lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/t1_522013030... ·...

42

Upload: ngokiet

Post on 30-Mar-2019

266 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya
Page 2: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya
Page 3: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Lampiran

DRAFT ANALISA EKONOMI RUMAH TANGGA PETANI PADI

Keterangan Narasumber

Nama :

Umur :

Alamat :

Status dalam Keluarga :

Keterangan Anggota Keluarga

No. Nama Status

dalam

Keluarga

Umur

(tahun)

Jenis

Kelamin

(L/P)

Pendidikan

Terakhir

Mata

pencaharian

Mendeskripsikan karakteristik usaha tani padi di daerah danau

Rawa Pening.

1 Alam

Lahan

No. Status Lahan Luas Lahan (Ha) Luas Garapan (Ha)

1 Milik Sendiri

2 Sewa

Apabila menyewa lahan, berapakah biaya sewa lahan per musim

tanam padi ?

Jika sistem bagi hasil, bagaimana sistem/pola yang digunakan ? Apa

alasannya ?

Seberapa jauh letak lahan anda dengan danau Rawa Pening ?

Bagaimana kondisi lahan sawah anda ?

Apa saja masalah yang terkait dengan kondisi lahan anda ?

Apa yang anda lakukan dengan kondisi tersebut ?

Page 4: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Air

Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ?

Bagaimana dampaknya ?

Kapan hal itu biasanya terjadi ?

Apa yang anda lakukan dengan kondisi tersebut ?

2 Tenaga kerja

Apakah anggota keluarga membantu bekerja di sawah ?

Adakah orang lain di luar keluarga yang membantu bekerja di sawah ?

3 Modal

Apa saja modal yang anda miliki untuk bekerja di sawah ?

Apa saja biaya yang dikeluarkan dalam usahatani padi ?

4 Pengelolaan

Bagaimana anda menentukan waktu tanam padi ?

Apa saja kegiatan pemeliharaan yang anda lakukan ?

Apa saja kendala yang anda temui ?

Bagaimana cara anda mengatasi hal tersebut ?

Menganalisis kondisi kehidupan rumah tangga petani padi di daerah

danau Rawa Pening.

1 Produksi

Berapa tingkat produksi padi yang anda panen ?

Setelah proses pasca panen, gabah yang dihalikan akan ?

No. Dijual dalam bentuk GKG Ya Tidak Jumlah GKG (Kg)

1 Seluruhnya

2 Sebagian

3 Tidak Dijual

Apabila dijual, berapa harga GKG per kilogramnya ?

Jika tidak dijual dan hanya sebagian, apakah sisa GKG akan digiling

menjadi beras?

Berapa biaya yang dikeluarkan untuk penggilingan ?

Setelah digiling menjadi beras, beras yang diperoleh akan ?

Page 5: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

No. Beras Ya Tidak Jumlah Beras (Kg)

1 Dijual semua

2 Sebagian

3 Dikonsumsi semua

Apa alasan anda melakukan hal tersebut ?

Jika dijual semua dan hanya sebagian, kemana anda menjualnya ?

Berapa harga jual beras per kilogramnya ?

2 Pendapatan

Selain berusahatani padi, apakah anda memiliki matepencaharian

lainnya ?

Apabila memiliki, apa alasan anda memilih matapencaharian tersebut ?

Berapa waktu yang anda habiskan untuk matapencaharian tersebut ?

Berapa rata-rata penghasilan yang didapat dari matapencaharian

tersebut ?

3 Pengeluaran

3.1 Pengeluaran untuk Pangan

Berapakah nilai pengeluaran untuk keperluan belanja pangan keluarga

setiap harinya ?

Bahan makanan dan minuman apa saja yang biasanya dikonsumsi

dalam satu hari oleh keluarga ?

3.2 Pengeluaran untuk Kesehatan

Kemana anggota keluarga berobat apabila sedang sakit ?

Apakah anda sekeluarga memiliki kartu BPJS ?

Apabila tidak, berapakah rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk

biaya kesehatan ?

3.3 Pengeluaran untuk Pendidikan

Berapakah jumlah anggota keluarga yang masih sekolah ?

Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk biaya pendidikan per

bulannya ?

3.4 Pengeluaran untuk Rumah

Alat memasak apa yang anda gunakan setiap harinya ?

Page 6: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk membeli bahan bakar

alat memasak per bulannya ?

Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk biaya fasilitas rumah

tangga per bulannya ?

3.5 Pengeluaran untuk Sosial

Apakah anda setiap bulannya mengeluarkan biaya untuk keperluan

sosial ?

Apabila mengeluarkan, berapa rata-rata besarnya pengeluaran untuk

keperluan sosial setiap bulannya ?

Apakah ada pengeluaran lain yang sifatnya penting ?

4 Tabungan

Apakah anda menyisihkan sebagian pendapatan untuk ditabung ?

Dalam bentuk apa tabungan yang anda miliki ?

Berapakah nilai tabungan yang anda miliki sekarang ini ?

Mengapa anda memilih bentuk tabungan seperti itu ?

Mengetahui strategi penghidupan rumah tangga petani padi di

daerah danau Rawa Pening.

Apakah dalam kurun waktu 3 tahun terakhir ini, anda pernah gagal

panen ?

Apabila pernah, bagaimana hal tersebut bisa terjadi ?

Apa yang anda lakukan untuk memenuhi kebutuhan ketika gagal panen

?

Page 7: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

TRANSKRIP WAWANCARA

Nama : Agus Mukhammad Alwi

NIM : 522013030

Keterangan

A : Peneliti

S : Partisipan 1

N : Istri dari Partisipan 1

Y : Partisipan 2

T : Partisipan 3

Page 8: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 1

Partisipan 1 : Suhudi (S)

Umur : 64

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata

Pencaharian

1. Nasikhah Istri 55 Perempuan Ibu Rumah

Tangga

2. Mahfud Ali Anak 22 Laki-laki

3. Uswatun Fadilah Anak 15 Perempuan

Hari, Tanggal : Senin, 13 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Suhudi

Pukul : 12.10 – 13.20 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Lahane panjenegan niku ombone pinten

pak ?

Luas garapan

1

S Total pokoe sing tak garap aku yo kui

kira-kira 1 Ha wee ono, ning tunggale

kagungan.

A Sing saget digarap ?

S Sing digarap kidul kae karo kono kui,

kono kui sing di ler-ler ± 0,5 Ha we

ono.

A Berarti mboten ono sing nyewa-nyewa

pak ?

Status

kepemilikan

5

S Ora ono.

A Kira-kira sing saget digarap niku kalih

Rawa Pening jarak.e pirang meter ?

Lokasi sawah

S Nek kui ya gandeng karo Rawa

Pening, kan sing dimaksut Rawa

Pening kan banyu agung tekan kono

kui, lha kui mau agung kui langsung

bates.

A Bates Pembagian

wilayah status

kepemilikan

tanah di Rawa

10

S Bates Rawa Pening, kulon mau ijek

semene (sepaha) ning nek ketigo agustus

asat. Nak asline Rawa Pening kui kan

Page 9: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

nganu ono skala, sing kene

(wetan/timur) tanah sanggem.

Pening

A Tanah sanggem ki nopo pak ?

S Tanah sanggem ki maksute tanah sing

letter D, nganu tanah sing sertifikat

kui lho.

A Ooooo 15

S Tanah sanggem tanah milik pribadi.

A Ooo nggih

S Ya ta. Terus sing sebelah kulon kui

jenenge tanah provinsi milik negara,

ning sing pinggir kulon.

A Sing kelelep niku ?

Pembagian

wilayah status

kepemilikan

tanah di Rawa

Pening

20

S Sing kelelep sebelah kulon, dadi

sawah milik negara nak kagungan ora

iso digarap ning ojo protes kui milik

negara, terus nek asat ya podo

digarap.

A Lha niku pembagiane pripun pak ?

S Ya pek dewe oo

A Maksute seko nandur apa nopo ? kan

nggih enten warga sekitar niku.

25

S Nganu hak milik ono.

A Oooo

S Hak milik ono tapi statuse milik

provinsi.

A Oooo

S Hak milik tapi ora ono sertifikate, ora

isa dijual belikan (hehehehe)

30

A Oh ibarate turun temurun ?

S Ya mung turun temurun, ora iso

dijual belikan. Ya paling nak ono sing

meh nganggo ya nggenteni tapi ya ora

bersertifikat. Tanah sanggem wi ya ono

sertifikate. Dadi tengah Rawa mbiyen ya

ditanduri pas asat.

A Tekan tengah ? 35

S Tekan tengah kono tapi saiki ora iso

disik iso ditanduri tekan tengah-tengah

nek metu ya dipek dewe arep ngopo

wong nak ra ditanduri ya ora metu

parine.

A Hehehehe

S Ning mbiyen ora kebak bengok kaya

saiki, tahun sekitar 1963 – 1966 pas

krisis ekonomi.

