% .a%# t$r"abat "$bi* &ari 15 $%it &ari ,r$t$-t &a,at $%#i!uti ,r$t$-

-u-u"a% a!-ia" -atu *ari -$t$"a* ,ra!ti!u; Ba#i ,ra!ti!a% .a%# a!a% b$r,i%&a* 'a&)a" ,ra!ti!u *aru- -$i>i% !oor&i%ator

,ra!ti!u &$%#a% $%.$ra*!a% -urat ,$%#a%tar &ari &o-$% ,a"i%# "abat &ua *ari

b$ri!ut%.a< Pra!ti!a% )a'ib $%#u,u"!a% "a,ora% MAKSIMAL 5 (ari -$t$"a* A66 La,ora%

-$$%tara= K$t$r"abata% a!a% &i!$%a!a% %i"ai i%u- 4 7 48 &$%#a% a!-ia" !$t$r"abata% 5

*ari -$t$"a* &$a&"i%$ A,abi"a ,ra!ti!a% $%#u,u"!a% -$t$"a* bata- !$t$r"abata%

a!a b$r"a!u %i"ai a!-ia" 9010 La,ora% .a%# &ii%&i!a-i!a% t$"a* t$r'a&i ,"a#ia-i a!a a!a% b$r"a!u %i"ai a!-ia" 90

&a% ti&a! a&a to"$ra%-i !$t$r"abata%11 Pra!ti!a% )a'ib $atu*i atura% &a% tatat$rtib .a%# a&a &i "aboratoriu FKIP Bio"o#i

UNS12 Atura%atura% tatat$rtib .a%# b$"u t$r+a%tu a!a% &i,utu-!a% !$u&ia%

ESTIMASI POPULASI

DENGAN METODE SIMULASI CMRR

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 3

KEGIATAN 1

TATA TERTIB PRAKTIKUM

Page 6: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 6/23

(Capture, Mark, Release, and Recapture)

A. TEORI

($)a% -$ba#ai !o,o%$% ,$%.u-u% !ou%ita- bioti! &a"a

-uatu $!o-i-t$ $,u%.ai ,$ra% &a% 3u%#-i ,$%ti%# u%tu! *abitat

&a% "i%#!u%#a% -$rta a!*"u! *i&u, "ai%%.a Li%#!u%#a% a&a"a* 3a!tor

3a!tor &i "uar a!*"u! *i&u, .a%# b$r,$%#aru* "a%#-u%# ,a&a

!$u%#!i%a% *$)a% u%tu! &a,at b$rta*a% *i&u, tubu* &a%

b$r!$ba%#bia! Li%#!u%#a% a&a .a%# b$r*ubu%#a% "a%#-u%# &a% a&a

.a%# ti&a! "a%#-u%# &$%#a% -uatu or#a%i-$ Ko%&i-i!o%&i-i "o!a" .a%#

b$r*ubu%#a% "a%#-u%# &$%#a% -uatu or#a%i-$ &i-$but "i%#!u%#a%

i!ro -$&a%# -$"uru* !o%&i-i abioti! .a%# a&a &i "uar "i%#!u%#a% i!ro

&i-$but "i%#!u%#a% a!ro Di &a"a *abitat%.a or#a%i-$ -u&a*

$%.$-uai!a% &iri &$%#a% !o%&i-i .a%# a&a -$i%##a a,u b$rta*a%

*i&u, tubu* &a% b$r!$ba%#bia!

Suatu !ou%ita- t$r&iri &ari b$rba#ai !u,u"a% ,o,u"a-i .a%#

-a"i%# b$ri%t$ra!-i -atu -aa "ai% O"$* !ar$%a itu &a"a !ou%ita-

b$rarti a&a !$a%$!ara#aa% '$%i-'$%i- .%a# t$r!u,u" $b$%tu!

,o,u"a-i &a% -a"i%# b$ri%t$ra!-i a%tar ,o,u"a-i t$r-$but $b$%tu!

!ou%ita- S$*i%##a &a,at &i!ata!a% ba*)a &i &a"a !ou%ita- -a"a*

-atu +irri utaa a&a"a* a&a%.a !$a%$!ara#aa% '$%i-

K$a%$!ara#aa% '$%i- &ari -$"uru* 'u"a* '$%i- &i &a"a !o,o%$%

tro,i! atau &a"a -uatu !ou%ita- -$+ara !$-$"uru*a% &it$%tu!a% o"$*

 '$%i- .a%# 'ara%# &oi%a% atau uu 7O&u 1=;18 U%tu!

$%#$ta*ui !$a%$!ara#aa% -uatu or#a%i-$ a!a !ita *aru-

$%#$ta*ui !$$"i,a*a% -uatu i%&i?i&u !$$"i,a*a% &a,at &i

!$ta*ui &$%#a% $%##u%a!a% b$b$ra,a $to&$ .aitu 6MRR 7Capture,

Mark, Release, dan Recapture8

M$to&$ 6MRR t$r&iri &ari b$b$ra,a +ara .aitu single mark-

recapture 7M$to&$ P$t$r-$%8 repeated mark-recapture 7M$to&$

S+*%ab$"8 multiple mark-recapture 7M$to&$ :o"".S$b$r8 &a% triple-

catch method M$to&$ 6MRR &i!$ba%#!a% u%tu! $%#ata-i !$-u"ita%

.a%# b$r*ubu%#a% &$%#a% $-tia-i u!ura% ,o,u"a-i ,a&a *$)a% Pri%-i,

uu ,$r+obaa% 6MRR a&a"a* u%tu! $%a%&ai i%&i?i&u &a"a

,$%a%#!a,a% -$-i ,$rtaa &a% !$u&ia% u%tu! $%+atat ,ro,or-i

i%&i?i&u .a%# &ita%&ai &a"a ,$%a%#!a,a% -$-i b$ri!ut%.a 7/i""ia- $t

a" 20018

M$to&$ i%i -a%#at ,$%ti%# &a"a $!o"o#i *$)a% -$bab ti&a!

