Download - Modul Pelatihan Perencanaan Paud
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 1/27
MODUL PELATIHAN DASAR
PENYUSUNAN PERENCANAAN PEMBELAJARAN DI PAUDDISAMPAIKAN DALAM RANGKA PENELITIAN SKRIPSI DENGAN JUDUL
PENGARUH PELATIHAN DASAR PAUD TERHADAP KEMAMPUAN GURU MERENCANAKAN PEMBELAJARAN DI PAUD
(Study Eksperimen Kec. Tunjun Tej! K!". Se#!n $ B!nten%
DI SUSUN OLEH
YAYA SUNARYO
PG PENDIDIKAN ANAK USIA DINI
&AKULTAS ILMU PENDIDIKANUNI'ERSITAS NEGERI JAKARTATAHUN )*+
1
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 2/27
BAB I
PENDAHULUAN
A. Tujuan
*. Tuju!n U,u,
Pend-d- d!/!t ,e,!0!,- /enyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n
. Tuju!n K0u1u1
!. Pend-d- d!/!t ,enje2!1!n ,!n3!!t /enyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n
". Pend-d- d!/!t ,enje2!1!n 2!n!042!n!0 /enyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n
c. Pend-d- d!/!t ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n
B. Sub Pokok Bahasan
*. K5n1e/ Penyu1un!n Renc!n! Pe,"e2!j!#!n
. L!n!042!n!0 Penyu1un!n Renc!n! Pe,"e2!j!#!n
C. Kata Kunci
Pe#,en N5. 678 T-n!t /enc!/!-!n Pe#e,"!n!n8 Ind-!t5#8 Te,!8
2
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 3/27
BAB II
MATERI BAHASAN
A. KONSEP PENUSUNAN RENCANA PEMBELA!ARAN
B!- 1e5#!n /end-d- ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n "!- !n! u1-! d-n- ,e#u/!!n 1e"u!0 t!nt!n!n 0u1u18
!#en! !n!4!n! u1-! -n- /enu0 den!n ene#- d!n ,e,-2-- e-n-nt!0u!n !2!,-!0 tent!n dun-! ,e#e! 1e#t!
!ntu!1-!1,e untu "e2!j!# d!n ,enje2!j!0- 0!240!2 "!#u. K!#en! -tu2!0 d!2!, ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n 0!#u1 1!#!t
den!n e-!t!n4e-!t!n ,!-n y!n ,!,/u ,en!#- /e#0!t-!n ,e#e!8 /enu0 den!n e"e"!1!n "e#e1/25#!1- d!n
"e##e!t-9-t!1.
Renc!n! /e,"e2!j!#!n ,e#u/!!n !,"!#!n e-!t!n y!n !!n d-2!u!n d!2!, u/!y! ,enc!/!- tuju!n
/e,"e2!j!#!n 2e,"!!. D- d!2!, #enc!n! /e,"e2!j!#!n te#,u!t !t-9-t!1 1ec!#! e1e2u#u0!n 1e"e2u, e-!t!n y!n
1e1unu0ny! d-2!1!n!!n. Renc!n! /e,"e2!j!#!n y!n d-1u1un 1ec!#! "!- ,enj!d- j!,-n!n 1e/!#u0 e-!t!n te2!0
"e#0!1-2 d-2!1!n!!n. Se"!2-ny! "-2! /end-d- !!2 ,e#enc!n!!n 1!,! 0!2ny! den!n ,e#enc!n!!n e!!2!n.
Renc!n! /e,"e2!j!#!n y!n e3et-3 d-!,"!#!n den!n -nd-!t5# "e#-ut:
!.An! te#2-"!t !t-3
".Tuju!n d-j!"!#!n den!n je2!1 d!n te#uu#
c.At-9-t!1 /eny!j-!n ,!te#-;-1- u#-u2u, d-2!u!n den!n c!#! "e2!j!# ,e2!2u- "e#,!-n y!n "e#,!n!8 te#35u1 d!n
,e#u/!!n /e#u"!0!n y!n d-1en!j!
d.D-"!nun d!#- /en!2!,!n "e2!j!# 1e"e2u,ny!
e.Menye2u#u0 (,enc!u/ /#51e1 /e,"e2!j!#!n8 ,et5de8 ,ed-!8 e9!2u!1-8 d22%
3. D-tuju!n untu e/ent-n!n !n!.
3
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 4/27
Renc!n! /e,"e2!j!#!n d-1u1un den!n c!#! ,enj!"!#!n !1/e4!1/e /e#e,"!n!n y!n !d! d!2!, Pe#,en n5.