A Oh jamane PKI ? 40

Page 10: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

S Iya jamane Gestapu.

A Sawahe panjenengan saiki kondisine

pripun pak ?

S Seko segi apane ?

A Segi produksi saget, masalahe saget, nak

dibandingke disik

S Nak dibandingke disik, kan saiki ono

perkembangan teknologi canggih ki

mengakibatkan buruhan (TK)

meningkat. Nak mbiyen kan nganu

wong ki persaudaraan antar teman,

antar konco ijek akrab dadi wong

tandur ki mung trimo sambatan. Coro

wingi-wingi kan manual tak luku gowo

kebo dewe, mbiyen kene ono kandange

kan ngirit biaya. Terus perbandingane

hasil nak jaman disik tanpa pupuk kimia

dadine pupuk kandang ora tuku terus

saiki nganu tambah pupuk kimia tuku.

Nek hasile meningkat saiki soale

petani saiki terbina dadi

menggunakan pupuk seimbang.

Perbandingan

kondisi

usahatani

45

50

A Oh semenjak enten kelompok tani niku ?

S Ho.o kan ono pembinaan, kelompok

tani ki mulai aku mulai dadi ketua

kelompok mulai tahun 1985 sampai

saiki wes pirang puluh tahun ?

Kelompok Tani

A 1985 panjenengan pak ? 55

S Iya 1985 tak kon ganti emoh, wong-

wong kae kan wes pinter pendidikane

luih duwur tapi tak kon ganti kalah

pengalaman pak jare.

A 1985 ?

S Coba

A Mungkin wong tua kula nembe pacaran

pak (hehehe)

60

S Mulai 1985 coba bayangke dadi ketua

kelompok tani (hehehe)

Kelompok Tani

A Nggih 30 an tahun pak.

S Tak kon ganti seprene ora gelem, dadi

daftar namaku ning Kecamatan kono

ijek aku.

A Kelompok Tani ne jenenge nopo pak ?

S Kelompok Tani ne jenenge Budi

Luhur.

65

A Masalah tentang kondisi sawahe

panjenengan ?

Kondisi lahan

sawah

Page 11: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

S Lha iki kondisi sawah saiki sekitar

Rawa Pening kui nganu, pie ya

ngaranine, terdampak hama ki

jenenge pie ?

A Oh hamane soyo katah

S Ha.a hamane soyo katah, dadi

perhitungan musim tanam kui harus

memahami wektu-wektu terluang

hama ora nyerang kan kudu isa milih

wektu.

Penentuan

musim tanam

70

A Ooo nggih

S Saiki kaya sing aturke disik, dadi

musim tanam kui nek mulai iki, iki

bulan maret kan aku tandur ki wes

telat marak.e nganu apaki sing

traktor gentian entuk keri dewe.

Mulai awal maret ki seharuse wis

tanam, soale musim Februari – Maret

ki ganas-ganase tikus. Tikus pisan

untuk menghindari hama lain kui

termasuk ono sundlep, ono wereng, ono

penggerek batang nah kui nganu apa ya

kita waspada tuku cawis-cawis obat

untuk pembasmian hama-hama ning nak

tikus iso dihindari waktu kui.

Penentuan

musim tanam

75

A Oh dipedot maksute dilerenke sek ?

S Nganu kene kan bar panen, nak wis

entek pangane tikus kui lungo pindah

ganti sing ono pakan, nak wes lungo

kui baru kene ki ngurit utawa nyebar

ning ya ono sisa-sisa tikus sing

pribumi cara-carane.

Penentuan

musim tanam

80

A Hahahaha

S (hehehe) sing asli kene sing sak liyane

tikus migran, hama tikus kui kan

migran dadi perpindahan tempat nek

kene wis entek pangan kui ngendi sing

ono pangan diparani. Selagi tikuse

urip untuk membasmi tikus kui nganu

apaki kene ki diusahakan model

gropyokan, terus diasepi, terus ya ono

obat omrongan entuk jatah seko dinas

kantor pertanian tuntang. Mula

sampeyan ning balai Desa dijokke rene

mergo kono kan entuk informasine seko

pak Bambang, kene kan dibawah PPL

pak Bambang.

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

85

A Soal Rawa Pening, banyune niku selain 90

Page 12: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

menggenangi sawah pengaruhe nopo pak

?

S Pengaruhe nak nggenangi sawah

otomatis raiso digarap wi ta (hehehe).

Luapan air Rawa kui kan nganu ya nak

usum ngene ki mung raiso digarap tapi

nak usum iki kan pari wes bar, banyu

munggah parine wes bar dadi ora ono

sing gagal panen. Sekitar Rawa Pening

iki wes bar panen kabeh. Nak ono

banyu otomatis raisa garap dadi le

garap ngenteni banyune midun.

Pengaruh air

Rawa Pening

A Oh ngenteni 95

S Ngenteni ta, nak disik ki teratur

pendak Maret-April banyu ki wes

midun April-Mei banyu menurun

dadi Agustus banyuki wes tekan kulon

kono entek. Terus ngko mulai

Agustus-Desember wis ono udan

mulai ono bintik-bintik banyu

munggah kari tergantung curah

hujan.

Periode

genangan air

Rawa Pening

A Nek saiki pak, banyu niku nggenangi

biasane sasi nopo ? akhir-akhir niki

100

S Akhir-akhir iki, wingi banyu mundak

ki mulai Januari-Maret, Januari kan

curah hujane wis gede istilahe. Tahun

2016 wingi kan ora ono musim

kemarau terus udan terus dadi dadi

kenaikan air ki melimpah.

Periode

genangan air

Rawa Pening

A Soal tenaga kerja pak, sing ngewangi

panjenengan ten sawah niku ibu tok

nopo enten sing liyo ?

Tenaga Kerja

usahatani

105

S Daripada ne umah ibu ki ne sawah ge

ngurangi pengeluaran biaya. Lha nak

saiki diburuhke kan Rp 30.000 nak

ditandangi dewe ora bayar keno ge

jajan putu (hehehe). Lha nak tanam ki

buruhke kaya pas ne sawah kidul kae.

A Kecuali tanam sing buruhke pas nopo

mawon pak ?

S Sing buruhke ? 110

A Nggih

S Sing buruhke mulai mbajak ngluku

traktor kui, terus bar mbajak nak macul

tak paculi dewe, terus sing pengeluaran

biaya ya iki terus biaya tanam per

orang ki saiki Rp 30.000.

Tenaga Kerja

usahatani

Page 13: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

A Nak sing traktor niku biayane pinten pak

?

S Traktor niku nganu biayane pokoe

sak rampunge, umpama aku due

lahan 8 kotak cilik-cilik entek Rp

700.000 setengah Ha entek semono.

Terus sing pengeluaran biaya meneh kui

penyiangan, matun wi lho.

Tenaga Kerja

usahatani

115

A Ooo nggih.

S Nak kui ora iso ditarget entek piro ora

iso.

A Niku per hari nopo pripun pak ? 120

S Per hari ta.

A Per hari pinten pak ?

S Nek tenga putri kaya tandur ya podo

ta Rp 30.000. nak diuangke kabeh

buruh macul kui Rp 50.000 mulai jam

07.30 – 12.00. pengeluaran meneh

pembelian pupuk.

Tenaga Kerja

usahatani

A Pinten biasane panjenengan nak tumbas

?

125

S Aku nak mupuk kae paling 2 kw.

Modal

usahatani

A Pupuke nopo niku pak ?

S Pupuke phonska, phonska kae ono 3

unsur.

A Ooo sing lengkap niku ?

S Ha.a phonska, terus ditambah urea.

Modal

usahatani

130

A Sing 2 kw niku phonska tok apa nopo

pak ?

S Phonska.

A Ureane pak ?

S Ueane sekitar 1 kw.

A Nek obat-obat niku panjenengan ? 135

S Nek obate kui nganu untuk

memudahkan penyiangan kui dikei

obat rumput jenenge DMA, dadi nak

nak disemprot kui sukete kan mati dadi

ngko kari baleni sing ora mati.

Modal

usahatani

A Pirang botol niku pak per musim ?

S Ora akeh mung disemprotake, aku nak

tuku ki 1 liter kanggo pirang-pirang.

A Oooo 140

S Ora tuku botolan, nak tuku literan

malah murah mung Rp 55.000. dadi

nak obat hama werno-werno ono

furadan, ono spontan, kari delok jenis

penyakite terus obat opo sing sesuai

Modal

usahatani

Page 14: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

karo penyakite.

A Menyesuaikan.

S Menyesuaikan hama. 145

A Nak pas panen pak, niku buruhke apa

pripun ?

S Nak pas panen kui ono sing diopek.i

dewe sing diderep karo wong-wong kui,

ono sing ditebas didol ning tengkulak.

Didol ditebas maksute didol ne

tengkulak. Ne Sraten juragane tebas pak

Pi.i reti ?