*a%.a ,$r!iraa% !$ra,ata% .a%# &i,$ro"$* t$ta,i ,$r!iraa% "a'u !$"a*ira%

&a% "a'u !$atia% ,o,u"a-i .a%# &i!a'i 'u#a &i!$ta*ui-.arat b$r"a!u%.a

$to&$ 6MRR .aitu @ P$r#a%tia% a%tar i%&i?i&u r$%&a* 7ti&a! u&a*

ati ti&a! u&a* b$-ar ti&a! u&a* b$r!$ba%# bia!8 M$to&$ i%i

$%#a-u-i!a% ba*)a ,o,u"a-i t$rtutu, 7ti&a! a&a ii#ra-i $i#ra-i

!$"a*ira% atau !$atia% a%tara ,$b$ria% ta%&a &a% ,$%a%#!a,a%

!$ba"i8 M$to&$ i%i 'u#a $%#a-u-i!a% -$ua a%##ota ,o,u"a-i

-aa-aa u%#!i% &ita%&ai &a% &ita%#!a, !$ba"i &a% *$)a%

&ita%&ai -$+ara a+a! &i&i-tribu-i!a% &a"a ,o,u"a-i *i%##a -aat

,$%a%#!a,a% !$ba"i 7M+Far"a%$ 20048

Sout*)oo& 71=;18 &a"a A&i-$%&'a'a $ta" 720018 $%.$but!a%

&a"a ,$"a!-a%aa% $to&$ i%i ,$r"u &ia-u-i!a% ba*)a@

1 ($)a% .a%# &ita%&ai ti&a! t$r,$%#aru* &a% ti&a! u&a* *i"a%#

2 ($)a% .a%# t$r+a,ur -$+ara *oo#$% &a"a ,o,u"a-i

4 Po,u"a-i *aru- &a,at -i-t$ t$rtutu, 7ti&a! a&a $i#ra-i atau ii#ra-i

&a,at &i*itu%#8

 Ti&a! a&a !$"a*ira% &a% !$atia% &a"a ,$rio&$ -a,"i%#

4 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 7: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 7/23

5 ($)a% .a%# t$rta%#!a, -$!a"i atau "$bi* ti&a! a!a% $,$%#aru*i

,$%a%#!a,a% -$"a%'ut%.a

9 Po,u"a-i &i+u,"i! -$+ara ra%&o &$%#a% a-u-i@

a S$ua !$"o,o! uur &a% '$%i- !$"ai% &a,at &ita%#!a, -$+ara

,ro,or-io%a"

b S$ua i%&i?i&u $,u%.ai !$a,ua% .a%# -aa u%tu!

t$rta%#!a, 7,robabi"ita- t$rta%#!a,%.a *$)a% .a%# &ita%&ai -aau%tu! -$tia, a%##ota ,o,u"a-i atau “equal catchability 

; Sa,"i%# &i"a!u!a% &$%#a% i%t$r%?a" )a!tu .a%# t$ta, t$ra-u!

,$%a%#a%%%.a ti&a! t$r"a"u "aa

< ($)a% .a%# &ita%&ai $,u%.ai ,robabi"ita- !$-i%ta-a%

U%tu! $%#$ta*ui 'u"a* i%&i?i&u ,o,u"a-i *$)a% &i t$,at

t$rt$%tu a&a b$rba#ai +ara ,$%a!-ira% .a%# &a,at &i#u%a!a% Sa"a*

-atu%.a a&a"a* $%##u%a!a% $to&$ 6MRR M$to&$ i%i uu

&it$ra,!a% ,a&a *$)a%*$)a% .a%# b$r,i%&a* Ruu- &a-ar .a%#

&i#u%a!a% u%tu! ,$%#*itu%#a% a&a"a* ruur P$t$r-o% .aitu@

U%tu! $%#*itu%# !$-a"a*a% 7$ror8 $to&$ 6MRR &a,at &i"a!u!a%

&$%#a% +ara $%#*itu%# !$-a"a*a% ba!u 7-ta%&ar $ror8 &$%#a% ruu-@

S$t$"a* $%$%tu!a% -ta%&ar $ror !$u&ia% &it$%tu!a% -$"a%#

!$,$r+a.aa%%.a &$%#a% ruu-@

t @ 7&3 α8 "i*at tab$" &i-tribu-i t &$%#a%

&3 ∞ &a% α a&a"a* ti%#!at -i#%iC!a%-iN @ 6a+a* *$)a% &i a"a &a"a ,o,u"a-iM @ 6a+a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a

,$%a%#!a,a% ,$rtaa &a% &ita%&ai% @ 6a+a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a

,$%a%#!a,a% !$&ua t$r&iri ata- *$)a%.a%# ti&a! b$rta%&a &a% *$)a% .a%#b$rta%&a *a-i" ,$%a%#!a,a% !$&ua

R @ 6a+a* *$)a% .a%# b$rta%&a &ari,$%a%#!a,a% ,$rtaa .a%# t$rta%#!a,!$ba"i ,a&a ,$%a%#!a,a% !$&ua

U%tu! $,$rbai!i !$!ura%#a% a!ura-i $to&$ P$t$r-o% 7!ar$%a

-a,$" .a%# &iabi" r$"ati3 !$+i"8 &a,at &i#u%a!a% $to&$ S+*%ab$"

M$to&$ S+*%ab$" -$"ai% $butu*!a% a-u-i .a%# -aa &$%#a%

$to&$ P$t$r-$% 'u#a &itaba*!a% &$%#a% a-u-i ba*)a u!ura%

,o,u"a-i *aru- !o%-ta% ,a&a ,$rio&$ -a,"i%# .a%# b$ri!ut%.a Pa&a

$to&$ i%i ,$%a%#!a,a% ,$%a%&aa% &a% ,$"$,a-a% !$ba"i *$)a%

&i"a!u!a% "$bi* &ari 2 !a"i U%tu! -$tia, ,$rio&$ -a,"i%# -$ua *$)a%

.a%# b$"u b$rta%&a &ib$ri ta%&a &a% &i"$,a-!a% !$ba"i D$%#a% +ara

i%i b$-ar%.a ,o,u"a-i &a,at &i&u#a &$%#a% ruu-@

Kar$%a ,$%#abi"a% -a,$" &$%#a% +ara &iata- &i"a!u!a%

b$ru"a%# !a"i a!a *a" i%i a!a% $%#ura%#i !$-a"a*a% -a,"i%#

K$-a"a*a% ba!u 7SE8 $to&$ i%i &i*itu%# &$%#a% ruu-@

S$t$"a* &it$%tu!a% -ta%&ar $rror%.a !$u&ia% &it$%tu!a% -$"a%#

!$,$r+a.aa%%.a &$%#a% ruu- @

t 7&3 α8 "i*at tab$" &i-tribu-i t &$%#a% &3 ∞ &a% α a&a"a*ti%#!at -i#%iC!a-i

! :u"a* ,$rio&$ -a,"i%#

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 5

Page 8: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 8/23

N +a+a* *$)a% &i a"a&a"a ,o,u"a-iMi

:u"a* tota" *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a ,$rio&$ !$i&itaba* ,$rio&$ -$b$"u%.a'u"a* tota" *$)a% .a%#b$rta%&a

