Download - PLI Anaerob Digester
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 1/17
LABORATORIUM PENGELOLAAN LIMBAH INDUSTRI
SEMESTER GENAP TAHUN AJARAN 2015/2016
PRAKTIKUM PENGELOLAAN LIBAH INDUSTRIMODUL : PENGOLAHAN AIR LIMBAH SECARA ANAEROB
PEMBIMBING : Dewi Wi!"#$i%i%&'i() DRA*) MT
O+e( :
Kelompok : III
Nama : 1* ,i-(" N$- ,"(i+"( 1.1.100
2* ,$!" R$##i"%i P$-i 1.1.1010
.* Hi+" Hi"!"i 1.1.1012
Kelas : 2A
PROGRAM STUDI DIPLOMA III ANALIS KIMIA
JURUSAN TEKNIK KIMIA
POLITEKNIK NEGERI BANDUNG
2015
Praktikum : 6 Mei 2015
Penera!an "Laporan# : 1. Mei 2015
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 2/17
BAB I
PENDAHULUAN
1*1 L""- #e+"3"%&
Me4e e%&4+"("% "i- +i#"( 'e7"-" "%"e-4#i3 e-$"3"% e4e e%&4+"("% $%$3 "i- +i#"( !"%& e$%!"i 3"%$%&"% 4-&"%i3 i%&&i 89 2000 &/L* De%&"% i%&&i%!"
3"%$%&"% 4-&"%i3 #i"'"%!" e%&4+"("% 'e7"-" "e-4#i3 i"3 "" #e-+"%&'$%& e%&"%
e;i'ie% 3"-e%" w"3$ !"%& i#$$(3"% $%$3 e344'i'i #"("%<#"("% 4-&"%i3 e-+"+$
+"" "% $3$-"% -e"34- !"%& i#$$(3%" e-+"+$ #e'"-* Pe%&4+"("% "%"e-4#i3 =$&"
i$=$3"% $%$3 e%&("'i+3"% #i4&"' !"%& "" i"%;""3"% 'e#"&"i '$#e- e%e-&i*
Pe%&4+"("% "%"e-4i3 e#$$(3"% #"e-i "%"e-4#i3 !"%& e-$#$("%%!" '"%&" +"#"
"% e%="&""%% 34%i'i 3e" 43'i&e% #e#"' !"%& 7$3$ 3e"* De%&"% ei3i"% "("
e-'i""% e$#$("% #"3e-i "%"e-4#i3 8"(" '"-<$ e-$"3"% '"+"( '"$ 3e%"+"
"+" i+ee%"'i e%&4+"("% "i- +i#"( 'e7"-" "%"e-4#i3* Pe%="&""% 34%i'i 3e"
43'i&e% #e#"' e#$$(3"% e%"%&"%"% 3($'$' "% #i"!" !"%& i"3 $-"(* M"3"
"+" "+i3"'i i i%$'-i e%&4+"("% "%"e-4#i3 #i"'"%!" i34#i%"'i3"% e%&"%
e%&4+"("% "e-4#i3*
1*2 T$=$"% P-"3i3$
See+"( e+"3'"%"3"% -"3i3$ i%i "("'i'w" "$:
1* Me%e%$3"% 34%'e%-"'i "w"+ 3"%$%&"% 4-&"%i3 8COD "+" $"%
2* Me%e%$3"% 3"%$%&"% Mixed Liquor Volatile Suspended Solid 8ML>SS !"%&
ew"3i+i 3"%$%&"% i3-44-&"%i'e "+" -e"34-)
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 3/17
BAB II
TIN$AUAN PUSTAKA
P-4'e' e%&4+"("% "i- +i#"( 'e7"-" #i4+4&i "" i+"3$3"% 'e7"-" "e-4#i3 "% 'e7"-"
"%"e-4#i3* P"" e%&4+"("% "i- +i#"( 'e7"-" "e-4#i3 i3-44-&"%i'e e%e344'i'i #"("%<#"("% 4-&"%i3 "+" "i- +i#"( e#$$(3"% 43'i&e% #e#"' 8O2 "+" 'i'e
e%&4+"("%%!"* De%&"% 43'i&e% !"%& i'$+"i 4+e( "e-"'i "% #"%$"% e%i "+"
i3-44-&"%i'e "3" "" w"3$ !"%& '"" "3"% e-="i e344'i'i #"("%<#"("% 4-&"%i3
"% e-$#$("% i3-44-&"%i'e #"-$ 3"-e%" i3-44-&"%i'e e%""3"% e%e-&i ""