A Oh nggih ngertos. 150

S Kae sing nebas tekan kene.

A Nak panjenengan biasane ditebas nopo

diopek kiyambak pak ?

S Nak sing kono mau (pinggir jalan)

mesti tak tebaske lha ngko soale gawe

biaya penggarapan.

Pendapatan

usahatani

A Oooo. 155

S Nah tunggale gawe biaya

penggarapan tunggale gawe cawis-

cawis mangan, saiki terus untuk

menunjang kebutuhan enek sing didol

soale petani hasile seko kui. Dadi nak

wong tani kui dek nak dikalkulasi biaya-

biaya ki ditotal karo hasile maksimal kui

entuk.e kui separo wee kurang. Coba nak

iki ditotal biaya-biaya kui kabeh terus

payune gabah pira dipotong biaya

(hehehe) hasile ki mung pira paling

separo, ning pancen kui gaweane dadi

nak panen biayane kui ra ketok soale ora

ono peritungane.

Pendapatan

usahatani

160

A Terakhir wingi niku panene pinten pak ?

S Nak wingi niku panen musim hujan

kui bedo karo musim kemarau soale

nak hujan akeh lahane sing tergenang

nek musim kemarau iso garap kabeh,

terus hasil produksine menang musim

kemarau. Ya wingi kene ki sing

digarap mau (pinggir jalan) tak

tebaske payu Rp 12.000.000 ning ora

kabeh, tak sisihke 1 kotak. Ning iki

mung 0,5 Ha mau ora keseluruhan

terus sing kidul kae payu Rp

4.000.000.

Pendapatan

usahatani

165

A Sing kidul kae nggih ditebaske pak ?

S Tebaske, lha sing ge maem bendino Pendapatan

Page 15: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

metune kulone. usahatani

A Biasane sing di sisihke niku pirang kilo

pak ?

170

S Paling ora 1 ton we ya eneng.

A Sing damel sehari-hari niki ?

Pendapatan

usahatani

S Nak ngengehke sitik yo ora cukup, lha

ge mangan, ge nyumbang, gawe opo-opo

kan.

A Berarti kan sing disisa ke niki kan damel

kebutuhan sehari-hari berarti niku

diselep nggih pak ?

175

S Ya selepke ta, tapi yo ora diselep kabeh.

A Oh bertahap ?

S Selepke kabeh ngko berase dadi ora

apik. Gampange selep 1 kw apa 0,5 kw

ngko kanggo pirang dina.

A Ooo nggih. 180

S Kan ngono, ngko kanggo pirukun.

Pirukun ki bahasa Indonesiane ki opo ?

A Oh sosial.

S Sosial tetangga, pamane ono sing mantu

nek ibu-ibu kan gowo beras dadi

timbang gowo duit tapi sing gowo duit

ya ono, nak sing cedak-cedak kene kan

gowo barang.

A Mentahan nggih pak (hehehe) 185

S Mentahan (hahaha)

A Nal nyelep biayane pintan pak, biasane

nak nyelep niku bagoran np per kilo ?

S Per kilo.

A Per kilone pinten pak ?

S Aku ratau nyelepke. 190

A Buk.e nggih ?

S Buk.e

A Oo nggih.

S Nak mbiyen ditutu secara manual.

A Ditutu ? 195

S Iku gowow lesung utawa lukang seko

kayu kui dideplok, jaman disik

cilikanku.

A Panjenengan selain ten sawah enten

samben nopo mboten pak ?

S Wektu-wektu terluan kui nganu mencari

ikan utawa nelayan mula kene ki mina

tani ya kui, rata-rata disamping bar

tandur ngene ki karo ngrumati tandurane

kanggo nambah pemasukan maksute

Strategi

penghidupan

200

Page 16: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

kui ono sing golek iwak, rata-rata

daerah sekitar Rawa Pening kan

ngono.

A Nak pas pados iwak pirang jam niku pak

?

S Kadang nak pas pasang jaring kaya kae

mau (observasi lapangan) umpama

mangkate esuk ya bali tekan jam

11.00 – 12.00 kadang ya ono sing

tekan sore.

Strategi

penghidupan

A Ooo nggih

S Dadi sak entuk.e, ya pokoe disamping

bertani ya karo golek iwak nak sekitar

Rawa Pening rata-rata ngono. Daerah

Sraten barang lak ya ono ta ?

205

A Nggih enten kadang, biasane kula

weruhe nak ra sabtu nggih minggu.

S Ono sing due branjang wong sraten ki.

A Nggih munkin enten pak tapi Sraten.e

sing krajan cedak Rowosari.

S Wong kono kae ya ono, duwur Krenceng

ki ngendi ?

210

A Oh Candran. Biasane entuk pirang kilo

pak rata-rata ?

S Nek wong golek iwak ki ora iso

diprediksi kui, kadang ya isa entuk 0,5

kw kadang mung 5 kg kadang ya bali

ra gowo opo-opo (hehehe) jenenge wee

golek nyawa, nak sedino gawe

minimal 5 kg we entuk.

Strategi

penghidupan

A Niku nak didol sekilone pinten pak ? 215

S Nak sekilo ki tingkat-tingkatan iwak ki.

A Ooo iwak.e nopo mawon pak ?

S Mujahir karo nila nak sing gede kene

ki payu Rp 20.000 – Rp 21.000 nak

entuk kutuk/gabus ya luih larang

meneh sekilo Rp 35.000.

Strategi

penghidupan

A Nggih lumayan niku pak sekilo Rp

35.000

220

S Terkadang maling ki ora mung umah

tok, Rawa ki ya ono malinge. Nek ora

didisik.i wong kui.

Strategi

penghidupan

A Niki (icir) ngene ki ditinggal nggih pak ?

S Ya ditinggal, saiki (siang) pasang

sesuk esuk ditilik.i.

Strategi

penghidupan

A Enten umpane nopo mboten pak ? 225

S Ora ono iku mung dibasangke tok ge

Page 17: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

nggon ngendok kutuk/gabus (perangkap

ikan).

A Panjenengan akhir-akhir niki ndak

pernah gagal panen pak ?

S Kerep oo, gagal panen keterak tikus

keterak banyu. Gampangane pari wis

mratak terus keleban kan mati soale

sawahe batas Rawa Pening. Nak gagal

panen total urung pernah tapi mung

sebagian dadine ngurangi hasil.

Kurang hasile merga kena hama,

genangan air. Nek kene gagal panen

total paringane durung tau dik. Nak

ono hama sing ganas, kan sebagai

Kelompok Tani cepet-cepet lapor ning

mantri pertanian. Dadi setiap ono

permasalahan kene wajib lapor ning

atasan.

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

230

A Niku respone cepet pak ?

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

S Cepet dadi sekali lapor sesuk ono

peninjauan.

235

A Nggih apik nak niku pak.

S Nak produksi pangan berkurang kan njur

susah ta (hehehe)

A Dadine impor ngko (hehehe)

S Lha kui, opo meneh iki jamane Presiden

Jokowi iki kan sing diutamakan kan

petani.

Page 18: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Partisipan 1 : Nasikhah (N)

Umur : 55

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Istri pak Suhudi (S) (Partisipan 1)

Hari, Tanggal : Rabu, 22 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Suhudi

Pukul : 20.10 – 21.00 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Niki kan sing pendapatan kalih bapak, lha

niki sing pengeluaran kalih ibuk. Niki

buk ajeng tanglet biasane nak blonjo

pendak dina niku rata-rata telase pinten ?

240

N Rp 50.000 entek, ora cukup sedino Rp

50.000

Pengeluaran

untuk pangan

A Rp 50.000 bagine pripun buk ?

N Cara-carane tu brambang 1 kg ki Rp

10.000, bumbu Rp 5.000, sayur karo

lauk.e Rp 25,000 we ya entek, tuku

minyak karo gula wes pira ? Rp 10.000

we ra cukup oo. Tambah sabun mandi

karo cuci Rp 5.000 we ya entek. Wis

entek pira wi ?

245

A Nggih sampun Rp 50.000 an punjul buk

(hehehe).

N Durung ngko nak ono sumbangan.

S Kui nganu nggon sosial wi.

A Nggih mangkih niku nggih enten oo buk,

lha nak koyo teh opo kopi enten buk ?

250

N Ya tuku teh karo kopi.

Pengeluaran

untuk pangan

S Berarti kaya teh ngono kan ora entek

sekali. Ning kui ya melbu blonjo.

A Nggih brati rata-rata sekitar Rp 50.000

sampe Rp 100.000 an nggih buk ?

N Ning warung gowo duit Rp 100.000 saiki

entuk opo mas (hehehe), kadang ki ya ora

entuk

A Nah niki blonjone sampun sakniki

tentang kesehatan, nak enten keluarga

sing gerah biasane ten pundi berobate ? Pengeluaran

untuk

kesehatan

255

S Puskesmas.