67 !t!u d!2!, T-n!t Penc!/!-!n Pe#e,"!n!n /!d! St!nd!# N!1-5n!2 PAUD. Pe#,en 67 "e#-1- 1t!nd!#
/e#e,"!n!n y!n d-0!#!/!n d-c!/!- !n! /!d! u1-! te#tentu. A1/e /e#e,"!n!n te#1e"ut ,enc!u/ A!,! d!n
N-2!- M5#!28 &-1-8 K5n-t-38 B!0!1!8 S51-!24E,51- d!n Sen-. Pe#tu,"u0!n d!n /e#e,"!n!n !n! d-1u1un "e#d!1!#!n
e25,/5 u1-! !n!: ) $ * t!0un8 * $ t!0un8 $ + t!0un8 < $ 6 t!0un8 d!n 6 $ = t!0un. T-n!t Penc!/!-!n
Pe#e,"!n!n /!d! St!nd!# N!1-5n!2 PAUD ,enj!"!#!n tent!n /e#tu,"u0!n d!n /e#e,"!n!n y!n "e#0!1-2
d-c!/!- !n! /!d! 1u!tu t!0!/ te#tentu. Pe#tu,"u0!n d!n /e#e,"!n!n y!n d-c!/!- ,e#u/!!n -nte#!1- !1/e 3-1-
(,5t5#- !1!# d!n 0!2u1%8 5n-t-38 "!0!1!8 151-!24e,51-5n!28 1e#t! /e,!0!,!n ,5#!2 d!n !!,!. T-n!t /enc!/!-!n
/e#e,"!n!n d-1u1un "e#d!1!#!n e25,/5 u1-! !n!: ) $ > t!0un8 $ > < t!0un d!n < $ ? = t!0un.
Pene25,/5!n u1-! ) $ > * t!0un d-2!u!n d!2!, #ent!n t-! "u2!n!n !#en! /!d! t!0!/ u1-! -n-8 /e#e,"!n!n
!n! "e#2!n1un 1!n!t /e1!t. Pene25,/5!n u1-! * $ > t!0un d-2!u!n d!2!, #ent!n en!, "u2!n!n !#en! /!d!
t!0!/ u1-! -n-8 /e#e,"!n!n !n! "e#2!n1un t-d! 1e/e1!t u1-! 1e"e2u,ny!. Untu e25,/5 u1-! 1e2!njutny!8
/ene25,/5!n d-2!u!n d!2!, #ent!n @!tu /e#t!0un. B-2! d-ce#,!t- "!- /!d! Pe#,en 67 ,!u/un T-n!t
Penc!/!-!n Pe#e,"!n!n An! St!nd!# N!1-5n!2 PAUD ,enc!ntu,!n 1e,u! !1/e /e#e,"!n!n y!n "e#0!1-2
d-c!/!- !n! /!d! u1-! te#tentu. Sed--t "e#"ed! /!d! #u,u1!n T-n!t Penc!/!-!n Pe#e,"!n!n8 !1/e /e#e,"!n!n
Sen- d--nte#!1-!n /!d! 1e,u! !1/e /e#e,"!n!n y!n !d!. Den!n de,--!n8 /end-d- d!/!t ,en!cu /!d! edu!
1t!nd!# -n-. Renc!n! /e,"e2!j!#!n d-un!!n untu ,e,"e#- !#!0!n d!2!, ,eny-!/!n8 ,e2!1!n!!n d!n
,ene9!2u!1- e-!t!n /e,"e2!j!#!n !n!. Renc!n! /e,"e2!j!#!n y!n te/!t !!n ,e,"e#-!n duun!n y!n te/!t
1e1u!- den!n e"utu0!n "e2!j!# d!n t!0!/ /e#e,"!n!n !n!. O2e0 !#en! -tu8 #enc!n! /e,"e2!j!#!n /e#2u d-e9!2u!1-
untu ,enc!/!- tuju!n /e,"e2!j!#!n y!n d-0!#!/!n.
4
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 5/27
Renc!n! /e,"e2!j!#!n !n! u1-! d-n- 0!#u1 ,enye2u#u0 (,enc!u/ 1e,u! !1/e /e#e,"!n!n%8 1e-,"!n (!nt!#!