%i :u"a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a ,$rio&$ !$iRi :u"a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, !$ba"i ,a&a ,$rio&$ !$i

B. TUJUAN

 Tu'ua% ,ra!ti!u i%i a%tara "ai%@

1 M$%$ra,!a% $to&$ 6MRR u%tu! $,$r!ira!a% b$-ar%.a ,o,u"a-i

-iu"a-i

2 M$ba%&i%#!a% *a-i" $-tia-i &ari 2 ruu- .aitu P$t$r-o% &a%

S+*%ab$"

C. ALAT DAN BAHAN

1 Sto,"$- 2 bua*

2 Ka%+i%# ba'u )ar%a *ita &a% ,uti* &a"a 'u"a* t$rt$%tu

D. PROSEDUR KERJA

A,abi"a a!a% $%#*itu%# ,o,u"a-i !a%+i%# ba'u *ita a!a

&i"a!u!a% "a%#!a* !$r'a -$ba#ai b$ri!ut@

1 Diabi" -$#$%##a !a%+i%# ba'u *ita .a%# a&a &i &a"a to,"$-

&i*itu%# 'u"a*%.a 7%i8 !$u&ia% $%##a%ti!a% 'u"a* !a%+i%# ba'u

*ita% t$r-$but &$%#a% !a%+i%# ba'u )ar%a ,uti* &a% &ia-u!!a% !$

&a"a to,"$- .a%# b$ri-i !a%+i%# ba'u )ar%a *ita% ta&i 6ara i%i

b$rtu'ua% u%tu! $%a%&ai *$)a%

2 I-i to,"$- &i!o+o! &$%#a% !o%-ta% a#ar !a%+i%# ba'u t$r+a,ur -$+ara

*oo#$%

4 M$%#abi" +u,"i!a% .a%# !$&ua &$%#a% +ara .a%# -aa a,abi"a

t$r&a,at -$'u"a* !a%+i%# ba'u b$r)ar%a "ai% a!a &i+atat -$ba#ai

Ri

Di"a!u!a% +u,"i!a% b$ri!ut%.a -a,ai -$,u"u* !a"i

5 D$%#a% &$i!ia% $-tia-i ,o,u"a-i u%tu! !a%+i%# ba'u )ar%a *ita

&a,at &i*itu%# &$%#a% !$&ua ruu- P$t$r-o% &a% S+*%ab$"

9 A,abi"a i%#i% $%#*itu%# !a%+i%# ba'u )ar%a .a%# "ai% +ara%.a

-aa -$,$rti &i ata- *a%.a to,"$- .a%# &iabi" !a%+i%# ba'u .a%#

,$rtaa a&a"a* .a%# b$ri-i !a%+i%# ba'u &$%#a% )ar%a .a%# "ai%

t$r-$but &a% +u,"i!a% &i"a!u!a% -$ba%.a! -$,u"u* !a"i

; S$t$"a* -$"$-ai $%#$-tia-i ,o,u"a-i -$"a%'ut%.a !$&ua a+a

!a%+i%# ba'u ta&i &i*itu%# 'u"a*%.a -$+ara "a%#-u%#

< A%#!aa%#!a .a%# &i&a,at &ii-i!a% !$ &a"a tab$" "$bara% !$r'a

.a%# t$r-$&ia

=

E. LEMBAR PENGAMATAN

Est!"s B#s"$ P%&'"s "$ S!'"sM#t%# CMRR M#*++'*","* R'!'s L*-%*P#t#$s%*

S"!&*+ ,# M * R K#t124

D-tM @ :u"a* i%&i?i&u .a%# t$rta%#!a,

,a&a ,$rio&$ ,$%a%#!a,a% ,$rtaa.a%# &ita%&ai

N @ :u"a* i%&i?i&u .a%# t$rta%#!a,,a&a ,$%a%#!a,a% ,$rio&$ !$&uat$r&iri &ari i%&i?i&u .a%# ti&a!b$rta%&a &a% i%&i?i&u .a%#b$rta%&a *a-i" ta%#!a,a% ,$rio&$

/ | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 9: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 9/23

,$rtaaR @ I%&i?i&u .a%# b$rta%&a &ari

,$%a%#!a,a% ,$rio&$ ,$rtaa .a%#t$rta%#!a, !$ba"i ,a&a,$%a%#!a,a% ,$rio&$ !$&ua

Est!"s B#s"$ P%&'"s "$ S!'"s M#t%# CMRR #*+"*R'!'s S-0*"#

S"!&*

+ ,#

N R J'!"0

0#"*"*+#$t"*"

M *.M 1N

*

124

D-t

Mi @ :u"a* tota" *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a ,$rio&$ !$i &itaba* ,$rio&$ -$b$"u%.a

%i @ :u"a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, ,a&a ,$rio&$iRi @ :u"a* *$)a% .a%# t$rta%#!a, !$ba"i ,a&a

,$rio&$ !$i

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% |

Page 10: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 10/23

PERTUMBUHAN POPULASI

Drosphila melanogaster  (LALAT BUAH)

I. TEORIDrosphila melanogaster   7"a"at bua* "a"at +u!a8 ,$rtaa

!a"i &i,$r!$%a"!a% o"$* T( Mor#a% &a% /E 6a-t"$ 71=008 La"at

bua* 7Drosphila melanogaster)  ba%.a! &i#u%a!a% &a"a

,$%$"itia% t$rutaa #$%$ti!a !ar$%a@

1 La"at bua* b$ru!ura% !$+i" u&a* &i&a,at -$rta u&a*

&i$,"i*ara u%tu! &ibia!!a%

2 M$i"i!i -i!"u- *i&u, -a%#at ,$%&$! !ura%# "$bi* 2 i%##u

4 (a%.a $i"i!i -$&i!it !roo-o .aitu < !roo-o .a%#

t$r&iri &ari 9 auto-o &a% 2 !roo-o !$"ai% -$*i%##a

u&a* &i*itu%#

Drosphila melanogaster  $,u%.ai -ta&iu &a"a -i!"u-

*i&u,%.a .aitu@

1 Sta&iu t$"ur

2 Sta&iu "ar?a

4 Sta&iu ,u,a

-ta&iu &$)a-a

 T$"ur &i*a-i"!a% o"$* "a"at b$ti%a !ira!ira *ari !$ti#a 748

-$t$"a* -ta&iu &$)a-a -a,ai "a"at b$ti%a t$r-$but ati

Pa%'a%# t$"ur 05 $,u%.ai -$,a-a%# C"a$% .a%#

b$r#u%a a#ar t$"ur ti&a! t$%##$"a &i &a"a a!a%a% "u%a! S$"

