kasusastraan bali

77

Click here to load reader

Upload: imade-juliadi-supadi

Post on 22-Jan-2017

2.347 views

Category:

Education


86 download

TRANSCRIPT

Page 1: Kasusastraan bali

SMK

MEMAHAMI KARYA SASTRA

BALI

GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

Page 2: Kasusastraan bali

PEMBELAJARAN KOOPERATIF

I. Situasi BelajarTerdapat tiga situasi belajar yaitu :1. Perseorangan (individualistic)

Siswa berusaha dan bekerja sendiri mencapai tujuan (mendapat nilai). Tidak mempedulikan teman-temannya. Motivasi siswa didapat dari guru.

“Kesuksesan saya tidak ada hubungan dengan kesuksesanmu”

2. Bersaing (competitive) Siswa bersaing satu sama lain untuk mencapai tujuan (mendapat nilai).

Siswa bersaing untuk menjadi terbaik dan merasa berhasil jika temannya gagal. Siswa tidak saling membantu.

“Saya bisa sukses kalau kamu tidak sukses”

3. Bekerjsama (cooperative) Siswa berusaha dan bekerja keras, saling memabntu dalam kelompoknya

untuk mencapai tujuan (mendapat nilai) “Saya bisa sukses kalau kita semua sukses”

Page 3: Kasusastraan bali

Kesepakatan

3

Pakaian… Ten dados Bebas!

Nganutin Aturan Sekolah…Sopan n Rapi n Sesuai Hari

Page 4: Kasusastraan bali

4

TEN DADOS NGROKO

Tidak Merokok

Kesepakatan

Page 5: Kasusastraan bali

5

KERJASAMA

Kesepakatan

Page 6: Kasusastraan bali

6

Tidak Ngerumpi

(Selama sesi)

Kesepakatan

Page 7: Kasusastraan bali

GURUWILANGAdalah banyaknya suku kata dalam

satu baris

GURU DINGDONGAdalah huruf vocal atau huruf hidup pada akhir suku

kata tiap-tiap baris dalam satu bait

tembang

KASUSASTRAAN BALI

TETUJON MALAJAHIN KASUSASTRAAN

TEGES KASUSASTRAAN

Periodisasi Kasusastraan

Jimbar Kekuub Kasusastraan Bali

Page 8: Kasusastraan bali

TETUJON MLAJAHIN KASUSASTRAAN BALI

ANGGEN GAMBARAN INDIK BUDAYA BALI.NGAJININ SAJERONNG USAHA PARA

PENGAWI.ANGGEN NYALIMURANG ATI.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 9: Kasusastraan bali

A.Teges Kasusastraan

Kasusastraan makawit saking basa sansekerta inggih punika sastra. Polih penganter “ka” miwah pengiring “an” dados kasusastraan. Sastra mateges Sas sane mearti nyukat-nyikut wiadin ngukur (mengukur), tra artinne piranti (serana/alat). Sastra inggih punika aksara piranti ngajahin tatwa utawi kaweruhan (ilmu). Susastra teges-ipun daging sesuratan sane becik /utama. Kasusastran dados artin ipun palaning reriptayan Sang Kawiswara malarapan antuk pawisik (ilham/wahyu) sane kaiket (dikarang) basa utawi aksara sane lengut.

Kesusastraan Bali inggih punika saluiring karya sastra sane nyaritayang paindikan pasimakrama (masyarakat) ring Bali sane katuturang nganggen srana basa.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 10: Kasusastraan bali

B. Periodisasi KasusastraanRing sajeroning panglimbak seni sastra tradisional, sawus runtuhnyane Kerajaan Majapahit (abad 15 M) Bali pinaka genah sane nyegjegang tradisi jawa Kuno. Puniki ketegepin antuk makudang-kudang karya sastra duk Kerajaan Gegel ring Klungkung,minekadi marupa kekawin,kidung,geguritan,tutur miwah sanetiosan sane wenten ngantos mangkin sane mabasa jawi Kuna. Basa Jawi Kuna inggih punika basa sané manggé sujeroring karya-karya sastra sakadi kakawin Adiparwa, Ramayana, Arjuna wiwaha, Bharatayuddha, miwah sané tiosan. Basa punika taler wénten manggé sajeroning prasasti –prasasti (piagam).Prasasti sané pinih riin nganggén basa Jawi Kuna kakeniang ring desa Sukabumi (Kediri, Jawi Wétan), madaging angka tahun 726 Saka, utawi 804 Masehi. Karya sastra sané mawasta Candakarana rauh mangkin kabaos karya sastra Jawi Kuna sané pinih kuna. Karya sastra punika kasurat sajeroning panyenengan katurunan wangsa Sailendra sané ngwangun candi Kalasan, jumeneng ratu duk warsa 700 Saka utawi 778 Masehi.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 11: Kasusastraan bali

• Sadaweg wangsa Dharmawangsa Teguh nyeneng ring Jawi Wétan (warsa 991 Masehi) basa miwah sastra Jawi Kuna kadabdabin pisan. Duk punika wénten utsaha sané kawastanin Mangjawakén Byásamata sane tegesipun nyalin pitutur-pitutur miwah pakaryan bhagawan Byasa nganggén basa Jawi. Sakadi sampun kauningin, bhagawan Byasa inggih punika mahakawi sané nyurat buku-buku suci Weda miwah Astadasaparwa miwah Mahabharata. Pakaryan bhagawan Byasa sané kasalin nganggé basa Jawi duk punika makadi Adiparwa, Wirataparwa, Udyogaparwa, Bhismaparwa, Praslhanikaparwa, Swargarohana-parwa, miwah wénten malih sané siosan. Sios ring pakaryan bagawan Byasa, pakaryan hagawan Walmiki sané mawasta Uttarakanda taler kabasajawiang. Sasuratan-sasuratan punika rauh mangkin kantun katami.