'"" -4'e' e344'i'i #"("%<#"("% 4-&"%i3 #e-+"%&'$%&* P"" e%&4+"("% "i- +i#"(
'e7"-" "%"e-4#i3 i3-44-&"%i'e e%e344'i'i #"("%<#"("% 4-&"%i3 "+" "i- +i#"(
"3"% e-&"%&&$ e-$#$("%%!" ""$ #"(3"% "3"% "i =i3" e-"" 43'i&e% #e#"' 8O2
"+" 'i'e e%&4+"("%%!"* M"3" 'ee-i i'e#$3"% "+" +""- #e+"3"%& e%="&""%
34%i'i 3e" 43'i&e% #e#"' !"%& e#$$(3"% e%"%&"% 3($'$' "% #i"!" !"%& i"3
$-"( ("-$' ie-("i3"%*
Be-"'"-3"% e-$#$("% i3-4#" "+" e-"+""% e%&4+"( "i- +i#"() e-"" $"
"7" e-$#$("% i3-44-&"%i'e !"3%i e-$#$("% 'e7"-" e-'$'e%'i "%
e-$#$("% 'e7"-" e-+e3"* Pe-$#$("% i3-4#" 'e7"-" e-'$'e%'i ""+"( ie
e-$#$("% i3-4#" i"%" i3-4#" e%e&-""'i #"("%<#"("% 4-&"%i3 #e-7"$- 'e7"-"
e-"" e%&"% "i- +i#"( "+" e-+""% e%&4+"( "i- +i#"(* Se"%&3"% e-#$("%
i3-4#" 'e7"-" e-+e3" ""+"( =e%i' e-$#$("% i3-4#" !"%& e+e3" "" #"("% e%&i'i
!"%& e-"" "" e-"+""% e%&4+"( "i- +i#"(* C4%4( e-"+""% e%&4+"("% "i- +i#"(
!"%& e%&&$%"3"% 'i'e e-$#$("% i3-4#" e-'$'e%'i 'e7"-" "e-4#i3 i"%"-"%!" !"i$L$$- A3i; "% L"&$%" Te-"e-"'i* Se"%&3"% -e"34- !"%& e%&&$%"3"% 'i'e
e-$#$("% i3-4#" e-+e3" 'e7"-" "e-4#i3 i"%"-"%!" !"i$ T-i73+i%& ,i+e-) "% R4"4%&
Bi4+4&i7"+ C4%"74-* C4%4( e-"+""% e%&4+"( "i- +i#"( 'e7"-" "%"e-4#i3 !"%&
e%&&$%"3"% 'i'e e-$#$("% i3-4#" e-'$'e%'i i"%"-"%!" !"i$ L"&$%" A%"e-4#i3
"% U<,+4w A%"e-4#i3 S+$&e B+"%3e* Se"%&3"% ,i+e- A%"e-4#i3) "% A%"e-4#i3
,+$iie Be Re"74- e-$"3"% 74%4( e-"+""% e%&4+"(% "i- +i#"(/-e"34- !"%&
e%&&$%"3"% 'i'ee e-$#$("% i3-4#" e-e3" 'e7"-" "%"e-4#i3*
Be-"'"-3"% =$+"( "(""% -e"3'i "+" e%&4+"("% 'e7"-" "%"e-4#i3 e-"" $"
"7" 'i'e e%&4+"("% !"i$ e%&4+"("% '"$ "(" "% e%&4+"("% $" "("* D"+" e%&4+"("% '"$ "( 'e$" -e"3'i e%&4+"("% 'e7"-" "%"e-4#i3 !"3%i (i%-4+i'i')
"'e4&e%e'i') "% e"%4&e%e'i' #e-+"%&'$%& "+" '"$ -e"34-* Se"%&3"% "+"
e%&4+"("% $" "(" -e"3'i (i-4+i'i' #e-+"%&'$%& "+" -e"34- e-"" "% -e"3'i
"'e4&e%e'i' "% e"%4&e%e'i' #e-+"%&'$%& "+" -e"34- 3e$"* Re"3'i (i-4+i'i' i="&"
"" H 6)5 ? @) -e"3'i "'e4&e%e'i' "% e"%4&e%e'i' "" -e%"%%& H )5 ? 6)0* De%&"%
i'"("% "(""% -e"3'i !"%& #e-+"%&'$%& "" -e%"%& H !"%& #e-#e") "3" ""
e%&4+"("% $" "(" i("-"3"% "3"% e-="i e%&4+"("% "i- +i#"( e%&"% e;i'ie%'i !"%&
+e#i( i%&&i*Se7"-" '3e"i' i&" "(""% -e"3'i e&-""'i "i- +i#"( 'e7"-" "%"e-4#i3
i$=$33"% "" &"#"- i#"w"( i%i*
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 4/17
Gam%ar &' Skematis ti(a ta!apan reaksi )e(ra)asi air lim%a! se*ara anaero%ik