N Nak ra ning gone pak Bambang Sraten

Page 19: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

ya ning Gading, biasane gone pak

Nogroho

A Sing Gading niku pak Nogroho ?

N Rp 50.000 nak rono. 260

S Dokter kui dokter Nugroho.

N 2 sasi pisan we ya ora, jaluk.e sehat oo

(hehehe)

A (hehehe) ndak beto BPJS buk ?

N Mboten.

A Nak sing pak Bambang niku biayane

pinten buk ?

265

N Rp 20.000. Tetanggamu kan ?

A Nggih, tapi kula mboten tau ten mriku

soale rame o buk.

S Pancen rame oo.

A Nak sing pak Nugroho niku pinten

biayane buk ?

N Rp 50.000 saiki 270

S Kui ya isa pengeluaran tak terduga

A Nggih Accidental

S Termasuk pengeluaran tak terduga ki ono

kesehatan, ono sosial pirukun kaya

kematian ngono kan tak terduga, kadang

teko-teko ono lelayunan seko kono-kono

tak terduga ta.

A Ujug-ujug nggih. Biaya damel sekolah

sesasi bayar nopo wae buk ?

275

N Anakku mondok mas

Pengeluaran

untuk

pendidikan

S Anakku sing sekolah wis rampung kabeh

terus ora sekolah.

A Mondoklah niku ?

S Dadi biaya ngaji.

A Sebulane pinten niku ? 280

N Rp 500.000 an.

S Terus hasilku per hari pira jal (hehehe).

N Besar pasak daripada tiang (hehehe).

A Nggih pak, pengeluarane akeh juga (

hehehe).

S Pengeluarane akeh, ning kui pengeluaran

jatuh tempone ora sekali.

285

A Ooo nggih.

N Wong desa karo wong kota ijek ngirit

wong desa radaan, sayuran isa golek

kebon la wong kota kan tuku.

A Ten pasar (hehehe)

S Ne masalah pengeluaran sehari-hari nak

due beras dewe yaa Rp 50.000

290

Page 20: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

N Rp 50.000 ya entek

S Kusus ge blonjo tok kui.

N Wes entek pira jal kui, per bulane wis

pirang juta

S Makane kui ono sing Rp 500.000 per

bulan, sing iki kebutuhan harian

A Nggih pak, dadine enten sing harian

enten sing bulanan.

295

N Meneh sangu ngaji awan, ne kene kan

duit terus TPA awan sangu, ngaji

bengi sangu meneh.

Pengeluaran

untuk

pendidikan

A Hehehe

N Kan ping 3 sangune sedina

A Pinten niku sangune buk ?

S Ge abi wi lho. 300

N Esuk.e Rp 5.000, TPA ne Rp 3.000 lha

ngko nak sore

S Durung kadang mengko nak jaluk jajan

A Abi ki cucu nggih.

S Cucu.

A Panjenengan nak masak beto nopo buk ?

Pengeluaran

untuk fasilitas

rumah

305

N Gas.e 2 sing 3 kilonan ya entek Rp

38.000, kayune ra tuku nak tuku ya

larang Rp 14.000 sak bongkok.e.

A Pengeluran rata-rata damel fasilitas

rumah ?

N Listrik nak sesasi ± Rp 50.000

A Nak pendak sasi ndak enten biaya sosial

buk ?

Pengeluaran

untuk sosial

310

S Enek pirang-pirang werno nak kabeh.

A Oh brati ngeten sosiale niku nopo wae

nggih ?

N Pengajian saiki ya duit mas.

A Nak jimpitan buk ?

N Rp 15.000 sesasi. 315

S Nyumbang-nyumbang kui ora iso

ditentuk.e sebulan pira.

A Nak sing dadakan mawon buk.

N Tilawat kematian, tilik wong

lara/besuk. Nak besuk ne rumah sakit

we Rp 30.000. Rp 10.000 angkot sing

Rp 20.000 amplop.e. Pengeluaran

untuk sosial

A Nak tilawat niku mbeto artha nopo

mentahan ?

320

N Nak sing cedak ya gowo beras karo

gula nak uang ya Rp 20.000.

A Nak pernikahan nggih ngoten niku buk ?

Page 21: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

S Ngantenan ya

A Nggih.

N Nak ngantenan malah gawane akeh. 325

A Nopo buk, mentahan opo duit ?

N Aku gowo duit Rp 150.000 – Rp

200.000 nak nyumbang, arang gowo

beras aku nak nyumbang. Nak cedak

ya Rp 200.000 nak adoh ya Rp 150.000.

A Buk.e ndak nggih nabung ?

S Ya mesti ta, umpamane hasi panen ya. 330

A Nggih.

S Hasil panenan ki kecuali ge kebutuhan

sebagian kanggo nggarap penggarapan

terus simpanan ge jaga-jaga sing tak

terduga. Urip ki ya kudu nabung, dadi

cara persenane ki pomo 100%

Tabungan

rumah tangga

A Nggih. 335

S 25% ki gawe penggarapan, 50% ge

kebutuhan, terus sing 25% ki gawe

simpanan kanggo sing tak terduga.

Tabungan

rumah tangga

A Nggih kadang niki teko-teko enten

nyumbang, tilawat (hehehe).

S Wong desa ki beda karo wong

perumahan.

A Ooo nggih. 340

N Wong perumahan karo tanggane ra reti.

S Nak tanggane sing sak Dusun kene,

tanggane lara, sak Dusun tilik.

Pengeluaran

untuk sosial

N Nah kui sing tak maksut nyatere

angkot Rp 10.000 amplop.e Rp 20.000.

A Ooh sing Rp 10.000 damel angkote.

N Kui nak cedak nak adoh dadi Rp

20.000 – Rp 25.000.

345

S Tak terduga ki ngono kui lho.

N Nek kene ki masyarakate rukun oo.

A Oh niki buk kurang setunggal, nak

nyelepke niku biasane pirang kilo buk ?

N Sak bagor ak biasane.

A Sak bagor ki pirang kilo ? 350

S Paling ora ya 0,5 kw.

N 50 kg dadine mung 36 kilo

A Niku nyelepkene ?

N Sesasi pisan.

A Biayane pinten buk ? 355

N Rp 20.000. nak enek sumbangan ya isa

ping 3 barang nyelepkene.

A Mpun, sampun rampung niki buk, simpel

Page 22: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

mawon (hehehe).

S Kui nak ditulis ya wis sak buku dewe.

A Hehehe

S Nak sing sawah kan wis tak bedek.e

wingi kae.

360

Page 23: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 2

Partisipan 2 : Yulianto (Y)

Umur : 37

Alamat : Ngentak Sari RT 01 RW 02 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata

Pencaharian

1. Istiqomah Istri 35 Perempuan Ibu Rumah

Tangga

2. Sarah Najwa Anak 5 Perempuan

3. Hafiz Noav Anak 7

bulan

Laki-laki

Hari, Tanggal : Kamis, 30 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Yulianto

Pukul : 11.00 – 12.00 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Lahane panjenegan sing gadahe

kiyambak enten pinten pak luase ? Status

kepemilikan

sawah

1

Y Ora due.

A Oh sewa ?

Y Ha.a sewa.

A Pinten pak sing panjenengan sewa ? 5

Y Satu hektare. Luas garapan

A Niku sistem sewane pripun pak ?

Sitem sewa

Y Maro.

A Sistem maro niku maksute pripun pak ?

Y Semisal sawahmu kon garap aku ngko

kan bagi hasil, 50:50 utawa separo.

10

A Niku nak karo Rawa Pening batas

langsung nopo rada adoh pak ? Lokasi sawah

Y Yaa sekitar 50 meter.

A Masalah ten lahan sing panjenengan

garap nopo mawon pak ? Kendala

usahatani

Y Tikus mas.

A Lha niku naggulangi tikuse panjenengan

pripun ? Cara mengatasi

kendala

usahatani

15

Y Kei obat terus gropyok.

A Oh gropyokan, niku nak gropyokan

Page 24: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

berarti gabungan nggih pak ?

Y Gabungan kelompok tani.

A Biasane gropyokan niku ruti nopo nak

pas enten kejadian ?

Y Rutin setiap 3 bulan sekali. 20

A Sawahe panjenengan niki kan cedak

Rawa Pening, niku pengaruh banyu

Rawa Pening nopo wae pak ?

Pengaruh air

Rawa Pening

Y Pengaruhe ki enceng gondok mas, ya

kono mau ta (observasi lapangan) nak

enceng gondok ki resik, tikus ki ra

akeh mas. Nak enek enceng gondok

dadi mungkin di gropyok mlayune

ning enceng gondok.

25

A Oh mumpet sek (hehehe)

Y Nak ning tanggul kan kene iso ngatasi

gowo jaring.

A Nak tikus niku biasane musim nopo pak

? Kendala

usahatani

Y Maret, pas mulai tandur, ge manak ta

mas kui. Maret karo Agustus.