• Pungkuran akéh kakeniang karya-karya kasusastran Jawi sané kasurat olih para kawi, makadi olih Mpu Sedali, Mpu Panuluh, Mpu Dharmaja, Mpu Tantular, Mpu Tanakung, Mpu Dusun, Mpu Prapanca, Mpu Nirartha, miwah sané tiosan. Para kawi punika nyeneng duk masa kaprabon Majapahit.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 12: Kasusastraan bali

Duk pamadegan wangsa Dharmawangsa Teguh miwah utamanipun duk pamadegan para ratu ring Majapahit, akéh parajana Jawiné sané rauh ka Bali. Sang sané rauh ka Bali punika akéhan sang sané oneng lan uning makakawian. Kakawian-kakawian sané kasurat ring Jawi raris kabakta ka Bali. Ring Bali taler kasurat kakawian sané tiosan. Utsaha punika nglimbak tur wredi pisan duk pamadegan prabu Waturenggong ring Gelgel.Punika mawinan dados kabaos kakawian Jawi Kunané risaksat polih genah tumbuh lan urip wredi ring Bali. Napi malih basa miwah sastra Jawi Kunané, wénten pakilitanipun ring pamargin adat miwah agamané ring Bali. Rauh makin akéh parajana Baliné sané seneng ngwacén, nembangang, nelebin daging karya-karya sastra Jawi Kuna punika, sané ring Bali sering kabaos kasusastran Kawi.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 13: Kasusastraan bali

C. Jimbar Kekuub Kasusastraan Bali

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 14: Kasusastraan bali

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 15: Kasusastraan bali

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 16: Kasusastraan bali

Kasusastran Bali PurwaKasusastran Bali Purwa piinika prasida kepah dados kalih paos manut panglimbakanyane, inggih punika kasusastran Tutur miwah kasusastran Sasuratan. Kasusastran Tutur inggih punika kasusastran sané kabaosang saha nénten kauningin kawitipun, menawi sampun wénten sadurung aksarané kauningin. Pinaka conto: wenten saa, mantra, gegendingan, wewangsalan. cecimpedan miwah satua-satua. Satua puniki ngranjing paos kasusastran sané mawangun gancaran minakadi satua Siap Selem, Satua Pan Angklung Gadang. Satua I Tuung Kuning, miwah sane lianan. Kasusastran Sesuratan inggih punika kasusastran sané kawentenan-ipun minab sampun wénten duk aab Bali kunané, duk pamadegan Ida Dalem katurunan Warmadewa ring abad IX. Ring prasasti-prasasti Baliné wénten kaunggahang indik wayang, bebanyolan, miwah reruntutanipun. Lelampahanipun janten kanggit saking satua-satua sané sampun wénten ring kasusastran Bali. Selanturipun Kasusastran Baliné makuéh keni pengaruh kasusatran Kawi. Punika mawinan basa Kawiné makuéh ngranjing ring basa Bali, ngranjing ring kasusastran Bali.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 17: Kasusastraan bali

Kasusastran Bali Purwa

Manut wangunnyane kasusastraan Bali purwa kapah dados kalih :

Kasusastraan gancaran (bebas) satua, cacimpedan, msl.

Kasusastraan tembang (terikat) kidung, kakawin, msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 18: Kasusastraan bali

1. GANCARANWenten makeh soroh gancaran ring kasusastraan

Bali purwa sakadi ring sor puniki :a. Satua, conto : satua Pan Belog, Pan Balang

Tamak, I Siap Selem.b. Babad, conto : babad Dalem, Blahbatuh, msl.c. Mitos, conto : Dewi Sri, Dalem Belingkah, msl.d. Legenda, conto : Pura Pulaki, Tirta Empul, msl.e. Prasasti, conto : prasasti Bebetin, Belanjong,

msl.f. Epos, conto : Mahabharata, msl.g. Tantri, conto : Ni Diah Tantri, msl.h. Pralambang (Basita Paribasa), kapalih dados 16.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 19: Kasusastraan bali

PARIBASA BALI

(1) sesonggan,(2) sesenggakan,(3) sesawangan, (4) papindan, (5) sesemon, (6) sloka, (7) sesimbing, (8) wewangsalan,

(9) peparikan, (10) cecangkitan, (11) raos ngémpélin, (12) cecimpedan, (13) cecangkriman, (14) bebladbadan, (15) sesapan, lan (16) tetingkesan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 20: Kasusastraan bali

SESONGGAN

• Sesonggan, inggih punika sering kanggén nyindir, sakéwanten wangun sesonggan wénten sané kamedalang jangkep, madaging katerangannyané. Taler, wénten sané nénten jangkep, santukan katerangannyané sampun kauningin.

Conto:• kudiang nekepin andus• abias pasih

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 21: Kasusastraan bali

Sesenggakan, Wangun lengkara sesenggakan setata

kariinin antuk kruna buka, taler nganggén wangun sampiran tur kalanturang antuk wangun katerangannyané sané kaanggén paimbangan, ping untat wau suksmannyané. Ring asapunapiné, yéning gumanti suksmannyané sampun sinah pisan, nénten malih madaging suksmannyané.

conto : buka batun buluane nglintik tuah abesik, suksmanipun kaucapang sakadi anake sane nenten madue nyama wiadin timpal, wantah ipun padidiana.