Sum%er + "!ttp+,,---'sli)es!are'net,I..aMari.atunnisa,anaero%ik/)i(ester#
Ai- +i#"( #e'e-" i3-4#" e-'$'e%'i "+" "i- +i#"( e-'e#$ #i"'" i'e#$ e%&"%
mixed liquor * U%$3 e%&e"($i 3$"%i"' i3-4#" e-'$'e%'i e%e344'i'i ""$
e%e&-""'i "i- +i#"( "3" ie%$3"% e%&"% e%&$3$- 3"%$%&"% """% e-'$'e%'i
!"%& $"( e%&$" 8mixed liquor volatile suspended solids/ ML>SS "+" -e"34-*
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 5/17
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 6/17
.*.*2 Pe%e%$"% 3""- ML>SS
Pe%"#"("% 1)5 L H2SO*A&NO.
Pei%"("% "#$%& H"7( "" H"7( COD
i&e'e- 'e-" e"%"'"% 1504C 'e+"" 2
="
Pe%&e+$"-"% "#$%& ("7( "-i i&e'e-
(i%&&" +"-$"% '"" e%&"% '$($ -$"%&
Pe%"#"("% i%i3"4- ;e--4i% . ee' "%
e%i-"'i"% e%&"% +"-$"% ,AS "-i (i="$
e%="i 743+"
Pe%i#"%&"% 3e-"' '"-i%& "% 7"w"% i="-
(i%&&" 34%'"%
Pe%!"-i%&"% 10 L "i- +i#"( e%&"%
3e-"' '"-i%& !"%& i3e"($i #e-"%!"
Pei%"("% 3e-"' '"-i%& 3e"+" 7"w"%
i="- "% e"%"'"% "" 4e% 1054C 1 ="
Pe%i#"%&"% 7"w"% i="- !"%& #e-i'i
3e-"' '"-i%& "% e%""% (i%&&" 34%'"%
Pei%"("% 7"w"% i="- !"%& #e-i'i 3e-"' '"-i%&
"% e%""% 3e"+" ;$-%"7e e%&"% e"%"'"%
6004C 2 ="
Pe%i#"%&"% 7"w"% i="- !"%& #e-i'i
3e-"' '"-i%& "% e%""% (i%&&" 34%'"%
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 7/17
BAB I8
HASIL DAN PENGOLAHAN DATA
*1 D"" Pe%&"""%
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 8/17
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 9/17
20 3"+i
• Pe%e%$"% 3"%$%&"% 4-&"%i7 8Chemical Oxygen Demand/COD "-i '"e+
Sampel reaktor & titrasi ke/&
>4+$e 8L
B+"%34 2)@@
S"e+ 2)52
>4+$e B+"%34 8" 2)@@ L
>4+$e S"e+ 8# 2)52 L
N4-"+i"' ,AS 87 0)2@16 N
Be-" E$i"+e% O3'i&e% 8 Pe%&e%7e-"% 8 20 3"+i
L '"e+ 2)5 L
COD(mgO
2
l )=(a−b ) c x1000 x d x p
mL sampel
COD(mgO
2
l )=(2,774 mL−2,542mL )0,2716 N x1000 x 8 x 20
2,5mL
CO D=4032,72(mgO
2
l )
Sampel reaktor & titrasi ke/3
>4+$e 8L
B+"%34 2)@0
S"e+ 2)550
>4+$e B+"%34 8" 2)@0 L
>4+$e S"e+ 8# 2)550 L
N4-"+i"' ,AS 87 0)2@16 N
Be-" E3$i;"+e% O3'i&e% 8
Pe%&e%7e-"% 8 20 3"+i
L '"e+ 2)5 L
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 10/17
COD(mgO
2
l )=(a−b ) c x1000 x d x p
mL sampel
COD
(mg
O2
l )=(2,708mL−2,550mL )0,2716 N x1000 x 8 x 20
2,5mL
COD=2746,42(mgO
2
l )
Rata−ratanilaiCOD padareaktor 1= NilaiCOD1+ Nilai COD2
2 (mgO
2
l ) Rata−ratanilaiCOD padareaktor 1=
4032,72+2746,42
2
(mg
O2
l
) Rata−ratanilaiCOD padareaktor 1=3389,57(mg
O2
l )