t$"ur .a%# t$"a* &ibua*i bia-a%.a -$#$ra &i"$,a-!a% o"$* "a"at

i%&u! atau &a,at b$ra&a &i ut$ru- -$"aa -ta&iu ,$ru"aa% &ari

$brio P$rio&$ "ar?a &ib$&a!a% ata- 4 -ta&iu .aitu@ i%-tar 1

i%-tar 2 &a% i%-tar 4 S$t$"a* 2 atau 4 *ari "ar?a !$+i" ,uti*

$%.$ru,ai +a+i%# !$"uar &ari t$"ur%.a &a% $buat "uba%# &i

&a"a $&iu ia -a%#at a!ti3 &a% ba%.a! a!a%

Gabar 1 Si!"u- Drosophila melanogaster 

Pa&a -ta&iu i%-tar 4 "ar?a t$"a* -ia, $%'a&i ,u,a a!a

"ar?a"ar?a itu $r$b$t $%i%##a"!a% $&iu a!a%a% &a%

$"$!at ,a&a t$,at .a%# !$ri%# Pa&a -ta&iu i%i t$r'a&i

$taor3o-i- 'ari%#a% !o,"$!- -$t$"a* *ari "a"at &$)a-a

u"ai !$"uar &ari bu%#!u- ,u,a Mu"au"a "a"at itu -a%#at

,a%'a%# &a% -a.a,-a.a,%.a b$"u b$r!$ba%# t$ta,i &a"a

)a!tu .a%# -i%#!at b$r!$ba%# &a% tubu* "a"at -$&i!it

$bu"at Pa&a ,$ru"aa% "a"at i%i b$r)ar%a u&a ta,i

!$u&ia% b$ruba* )ar%a $%'a&i tua

M#!#","* s#,s &"" ""t Drosophila melanogaster.

6 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

KEGIATAN 2

Page 11: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 11/23

B$b$ra,a +ara u%tu! $b$&a!a% -$!- ,a&a "a"at &$)a-a

.aitu@

a U!ura%

La"at b$ti%a uu%.a $,u%.ai u!ura% tubu* .a%# "$bi*

b$-ar &ari ,a&a "a"at 'a%ta%

Gabar 2 P$rb$&aa% u!ura% a%tara "a"at 'a%ta% &a% "a"at b$ti%ab B$%tu! ab&o$% La"at b$ti%a $,u%.ai tu'u* -$#$%

.a%# u&a* &i"i*at -$&a%# ab&o$% 'a%ta% *a%.a

$,u%.ai "ia -$#$%

U'u%# ab&o$% "a"at b$ti%a $a%'a%# &a% $ru%+i%#

-$&a%#!a% ,a&a "a"at 'a%ta% $bu"at

+ A&a%.a -i-ir !$"ai% -$ +ob

La"at b$ti%a ti&a! $,u%.ai -i-ir !$"ai%

La"at 'a%ta% $i"i!i -i-ir !$"ai% .aitu 10 rabut !a!u

)ar%a *ita .a%# t$r&a,at ,a&a ,$ru!aa% &i-ta" &ari

&or-u t$ra!*ir !a!i &$,a%

& Or#a% #$%ita"ia "uar ,a&a ab&o$%

Pa&a "a"at b$ti%a $ru,a!a% o?o,a-itor .a%# $ru%+i%#

Pa&a "a"at 'a%ta% $ru,a!a% +"a-,$r .a%# $,u%.ai

,i#$% #$"a, t$r-u-u% &a"a -u-u%a% $"i%#!ar t$r"$ta!

t$,at &i u'u%# ba#ia% ?$%tra"

Fa!tor3a!tor .a%# $,$%#aru*i ,$rtubu*a% ,a&a -i!"u-

*i&u, Drosophila melanogaster &ia%tara%.a -$ba#ai b$ri!ut@

1 Su*u Li%#!u%#a%

Drosophila $"a%o#a-t$r $%#a"ai -i!"u- -$"aa <11 *ari

&a"a !o%&i-i i&$a" Ko%&i-i i&$a" .a%# &ia!-u& a&a"a* -u*u

-$!itar 252<6 Pa&a -u*u i%i "a"at a!a% $%#a"ai -atu ,utara%

-i!"u- -$+ara o,tia" S$&a%#!a% ,a&a -u*u r$%&a* atau -$!itar

1<6 )a!tu .a%# &i,$r"u!a% u%tu! $%.$"$-ai!a% -i!"u-

*i&u,%.a r$"ati3 "$bi* "aa &a% "abat .aitu -$!itar 1<20 *ari

Pa&a -u*u 406 "a"at &$)a-a .a%# tubu* a!a% -t$ri"

2 K$t$r-$&iaa% M$&ia Ma!a%a%

 :u"a* t$"ur Drosophila melanogaster .a%# &i!$"uar!a% a!a%

$%uru% a,abi"a !$!ura%#a% a!a%a% La"at bua* &$)a-a .a%#

!$!ura%#a% a!a%a% a!a% $%#*a-i"!a% "ar?a b$ru!ura% !$+i"