21“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 22: Kasusastraan bali

SESAWANGAN

• Sesawangan, dagingnyané indik pangrumrum, mawinan wangunnyané masaih pisan ring papindan, taler akidiké mirip sakadi sesemon, sakéwanten yéning wangun sesawangan nganggén cihna buka, luir, kadi, alah, péndah kadi, waluya kadi.

• Conto:• muané buka bulan nadarin• susuné luir nyuh gadingé kembar

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 23: Kasusastraan bali

PAPINDAN• Wangun papindan masaih ring sesawangan, miwah sesemon, sakéwanten papindan nganggén anusuara. Papindan, tegesipun: gegambaran buka, yéning imbangang pateh sakadi: mirib tekén........, upami: papindan kedis, tegesnyané: wangun gambaré mirib kedis. Mapinda sedih, tegesnyané mirip buka anaké sedih. Sané dados papindan kruna aran sané polih anusuara.

• Conto:• lambéné barak ngatirah• gegaéné mamukal

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 24: Kasusastraan bali

SESEMON• Sesemon pateh sakadi sesimbing, sakéwanten basa

pangwedarnyané alus nudut kayun. Makéh kaanggén malelemesan utawi pangrumrum anak istri, tur sering kasurat nganggé pupuh.

Conto:• Sané Lanang: “Béh, napi kadén melah pisan sekar

cempakané punika, yéning titiang polih ngalap tur nyumpangang ambat ya legan manah titiangé.”

• Sané Istri: “Napi gunané ngalap sekar kadi puniki, sané tan paguna, napi malih kasuén-suén pastika pacang layu.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 25: Kasusastraan bali

SLOKA

• Wangun sloka, lengkarannyané nganggén kruna frasa buka slokané utawi kadi slokané.

• Conto:• buka slokané ajum-ajum puuh, pamuput ipun

pacang pocol• buka slokané genité bakat gasgas

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 26: Kasusastraan bali

Wewangsalan• , Wewangsalan kawangun antuk lengkara

kalih baris, lengkara sané riinan dados bantang/sampiran, lengkara sané pungkuran teges sujatinnyané, miwah nganggén purwakanti.

• conto : asep menyan majegau, nakep lengar aji kau.

• bedég majemuh bangsing di banjar, jegég buin lemuh langsing lanjar

26“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 27: Kasusastraan bali

Peparikan• , Peparikan masaih ring wewangsalan,

sakéwanten kawangun antuk petang baris, • conto : be curik mabasa manis,

bungkung pendok sedeng di tujuh, bajang cerik kenyungne manis, selat tembok makita nyujuh.

27“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 28: Kasusastraan bali

SESIMBING• Sesimbing pinaka ucapan pralambang sané banget

pedes ngawinang sang kasesimbingin jengah miwah sebet, santukan marasa ring kasesimbingin.

• Conto:• Kadang tan tinolihan, tegesnyané anak sané

ngutamayang padéwékan kémanten, nénten ngrunguang nyama utawi anak tiosan.

• Bé di pangoréngané baang ngeléb, tegesnyané, sakadi anak ngambil anak istri bajang, sampun kakeniang sakéwanten ipun lénga, kantos anak bajang punika malaib.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 29: Kasusastraan bali

CECANGKITAN

• Cecangkitan kanggén ri kala magegonjakan, ring asapunapiné taler wénten kanggén nguluk-uluk timpal. Mungguing wangun cecangkitan nganggén lengkara sané ngintar.

• Conto:• Tain cicing déngdéng goréng jaen pisan.• Tegesnyané: yéning déngdéngé goréng janten

jaen, sakéwanten yéning tain cicingé goréng nénten dados.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 30: Kasusastraan bali

RAOS NGEMPELIN• Raos ngémpélin wangun krunannyané démpét,

tegesnyané wénten krunannyané sané mateges kakalih utawi démpét.

• Conto:• Yan makohkohan apané sakit?; makohkohan,

tegesnyané cekéhan, miwah taler mateges ngohkoh tanah.

• Yan ngaé sekaa arja, tiang nyak ngaluhin; ngaluhin, tegesnya dadi galuh, taler mateges tusing nyak dadi apa-apa (ngoyong) utawi aluh.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 31: Kasusastraan bali

CECIMPEDAN

• Cecimpedan wangunnyané kacihnayang antuk nganggén kruna pitakén apa ké?

• Conto:• apa ké anak cerik matapel?• apa ké anak ulung masuryak?• apa ké cekuk kajengitin?

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 32: Kasusastraan bali

CECANGKRIMAN

• Cecangkriman maka sujatinnyané pateh ring cecimpedan, sakéwanten mawangun pupuh, ketahnyané pupuh pucung. Conto:

• Berag landung, ngelah panak cerik liu, méméné slélégan, panakné jekjek enjekin, menék tuun, méméné gelut gisiang.

• Dratdat drutdut, bingah-binguh liwat inguh, nyumbil sisin pagehan, padidi sing dadi ngranjing, néné catur, nyamané suba di tengah.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 33: Kasusastraan bali

BLABADAN• Bebladbadan kawangun antuk

lengkara tigang palet, inggih punika lengkara sané kapertama pinaka giing (bantang lengkara salanturnyané); lengkara sané kaping kalih pinaka teges sujatinnyané; miwah lengkara sané kaping tiga teges paribasannyané.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 34: Kasusastraan bali

CONTO BLABADANSampun ko matali benang,

gun-gun titiang sai-sai,kulkul sampi ko i déwa,nguda manéncong ngulining,guungan uyahé gusti,tulus nyopak titiang ratu,

masih matukad anas,suluk pisan ring i gusti,telu pindo,masih titiang tong keneman.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 35: Kasusastraan bali

SESAPAN

• Sesapan, tegesnyané nyapatin, sané matetujon nglungsur karahajengan mangda nénten keni bencana. Kawéntenan sesapan manut tetujonnyané, minakadi:

• Sesapan ngebah taru– “Ratu Betara Sangkara, titiang nglungsur taru duéné,

mangda titiang nénten tulah.”• Sesapan ngentasin genah tenget– “Jero sané nuénang genahé/marginé, tiang nyelang

genahé, icén tiang karahajengan!”

