kecap gaganti panunjuk - file.upi.edufile.upi.edu/direktori/fpbs/jur._pend._bahasa_daerah/... ·...
TRANSCRIPT
KECAP PANUNJUK
Kecap Gaganti Panunjuk
• Iki, ike = ieu
• Iku, iko = eta
• Ika, ika = itu
• I = di
• (R)I = di
Lamun hiji kecap dimimitian ku ang atawa ng hartina eta kecap
teh geus dipikawanoh
• Iki ng = iking = ieu
• Iku ng = ikung = eta
• Ika ng = ikang = itu
• Ikana, ikanang = itu, di ditu
KECAP PANUNJUK NU HARTINA NU BOGANA (EMPUNYA)
• Niki, niking = nu ieu, ieu nu bogana
• Niku, nikung = nu eta, eta nu bogana
KECAP NUDUHKEUN TEMPAT
• Riki, riking = di dieu
• Riku, rikung = di ditu
PIKEUN NGAYAKINKEUN, DIGUNAKEUN RARANGKEN
TUKANG HĔN• Ika – ikahĕn
• Iku – ikihĕn
• Iku - ikuhĕn
Atika, atiki, atikudisingget jadi tiki, tika, tiku
(nya eta)
Lamun ditambahan ng jadi tiking, tikang, tikung
Ta, tang = eta
Conto kalimah
• Lara niking priyawiraha.
• Atyanta prajña nikā.
• Rikanang hawan matĕmu raksasa len.
• Suka yan pacangkrama rikang jaladi.
• Hĕnĕngakna ng kathā sakarĕng.
• Inalapnira tang Nandini.
Kecap Sandang
• Si
• Sang
• Dang
Kecap sandang: Si
- nu geus raket
- sato
- dipikanyaah
- dipikaijid
Conto Kalimah
• Si Pandu-suta = anak Pandu (loma).
• Si Singha = Singa (anu geus dipikanyaho).
• Si Jurumudi = Jurumudi (anu geus dipikanyaho).
• Si Panjahat = Penjahat (anu dipikageuleuh).
Sa
• Sarua jeung si tapi leuwih hormat
Sang
• Dipake di hareupeun kecap nu nuduhkeun ngaran, gelar, atawa sato nu dianggap raja, sohor, atawa dihormat
Conto Kalimah
• Sang hyang Bayu = Dewa Angin
• Sang Ugraçrawā = sang Ugraçrawā
• Sang Bhima = sang Bima
• Sang Kancil = sang Kancil
Dang
pikeun nyebut jalma nu dihormat/ dihargaan, contona: ulama, guru, pandita
Contona:
Dang Hyang Drona: Drona nu mulia
Dang Acāryya: Guru nu dihormat
Conto Kalimah
• Ikang si Çakuntalā singgih ike
• Lunghā ta sang Menakā.
• Wruh pwa bhagawān Kanwa ryambĕk sang Çakuntala
• An mangkana ling sang kanyā.
Conto kalimah
• Mangkana ling sang hyang Indra
• Matang yan Poru ngaran sang nātha, apan wĕka Puru
• Glāna ta mahārāja Cantanu de ning ujar sang Dacapati
• Dang Hyang Krpa tumūtakĕn Dang Hyang Drona.
KECAP KANTETAN
• Dumasar susunan basa Sansekerta
• Dumasar susunan basa Jawa Kuna
1. D-N
• Rajaputra = putra raja
• Maharaja = raja agung
• Tribhuwana = buana tilu
• Dhannurwedacastra = kitab elmu manah
• Yamaloka = tempat Dewa Yama
• Kurukşetra =lapang/kuburan bangsa kuru
2. Jeung
• Wanadri (wana-adri) = leuweung jeung gunung
• Gajaçwa (gaja-açwa) = gajah jeung kuda
• Sukaduhka = senang jeung susah
• Lakibini = lalaki jeung awewe
• Tapatapi = nu tapa lalaki jeung awewe
3. Nu kahiji kecap bilangan
• Astadacaparwa = dalapanbelas bagian (jilid)
• Caturdwara = gapura opat
• Pancāksara = lima aksara
• Çataguna =saratus kali lipet
4. Kecap kahiji nuduhkeun sipat tina kecap kadua
• Uttamajanma = jalma nu utama
• Mahaprabhu = raja agung
• Ruksawayawa = awak ruksak
• Mithyāsamaya = janji bohong
5. Dimimitian ku a, an, nir, nis (hartina henteu jeung leungit)
• Awighna = teu aya halangan
• Akampya = teu usik
• Akrta = teu ma’mur
• Anangga = teu awakan, bogoh
• Anadara = teu sopan,teu hormat
• Nisțŗşna = teu nyaah
• Niççesa = taya sesana
• Nirdoşa = teu boga dosa
• Nirbhagya = teu bagja
• Nirbhaya = teu sieun
Hartina boga
• Pancamuka = boga lima beungeut
• Raksasarupa = rupana jiga raksasa
• Trinetra = matana tilu
• Samanama = sarua ngaranna
Dimimitian ku swa atawa sarwwa
• Swabhawa = tabeat, kaayaanna sorangan
• Swawidya = elmuna sorangan
• Swadharmma = kawajiban sorangan
• Swaputra = anak sorangan
• Swayambara = pilihan sorangan
• Sarwwapuspa = rupa-rupa kembang
• Sarwwaphala = rupa-rupa buah
• Sarwwayudha = sagala pakakas perang (rupa-rupa perang)
• Sarwwawaditra = sagala waditra)
Kantetan awor
• Lituhayu = rupana geulis
• Tamolah = teu usik, cicing
• Janmottama = jalma utama
• Nyugading = kalapa gading
• Lawas ikang yajña dwadasa warsa.