A Panjenengan biasane buruhke niku pas

proses nopo pak ? Tenaga kerja

usahatani

30

Y Traktor lan tandur.

A Nak traktor niku telas pinten pak ?

Y Nak 1 ha ki sekitar meh Rp 1.200.000.

nak sing tandur kui sekitar Rp

1.000.000

Tenaga kerja

usahatani

A Nak tandur sisteme borong np harian ?

Y Harian, sampe jam 12.00 WIB kui Rp

25.000

35

A Niku per orang nggih.

Y Per orang.

A Biasane sing tandur niku tiyang enten

pinten pak ?

Y Nggak mesti sebabe kan kadang ono

wong akeh kadang ono wong sitik.

A Modal panjenengan berusaha tani nopo

wae pak ?

Tenaga kerja

usahatani

40

Y Biaya pertama kan mau kui traktor,

biaya macul, terus tandur utowo

tanam, bar tanam kan ono

pemupukan, pengobatan, terus panen.

A Nak macul ki biayane pinten pak ?

Y Sampai jam 12.00 WIB ki Rp 35.000,

nak tanam ki Rp 25.000

A Terus pemupukan niki tenagane nopo Tenaga kerja 45

Page 25: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

pupuk.e pak ? usahatani

Y Pemupukan ki ya tenagane ya pupuk.e.

A Nak tenagane pinten pak biayane ?

Y Ya podo mas sampai jam 12.00 WIB

Rp 35.000

A Nak pupuk.e njenengan mbeto nopo pak

?

Modal

usahatani

Y Berimbang mas, dadi ono urea, ono

NPK, ono TS.

50

A Ureane pinten pak ?

Y 1 Ha kui aku gowo anjurane gone

Petrokimia.

A Ooo nggih.

Modal

usahatani

Y Ureane 2 kw.

A Pinten biayane urea 2 kw ? 55

Y Iku 1 kw ne Rp 180.000.

A NPK ne ? Modal

usahatani

Y 3 kw.

A Per kw ne ?

Y Per kw ne ki Rp 250.000 ya nak 3 kw

brati yaa Rp 750.000 Modal

usahatani

60

A TS beto pirang kw panjenengan pak ?

Y TS e kui 1 kw kui regane meh podo

karo phonska karo NPK mas.

A Ngeten niki panjenengan tumabse

sampun eneten sing nyetok nopo pripun ?

Y Saiki ning KUD mas.

A Pundi niku pak KUD ne ? 65

Y Tapen.

A Nak penyemprotan biasane panjenengan

beto nopo wae pak ?

Y Sidatan gawe hama, nak gulma kui

gowo DMA, nak sing sebelum tanam

menanggulangi gulma gowo Tigor nak

sing DMA mau ge setelah tanam.

Modal

usahatani

A Nak sing Tigor niki telas pinten pak ? 70

Y 1 liter ki 2 botol, nak sing DMA mau

menyesuaikan nak raono gulma ya ra

ngenggo. Modal

usahatani

A Nak sing Sidatan mau pripun pak ?

Y Rutin mas selama tanam kui 5 kali.

A Pas panen buruh ke pinten pak ? Tenaga kerja

usahatani

Y Nak panen iku per kw Rp 45.000 per

orang ya ono kadang sing rombongan.

75

A Sing terakhir wingi panjenengan

produksine pinten pak ?

Y 7 ton. Pendapatan

Page 26: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

A 7 ton niki ditebas utowo dipanen

kiyambak pak ?

usahatani

Y Dipanen dewe mas.

A Niku didole posisi pas gabah nopo

sampun beras pak ?

80

Y Nak aku tunggal gabah tunggale beras

mas.

A Tapi niku setelah bagi hasil wau nggih ?

Y Ha.a

A Lha niku saking 3,5 ton panjenengan sing

biasane disisihke damel kiyambak niku

pinten ? Pendapatan

usahatani

Y 0,5 ton mas gawe persediaan tekan

panen mengko

85

A Berarti sing 3 ton ?

Y Dijual. Pendapatan

usahatani

A Niku per kg ne pinten pak ?

Y Rp 4.200 tapi ya kadang Rp 4.000.

A Selain bertani panjenengan nopo pak ?

Strategi

penghidupan

90

Y Yaa nganu ternak itik.

A Panjenengan ko milih itik kenpa pak, ko

mboten nelayan nopo opo ngoten ?

Y Senengan mas maksute sing pertama

ki kan tenang, kedua hasil lumayan

cara-cara nak nelayan kan golek

kewan kadang entuk kadang ora.

A Oh mboten pasti

Strategi

penghidupan

95

Y Ha.a ra pasti tapi nak peternak kan

pasti terus nak berdasarkan risikone

ya ora terlalu tinggi.

A Maksute pripun pak ?

Y Saiki nak makani bebek ra nyamari

nak golek iwak ne Rawa Pening,

musim angin kecepit bengok durung

meneh nak pas wayah udan.

A Biasane njenengan nak pas angon bebek

niku jam-jam pinten pak ?

Strategi

penghidupan

100

Y Jam 08.00 sampai 09.30 WIB an.

A Saking bebek niku penghasilan rata-rata

per hari ?

Y Per hari ki ya Rp 40.000 an.

A Niku biaya pakan per harine pinten pak ?

Strategi

penghidupan

Y Biaya pakan kui nak bebek 100 ki Rp

45.000, dadi hasile ya Rp 40.000 nak

pakane Rp 45.000 dadi pendapatane

Rp 85.000.

105

A Oh brati sing Rp 40.000 niku keuntungan

Page 27: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

?

Y Ya keuntungan.

Strategi

penghidupan

A Sakniki ndog bebek perhitungane ijen

nopo kilo ?

Y Ijen mas Rp 1.600 per butir. 110

A Niku enten sing mendet nopo

panjenengan ten pasar ?

Y Wes ono sing marani.

A 3 tahun terakhir niki panjenengan ndak

ya pernah gagal panen pak ?

Y Durung pernah mas.

A Nak ten mriki saget gagal panen niku nak

gara-garane nopo pak ?

115

Y Nak kene ki sing tau ya mas kui gara-

gara wereng mas nak banjir ya

sebagian, nak mbiyen ya kekeringan.

Kendala

usahatani

A Pengeluaran per hari damel kebutuhan

niku kira-kira pinten pak ?

Pengeluaran

untuk pangan

Y Beras ora tuku, yaa nak pengeluaran

sehari ya Rp 60.000 wis karo sangu

sekolah mas.

A Rp 60.000 niku sampun kalih susu damel

adik.e sing alit niku ?

120

Y Nak iki irit tak tukok.e sing paling cilik

sing seprapat kui isa ge 2 minggu soale

iseh nyusu bukne, sing akeh ki pempers.e

A Soal kesehatan, nak enten sing gerah

biasane ten pundi pak ? Pengeluaran

untuk

kesehatan

Y Dokter pak Win mas, saiki ki Rp

40.000 umahe Candi Permai.

A Nak damel anak.e sing sekolah, per bulan

niku bayar nopo wae pak ? Pengeluaran

untuk

pendidikan

125

Y Sekolah kui nak TK ya Infaq per

bulan ki Rp 45.000 terus lain-lain Rp

10.000 per bulan ya mungkin ono

makan bersama.

A Nak jajan per hari pak ?

Pengeluaran

untuk pangan

Y Nak jajan anakku ki ya raiso diprediksi,

sekitar kurang luih ki Rp 7.000

kadangkan kancane jajan masa ya ra

jajan dewe kan mesake.

130

A Panjenengan nak masak mbeto nopo pak

? Pengeluaran

untuk fasilitas

rumah

Y Gas mas.

A Sebulan ganti ping pinten pak ?

Y 2 kali sing 3 kilonan

A Biaya sing damel fasilitas rumas nopo 135

Page 28: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

wae pak ?

Y Listrik Rp 25.000 per bulan terus

nganu air PAM Desa per bulane Rp

15.000.

A Nak biaya sosial enten nopo wae pak ? Pengeluaran

untuk sosial

Y Nganu iuran RT tiap bulan Rp 10.000,

jimpitan per hari Rp 1.000.

A Pendapatan saking bertani terus ternak

ndak enten sing panjenengan tabung ? Tabungan

rumah tangga

Y Ya enten raketung setiap panen ya

antara Rp 1.000.000 – Rp 2.000.000

per panen.

140

A Nak mriki sekali panen niku waktu

musim.e pinten pak ?

Penentuan

musim tanam

Y Kene ki setahun 2 kali jangka wektune

3,5 bulan.

A Mriki nak nentuk.e musim tanam pripun

pak ?

Y Kene maret karo agustus mas.