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 36: Kasusastraan bali

TETIKESAN• Tetingkesan punika kruna basa ngandap kasor,

tegesnyané bebaos sané kanggén ri kala ngandapang raga.

• Conto:• “Durusang malinggih Pak, kanggéang nénten

wénten genah malinggih!” Kawéntenannyané, genah sané wénten becik, kursi empuk saha resik.

• “Sameton sami, duaning sampun galah, ngiring ka perantenan, kanggéang ulamnyané tasik-tasik manten!”

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 37: Kasusastraan bali

2. Tembang

1. SEKAR RARE2. SEKAR ALIT3. SEKAR MADIA4. SEKAR AGUNG

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 38: Kasusastraan bali

A. Sekar Rare (Gegendingan)Gending Rare upami : juru pencar, jenggot uban,

made cenik, mati delod pasih, miwah sane lianan.Gending Jejangeran upami : putri ayu, siap sangkur,

majejangeran, miwah sane lianan.Gending Sangiang upami : puspa panganjali, kukus

arum, suaran kembang, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 39: Kasusastraan bali

Video gending juru Video gending juru penjarpenjar

Page 40: Kasusastraan bali

Sekar Alit (Tembang Macapat)

Sekar Alit kawangun tur kaiket antuk uger – uger pada lingsa. Padalingsa inggih punika kecap wanda miwah wangun suara ring panguntat sajeroning acarik lan akeh carik sajeroning apada . uger – uger punika minakadi – Guru Wilangan : uger – uger wanda sajeroning acarik – Guru Dingdong : Uger – uger wangun suara ring

panguntat sajeroning acarik– Guru Gatra : Uger – Uger katah carik sajeroning apada

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 41: Kasusastraan bali

Tembang macapat akehnyane wenten roras (12) soroh makadi :

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 42: Kasusastraan bali

PADALINGSANo Tembang Guruwilang Lan Guru Dingdong

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

 1 Maskumamban

g  12i  6a  8i  8a             2  Mijil 10i  6a  10e  10i   6i  8u         3  Pucung  12u 6a  8i  12a              4  Ginanti  8u 8i  8a  8i  8a  8i          5  Ginada  8a  8i 8a  8u  8a   4i 8a        6  Sinom  8a 8i   8a  8i 8i   8u 8a  8i  4u   8a 7  Semara dana 8i  8a  8e  8a   7a 8u   8a       8  Durma  12a 7i  6a  8a  8i  6a   7i       9  Pangkur  8a 11i  8u  7a   12u 8a   8i       10  Dangdang 10i   10a 8e  8u  8i  8a  8u  8a  12i  8a 

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 43: Kasusastraan bali

JENIS – JENIS SEKAR RAREVideo pupuh ginantiVideo pupuh ginanti

Page 44: Kasusastraan bali

Tembang macapat• Tembang macapat punika sajeroning kasusastran prasida

kaanggen ngwangun Geguritan inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk tembang macapat. Upami :– Geguritan Sampik Ingtai, ngangen tembang macapat campuran,

olih Ida Ketut Sari.– Geguritan Jaya Prana, ngangen tembang macapat ginada

kewanten, olih I Ketut Putra.– Geguritan Basur, ngangen tembang ginada kemanten, olih Ki

Dalang Tangsub.– Geguritan Sucita miwah Subudi, ngangen tembang macapat

campuran, olih Ida Bagus Ketut Jelantik.– Geguritan Tamtam, ngangen tembang macapat campuran, olih I

Ketut Sangging.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 45: Kasusastraan bali

MAKUDANG-KUDANG TEMBANG MACAPAT

GINANTI

PUCUNG

MASKUMAMBANGSEMARANDANA MIJIL

Pangkur

DANGDANG SINOM

GINADA DURMA

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 46: Kasusastraan bali

Sekar Madya (Kidung utawi Tembang Tengahan)

• Inggih punika marupa kakawian utawi karangan sane kwangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah sane lianan. Kidung punika wenten sane marupa :

Kidung sane ngangge tembang macapat. Basa sane kaanggen marupa basa tengahan sakewanten kawangun antuk tembang macapat makadi :

• Kidung Ranggalawe.• Kidung Sri Tanjung.• Kidung Pamancangah Dalem.• Kidung Amad Muhamad.• Kidung Kaki Tua, miwah sane lianan.