!1/e /e#e,"!n!n 1!tu den!n 2!-nny!%8 d!n 1e1u!- den!n t!0!/ /e#e,"!n!n !n!. &!t5#43!t5# y!n /e#2u
d-/e#0!t-!n d!2!, ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n y!-tu:
!. Mene,"!n!n 1e,u! !1/e /e#e,"!n!n
". Me,u!t tuju!n /e,"e2!j!#!n "e#d!1!#!n /!d! ,-n!t d!n e"utu0!n !n!
c. Ke-!t!n y!n d-#enc!n!!n ,e,"!nun /en!2!,!n !n! "!- "ee#j! 1ec!#! -nd-9-du ,!u/un d!2!, e25,/5
d. Me,u!t #!!, /-2-0!n e-!t!n ,!-n y!n ,enduun ,!-n 1en15#-,5t5#;,!-n y!n ,enun!!n -nde#! d!n
,5t5#-8 ,!-n /e#!n8 d!n ,!-n /e,"!nun!n;,!-n y!n ,en0!1-2!n !#y!
e. Menduun e-!t!n ,!-n y!n ,enyen!n!n8 ,en!nt!n8 "e#,!n!8 d!n ,eny!tu den!n e0-du/!n 1e0!#-40!#-
3. Be#"!1-1 /!d! !!,!8 "ud!y! 1ete,/!t d!n ,enen!2!n #!!, "ud!y! d!2!, e-!t!n y!n 1e1u!-
. Mene,"!n!n @!@!1!n !n! tent!n d-#-8 e2u!#! d!n 2-nun!n 1e-t!#ny!
0. Menduun ete#2-"!t!n 5#!n tu!
5
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 6/27
3. Menetapkan konsep pengetahuan dan materi/isi kurikulum yang akan dikenalkan pada anak
5. Menyusun Rencana Kegiatan Pembelajaran
4. Menetapkan tema untuk pembelajaran
2. Menetapkan indikator kemampuan yang akan dicapai
6. Menyiapkan alat, bahan sesuai dengan rencana yang sudah disusun
B. LAN"KAH#LAN"KAH PENUSUNAN RENCANA PEMBELA!ARAN
Penyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n d-2!u!n d!2!, "e"e#!/! 2!n!0 1e/e#t- "e#-ut:
6
1. Menetapkan tahap perkembangan
yang sesuai dengan usia anak
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 7/27
En!, 2!n!0 y!n 0!#u1 d-/e#0!t-!n d!2!, /enyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n d- !t!1 1!2-n te#!-t 1!tu den!n
2!-nny!8 1e0-n! t-d! d!/!t ,en0-2!n!n 1!tu 2!n!08 d!n ,e25,/!t e 2!n!0 "e#-utny!.
Taha$ %& M'n'ntukan K'(o)$ok Usia Anak
Penyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n d-!@!2- den!n ,enentu!n e25,/5 u1-!. Pene25,/5!n u1-! !n! /#!1e52!0
,en!cu /!d! St!nd!# N!1-5n!2 PAUD.
Taha$ *& M'n'ntukan Tin+kat P'nca$aian P',k')ban+an -an In-ikato, K')a)$uan
T-n!t /enc!/!-!n /e#e,"!n!n ,enj!"!#!n tent!n /e#tu,"u0!n d!n /e#e,"!n!n y!n "e#0!1-2 d-c!/!- !n!
/!d! 1u!tu t!0!/ te#tentu. Pe#tu,"u0!n d!n /e#e,"!n!n y!n d-c!/!- ,enc!u/ !1/e n-2!- !!,! d!n ,5#!28 3-1-8
5n-t-38 "!0!1!8 151-!24e,51-5n!28 1en-8 e1e0!t!n 1e#t! -- !n!. Set-!/ !1/e /e#e,"!n!n ,e,u!t -nd-!t5#4
-nd-!t5# e,!,/u!n. Ind-!t5# e,!,/u!n d!/!t d-/-2-0 1!tu !t!u du! 1ec!#! "e#u#ut!n !t!u y!n 1!2-n "e#!-t!n.
Ind-!t5# d!/!t d-j!d-!n 1e"!!- /!t5!n !t!u d!1!# d!2!, ,ene,"!n!n e-!t!n. S!tu -nd-!t5# d!/!t
d-e,"!n!n ,e2!2u- "e#"!!- ,!c!, e-!t!n !t!u 1e"!2-ny!8 1!tu e-!t!n d!/!t ,ene,"!n!n "e#"!!-
-nd-!t5#.