Lar?a i%i a,u $b$%tu! ,u,a b$ru!ura% !$+i" %au% -$ri%#

!a"i #a#a" b$r!$ba%# $%'a&i i%&i?i&u &$)a-a B$b$ra,a &a,at

$%'a&i &$)a-a .a%# *a%.a &a,at $%#*a-i"!a% -$&i!it t$"ur

Viabi"ita- &ari t$"ur t$"ur i%i 'u#a &i,$%#aru*i o"$* '$%i- &a%

 'u"a* a!a%a% .a%# &ia!a% o"$* "ar?a b$ti%a

4 Ti%#!at K$,a&ata% Boto" P$$"i*araa%

Boto" $&iu -$bai!%.a &ii-i &$%#a% $&iu bua* .a%#

+u!u, &a% ti&a! t$r"a"u ,a&at S$"ai% itu "a"at bua* .a%#

&i!$ba%#bia!a% &i &a"a boto" ,u% -$bai!%.a ti&a! t$r"a"u

ba%.a! +u!u, b$b$ra,a ,a-a%# -a'a Pa&a Drosophila

melanogaster &$%#a% !o%&i-i i&$a" &ia%a t$r-$&ia +u!u, rua%#

7ti&a! t$r"a"u ,a&at8 i%&i?i&u &$)a-a &a,at *i&u, -a,ai !ura%#

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 7

Page 12: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 12/23

"$bi* 0 *ari Nau% a,abi"a !o%&i-i boto" $&iu t$r"a"u ,a&at

a!a% $%.$bab!a% $%uru%%.a ,ro&u!-i t$"ur &a%

$%i%#!at%.a 'u"a* !$atia% ,a&a i%&i?i&u &$)a-a

I%t$%-ita- 6a*a.a

Drosophila melanogaster "$bi* $%.u!ai +a*a.a r$a%#

r$a%# &a% a!a% $%#a"ai ,$rtubu*a% .a%# "abat -$"aa

b$ra&a &i t$,at .a%# #$"a, 7S*orro+!- 1=;28

TUJUAN

a $%#$%a" "a"at bua* 7Drosphila melanogaster 8b $b$&a!a% -$!- "a"at bua* &$)a-a -$+ara or,*o"o#i!+ $,$"a'ari ,$rtubu*a% ,o,u"a-i "a"at bua*

II. ALAT "* BAHANa La"at bua* Drosophila melanogaster   %ora" 7:a%ta% &a%

B$ti%a8

b Et$r+ $&iu !u"tur "a"at 7bua* ,i-a%# ta,$ !$t$"a b$%>oat8

III. CARA KERJAA. P#!'"t"* M#'! M","*"*

1 Bua* ,i-a%# 50 #r &i*a"u-!a% !$u&ia% &i+a,ur &$%#a%

ta,$ !$t$"a 25 #r 7ta,$ $%#a%&u%# !*air .a%# $ru,a!a%

ba*a% a!a%a% "a"at bua*8 &a% taba*!a% b$%>oat H 05

-$%&o! t$*

2 U-a*a!a% a#ar $&iu a!a%a% a#a! ,a&at 7'a%#a%

t$r"a"u "$b$!8 M$&iu "$b$! $%.u"it!a% ,$%#aata% &a%

,$%#*itu%#a% "a"at

4 T$r"$bi* &a*u"u a-a!"a* +a,ura% t$r-$but &a"a &i

&a"a air .a%# $%&$!ati $%&i&i*

Boto" .a%# a!a% &i,a!ai *aru- &i-t$ri"!a% t$r"$bi* &a*u"u

!$u&ia% a-u!a%"a* +a,ura% $&iu .a%# -u&a*

&i-i,a!a% t$r-$but !$ &a"a boto"

5 :a%#a% "u,a "$ta!!a% !$rta- $ra%# .a%# &i,a-a%# b$r&iri

,a&a $&iu

9 Tutu, boto" &$%#a% !a,a- atau bu-a .a%# &i"uba%#i !$+i"

&it$%#a*%.a -u,a.a u&ara &a,at a-u!

B. Et#$s"s "* P#*+"!"t"*

Kar$%a $t$r a&a"a* #a- .a%# -a%#at u&a* $"$&a! a!a

ti&a! &i,$r!$%a%!a% $%.a"a!a% a,i &a% $ro!o! -aat b$!$r'a

U%tu! $%#aati &a% $%#*itu%# "a"at Drosophila, "a"at itu *aru-

&ibiu- &$%#a% &o-i- ri%#a%

1 S$&ia!a% !a,a- -$+u!u,%.a !$u&ia% ba-a*i"a* !a,a-

t$r-$but &$%#a% -$&i!it $t$r 7a,abi"a t$r"a"u ba%.a! $t$r "a"at

a!a% ati8

2 P$ri!-a"a* boto" !u"tur u-a*a!a% ti&a! a&a "a"at .a%# b$ra&a &i

&$!at u"ut boto" :i!a a&a !$to!"a* ,$r"a*a% ,a&a t$,i boto"

a#ar "a"at ti&a! 'atu* !$ $&ia a!a%a%

4 Bu!a"a* tutu, boto" !u"tur -$&i!it a-u!!a% !a,a- t$r-$but

+$,at+$,at tutu, "a#i a#ar "a"at ti&a! t$rba%# !$ "uar

S$t$"a* "a"at t$rbiu-05 $%it abi""a* !a,a- ta&i tua%#!a%

"a"at &iata- !$rta- ,uti* ,i-a*!a% &a*u"u .a%# -u&a* ati

7-a.a, $bu!a &a% !a!i!a!i%.a !$ ara* -a,i%#8

18 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 13: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 13/23

5 La"at .a%# ati ti&a! &ii!ut!a% &a"a ,$%$"itia% Bia-a%.a "a"at

t$ta, &a"a !$a&aa% t$rbiu- -$"aa 510 $%it Bi"a ,$r"u

u%tu! $,$r,a%'a%# )a!tu ,$%#aata% &i"a!u!a% $t$ri-a-i

u"a%# t$ta,i b$b$ra,a &$ti! -a'a -u,a.a "a"at ti&a! ati

9 ,$%#aata% -$bai!%.a $%##u%a!a% !ua- *a"u- -u,a.a ti&a!

t$r'a&i !$ru-a!a% &a% #u%a!a% !a+a ,$b$-ar u%tu!

,$%#aata% .a%# "$bi* t$"iti

C. P#*+"!"t"* P#$t'!'0"* P%&'"s

1.  :a%#a% $"$ta!a% "a"at .a%# b$"u -a&ar itu "a%#-u%#

&iata- $&iu !ar$%a "a"at t$r-$but a!a% t$%#$"a &a"a

$&iu Gu%a!a% !$rta- .a%# &ibuat -$,$rti -$%&o! atau boto"

&iiri%#!a% &a% b$ri!a% "ab$" ,a&a -$tia, boto" !u"tur &$%#a%

$+a%tu!a% @

%aa@

 :u"a* :a%ta%@

 :u"a* B$ti%a@

ta%##a"@

2.  Tutu,"a* boto" !u"tur &$%#a% !$rta- .a%# &i"uba%#i !$+i"

!$+i" atau &$%#a% -,o%-

3. M$%#aati ,$r!$ba%#a% "a"at bua* &$%#a% $%#*itu%#

 'u"a* .a%# *i&u, &a% 'u"a* .a%# ati

4. P$%#aata% &i"a!u!a% -$tia, *ari -$"aa 15 *ari

5. M$%+atat &ata ,a&a tab$" ,$%#aata%

/. M$"a!u!a% a%a"i-i- &ata 7&i"$%#!a,i &$%#a% &ia#ra#raC!8

&a% ,$%.u-u%a% "a,ora%

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 11

Page 14: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 14/23

D. LEMBAR PENGAMATAN1. D"t" P#*+"!"t"* P#$t'!'0"*

P%&'"s L""t B'"0 Drosophila melanogaster  

H"$ K# J'!"0 K#tH'& M"t

01

2459;<=

101112

14115

2. R"s% J#*s K#"!*

H"$ K# J'!"0 K#t J"*t"* B#t*"