Kidung sane nganggen kidung sujati makadi :• Malat.• Wargasari.• Alis-alis Ijo.• Tantri, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 47: Kasusastraan bali

Sekar Agung (Kekawin, Tembang Gede utawi Wirama)

inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk wirama makadi: – Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.– Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu

Panuluh.– Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.– Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.– Kekawin Siwaratri Kalpa olih Empu Tanakung.– Kekawin Semarandhana olih Empu Darmaja.– Kekawin Gatotkaca Sraya olih Empu Panuluh.– Kekawin Writtasancaya olih Empu Tanakung.– Kekawin Negarakethagama olih Empu Prapanca.– Kekawin Kresnayana olih Empu Triguna, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 48: Kasusastraan bali

Sekar Agung kabanda antuk uger – uger

1. Guru mateges suara abot ,suara panjang ,ngilet utawi kecap wanda ane katembangang panjang wilet. – Guru Haswa ( G. Bawak)– Guru Dirgha ( G. Panjang )– Guru Pluta ( G. Panjang tur ngileg )

2. Laghu inggih punika suara ingan , suara bawak utawi kecap wanda

sane katembangang bawak 3. Wretta inggih punika kecap wanda / gabogan wanda sajeroning

acarik 4. Matra inggih punika kawangun guru lagu sajeroning acarik 5. Gaoa inggih punika pasang jajar guru lagu sane kapasangang tiga –

tiga

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 49: Kasusastraan bali

Kasusatran Bali Anyar

• Kasusatran Bali Anyar kakawitin antuk novel "Nemoe Karma". Sane kasurat antuk I Wayan Gobiah, kamedalang antuk Balai Pustaka, warsa 1931. Pepalihan kasusastran Bali Anyar makadi pateh ring pepalihan Kasusastran Indonesiané, inggih punika marupa:

• (1) Gancaran (Prosa), • (2) Puisi (Puisi), • (3) Lelampahan (Drama). Salanturipun kakawian puniki makasami nganutin

panglimbakan kasusastran Indonesia.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 50: Kasusastraan bali

Prosa Bali Anyar• Prosa Bali, wangunipun marupa novel: Nemoe

Karma antuk I Wayan Gobiah. Mlancaran Ka Sasak antuk Gede Srawana. Tresnane Lebur Ajur Satonden Kcmbang antuk Jelantik Santa.

• Sane marupa cerpen: Katemu ring Tampaksiring antuk Made Sangra, Iwang Tiang Newek olih A.A. Gede Jelantik, Tambeté Ngawinang Lacur antuk Raka Sukmadi, Mangun Karsa Mangun Karya Saluiring Urip olih Gusti Putu Antara, Pupulan cerpen Gede Ombak Gede Angin antuk Made Suarsa, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 51: Kasusastraan bali

Puisi Bali

Puisi Bali, sampun medal makudang-kudang kumpulan puisi: •Galang Kangin, Kidung I Lontar Rograg, kamedalang antuk Yayasan Saba Sastra Bali,• Majugjag antuk Ki Dusun, •Ang ah Ah Ang miwah Gunung Menyan Segara Madu antuk Made Suarsa.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 52: Kasusastraan bali

DRAMA BALIKAPUPULANG

OLIH;

I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

Page 53: Kasusastraan bali

TEGES DRAMA

• Drama inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa.

• Drama Bali inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa Basa Bali.

• Drama taler mateges lelampahan,paigelan miwah sandiwara.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 54: Kasusastraan bali

SOROH DRAMA

1. DRAMA BALI TRADISIONAL2. DRAMA BALI MODERN.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 55: Kasusastraan bali

DRAMA BALI TRADISIONAL

Drama puniki kaparinama Drama Bali Klasik marupa soroh drama sané nyatuayang indik satua puri (istana), aab guminé sané ilu, tur nganggen gonk,gegendingan, miwah busana Bali.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 56: Kasusastraan bali

CIHNA DRAMA BALI TRADISIONAL• Lelitihan satuané nénten nganggén sasuratan.• Nenten wénten sutradara.• Nganggén gamelan.• Madasar antuk tanjek gong,• Madaging gegendingan (tembang),• Unteng satuanényatuang soroh puri, wayang,babad,parwa

msl,• Nganggen srana topeng miwah busana Bali,• Sang pragina dados mareraosan majeng para pamiarsa

(sang ngaksi).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 57: Kasusastraan bali

Imba Drama Bali Tradisional1. Arja; Arja Pakangraras,Cupak grantang,pajang

Mataram,msl2. Gambuh;Gambuh raja lasem, Gambuh dalem

Bungkut,Gambuh Dalem Dimadé,msl.3. Wayang Wong; Ghatot Kaca Sraya, Prabhu Salya, Sang

Prabhu parikesit,msl.4. Prémbon; Prembon Maya denawa, Utusan Patih

Ularan,Puputan Badung,msl.5. Sendratari; Ramayana,Kresna Dutha, Wiratha

Parwa,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 58: Kasusastraan bali

Ring Bali soroh arja,gambuh miwah prémbon akéhan masesolahan nganggén topéng,Soroh topeng ring Bali wénten 3 soroh, sakadi:

I. Topeng Panca*Seka topéng sané madué pragina wantah lelima.II. Topéng Pajegan*Topéng sané nyaritayang indik sejarah topéng

ring Bali miwah indik Agama. Umpami:Topéng Sidhakarya miwah Topéng Wali.

III. Topéng Prémbon (Arja)* Marupa Drama tari topéng. Arja embas warsa 1940 ring Badung karintis olih Wayan Gria sareng I Madé Kredek. Praginané: Dalem,Galuh,Mantri,Desak,Penasar (Punta Kertala,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 59: Kasusastraan bali

Drama Bali Modérn

Drama bali modérn marupa soroh drama sané nyatuang indik idep sané mangkin. Idepé sakadi mangkin wénten sané masolahan indik sakancan ring jeroan kulawarga banjar, masyarakat, mademenan,msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 60: Kasusastraan bali