7
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 8/27
M-1!2ny!:S!tu -nd-!t5# den!n "!ny! e-!t!n
As$'k In-ikato, K'+iatan
isik Me2e,/!# d!n
,en!n!/"52!.
• Me2e,/!# "52! ed!2!, e#!nj!n
• Men!n!/ "52! den!n du! t!n!n• Men!n!/ "52! y!n d-/!ntu24!n.
• Me2e,/!# "52! e!#!0 te,!n.
• Be#,!-n "52! "!1et
S!tu e-!t!n ,ene,"!n!n "!ny! -nd-!t5# M',onc'
M5#!2 d!n N-2!-4n-2!- A!,!
• Be#d5! 1e"e2u, d!n 1e1ud!0 ,e2!u!n
e-!t!n d!n ,en0!3!2!n "!c!!n d!n !#t-ny!
•
D!/!t ,enuc!/!n !t!4!t! 1!ntun (,!!38t525n%
• Men0!#!- te,!n d!n t-d! ,e,!1!!n
e0end!
K'+iatan As$'k In-ikato,
&-1- • Men55#d-n!1-!n ,!t! d!n t!n!n untu
,e2!u!n e#!!n #u,-t
• Mene1/#e1-!n d -# - den!n !#y! 1en-
,enun!!n "e#"!!- ,ed-!.
B!0!1!•
Be#"-c!#! 2!nc!# den!n ,enun!!n !2-,!t y!n5,/2e1
• Menun!!n !t!4!t! y!n ,enunju!n u#ut!n
• Menj!@!" /e#t!ny!!n 1ede#0!n!
• Menut!#!!n /end!/!t e/!d! 5#!n 2!-n
8
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 9/27
• D!/!t ,ence#-t!!n 0!1-2 #5nce!n
K5n-t-3 • Menc5c5!n8 ,enunju!n d!n ,enye"ut!n @!#n!
• Menc5c5!n8 ,enunju!n d!n ,enye"ut!n
,!c!,4,!c!, "entu e5,et#-.
• Me,!0!,- 5n1e/ "!ny!;1ed--t8 ec-2;"e1!#8
/!nj!n;/ende8 d22.
• Men2!1-3-!1- "end! "e#d!1!#!n @!#n! !t!u "entu
!t!u uu#!n.
• Menen!2 /52! AB4AB !t!u ABC4ABC
• Menu#ut!n "end! "e#d!1!#!n 61e#-!1- uu#!n !t!u
@!#n!.
• Me,"-2!n "!ny! "end! 1!tu 1!,/!- 1e/u2u0
• Menen!2 5n1e/ "-2!n!n
S51-!2E,51-5n!2
•
Menunju!n 1-!/ ,!nd-#- d!2!, ,e,-2-0 e-!t!n• M!u "e#"!-8 ,en525n d!n ,e,"!ntu te,!n
• Men!!t- !tu#!n y!n "e#2!u d!2!, 1u!tu /e#,!-n!n.
• Be#,!-n "e#1!,! den!n 1!tu !t!u du! !n!
1ed--tny! 1e2!,! *6 ,en-t
• Sen!n ,enye2e1!-!n /ee#j!!n y!n d-/-2-0!n
den!n -!t
• In-n ,ene#j!!n 1e1u!tu 1end-#-
• Menunju!n #!1! /e#c!y! d-#-
• Men0!#!- 5#!n 2!-n.
Sen- • Me#5nce den!n "e#"!!- !2!t d!n "!0!n.
9
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 10/27
Ind-!t5# y!n "e2u, d-/-2-0 d-un!!n untu /enyu1un!n #enc!n! /e,"e2!j!#!n 1e2!njutny!8 den!n de,--!n d!2!,
1et!0un 1e,u! -nd-!t5# te#c!/!- d!n e,!,/u!n !n! d!/!t d-e,"!n!n 1ec!#! 5/t-,!2.