015

12 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 15: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 15/23

STUDI DENSITAS PLANKTON

A. TEORI

P"a%!to% $ru,a!a% or#a%i-$ bai! tubu*a% au,u%*$)a% .a%# uu%.a $i"i!i u!ura% r$"ati3 !$+i" 7i!ro8 *i&u,

$"a.a%#"a.a%# &i air ti&a! $,u%.ai &a.a #$ra! atau

!a"au,u% a&a &a.a #$ra!%.a r$"ati3 "$a* -$*i%##a &i-tribu-i%.a

-a%#at &i,$%#aru*i o"$* &a.a #$ra! air -$,$rti aru- &a% "ai%%.a

7a>)ar 200<J No%t'i 20098 P"a%!to% $,u%.ai ,$ra% ,$%ti%#

&a"a $!o-i-t$ "aut !ar$%a $%'a&i a!a%a% ba#i b$rba#ai

 '$%i- *$)a% "aut "ai%%.a S$"ai% itu *a,ir -$ua *$)a% "aut

$u"ai !$*i&u,a%%.a -$ba#ai ,"a%!to% t$rutaa ,a&a ta*a,

b$ru,a t$"ur &a% "ar?a

M$%urut Sa+*"a% 71=<28 ,"a%!to% &iba#i $%'a&i &ua

!$"o,o! b$-ar .aitu Cto,"a%!to% &a% >oo,"a%!to% Fito,"a%!to%

,a&a ra%tai a!a%a% &i ,$raira% b$r,$ra% -$ba#ai ,ro&u-$%

,ri$r .a%# $,u%.ai !$a,ua% $%#!o%?$r-i $%$r#i

ata*ari &a% -$%.a)a a%or#a%i! "ai% $%'a&i ba*a% or#a%i!

.a%# &ibutu*!a% o"$* biota "ai% 7Fari&a* 20028 -$&a%#!a%

>oo,"a%!to% &it$,at!a% -$ba#ai !o%-u$% ,ri$r &$%#a%

$a%3aat!a% !$b$ra&aa% Cto,"a%!to% -$ba#ai -ub$r

$%$r#i%.a !$u&ia% a!a% &ia!a% o"$* *$)a%*$)a% "ai% .a%#

$i"i!i ti%#!ata% troC! .a%# "$bi* ti%##i

No%t'i 720098 $%##o"o%#!a% '$%i- ,"a%!to% b$r&a-ar!a%

u!ura%%.a $%'a&i b$b$ra,a '$%i- &ia%tara%.a $#a,"a%!to%

720200 +8 a!ro,"a%!to% 7220 +8 $-o,"a%!to% 70220

8 i!ro,"a%!to% 720200 8 %a%o,"a%!to% 7220 8

,i!o,"a%!to% 7022 8 &a% 3$to,"a%!to% 7 02 8

B$r&a-ar!a% &aur *i&u,%.a ,"a%!to% &a,at &i#o"o%#!a% $%'a&i

*o"o,"a%!to% .aitu or#a%i-$ .a%# -$,a%'a%# *i&u,%.a -$ba#ai

,"a%!to% $ro,"a%!to% .aitu or#a%i-$ .a%# *i&u, -$ba#ai

,"a%!to% *a%.a ,a&a )a!tu t$rt$%tu -a'a &a"a -i!"u- *i&u,%.a

&a% ti!o,"a%!to% .aitu bu!a% $ru,a!a% ,"a%!to% -$'ati !ar$%a

&a"a !$a&aa% %ora" or#a%i-$ i%i *i&u, &i &a-ar ,$raira%

t$ta,i !ar$%a a&a%.a aru- air $r$!a b$r#$ra! -$,$rti ,"a%!to%

7N.ba!!$% 1==<8

P"a%!to% $%urut Kur%ia)a% 7200;8 $ru,a!a% or#a%i-$

.a%# $i"i!i !$ra#aa% *abitat -$*i%##a &$%#a% $%#aati

 '$%i- ,"a%!to% .a%# bi-a b$rta*a% *i&u, &a,at &i#u%a!a% -$ba#ai

bioi%&i!ator !ua"ita- -uatu ,$raira% Kua"ita- -uatu ,$raira%

t$rutaa ,$raira% $%##$%a%# &a,at &it$%tu!a% b$r&a-ar!a%

u!tua-i ,o,u"a-i ,"a%!to% .a%# $,$%#aru*i ti%#!at troC!

,$raira% t$r-$but F"u!tua-i &ari ,o,u"a-i ,"a%!to% -$%&iri

&i,$%#aru*i t$rutaa ,$ruba*a% b$rba#ai 3a!tor "i%#!u%#a%

K$b$ra&aa% ,"a%!to% -a%#at &i,$%#aru*i o"$* b$rba#ai

3a!tor C-i!o!iia "i%#!u%#a% ,$raira% N.ba!!$% 71==28

$%.ata!a% ba*)a -i3at C-i! !iia ,$raira% -a%#at ,$%ti%#

&a"a $!o"o#i Fa!tor C-i!o!iia .a%# $,$%#aru*i !$*i&u,a%

,"a%!to% $%urut a>)ar 7200<8 a%tara "ai% -u*u ,$%$tra-i

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 13

KEGIATAN 3

Page 16: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 16/23

+a*a.a aru- o!-i#$% t$r"arut BOD 7Biological Oygen Demand8

,( -$rta !a%&u%#a% b$rba#ai u%-ur %utri-i

14 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 17: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 17/23

B. TUJUAN

Ma*a-i-)a &a,at $%#$ta*ui &$C%i-i -$rta t$ri%o"o#i

>oo,"a%!to% &a% Cto,"a%!to% -$rta $"a!u!a% ,$%+a+a*a%

,"a%!to% &a% $"a!u!a% ,$r*itu%#a% &$%-ita-

C. ALAT DAN BAHAN

A"t

1 A"at tu"i-

2 K$rta- Lab$"

4 Tab$" ,$%#aata%

Ka$ra

5 Bu!u i&$%tiC!a-i

9 !ater sampler 

; Eb$r

< Sari%#a% ,"a%!to%

= Boto" a!o%

10 P"a-ti! &a% !ar$t

11 Mi!ro-!o,

12 Pi,$t t$t$-

14 "RCC #"edg$uck Ra%ter

Counting Cell)