Page 29: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 3

Partisipan 3 : Muhammad Tofik (T)

Umur : 33

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata

Pencaharian

1. Hestri Istri 33 Perempuan Ibu Rumah

Tangga

2. Salwa Anak 5 Perempuan

Hari, Tanggal : Kamis, 20 April 2017

Lokasi : Rumah bapak Tofik

Pukul : 20.00 – 21.30 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

T Mendet judul nopo mas ? 1

A Topik.e kula Ekonomi Rumah Tangga

tapi judule kulo keberadaan Rawa Pening

dadi rencanane pertanian Rawa Pening ki

pripun nak semisal sawahe niku

terganggu Rawa Pening nah terus

strategine pripun, ngoten iku.

T Niku kan ngeten berarti njenengan

fokuse pas ketigo, labuhan tanam padi

ketigo sekitar Rawa Pening. Nak ngeten

niki mboten saget maksimal,

terganggune kan banyu munggah

bengok ngetan kabeh nak mengko pas

musim labuhan agustus otomatis

banyu surut, bengok ojo sampe nutupi

sawah. Lha kan akeh ta mas,

njenengan mang tingali sawah daerah

mriki sak ngulon niku rata-rata kan

dipatok.i

Pengaruh air

Rawa Pening

5

A Oh nggih sing enten pring kaya pager

niku ?

10

T Niku mergo bengok.e gen ora nyesek

ning sawah, nak niku sampe nyesek

ngko labuhan agustusan iku pisan

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

Page 30: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

rekasa labuhane pindo ragate akeh.

A Ngilangi bengok wau nggih ?

T La nggih bener, bengok.e kui ngko dadi

kompos tapi kan proses.e sue.

A Bener-bener niku pak. 15

T Daripada kesuen terus ngetok.e ragat

akeh mergane enceng gondok.e nutupi

sawah sing di garap kui mending

dipatok ngen ojo nganti melbu ning

sawah.

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

A Sawahe niku nggih pak ?

T Nak kelebon ki ra rampung pirang-pirang

dina mas.

A Ngilangi terus ngankate nggih lumayan

niku pak.

20

T Nak enek traktor rada lumayan, cuman

bengok nak wis mandek ne sawah nganti

asat ngko digiles traktor ngko kan dadine

kompos.

A Nggih.

T Nak kompos kui mangkih nek ditanduri

pari tekan metu pari ora dadi pari, do

putih-putih.

A Soale kompose dereng mateng nggih pak

(hehehe).

25

T Kakean nitrogen, kan jarang to mas

pinggir Rawa kui dikei urea kan

nitrogen ngisor wis akeh lha kno gari

golek zat mikrone sing go nganu buah.

Kondisi sawah

A Nggih.

T Ge ngenteske buah, gen ora rontok kan

niku. Nak dikei urea akeh-akeh rasida

panen soale ning lemah ki wes akeh.

30

A Posisine ten lemah wis akeh ko malah

diatambahi (hehe) overdosis (hehehe).

T Lha niku kan pernah kejadian ngono, wis

diragati ngoyo-ngoyo de.e ra ngerti. Ning

nak kesulitane petani sekitar Rawa

Pening ya niku.

A Nak pas musim hujan ngeten niki

kendalane nopo pak ?

T Kendalane niku lahan sing bukan

provinsi ikut kerendam. Gone kulo

nika 3 kotak ilang ora lek asat yo dadi

bosok. 3 kotak ombo, gone kula sing

kerendem ora isa ketanduran ya eneng

7 kotak.

Pengaruh air

Rawa Pening

35

Page 31: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

A Sing sakniki pak ?

T Enggih labuhan saiki wong banyu

munggah sak akeh-akehe pisan niku.

Pindo tikus, tikus niku uripe ten

bengok pas banyu munggah

kebanjiran otomatis golek nggon sing

rodo duwur, dilalah ono pakan sisan,

yowis manggon ning kono mengko

ngenteni tekan asat banyu ge mbalik

ngulon (Rawa Pening) malih ne

bengok.

Pengaruh air

Rawa Pening

dan kendala

usahatani

40

A Bolak-balik migrasi (hehehe)

T Enggih pancen ngoten, lha sakniki nggih

nak mboten ngoten kula nate nemok.e,

maghrib kula dereng bali nah arahe

tikus ki seko ngendi, ternyata bener

seko kulon (Rawa Pening) mas terus

tak adangi setrum kawat, tak ubengi

kawat sawahe, nempel utawa keno tau

lho aku entuk sebagor.

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

45

A Hahaha.

T Sewengi kui. Niko mas lampune nak kae

empan berarti sawah ono setrume.

A Oh berarti carane disetrum tikuse nggih ? 50

T Enggih lha pripun kendalane we niku nak

dinengke entek ragate.

A Nak pas posisi sawah tergenang biasane

sasi-sasi nopo pak ?

T Februari, Maret, April. Mei, Juni, Juli

gee arep surut nah mengko tekane

Agustus ge isa ditanduri mas, biasane

ngoten. Mriki niku 2 kali tanam

masalahe menghindari musim tikus,

tandur pertama niku maret kui wes

klewat musim tikus sing pindone niku

agustus tanam. Jane iso ping 3 tapi

sing ketelu mesti gagal.

Penentuan

musim tanam

55

A Risikone terlalu gede nggih pak ?

T Lha nggih ta niku sampun ragat akeh

peluange panen.e sitik, dadi itungane

mung 2 kali tanam maret karo

agustus. Januari februari biasane tikus

akeh nah mengko maret tandur, april

mei juni wis tuo, ngko mulai juli tikus

wis muali akeh meneh mas.

Penentuan

musim tanam

60

A Agustus niku ?

T Enggih teko malih nak bar agustus niku

sampun ayem, ceblok.e agustus kan pas

Kendala

usahatani

Page 32: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

tikuse durung ono pangan ngko pas

parine mulai peteng tikus wes lewat.

Arep diselingi palawija mbuh jagung

mbuh kacang ya raiso nak lewati sasi kui

ya telas. Kendala pertanian ning

sekitar Rawa Pening ki nggih banyu

agung, tikus, kalih enceng gondok

utamane niku. Coba enceng gondok ki

resik, Rawa Pening resik otomatis

penenan tanduran iso ping 3.

65

A Nak sakniki luas total sawahe

panjenengan pinten pak ?

Luas garapan

T Nak sing ketanduran saiki kurang luih

ya 2 Ha.

A Sing kelelep pak ?

T Nak 0,5 Ha we ono, sementara iki

mandeg tekan ketigo. Labuhan

agustus 2,5 ha garapan ku we ono.

70

A Berarti total lahane panjenengan ki 2,5

Ha nggih ?

T Enggih.

A Nggih lumayan niki pak sing kelelep 0,5

Ha dewe.

T Due sawah semono raisa nyambi ta mas. 75

A Bener niku pak wira-wiri (hehehe).

T Niku we kali kula buruhke kan tenaga

kerjane kula enten setunggal.

A Lha panjenengan mbeto tenaga kerja

niku pas nopo mawon pak ?

Tenaga kerja

usahatani

T Labuh, ngolah tanah, tekane arep

panen ora leren ta mas, rampung

wingi mupuk ngewangi nyemprot bar

panen ge leren, nak tunggu manuk ya

ditunggu dewe. Oh ya ene sing pakem

tani.

80

A Pak sinten ?

T Pak Ngatemin omahe wetane pak Sumadi

mau niku tani mboten enten sambine

nanging sawahe maro kabeh. Nak mriki

ki rata-rata ten Rawa Pening sambine

tani. Kulo baleni malih nggih, ge

nyukupi kebutuhan sehari-hari ki seko

Rawa Pening dudu saking tani.

85

A Panjenengan riyen pas traktor lahane

panjenengan sing 2 Ha niku telas pinten

pak ?

T Niku nak diburuhke tapi asline kulo

tandangi kiyambak. Nak diburuhke ki

Tenaga kerja

usahatani

Page 33: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

sing kono Rp 1.100.000 sing mriku

niku Rp 300.000 karo sing kono kae

Rp 500.000 yaa meh Rp 2.000.000 an

mas, niku nak lahane gampang nak

lahane angel utowo jero sing nandangi

ya jaluk imbuh. Kaya gone mbah

Suhudi kulone sing panjenengan

sorok-sorok.i kae kan mbel utowo jero

nak ditraktor ngrekasak.ake.

90

A Nak pas tandur panjenengan buruhke

telas pinten pak ?

T Sek Rp 1.000.000; Rp 400.000; Rp

200.000; Rp 300.000; Rp 200.000; Rp

200.000 ya Rp 2.300.000 an meh

imbang karo traktore ta mas.

Tenaga kerja

usahatani

A Nggih pak. 95

T Ngone wee dadi kemeren oo mas. Dadi

kemeren.e ngeten kudune larang

traktore daripada tandure padahal

traktor ki butuh solar barang tapi ko

malah larang tandure.

A Niku kan totale Rp 2.300.000 nak per

orang mriki pinten pak ?

T Nak mriki Rp 30.000 niku seko 07.30 –

12.00 tiap daerah niku bedo-bedo mas.

Daerah Ngentak Sari Rp 25.000 ngko

Calombo beda meneh Rp 22.500. dadi

ki tiap kelompok nentok.e dewe-dewe.