Taha$ /& M'n'ta$kan Kons'$ P'n+'tahuan an+ Akan Dik'na(kan -an Mat',i Ku,iku(u)
T!0!/ 1e2!njutny! ,enet!/!n 5n1e/ /enet!0u!n y!n !!n d-"!nun /!d! !n!. K5n1e/ /enet!0u!n -n- ,enc!u/:
!. K'aksa,aan8 y!n-:
*% Pen-n!t!n !t!u /e#2u!1!n 51! !t! d!n e,!,/u!n "!0!1! !n!8
% Pen-n!t!n /e,!0!,!n !n! te#0!d!/ /e#"ed!!n "uny- 1et-!/ 0u#u38 1uu !t! d!n !t! y!n d-uc!/!n8
+% Penet!0u!n te#0!d!/ "!0!n cet! ,e,u!t /e1!n d!n !tu#!n
<% Pe,!0!,!n "!0@! 0u#u3 !d!2!0 1-,"52 d!#- "uny- te#tentu8 0u#u3 d!/!t d-!"un!n ,enj!d- !t! y!n ,e,-2-- ,!n!
te#tentu8
6% Pe,!0!,!n te#0!d!/ ,!n! 1et-!/ "!0!1! 2-1!n ,!u/un tu2-1!n
=% Pe,!0!,!n tent!n "uu d!n "!0!n cet! 2!-nny!
% Me,"!nun 1-!/ "!0@! e!1!#!!n 1e"!!- 1!2!0 1!tu 1u,"e# /enet!0u!n y!n ,enyen!n!n
". Mat')atika8 y!n-:
*% K5n1e/ "-2!n!n
% P52! d!n 0u"un!n
+% Bentu Ge5,et#- d!n Ru!n<% Penuu#!n
6% G#!3-
10
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 11/27
c. I()u a(a)0sains8 y!n-:
*% Penet!0u!n 3-1-
% Penet!0u!n tent!n ,!02u 0-du/
+% A2!, d!n 2-nun!n
d. I()u sosia(8 y!n-:
*% Te,/!t d!n e5#!3-
% O#!n45#!n d!n "!!-,!n! ,e#e! 0-du/
+% O#!n45#!n d!n 2-nun!n
<% O#!n45#!n d!n ,!1! 2!2u
e. S'ni8 y!n-:
*% Men!#-
% Meny!ny-
+% Be#,!-n ,u1-
<% Me,"u!t !#y! 1en-
3. T'kno(o+i8 y!n-:
*% Ke1!d!#!n !!n ten525- y!n d-un!!n d- 2-nun!n #u,!08 d!n 1e52!0 d!/!t ,e,ud!0!n /ee#j!!n -t!
% D!1!#4d!1!# /enun!!n !2!t4!2!t ten525-
+% M!c!,4,!c!, !2!t ten525-
<% Penun!!n !2!t ten525- 1ec!#! !,!n8 1e1u!- d!n ,e#!@!tny! 1ec!#! "e#t!nunj!@!"
11
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 12/27
M!te#- u#-u2u, d-e,"!n!n d!#- -nd-!t5# e,!,/u!n ,enj!d- e,!,/u!n y!n 2e"-0 te#uu# d!n d!/!t d-!,!t-.
M!te#- u#-u2u, -n-2!0 1e"!!- d!1!# ,enyu1un e-!t!n4e-!t!n ,!-n "!- !n! d- 1et-!/ 1ent#!.
Taha$ 1& M'n'ta$kan T')a
Te,! !d!2!0 /55 "!0!1!n 1e2!,! d!2!, e-!t!n /e,"e2!j!#!n !n!. Penentu!n te,! d-d-1u1-!n 52e0 u#u
"e#d!1!#!n ,!1u!n d!#- 5#!ntu! d!n !n!. Se,u! #enc!n! /e,"e2!j!#!n "!- y!n !d! d- e25,/5 u1-! $ + t!0un
(e25,/5 toddler % ,!u/un e25,/5 + $ = t!0un (e25,/5 /#!1e52!0% ,enun!!n te,! y!n 1!,! untu @!tu
te#tentu. N!,un de,--!n untu toddler te,! t-d! te#2!2u d-/ent-n!n !#en! !n! "e2u, ,e,!0!,-8 0!ny! "e#1-3!t
/enen!2!n8 y!n te#/ent-n !d!2!0 e-!t!n ,!-n !n!. Set-!/ te,! d-"!0!1 1e2!,! !n! te#t!#- te#0!d!/ /55
"!0!1!n te#1e"ut 1e0-n! te,! t-d! !u d!n "!u.
P'n'ntuan t')a ha,us )')$',hatikan&
*. M-n!t !t!u ete#t!#-!n !n!
. U1-! d!n t!0!/ /e#e,"!n!n !n!