1 "ecchi disk 

15 T$ro$t$r

19 ,( $t$r

1; GPS 7&lobal 'ositioning

"ystem8

1< Boto" )ri%!"$

1= A"ui%iu 3oi"

B"0"*

1 Fora"i% u%tu! $%#a)$t!a% -a,$" ,"a%!to%

2 Sa,$" ,"a%!to% u%tu! &iaati

4 R$a#$% DO !it b$ri-i r$a#$%@ "aruta% M%SO "aruta% KO(K"

"aruta% (2SO "aruta% Na2S2O4 "aruta% Ai"u

R$a#$% 6O2 !it b$ri-i r$a#$%@ i%&i!ator PP &a% "aruta% NaO(

5 R$a#$% A"!a"i !it b$ri-i r$a#$% i%&i!ator PP "aruta% (6" &a%

"aruta% B6GMR -$rta ,i,$t &a% a"at titra-i

D.CARA KERJA

1. S"!&*+ P"*,t%*

a P$r-ia,a% ,$ra"ata% &a% ba*a%

b P$%$%tua% titi! -ta-iu%

+ M$"a!u!a% -a,"i%# ,"a%!to% $%##u%a!a% $ater sampler 

,a&a ,$ru!aa% &a% !$&a"aa%

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 1

Page 18: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 18/23

& P$%.ari%#a% ,"a%!to% &a% &ita,u%# &i!o%-$%tra-i!a% &a"a

boto" a!o% -$rta &it$t$-i 3ora"i% 24 t$t$-

$ P$b$ria% "ab$" u%tu! -$tia, -a,$"

3 I%!uba-i *i%##a &iaati &i "aboratoriu 7P$r*itu%#a% &a%

i&$%tiC!a-i ,"a%!to%8

# P$%#abi"a% -a,$" a-i%#a-i%# &i"a!u!a% &$%#a% ti#a !a"i

u"a%#a%

2. A*"ss 9",t%$ L*+,'*+"*

a P$%#u'ia% Ka&ar DO 7Dissol(ed Oygen8

18 Sia,!a% -a,$" air -$ba%.a! 0 ++

28 Taba*!a% < t$t$- M%SO  &a% KO(KI !$u&ia% &i#o.a%#

#o.a%#!a% -a,ai t$rb$%tu! $%&a,a% +o!"at

48 Taba*!a% < t$t$- (2SO $"$)ati &i%&i%# -$*i%##a $%&a,a%

+o!"at b$ruba* $%'a&i !u%i%#

8 Taba*!a% air -a,ai ?o"u$%.a 50 ++ !$u&ia% &ia!a%

-$"aa 15 $%it

58 La!u!a% titra-i &$%#a% Na2S2O4  -a,ai )ar%a%.a $%'a&i

!u%i%# ,u+at

98 Taba*!a% < t$t$- ai"u -a,ai )ar%a%.a $%'a&i biru tua

;8 La!u!a% titra-i !$ba"i &$%#a% Na2S2O4 -a,ai )ar%a t$,at

*i"a%#

<8 Ka&ar DO &i!$ta*ui &$%#a% $%#a"i!a% 'u"a* titra-i &$%#a%

00 ,, 7-!a"a 1008 atau 'u"a* titra-i &i!a"i 005 ,, u%tu!

-!a"a <0

b P$%#u'ia% A"!a"i%ita-

18 Sia,!a% 10 ++ -a,$" air !$u&ia% taba*!a% 4 t$t$-

i%&i!ator PP

28 :i!a -$t$"a* &itaba* PP )ar%a $%'a&i $ra* a!a &ititra-i

&$%#a% (6" -a,ai )ar%a $ra* t$,at *i"a%# &a% 'i!a ti&a!

b$r)ar%a a!a taba*!a% 2 t$t$- B6GMR 7Bromcressol

&reen-Methyl Red8 -a,ai b$r)ar%a biru !$u&ia% "a!u!a%

titra-i &$%#a% (6" -a,ai b$ruba* $%'a&i 'i%##a

48 Ka&ar a"!a"i &i*itu%# &$%#a% $%#!a"i!a% 'u"a* titra-i &$%#a%

2 ,, u%tu! -!a"a 100 atau &i!a"i 25 ,, u%tu! -!a"a <0

+ P$%#u'ia% Ka&ar 6O2

18 Sia,!a% -a,$" air -$ba%.a! 20 ++ !$u&ia% taba*!a% 4

t$t$- i%&i!ator PP

28  :i!a )ar%a $%'a&i ,i%! a!a ,a&a -a,$" t$r-$but ti&a! a&a

6O2

48  :i!a -$t$"a* &it$t$-i PP )ar%a $%'a&i '$r%i* a!a &ititra-i

&$%#a% NaO( -a,ai b$r)ar%a $ra* 'abu

8 Ka&ar 6O2  &i*itu%# &$%#a% $%#a"i!a% ba%.a!%.a "aruta%

&$%#a% 05 ,,

3. P#*+"!"t"* "* P#*-"-"0"* P"*,t%*

a Sa,$" air &a"a boto" -a,$" &i*oo#$%!a%

2 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 19: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 19/23

b Air -a,$" &iabi" &$%#a% ,i,$t &a% &it$t$-!a% !$ &a"a

rua%# Sadgwich Rafter Counting Cell (SRCC) &i"$ta!!a% &i

ba)a* i!ro-!o, &a% &iaati &ari -u&ut bari- ,$rtaa ata- !iri

-$+ara *ori>o%ta" !$ ara* !a%a% !$u&ia% &iaati bari- !$&ua

&a% -$t$ru-%.a 6ara i%i &i!$%a" &$%#a% i-ti"a* otal "trip

Counting

+ Pri%-i, +ara i%i a&a"a* $%#*itu%# -$ua or#a%i-$ .a%# a&a&i &a"a SR66

& P$%#*itu%#a% &i"a!u!a% ,a&a -$ua ?o"u$ u%tu! tia,tia,

boto" -a,$" atau -$ba#ia% -a'a

$ P$r*itu%#a% D$%-ita- 7'u"a*8 ,"a%!to% ,a&a tia,tia, "it$r air@

% 7a 10008 6

 

K$t$ra%#a%@

% @ 'u"a* ,"a%!to% tia,tia, "it$r

a @ 'u"a* ratarata ,"a%!to% &a"a 1 " -ub

-a,$"

6 @ " ,"a%!to% ,$!at

  @ ?o"u$ air -$u"a

T"# P#*+"!"t"*:

 Tab$" 1 (a-i" K$"i,a*a% P"a%!to%L

No Or#a%i-$P"a%!to% 7H

#abar8

Sta-iu% 1 D-t1 2 4

 Tab$" 2 (a-i" I%&$!- K$a%$!ara#aa% K$-$ra#aa% Su*u DO6O2 &a% A"!a"i%ita-

I%&$!- 1 2 4 Rata2

Su*u,(

DO6O2

A"!a"i%ita-

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 3

Page 20: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 20/23

Lampiran: Contoh Jenis Plankton 

 Ilyocryplus sordidus   Pseudopsida sp.