Sampel reaktor 3 titrasi ke/&
>4+$e 8L
B+"%34 2)@@
S"e+ 2)256
>4+$e B+"%34 8" 2)@@ L
>4+$e S"e+ 8# 2)256 L
N4-"+i"' ,AS 87 0)2@16 N
Be-" E$i"+e% O3'i&e% 8
Pe%&e%7e-"% 8 20 3"+i
L '"e+ 2)5 L
COD(mgO
2
l )=(a−b ) c x1000 x d x p
mL sampel
COD(mgO
2
l )=(2,774 mL−2,256mL)0,2716 N x 1000 x 8 x20
2,5mL
COD=9004,08(mgO
2
l )
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 11/17
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 12/17
TSS( mg
L )= (36,9562 gram−35,6625gram )10mL
x106
TSS=129370mg / L
VSS( mg
L )= (c−d)mL sampel
x 106
VSS( mg
L )= (36,9562 gram−35,6693gram )10mL
x106
VSS=128690mg/ L
FSS
(mg L )=
TSS−VSS
FSS=129370 mg
L −128690
mg
L
FSS=680mg / L
Sampel reaktor 3
Be-" C"w"% K4'4%& 8" .)621 &-"
Be-" Ke-"' S"-i%& 8# 1)161 &-"
Be-" C"w"%FE%""%FKe-"' S"-i%& 87 .)212 &-"
Be-" C"w"%FE%""% 8 .)@000 &-"
>4+$e '"e+ 10 L
TSS( mg
L )= (c−a )mL sampel
x 106
TSS( mg
L )= (39,9212 gram−38,6921 gram )10mL
x106
TSS=122910m g / L
VSS(mg
L )= (c−d)mL sampel
x 106
VSS( mg
L )= (39,9212 gram−38.7000 )10mL
x106
VSS=122120mg/ L
FSS
(mg
L
)=TSS−VSS
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 13/17
FSS=122910 mg
L −122120
mg
L
FSS=790mg/ L
BAB 8
PEMBAHASAN
P"" -"3i3$ 3"+i i%i i+"3$3"% -4'e' e%&4+"("% +i#"( e%&"% e%&&$%"3"%
'i'e Anaeroic !luidi"ed #ed $eactor '$"$ 'i'e e-$#$("% i3-4#" e-+e3" 'e7"-"
"%"e-4#i3) e%&"% e%&$3$- COD) i"%" e%&$3$-"% COD i+"3$3"% $%$3 e%&$3$- 3"%$%&"% 43'i&e% !"%& i#$$(3"% $%$3 e%&43'i"'i 3"%$%&"% #"("% 4-&"%i3 "&"-
i3e"($i e;i'ie%'i "-i -4'e' e%&4+"("%) "% ML>SS $%$3 e%&e"($i 3$"%i"' i3-4#"
!"%& e%e344'i'i #"("% 4-&"%i3 !"%& e-3"%$%& i"+" -4'e' e-'e#$* Mi3-4#"
!"%& i&$%"3"% ""+"( #"3e-i "%"e-4#* Me4" Pe%&4+"("% Ai- Li#"( 'e7"-" A%"e-4#i3
34%i'i e%&4+"("%%!" ("-$' 3e" 43'i&e% 3"-e%" 43'i&e% "" e%&"%&&$ #"(3"%
e"i3"% i3-4#" e%e&-""'i #"("% 4-&"%i3%!") i3"-e%"3"% i3-4#" "%"e-4# i"3
ei+i3i e%i '$e-43i" i'$"'e) e-43'i"'e "% 3""+"'e $%$3 e%&$-"i3"% 43'i&e%
'e(i%&&" e%&"% ""%!" 43'i&e%) 43'i&e% e-'e#$ "3"% e%="i 43'i3 #"&i
e-$#$("%%!"* Ti"3 'ee-i i3-4#" "e-4# !"%& ei+i3i e%i '$e-43'i"
i'$"'e)e-43'i"'e "% 3""+"'e 'e(i%&&" "$ e%&$-"i3"% 43'i&e%*
+¿O
2
¿
¿−¿O
2
¿
¿¿
A+" !"%& i&$%"3"% "+" e%&4+"("%%!" e-i-i "-i 2 #$"( "#$%& -e"34-
i+e%&3"i e%&$3$- '$($ "% 2 #$"( "#$%& 74++e7i%& &"'* Pe%&&$%""% -e"34- e-&"%$%&
"" 'i'e e%&4+"("% !"%& ii+i( '"$ "(" ""$ $" "("* Ji3" '"$ "(" "3") ("%!"