Cihna drama Bali Modérn• Lelintihan satuané nganggén naskah,• Nganggén sutradara,• Nenten nganggen gamelan,• Tetindakané madasar sakadi polahé sujati (kenyataan),• Nganggen tutur/dialog,• Nganggén dekor (realistis) utawi cacirén (absurd).• Nganggén lampu warna-warni,• Unteng satuané nyatuang soroh idepé sakadi mangkin (suka,duka

miwah kapitresnan).• Nganggén busana sakadi sekala,• Sang pragina kaparinama:peran tokoh, tur tan dados mangraos ring

panonton.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 61: Kasusastraan bali

•Ring Bali seka drama Bali modérn kaparnama teater/sanggar. Soroh teater sané wénten, inggih ipun:

Magenah ring Singaraja*Sanggar Bahtéra,Bukit Manis,Citra msl;

Magenah ring Badung*Sanggar Putih, Kukuruyuk, Teater Mini Badung, msl;

Magenah ring Gianyar*Sanggar Malini;Msl…

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 62: Kasusastraan bali

Imba Drama Bali Modérn• Gedé darna: Kobaran Apiné;Aduh déwa Ratu lan Ki bayan

Suling.• Ketut Aryana: Nang Kepod.• Putu Arya Samadi: Phala Karma.

Wénten malih soroh drama sané marupa drama bali Trdisional nanging pidaging miwah sranané modérn. Drama Gong punika kasub pesan ring Bali duk warsa 1960, awanan sering masolahan ring balé Banjaré, alun-alun, TVRI ,mgl. Minekadi:Drama Gong Sanga Langit; Banyuning (Buléléng), Bhara Kartika Budaya (Badung); Drama Gong Abianbasé;msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 63: Kasusastraan bali

SRANA NGWANGUN DRAMA

• SUTRADARA,• PRAGINA• NASKAH/SATUA,• GENAH

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 64: Kasusastraan bali

LATIHAN SAJERONING DRAMA

• Nrawang (imajinasi),• Mandingang (asosiasi)• Masolah(ekting).• Magenah (bloking/penempatan ruangan),• Matindak (merespon).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 65: Kasusastraan bali

TEHNIK LATIHAN DRAMA1. Ngwacén satua (naskah),2. Nwacén nganutin watak solah sang masolah,3. Ngraos lancar,becik miwah anut sahananing drama,4. Ngraos sinambi mapratingkah nganutin solah

wacénan,5. Ngraos nénten nganggé naskah, nganggén gerak-

gerik miwah ngatur genah kalangan,6. Nganggén busana raris masolah ring tengah

panggung.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 66: Kasusastraan bali

IMBA NASKAH DRAMA “AIB”

• Kacritayang wenten anak bajang mayusa 21 tiban, pangawakanne landung, bokne dawa, selem tur samah, kulitne putih, rupane jegeg tur ring pipine misi sujenan. Yadiastun mapanganggo sederane, kajegegan ipune tusing ada ane nandingin ring desan ipune, Desa Taman Anyar. Wastan ipune Luh Sandat, sedek malali ka sisin pasihe ajak tunanganipune sane mawasta Gede Sura.

• Gede Sura : Luh dong tolih ombake magulung-gulung! Kadirasa ia milu ngrasayang rasa liang sane rasayang beli jani.(Gede Sura ngisi liman Luh Sandate).Makelo iraga suba matunangan, nanging mara jani Luh nyak ajakin beli malali

• Luh Sandat : Tusing ja keto Beli. Elek atin tiange tepukina teken pisagane, rerad-rerod di margane paduanan. (Luh Sandat menahin bokipune ane kaampehang angin).

• Gede Sura : Beh…nguda misi elek-elek keto, suba liu anak nawang iraga matunangan. Ngoyong malu dini nah Luh, beli kal meli jagung malu! Ditu asane ada dagang jagung. (majalan ngalahin ngojog dagang jagung).

• Luh Sandat : (Negak padidian diduur biase sambilanga bengong ngenehang daya lakar ngorahang unduk dewekne suba beling ).

• Gede Sura : (Teka ngaba jagung,tur ngetagin Luh Sandat ane sedek bengong )• Luh Sandat : peh beli ne…..tengkejut tiang beli. kaden tiang nak nyen!• Gede Sura : Dadi luh bengong? Ada ane sedeng pikir Luh ne?• Luh Sandat : Sing Beli….

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 67: Kasusastraan bali

• Gede Sura : Ne Luh..Daar malu jagunge, pang sing enggal dingin.

• Ajak dadua :(Ngedaar jagung, tur saling macanda).• Luh Sandat :Beli jalan ja mulih, rasane gumine suba

ngansan sanja!• Gede Sura :Ngoyong ja biin kejep luh.!!!

Tumben malali da nak e nagih mulih dogen! (Gede Sura ngalemesin luh Sandat).

• Luh Sandat :Mai anake mulih Beli..padalem meme padidiana ngae canang, Tiang masi tonden meli bunga anggon nanding canang!

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 68: Kasusastraan bali

• Gede Sura : Nah…lamun keto jalan jani mulih.(ajak dadua madandan majalan mulih, di jalane Luh Sandat lantas meli bunga).

• Luh Sandat :(Macelap mulihan tusing atehina baan Gede Sura, latas kacapatin baan memene).

• Meme :Mara teka luh, Gede dija ya?• Luh Sandat :Beli Gede langsung mulih, Mara atehina neked

diwangan dogen.• Meme :Me…dadi tusing orahin singgah? Buin mani orahin

nae ya singgah! Bin jep barengin meme nyait canang nah!• Luh Sandat :Nah me! antiang malu, tiang ngejang bunga

malu me (Luh Sandat ngejang bunga, lantas maekin memene).

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 69: Kasusastraan bali

• Meme : Dini negak luh, disamping meme! Ada ane lakar takonan meme abedik.