 C anthocamptus staphylinus Nauplius larvae  Diaptomus sp. Eucyclops prionophorus

 Nauplius Tropocyclops prasinus

 Polyartha vulgaris Ergasilus chautauquaensis

 Lernaea Achtheres ambloplitis

Chironomid nauplius

acculina sp Cyclocypria !in!aida

 "rachionus plicatilis Lepadella ovalis

 #onostyla quadridentata Notolcha acuminata

 "archionus quadridentata $e%arthra mira

Testidunella sp. Lecane luna

 Amoeba radiosa Euglena sanguinea

Chorococcus giganteus Coelosphaerium !ut&ingianuma #erismopedia convulata 'scilatoria limosa

 Nit&schia vemicularis Navicula lanceolata

Closterium "acteriostrum delicatulum

 Plan!toniella

4 | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

Page 21: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 21/23

A.at A 2011 Burung-Burung *gro%orest di "uma-tera Bo#or@/or"& A#ro3or$-tr. 6$%tr$I6RAF SEA R$#io%a" O+$

Bibb. 6 M :o%$- Q DA (i"" 1==4 Bird Census echniques

Lo%&o%@ A+a&$i+ Pr$-- Liit$&Bibb. 6 M:o%$- &a% S Mar-&$% 2000 eknik-eknik +kspedisi

apangan "ur(ei Burung Bo#or@ Bir&"i3$ I%t$r%atio%a"I%&o%$-ia% Pro#ra

Bro)$r ar ?o% E%&$ 1=<= ield and aboratory Methods %or &eneral +cology  Dubuu$@ /6 Bro)% Pub"i-*$r-

(i&a.at O 2014 K$a%$!ara#aa% S,$-i$- A?i3au%a &i K(DTK (aba"a Nu-a T$%##ara Tiur  .urnal 'enelitian /ehutanan!allacea 2718@ 1225

Ma+Ki%%o% : K P*i""i,- &a% B V Ba"$% 1==< 'anduan

apangan Burung-burung di "umatera, .a$a, Bali dan/alimantan :a!arta@ Pu-"itba%# Bio"o#iLIPI

No%t'i A 2005 aut 0usantara :a!arta@ P$%$rbit D'abata%

N.ba!!$% :/ 1=<< Biologi aut "uatu 'endekat-an +kologi :a!arta@ Gra$&ia

Sa'i&a% Q Si&i S 201 Modul 'raktikum &enetika Sura!arta@P$%&i&i!a% Bio"o#i FKIP UNS

Sa,utra A L$-tari E &a% (a&i-u-a%to S Ko,o-i-i &a%K$$"i,a*a% oo,"a%!to% &i La#u%a G"a#a* Kabu,at$%Ku"o%,ro#o Pro?i%-i Da$ra* I-ti$)a o#.a!arta Pro-i&i%#S$i%ar Na-io%a" I P$%&i&i!a% Bio"o#i FKIP UNS 9 :u"i 2014

S"i%#-b. D 6 6oo! 1=<= 'ractical +cology  Lo%&o%@ Ma+i""a%E&u+atio% Lt&

Suba#'a : T'ut SD So$)ar%o ( R$t%o PS Siti NMA%&*i!a PN 201 'etun1uk 'rakti-kum +kologi o#.a!arta@

Laboratoriu E!o"o#i Fa!u"ta- Bio"o#i U%i?$r-ita- Ga&'a*Ma&a

/ar-ito ( A#u-ti%u- GM Sara* 2009 K$ra#aa% S,$-i$-A?i3au%a Pu"au Moor Nabir$ Pa,ua@ Stu&i A)a" &i B$b$ra,a

 Ti,$ (abitat Sat)a Liar  .urnal 'enelitian 2utan dan /onser-(asi alam V718@ 111=

I :u&u"

II Tu'ua%

III Da-ar T$ori

IV A"at &a% Ba*a%

V P$ba*a-a% 90

VI K$-i,u"a% 10

VII Da3tar Pu-ta!a 10

VIII La,ira%- La,ora% -$$%tara 5

- &o!u$%ta-i 5

C"t"t"*:

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% | 5

DA9TAR

RUJUKAN

9ORMATLAPORAN

Page 22: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 22/23

• La,ora% -$$%tara &ibuat -$+ara b$r!$"o,o!

b$r&a-ar!a% &ata !$"o,o! atau a%#!ata%

• La,ora% ,ra!ti!u &i!$ti! &a% &i+$ta! -$+ara i%&i?i&u

• Da"a ,$%u"i-a% "a,ora%@

1 A%a"i-a &ata *aru- a&a !uti,a% i%ia" < -ub$r 7 'ur%a"

bu!u8

2 Da3tar ,u-ta!a *aru- -i%!ro% &$%#a% a%a"i-i- &ata

4 P$%u"i-a% !uti,a% &a% &a3tar ,u-ta!a *aru- !o%-i-t$%

7-$-uai !$t$%tua% .a%# b$r"a!u8 K$-i,u"a% *aru- -i%!ro% &$%#a% ,$ba*a-a% &a% tu'ua%

 JUDUL WAKTU

6MMR 7Capture Mark Release Recapture8

P$rtubu*a% Po,u"a-i

La"at Bua*

Stu&i D$%-ita-P"a%!to%

/ | Laboratoriu E!o"o#i P$%&i&i!a% Bio"o#iFKIP UNS

 J""

P$",t,'!

Page 23: Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

7/25/2019 Modul Praktikum Ekologi Hewan 2015

http://slidepdf.com/reader/full/modul-praktikum-ekologi-hewan-2015 23/23

A. SISTEM PENILAIAN DALAM PRAKTIKUM

NO KOMPONEN NILAI %

1 Responsi 35

3 Tugas (Praktikum / KKL) 30

5 Pretest 10

6 Laporan 25

Total 100

P$tu%'u! Pra!ti!u E!o"o#i ($)a% |

K#%!&%,

P$",t,'!

SISTEM PENILAIAN