2H2O
2H2O F O2
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 14/17
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 15/17
++* "" "+" i3-4#" 'e(i%&&" =$+"(%!" ew"3i+i #"%!"3%!" i3-4#" i"+" '"e+*
P"" -4'e' e%&$3$-"% i%i) i+"3$3"% e"%"'"% "" 4e% e%&"% '$($ 1050C !"%&
#e-;$%&'i $%$3 e%&(i$%& TSS 3"-e%" "" '$($ i%i ("%!" "i- !"%& e%&$" 'e"%&3"%
4"+ "-i """% e-+"-$ "3"% e-i%&&"+ i 3e-"' '"-i%&* P"" e"%"'"% '$($ i""' 600 0C
" 4-&"%i3 "3"% e%&$" "% !"%& e-i%&&"+ ("%!" """% !"%& i"3 "" e%&$"'ee-i " "%4-&"%i3* D"-i ("'i+ e-74#""% "" '"e+ -e"34- 1 i""3"% %i+"i TSS
""+"( 'e#e'"- 129370 &/L) %i+"i >SS 'e#e'"- 128690mg/ L ) "% %i+"i ,SS ""$
"""% !"%& i"3 $"( e-$"3"% !"%& i"" 'e#e'"- 680mg/ L * Se"%&3"% ""
'"e+ -e"34- 2 i""3"% %i+"i TSS ""+"( 'e#e'"- 122910m g/ L ) %i+"i >SS 'e#e'"-
122120mg/ L ) "% %i+"i ,SS ""$ """% !"%& i"3 $"( e-$"3"% !"%& i""
'e#e'"- 790mg/ L * Me%$-$ +ie-"$- =$+"( ML>SS !"%& #"i3 ("-$'%!" 'e3i"- 1500<
500 &/L)3e%!"""%%!" i3-4#" !"%& e-3"%$%& "+" -e"34- 1 "$$% 2 '"%&"
#"%!"3*
BAB 8I
KESIMPULAN DAN SARAN
6*1 Ke'i$+"%
D"-i ("'i+ -"3i3$ "" i'i$+3"%:
K4%'e%-"'i 3"%$%&"% 4-&"%i3 ""$ %i+"i COD :
< P"" -e"34- 1 ""+"( 3389,57(mgO
2
l )
< P"" -e"34- 2 ""+"( 17121,665(mgO
2
l ) Ni+"i TSS :
< P"" -e"34- 1 ""+"( 129370mg/ L
< P"" -e"34- 2 ""+"( 122910m g/ L
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 16/17
Ni+"i ,SS :
< P"" -e"34- 1 ""+"( 680mg/ L
< P"" -e"34- 2 ""+"( 790mg / L
Ni+"i ML>SS ""$ >SS :
< P"" -e"34- 1 ""+"( 128690mg/ L
< P"" -e"34- 2 ""+"( 122120mg/ L
6*2 S"-"%
S"-"% "+" -"3i3$ i%i ""+"( i3$i+"( +"%&3"( 3e-=" 'e'$"i -4'e$- "% "$(i+"(
3e'e+"""% 3e-=" "+" e%&&$%"3"% "+") ("+ i%i i+"3$3"% $%$3 e%&(i%"-i 3e'"+"("%
"% e%&(i%"-i 3e7e+"3""% "+" #e3e-="*
BAB 8II
DA6TAR PUSTAKA
JEMAI) 1) Pe%&e"($"% D"'"- "" Pe%"%&&$+"%&"% Pe%7e"-"% Li%&3$%&"% Ai-) 2 %
e*) 1 ? 206) JETRO*
Ki) M*) A(%) *H*) See7e) R*E*) 2002) C4"-"ie P-47e'' S"#i+i! "% E;;ie7ie%7! 4;
A%"e-4#i7 Di&e'i4%) W"e- Re'e"-7( >4+* .6) .6<.5
7/23/2019 PLI Anaerob Digester
http://slidepdf.com/reader/full/pli-anaerob-digester 17/17