• Ngaran ing carita Astadaçaparwwa, gawe bhagawan Byasa
• Nangkĕn Soma nirahara
• Swabhawa nisțŗşna sira
• Ahad: Āditya
• Senen: Soma
• Salasa: Anggara
• Rebo: Buddha
• Kemis : Whŗaspati
• Jumaah: Çukra
• Saptu: Çanaiçcara (Tumpĕk)
• Çrawana (Juli-Agt)
• Bhadra
• Asuji
• Karttika
• Margaçira
• Posya
• Magha
• Phalguna
• Cetra
• Weçakha
• Jestha
• Āsadha
SADWARA(PARINGKĔLAN)
• Tunglai
• Aryang
• Wurukung
• Paningron
• Uwas
• Mawulu
Pancawara
• Pahing
• Pon
• Wage
• Kliwon
• Legi
CONTO KALIMAH
• Sajna haji! Kumwa kengot ra bhujangga haji, ikang pancadaci krsna.
• Buddhawara pahing sangangatus wwaluwelas ikang cakakala.
• Kunang mangke Mawulu Wage
• Nangken Soma mwang Wrhaspati sira nirahara
• Ekadaca cuklapaksa asujimasa
KECAP PANANYA
• Apa, mapa = naon,
• Paran = kumaha
• Aparan = naon, saha, kumaha, naha
• Sapa, syapa (si-apa) = saha
• Sangapa (sang-apa) = saha (hormat)
• Ndi, ndya = naon, mana, di mana, ka mana, kumaha
• Pira, sapira = sabaraha, sababaraha, kumaha
• Kapan = iraha, kumaha
CONTO KALIMAH
• Aparan ulah nikang naga ri huwusnya cinapa de sang ibu?
• Aparan ta rahadyan sanghulun kabeh ginantung ri petung sawuluh?
• Aparan ta sang Ugracrawa ngaranira?
• Sangapa makaputre kita?
• Mwang ndi paranira matangyan asepikang acrama?
• Kadi mapa karmma awaku mangdadi?
• Syapa karika tinonta kinabhaktya ning Indra kuneng?
• Sangapa ngaranira sira sang siniwinta kuneng?
KECAP PARENTAH
• Miceun rarangken -um-
• Make ta (hormat)
• Make ndah (mangga)
• Ngarobah ma- jadi pa-,
maka- jadi paka-, maha- jadi paha-,
ang- jeung mang- jadi pang-,
• Make rarangken –i atawa –aken ditambahan de atawa dening, atawa teu make de atawadening,
CONTO KALIMAH
• Tinghali de nta!
• Patyani juga uson!
• Patrem tekemaken i tenggek!
NYAREK
• Haywa
Contona:
• Haywa kamu sangcaya
• Haywa magong wuyungta
KECAP PANYAMBUNG
• anu
• sing, asing
Contona:
Asing apulih pejah
Sing abang
Sing lungha
KECAP GAGANTI TEU TANGTU
1. Ngwwang: jalma (nu teu tangtu)2. Anu: nu3. Bari, bari-bari: saha wae, sing saha, naon
wae4. Angken/nangken: unggal5. Sira: hiji, hiji jalma6. Pira, pirang: sabaraha, sababaraha7. Waneh (jalma sejen), len (nu sejen, salian),
lyan (sejen), dudu (nu sejen), mwah (deuih)
CONTO KALIMAH
• Lawan ngwwang kadi sanghulun.
• Bari-bari ni wuwusira.
• Pirang warsa kunang lawasnira temutangan pinakanaknira ta sang Citranggada mwang Citrawiryya.
• Pira kunang lawasnireng swarga, manangkil ta sire Bhatara Brahma.
• Pira karika lawas narendranungsuka cangkrama met lango.
KECAP RAJEKAN
• Dwilingga murni
• Dwilingga rarangkenan
Dwilingga murni
a. Hartina loba, sababaraha kali:
anak-anak, ingid-ingid, tunggal-tunggal, inggal-inggal
b. Ngurangan kecap asalna:
phala-phala, kunda-kunda, gunem-gunem
c. Teu pasti: (a)paran-paran, tiru-tiru
d. Nandeskeun harti asalna:
tuhu-tuhu, sipi-sipi, laki-laki
DWILINGGA RARANGKENAN
• Pulupuluhan, sirasirat, lipurlinipur, ananghyananghyaken, amedi-medi,
patukar-tukar
CONTO KALIMAH
• Anak laki-laki lituhayu paripurna.
• Tonton t arupa nyawaknyam aticaya gongnya.
• Atyanta ramya nika de ning sarwwakusuma.
• Ika tamuta-mutani hyang Atma ngaranira.