+. Me,/e#u!t /en!2!,!n !t!u /enet!0u!n y!n 1ud!0 d-,-2-- !n!
<. Kete#1ed-!!n 1u,"e# y!n d!/!t d-/e2!j!#- d!n d-!,!t- !n! (5#!n8 te,/!t y!n d!/!t d-unjun-8 "uu4"uu tent!n
te,!%.
6. Kete#1ed-!!n ,ed-! !t!u !2!t y!n d!/!t d-,!-n!n !n! 1ec!#! 1end-#- ,!u/un "e#e25,/5.
=. Menduun /enet!0u!n d!n !1/e /e#e,"!n!n !n!
. N-2!-8 e/e#c!y!!n8 "ud!y! y!n "e#2!u d- ,!1y!#!!t.
7. Pe#-1t-@!4/e#-1t-@! y!n 1ed!n te#j!d- 1!!t -tu y!n "e#!-t!n den!n e0-du/!n !n!8 ,-1!2ny! te,! "!nj-#
12
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 13/27
Te,! t-d! d-j!d-!n /!t5!n untu /enc!/!-!n e,!,/u!n y!n 0!#u1 d-c!/!- !n!8 tet!/- 1e"!!- "-n!- ( framework %
u#u untu ,e,3!1-2-t!1- e-!t!n ,!-n !n! !!# /5ten1- y!n d-,-2--ny! d!/!t ,uncu2. Tidak ada ketentuan untuk
mengejar target kurikulum.
Taha$ 2& M'n3usun R'ncana K'+iatan P')b'(aja,an
T!0!/ 1e2!njutny! ,enyu1un #enc!n! e-!t!n ,!-n y!n !!n d-2!u!n !n! d!2!, #u!n ,!-n;1ent#!. Ke-!t!n
,!-n y!n d-1u1un "e#d!1!#!n /!d! ,!te#- u#-u2u, d!n 1ent#! /e,"e2!j!#!n.
Renc!n! e-!t!n /e,"e2!j!#!n -n- d!/!t d-un!!n 1e"!!- #enc!n! ,-nu!n8 !#en! -nd-!t5#8 5n1e/
/enet!0u!n8 ,!te#- /e,"e2!j!#!n8 d!n te,!ny! d!/!t d-u2!n4u2!n 1e2!,! 1e,-nu8 y!n "e#"ed! !d!2!0 e-!t!n
"e#,!-nny!.
Taha$ 4& M'n3ia$kan A(at -an Bahan
A2!t d!n "!0!n ,!-n y!n d-/-2-0 1e"!-ny! "e#!1!2 d!#- !2!, d!n "!0!n4"!0!n d!u# u2!n8 1e/e#t-: !yu8 "!,"u8
t!n!0 2-!t8 /!1-#8 d!un4d!un!n8 "-j-4"-j-!n8 "!tu8 e#!n8 !#du1 "e!18 5t! "e!18 1-1! t!2!n !-#8 /-/! /!#!25n8 /!yun
#u1!8 !@!t4!@!t 2un!8 d1" 1e0-n! ,e,"e#- !!1!n /!d! !n! untu ,enun!!n d!2!, "!ny! c!#! y!n
#e!t-3 d!n ,enduun !n! untu ,e,"u!t /-2-0!n d!n e/utu1!n 1end-#-8 ,e#enc!n!!n8 ,ene2-t- d!n ,en-n9e1t-!1-8
,en!2- 2e"-0 d!2!,8 "e#e1/e#-,en8 d!n ,e,"!nun /enet!0u!n "!- 1ec!#! 1end-#- ,!u/un "e#e25,/5 den!n
duun!n d!n 2-nun!n y!n 1ud!0 d-1-!/!n u#u.
13
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 14/27
C. CONTOH PENUSUNAN RENCANA PEMBELA!ARAN&
Taha$ % Menet!/!n t!0!/ /e#e,"!n!n y!n 1e1u!- u1-! !n!
T!0!/ !@!2 untu ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n !d!2!0 ,e,!0!,- t!0!/ /e#e,"!n!n e25,/5 !n! y!n -t!