Nak buruh paculan mriki Rp 50.000

dadi seko jam 08.00 – 12.00 WIB 4 jam

dibayar Rp 50.000 wis lumayan niku

nak Ngentak Sari sekitar Rp 40.000 –

Rp 45.000 ngko Calombo ya beda

meneh ngoten niku. Kula nak sak

labuhan paling ora Rp 10.000.000 we

melbu mangkih bedo malih nak ketigo

labuhan agustus biasane ngko nyedot

banyu seko Rawa Pening gowo ning

sawah.

Tenaga kerja

dan kendala

usahatani

100

105

A Oh nak mriku nggih angel banyu ta pak ?

T Banyu ra mili makane banyu Rawa

Pening diunggahke ning sawah

disedot. Saiki ragate bensin karo

selang paling ora aku dewe terus

terang wingi sing agustus wingi aku

entek bensin Rp 2.000.000.

Kendala

usahatani dan

cara mengatasi

A Bensin tok niku pak ? 110

T Tenan oo tapi kui seko labuh tekan

Page 34: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

panen, bensine tok. Wong wingi kadang

kentek.an modal sengonku tak dol, lha

pie kentek.an oo.

A Hehehehe

T Daripada ra iso panen wong kae posisi

arep panen, pari ki wes mratak. Aku

wingi sakdurunge terjun tani, bar kuliah

ngingu lele, ngingu bebek, aku ki

sembarang tak lakoni mas, ngingu wedus

tau, bebek, pitik, kelinci tau sing durung

sapi.

115

A Hehehe.

T Wong kadang aku digojek.i karo kanca-

kanca, “koe ki sing durung tok ingu ki

jaran karo macan”.

A Hahaha. 120

T Takono mas ngingu kelinci tau, pitik tau,

bebek ijek tekan saiki raketung pas

panenan tok.

A Niku mau milik pribadi nggih pak

sawahe ?

Status

pemilikan

sawah

T Nggih.

A Panjenengan nak panen ngingu bebek ta

pak, bebek nopo niku ?

Strategi

penghidupan

T Bebek peking nek musim panen tok

dadi seko meri digedek.e tekan gede

didol.

125

A Oh penggemukan, tak kira petelur kok

cepetmen nak petelur.

T Dadi seko meri cilik ntek panenan

gede didol, dadi ra makani. Kabeh ki

dimanfaatke wong gabah sing do

rontok ne sawah kui gen ra sia-sia

mendingan ngingu bebek kon mangani

kui ngko bar panenan didol kan

pakane wis entek. Istilahe ki ngene,

manfaatke wektu lenggang nak arep

panen kae kan wektu ora tersita ning

sawah ge ngrumati kui tekan pari tuo

diopek.i karo bebek.e diculke ning

sawah. Panenn kene kan kuat ngan 2

sasi, nek meri dingu delok rong sasi

wis lumayan gede, saiki wes mangan

keong karo gabah kan cepet gede.

130

A Nak terakhir wingi panjenengan ngingu

bebek pinten pak ?

T Wingi itungane sitik kulo mung 200

bebek nak sing tahun-tahun winginane

Page 35: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

nganti 800.

A Kandange lak ten pundi niku ? 135

T Halah kulon kebon terpali dadi ora ning

kandang permanen modele.

A Oh posisi pas panenan tok nggih pak.

T Ha.a pas panen tok tapi sing baku kula

tani, kui mau mung manfaatke wektu.

Strategi

penghidupan

A Nak meri kiregane pinten pak ?

T Ora iso dipastek.e regane mas. 140

A Nggih rata-rata, maksute terendah pinten

tertinggi pinten ?

T Niku nak ngeten niki rada murah, ndog

meri netes sijine Rp 4.000 – Rp 5.000

mangkih nak pas musime apik cuacane

apik dugi Rp 7.000 – Rp 8.000. nak ge

patokan ora iso soale tiap wulan benten.

Strategi

penghidupan

A Nak sing terakhir wingi panjenengan pas

tumbas ngepasi rega pinten ? Strategi

penghidupan

145

T Wingi Rp 7.000 mas tekane gede Rp

65.000.

A Rp 65.000 pak ?

T Niku kepotong pakan setengah sasi.

A Panjenengan tasih eling setengah sasi

niku makani telas pinten ?

Strategi

penghidupan

T Isa diitung nak kui, setengah sasi ki

paling mboten sentrate 2 sak , akinge

setengah kuintal dadi wis Rp 800.000

sentrate karo akinge Rp 3.000 ping 50

ki Rp 150.000 ya meh Rp 1.000.000

dewe.

150

A Setengah sasi niku pak ?

T Iya, nak raono pakan malah minus

ngko mas. Aku tau mas ono pakan

karo ora ono pakan ngrumati meri

100, pakan tuku kabeh. Panjenengan

kepaten meri 10 lho rugi, masalhe 10

kui mau iso ge nutup pakan.

155

A (datang seorang anak) kelas pinten niki

pak ?

T TK

A TK pundi ?

T Mriki, riyen njaluk ning Sultan Fatah wes

telas pendaftarane, nak nek kono kan

penak sekalian ngaji ne omah ora usah

ngaji meneh.

160

A Sekalian nggih pak (hehehe)

T Omahe panjenengan karo bu bidan

Page 36: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

sebelah ndi ne mas ?

A Bidan Widyawati ? kula burine pak.

Sawahe panjenengan sebelah pundi pak,

mencar nopo ngeblok ?

Lokasi sawah

165

T Nak aku rata-rata sawahe ning

warung kae.

A Oh warung sing tengah tengah-tengah

sawah niku.

T Kerep ketemu, kantorku ning kono.

A (hehehe) ngantor pakai kolor (hehehe)

pemandangane nggih keren pak gunung

Sindoro Sumbing ketok.

170

T Nak pas cerah, wong kadang nak bengi

ngene aku ning sawah delok lampu-

lampu.

A Refreshing nggih pak.

T Ha.a (hehehe)

A 3 tahun terakhir niki panjenengan ndak

nggih pernah gagal panen pak ?

T Ya Alhamdulillah bukane pie-pie ket aku

tani paringane durung tau gagal panen.

Aku rampung kuliah ki 2007 wes 10

tahun ternyata.

175

A Mboten kerasa nggih pak (hehehe)

T Kendalane ki ya tikus, logika ne tikus

ki sobone bengi wonge wes kesel

otomatis bengi gawe leren.

Kendala

ushatani

A Bener mboten keawasi nggih. 180

T Lha nggih, cara-carane tikus ki sobone

awan lak wis diuber. Saiki wayah wong

leren tikuse malah sobo............ iki

pestisida ya ge nyepak.i wong-wong.

A Niki kelompok tani nopo panjenengn

pribadi pak ?

T Kula kiyambak, lha saiki nak do golek

obat ndadak ning Ambarawa apa Salatiga

kan kudu nglegakke ta mas, padahal

golek.e mung sebotol. Nak ne kene kan

penak ora usah nglegakke wektune, arep

golek bengi ya eneng sak wayah-wayah

isa, bathine ora sepira Rp 2.000 sak

botole.

185

A Walaupun mboten sepira tapi pahalne

niku, kan menak.e wong.

T Saiki nak nglegakke rono-rono nak

anak.e ora ono mlakune rono ya

lumayan. Nak enek ko ngene kan penak.

190

Page 37: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

Aku ki ya seneng mas buka internet

tentang pertanian modern, nak iso ya tak

jiplak.

A Ten Demak Tlogoweru niku nangani

tikus mbeto burung hantu, niku dadi

setiap berapa kotak enten gupon utawa

rubuhane.

T Nak ten mriko kan istilahe sampun

dikarantina, manuk ki gelem manggon

ning gupon nak mriki kan mboten.

195

A Malah mabur nggih pak (hehehe)

T Nak sing arep teko sesuk kui dikei

seko pemerintah kon masang ning

kono, kayane suk senin arep dikirim

kon masang ning kulon kono tapi ora

sak manuk.e mung gupon tok, mengko

adang-adang nak menowo enek sing

ngenggoni.

Bantuan PHT

dari Dinas

Pertanian

A (hehehe) 200

T Wong saiki nak dipikir-pikir ya bener

manuk.e iseh eneng tapi saiki wit-witan

wes ra akeh.

A Bener niku pak.

T Lha terus arep manggon ngendi ono.o

ning gunung kono, sobone rene. Ya

penak ning gunung kono ta wong ning

gupon ya panas nak awan padahal

sobone nak bengi.

A Padahal nak ten alam posisine sing

rimbun-rimbun nggih pak.

205

T Ya nggih tan

A (hehehe) nyanggong.

T Kan wingi bengi rembugan karo mbah

Suhudi pie arep ditompo opo ora ?

“dikei masa ra ditompo, gari masang

ya pasang”.