• Luh Sandat : Ape me? (luh sandat negak disamping memene laut nyemak tatuesan canang. Sakewala ipun bengong, tusing ada canang sane pragat kajait olih luh sandat, manah ipune nrawang)

• Meme :Luh, kenken adi bengong buka keto?• Luh Sandat :Sing me, sing kenken.• Meme :Luh, meme suba nawang paundukan iluhe. ne mara meme suba

nigehan ortan iluhe ajak I Gede Sura…• Luh Sandat :(nengil, nguntul tur yeh panyingakanne ngembeng)• Meme :Orahin meme luh, Nyen anak muani totonan? Tusing, I Gede,

Luh? Orahang dogen ajak meme Luh, jele melah iluh e meme mase ngelahang. Orahang luh…

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 70: Kasusastraan bali

• Luh Sandat : Sing me, tiang sing nyidang ngorahang. Sampunang tiang paksane me!• Meme : Men, kenkenan yan suba liu anake nawang? tusing ngidang lakar

ngengkeban basang iluhe sane ngancan ngedenan ento. Yen tawange ken Bapan iluhe, bisa cacak,e luh,luh!

• Luh Sandat : Me, diolas (ngeling sigsigan, madiolas) sampunang paksane tiang me. Tiang tusing nyak ada anak lenan nawang, nyen ja tur da paksaa tiang ngorahang ne melaksane kene ken tiang.

• Meme : Ne penting luh! Nyen ane lakar ngakuin panak luhe? Nyen ane lakar bertangung jawab tur ngelindungin iluh lan panak iluh,e?

• Luh Sandat : Pelindung? pelindung orang meme? Ane bertangung jawab teken kulawarga? meme engsap teken kurenan meme. Tingalin bapa me. Apa sane gaenange iraga teken bapa me? metajen dogen teken ngusapin-ngusapin siap dogen geginane sebilang wai. Tiang tusing nyak cara meme, sewai-wai ngadep canang apang paon iragane tetep makudus, sing me, tiang sing nyak. Tiang ane lakar nyalanin niki padidian.

• Meme : Aduh, dewa ratu, iluh pianak meme. Tawang luh ane orang luh to?

• Luh Sandat : Me, ampurayang tiang me, da ja paksane tiang, diolas me, da paksane tiang buin!Tiang tusing ngidang ngorahang jani, elek tiang me.

• Meme : Nah..yening Iluh Tusing nyak ngorahang jani, barengan meme malu nanding canang, bendan ja Iluh siap Meme nyen orin si malu..!

• Buin manine I Gede Sura ka umah Luh Sandate lakar mastiang undukne Luh Sandat.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 71: Kasusastraan bali

• Luh Sandat : ye…Beli Gede…suba antosange teken meme ajak bapa di bale daja.

• Gede Sura : (Tusing mesaut langsung ka bale daja)• Bapa : Negak malu de, kenken ne De…Luh Sandat suba beling ne, sawireh cai

tunangan ne. Pasti suba cai ane ngelah belingane.• Gede Sura : Sepatutne tiang sane matakon pa. (mamunyi nengkik). Nyen

jelema sane sujatine suba melingan luh sandat? Tiang merasa lek, sebilang tiang mentas dirurunge kadirasa onyangan kramane masasimbing tur ngomongan tiang.Sakewala sujatine tiang sing nawang apa.

• Bapa : Eda ja munafik keto de, akuin gen. Bapa sing kenken (Mataeg, cara anak suud matuakan, muane barak) Bapa lakar setuju gen, cai nganten ngajak luh sandat.

• Gede Sura : Suba orang tiang pa, anak tusing tiang, tusing pa. Sampunang bapa ngawag ngeraos ane tidong-tidong, ngraosang tiang ane boya-boya. Anak tusing tiang ane melingan luh sandat. Cutetne tiang tusing nyak ngakuin beling ne luh sandat. Bapa kengken ne, punyah?

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 72: Kasusastraan bali

• Bapa :(Mataeg) Bapa sing punyah, naar tuak gen busan abedik, suud matajen suud matajen busan (mataeg) kene de, kaden cai ajak dadua suba makelo matunangan? Nyen men buin ne melingin luh sandat, yen sing cai? Jeg antenan ya de! cai sing tresna ajak pianak bapane?

• Gede Sura :Tusing keto pa. Niki maosang prinsip miwah kapatutan. Salingke melingan, kadirasa niman gen tiang tusing taen. Jani Bapa ngorahin tiang ngakuin panak ane tusing gelah tiange. Tusing sangup tiang pa. Luh (nolih luh sandat) Dadi ati luh nyakitin atin Beline. Tusing sajan luh inget teken semayane ipidan? Semayan iluhe ane ngorang lakar satia ajak beli, sujatine tuah dimunyi, tusing lakar taen mabukti.

• Luh Sandat : (Sebet lan sakit) Beli sampunang ngraos buka keto! raos beline to nyakitin keneh tiange. tiang...

• Gede Sura : Men... kaden iluh, luh tusing nyakitin Beli? luh suba nyakitin Beli. parilaksanan luh,e kadirasa nguwek tangkah beline! luh sandat, luh sandat (makenyem sinis) luh, kaden beli iluh anak luh kalem lan polos, nanging ne jani iluh tan bina sakadi baluan, tusing ngidang buin beli percaya ngajak iluh. jani orahang ken beli luh. Nyen muani ento? (luh sandat nengil sambilanga ngeling sigsigan) orahang luh, eda nengil dogen! (Gede sura bangras)

• Meme : Eda ketyange panak Memene De…iya mula pelih, nanging cai tusing patut ngetiang panak Memene. Luh orahang luh, eda menep keto. Yen Iluh nengil gen. Kal sing mragatang apa!