Bantuan PHT

dari Dinas

Pertanian

A Nak berhasil nggih lumayan pak. 210

T Enggih wong nak sing dipangan jeroane

tok mboten ful kaya kucing, di adul-adul

ngko golek meneh.

A Nak seweng saget 2 – 3 nggih lumayan

pak.

T Tapi ijek kalah karo setrum mas,

setrum kadang entuk,e 50, 40, 20 wes

mesti oo mas. Nak lampu kontrol kae

empan berarti setrume ning sawah

lampune ya empan berarti sawah kui ono

setrume. Lha mbiyen kan pernah

Cara mengatasi

kendala

usahtani

215

Page 38: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

kejadian nyetrum wong.

A Nggih bener niku nak mboten enten

lampune bahaya.

T Wong nak bar maghrib niku kula

nilek.i ten sawah nilek.i lampune wes

empan opo durung. Jaman kagungan

sing wingi jam 10 jam 12 bengi

lampune mati tak parani. Ijek dikei

jaring barang gen wujudke panen ki,

wong perilakune tikus tak pelajari.

Cara mengatasi

kendala

usahtani

220

A Hehehe.

T Modele pie tak kei setrum tak kei jaring

ko iseh melbu iki modele pie, tak

tungguni tak ubengi sawahe ya urip

setrume tapi aku gowo sepatu ojo sampe

keno kui, ne kono ya ono stop kontake

nak ra aku telpon omah setrum sawah

pateni sek. Ternyata nak kawate

kerendem banyu njeglek utawa mati

setrume, saiki tak akal kawate kui tak

dokok.e duwur pring dadi nak sak

wayah-wayah banyu munggah iso

kemambang. Dadi aku isa ngomong-

ngomong ngene ki soale aku ya wis

njajal karo melajari nak semisal apik ya

tak omongke karo wong-wong.

Cara mengatasi

kendala

usahtani

225

A Asmane panjenengan niku pak tofik

sinten ?

T Jenenge Muhammad Tofik tok. 230

A Umure panjenengan sakniki pinten pak ?

T Iki lagi umur 33.

A Garwane panjenengan asmane sinten pak

?

T Hestri, kui mbiyen ya sak fakultas karo

aku mas.

A (hahaha) sak angkatan nopo mboten pak

?

235

T Sak angkatan sak fakultas tapi luluse

disik de.e (hehehe)

A (hehehe) umure pinten niku pak ?

T Ya podo.

A Berati mbiyen nggih di ciee-ciee ke pak ?

T Ketemu dadi pas meh rampung oo mas,

de.e rampung disik kacek sak semester.

240

A Putrine panjenengan wau asmane sinten

pak ?

T Anakku jenenge Salwa.

Page 39: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

A TK ki umur pinten pak ?

T Yaa 5 tahunan mas

A Sing panenan kaya niki wingi

panjenengan penene saget pinten pak ?

245

T Wingiki 60 kurang 2 yaa 58 juta nan

A Niki riyen panjenengan panen kiyambak

nopo tebas pak ?

T Ya didol mas, semono raiso dianu dewe

mas.

A Tebas brarti pak ?

T Ditebas wong Sraten 250

A Oh pak Pi.i. enten sing damel kiyambak

pak ?

T Nggih enten, nak lumbnge kosong ngko

gwo bali.

A Lumbung nopo pak ?

T Sing ge kebutuhan pendak dina kan kene

simpen gabah.

A Biasane pinten pak sing panjenengan

sisihke ?

255

T Paling ora yaa 8 kuintal sing digowo bali.

A Panjenengan nak ten sawah jam pinten

nan pak ?

T Ya esuk gasik bar subuh kae.

A Sakniki sawahe panjenengan ge nopo

niki pak ?

T Wingi bar rampung tandur. 260

A Ooh berarti gari rawate nggih pak.

Hari, Tanggal : Sabtu, 22 April 2017

Lokasi : Rumah bapak Tofik

Pukul : 20.50 – 21.30 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Nah niki pak soal sampingan, alasan

panjenengan ko milih bebek ?

T Nak pemikiranku ya, sawah kan wis

rampung lha nunggu labuhan ngarep dadi

mung manfaatke wektu luang.

A Biasane panjenengan nak blonjo pendak

dina niku rata-rata telas pinten pak ? Pengeluaran

untuk pangan

265

T Yaa kisaran Rp 100.000

A Lha nak biaya per bulan ? Pengeluaran

untuk fasilitas

T Listrik karo PAM Desa

Page 40: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

A Sing listrik rata-rata pinten pak ? rumah

T Nak listrik sing pulsa Rp 50.000 nak

sing meteran kurang luih Rp 70.000

soale meterane 2.

270

A Nak sing PAM Desa tagihane pinten pak

?

T Kui ya Rp 25.000 – Rp 30.000

A Selain listrik kalih PAM, enten biaya

nopo malih sing damel fasilitas rumah ?

T Nak fasilitas omah ya mung kui. 275

A Nak gas damel keperluan rumah tangga

telas pinten pak ?

T Gas sing 3 kilonan kui kanggo 3-4

dina, ya gari jumlahke mas.

A Oo nggih berarti sekitar 9 nan nggih pak.

T Saiki rega gas Rp 19.000 – Rp 20.000

ya tinggal ngalik.e wae.

A Panjenengan ndak nggih tasih mbeto

kayu bakar pak ?

280

T Ya isih mas.

A Niku tumbas nopo pripun ?

T Ratau tumbas mas golek ne kebon nak

ono wektu.

A Adik.e niku tiap bulan bayar sekolahe

pinten pak ?

Pengeluaran

untuk

pendidikan

T Rp 50.000 biasane mas SPPne. 285

A Niku Tkne sebelah pundi pak ?

T Nggon samping lapangan ngarep SD kui.

A Ndak nggih enten biaya lain selain SPP

niki ?

T Raono, ya mungkin nak meh piknik opo

metu neng ndi tapi kui wee ya ora mesti.

A Ten mriki per bulane ndak enten biaya

sosial ?

290

T Kene ki nak di tentuke raono tapi iuran

RT ki eneng.

Pengeluaran

untuk sosial

A Pinten pak niku iuran Rtne ?

T Iuran RT ki pendak dinane kui Rp 500 nak sewulan kui pira ?

A Oh nggih gari ngalik.e

T Rp 15.000 ya 295

A Nggih pak bener niku, enten malih pak

selain RT ?

T Nak melbu bulanan raono tapi nak

tahunan ya ono gawe kegitan

Peringatan Maulid Nabi karo Isra’

Miraj, mengko ene sing narik.i ning

Pengeluaran

untuk sosial

Page 41: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya

tiap omah.

A Isra’ Miraj e ndak sesuk niku ?

T Iki meh oo 300

A Nak pas ngoten niku nariki ne pas hari H

nopo bar.e pak ?

T Nak ngono kui ya sakdurunge ta mas,

nariki sakdurunge rada adoh kurang

sesasi duite kudu wis ngumpul.

A Nak pas panjenengan bar nebas,

penghasilan saking niku ndak enten sing

panjenengan sisihke damel tabungan ?

Tabungan

keluarga

305

T Ya nek niku kan nek sisteme ngono kui

wes mesti mas ditabung, tapi sisteme

tabung sementara marai kan ngene

sirkulane, hasilku kan 3 sasi pisan

dadikan pendapatan harian ora ono

bedo nak sing due sambilan ning

balong utawa Rawa Pening. Nak sing

due sampingan ne balongkan

penghasilan pendak dina dijupuk seko

balong hasil sing seko tanam ra kelong

tabungane. Tapi nak aku tetep tak

tabung tapi sementara ge mencukupi

kebutuhan pendak dina, ya ngono kui.

310

A Niku kira-kira pirang persene pak ?

T Pie ya masalahe itungan ra baku, paling

ya nak semisal entuk.e 5 sing dilebok.e

4. Mengko sing ge kebutuhan wes

entek jupuk tabungan, mengko entek

jupuk meneh dadi yaa susut. Kudune

nabung ki soyo nambah tapi nak iki

soyo nyusut. Entuk panen ngenteni

entuk panen meneh, kui we nak ra

luput, ya ngono kui.

Tabungan

keluarga

315

A Nak luput kudu muter otak nggih pak

(hehehe). Niki pak keluargane

panjenengan nak enten sing masuk angin

biasane ten pundi pak ?

Pengeluaran

untuk

kesehatan

T Nek mung masuk angin langganane

kene gone Pak Bambang Sraten.

A Keluargane panjenengan ndak beto

BPJS pak ?

320

T Nggowo

A Per bulane pinten pak ?

T Kui ki saiki kelas 1 per bulane Rp

80.000 aku wong 3, aku, bojoku, karo

anakku.

A Sampun rampung niki pak (hehehe).

Page 42: Lampiran - repository.uksw.edurepository.uksw.edu/bitstream/123456789/16368/10/T1_522013030... · Air Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ? Bagaimana dampaknya