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 73: Kasusastraan bali

• Luh Sandat : Tiang tusing ngidang, Beli...tusing ngidang Me..• Gede Sura : Kenken sejatine keneh iluhe? ngudiang iluh ngengkeban anak muani

totonan? apa iluh mula saja tresna ajak ia?• Meme : Da ketiange ya De…!• Luh Sandat : Beli, boya ja tiang tresna nanging tiang durung sanggup

nyritayang unduke puniki. diolas sampunang paksane tiang, Beli. Tiang tusing sangup ngorahang!• Gede Sura : Luh! (nengkik) da matiange beli baan parilaksanan iluhe ane buka kene.

Orahang luh. Orahang!• Luh Sandat : Sing beli, sampun orahang tiang. Sing sangup tiang ngorahang

beli. • Gede Sura : Cingak pa. Cingak me. Ia tusing nyak ngorahang nyen anak muani totonan!

Bapa ajak meme suba nakonan?• Meme : Meme nak suba man matakon De, sakewala iya mendep dogen.. sangkale

jani Gede sekenan Meme nakonan..• Gede Sura : Nah... Yen luh nu masi mendep Beli tusing ngidang ngorahang apa-apa

buin. Ne jani suud ba raga matunangan. Beli boya ja wadah lulu, disubane anak len man nyicipin manis tebune, jani beli bang luh ampasne. Beli tusing nyak Luh..Me, pa alih suba anak muani ane enyak ngakuin beling luh sandate! utawi alih anak ane melingan luh sandat. Nanging eda tiang pa. Tiang tusing sadia nganggon luh sandat kurenan. Beli mapamit luh, engsapan suba tresnan iragane ipidan (nolih luh sandat negak sambilange ngeling, lantas magedi kairing baan rasa pedih,sebet miwah gedeg).

• Luh Sandat : Beli…• Gede Sura : (Sing masaut tur nampokang liman Luh Sandate laut magedi)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 74: Kasusastraan bali

• Bapa : Aaah Pengeng!! Busan matajen kalah. Haaahh... Ngadenan pules gen ba. Ba, eda ngeling gen terus luh, ba peteng. Ngadenang nyai ngae canang gen ngajak memen nyaine. (sambilanga menehang sarungne, uab-uab lan srandang-sradeng macelep ka kamar sambilanga magending-gending)

• Meme : (Maekin luh sandat tur ngelut pianak ipune, sane enu ngeling sigsigan) Meme nawang luh, masalah nenenang mula baat. Sakewala luh arus kuat luh tusing dadi lemah, nu ada meme ane nyayangin iluh. (luh sandat ngeling sigsigan, laut masare ring pabinan memene).

• Men Putu : (Buin mani, sanjane Men putu makaengan ulian daganganne udu, tusing ada nak meli) Aduuh.. Dewa Ratu! Dadi kene sepi gumine? uli tuni tusing ada anak mablanja. Kenken nenenan....

• Luh Sandat : (Teka maekin warung men putu) mek... wenten rujak poh? Dot pesan tiang naar rujak poh.

• Men Putu : Ada luh... Dong ditu pilihin! dadi tumben meli rujak luh, engkene ngidam?

• Luh Sandat : (jeg makleteg bayune luh sandat, tur masaut) tusing ja mek, tumben gen ja makita! men aji kuda ne makejang mek?

• Men putu : Amonto gen luh? aji telung tali onyangan. (luh sandat mayah, lantas majalan ka tukade)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 75: Kasusastraan bali

• Men putu : Apin kenken nekepin andus, makelo-kelo pasti ja kal makudus. sajan cerik-cerik cara janine! tusing dadi orahin...mimih… enggal gati sanja gumine jani, mase tusing ada nak meblanja. Metutup gen ba nih..

• Luh Sandat : (neked di tukade Luh Sandat nagak di duur batune di sisin tukade sambilanga makeneh-keneh teken awak ne lara, suba beling tusing ada nak ngakuin, buin kaparikosa olih muani jele, muani bajingan) duh..Hyang Widhi karma napi sane jalanan tiang mangkin? Nguda kene nasib tiange? Napi pelih tiange? Hyang Widhi tiang leteh..tiang kotor..panak nenenan,panak bapa..muani terkutuk..muani ane ngrampas kasucian tiange pianakne padidi.(Luh Sandat inget teken undukne kaparikosa olih bapan ipune tur makaik disisin tukade) tusing amonto dogen kalaran tiange,sesampun beling tiang kaparikosa olih muani-muani bejat! Hyang Widhi tiang nista…mangkin tiang sampun tusing sanggup. Mangkin lakar puputin tiang. Ampurayang tiang Hyang Widhi, ampurayang tiang Me..

• Bapa : (Mara teka uli matuakan,punyah tur mamunyi ngacuh,tur langsung mageblung ulung di bataran balene)

• Luh Sandat : (Sasampune peteng luh sandat ngintip-ngitip bapane sane sedek mesare di bataran balene, ipun ngaba tiuk lantas nusuk tangkah bapane, ngoban luh sandatne seming, kenyemne pait. Lantas nyabut tiuk ane matancep di tangkah bapane laut adeng-adeng majujuk) Hyang Widhi ampurayang tiang, mangkin sampun puput, sampun puputin titiang .( Nusuk tangkahne padidi, ulung sampun padem)

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 76: Kasusastraan bali

DRAMA BALI

KAPUPULANG OLIH

I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd

Page 77: Kasusastraan bali