"-n!. T!0!/ /e#e,"!n!n d-2-0!t d!#- Pe#,en 678 ,enu ene#- !t!u T-n!t Penc!/!-!n Pe#e,"!n!n 1e1u!- den!n
e25,/5 u1-!. M-1!2ny! -t! ,e,"-n! e25,/5 !n! u1-! <46 t!0un ,!! y!n /e#2u -t! 2-0!t /e#e,"!n!n untu
!n! u1-! <46 t!0un 1!j!. T!/- j-! -t! ,e,"-n! e25,/5 !n! u1-! <4= t!0un ,!! y!n d-2-0!t /e#e,"!n!n d- u1-! <4
6 d!n 64= t!0un8 2!2u -t! !,"-2 e,!,/u!n y!n /!2-n de!t den!n e,!,/u!n !n!4!n! -t! /!d! u,u,ny!.
C5nt50ny! /e#e,"!n!n e,!,/u!n !@!2 !n! u1-! <46 t!0un d- Tingkat Pencapaian Perkembangan te#tu2-1 1e"!!-
"e#-ut:
ASPEK PERKEMBANGAN INDIKATOR PERKEMBANGAN
1. Motorik
Motorik Kasar
Menari menirukan gerakan-gerakan binatang, pohon
tertiup angin, pesawat terbang, dsb.
Melakukan gerakan menggantung (bergelayut).
Mampu melakukan gerakan engklek.
Melempar dan menangkap bola.
14
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 15/27
Motorik Halus Mengkoordinasikan jari-jari tangan dengan mata dalam
melakukan gerakan yang lebih rumit secara baik.
Memasang dan melepas kancing baju.
Mengekspresikan diri melalui kegiatan seni (menggambar,
melukis, dll).
Membuat suatu bentuk dengan lilintanah liat (wax, clay ).
2. Kognitif
Mengenal penge-
tahuan umum dan
yang terkait dengan
sains.
Menggunakan benda-benda sebagai permainan simbolik
(kursi sebagai mobil).
Memahami prinsip sebab-akibat tentang alam sekitar
seperti daun bergerak karena angin bertiup, air dapat
menyebabkan sesuatu menjadi basah.
Mengenal konsep
bentuk, warna,
ukuran dan pola.
Mengklasi!ikasikan benda berdasarkan bentuk, warna,
dan ukuran.
Mengenal pola "# "# dan "#$ "#$.
Mengenal konsep
angka, huru!.
Menyebutkan beberapa angka dan huru!.
3. Bahasa
15
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 16/27
Menerima #ahasa. Mengenal perbendaharaan kata mengenai kata si!at
(nakal, pelit, baik hati, berani, baik, jelek, dsb.).
Mengungkapkan
#ahasa. Mengutarakan pendapat kepada orang lain.
Menyatakan alasan terhadap sesuatu yang diinginkan
atau ketidaksetujuan.
Menceritakan kembali cerita dongeng yang pernah
didengar.
4. Sosia!E"osiona
Mengendalikan diri
dan ber-interaksi
dengan lingkungan.
Mulai menunjukkan sikap mandiri seperti dalam memilih
kegiatan.
Mulai mampu berbagi, menolong, dan membantu teman.
Mulai antusias dalam melakukan kegiatan kompetiti! yang
positi!.
Menahan perasaan dan mengendalikan reaksi seperti
marah tetapi tidak memukul.
Menaati aturan yang berlaku dalam suatu permainan.
#. P$"aha"an Mora %an
Aga"a
Merespons hal-hal
#erdoa sebelum atau sesudah melakukan sesuatu.
16
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 17/27
yang terkait dengan
moral dan agama.
Mengenal perilaku baik dan buruk.
Menangkap tema cerita mengenai perilaku baik dan atau
buruk.
Mengucapkan salam dan membalas salam.
Taha$ *& Menet!/!n -nd-!t5# e,!,/u!n y!n !!n d-e,"!n!n ,enj!d- e-!t!n /e,"e2!j!#!n.
D!#- t!"e2 d- !t!18 te#2-0!t "!0@! e25,/5 u1-! < $ 6 t!0un ,e,-2-- "!ny! !1/e /e#e,"!n!n y!n 0!#u1
d-e,"!n!n 1ec!#! te#/!du d!n "e#e1-n!,"un!n. D!#- 1et-!/ !1/e /e#e,"!n!n ,e,-2-- "!ny! -nd-!t5#
e,!,/u!n. Ind-!t5# e,!,/u!n ,!1udny! /e#-2!u y!n d-tunju!n !n! untu ,enuu# e,!,/u!nny! d- !1/e
te#tentu.
Set-!/ #enc!n! /e,"e2!j!#!n "e#-1- -nd-!t5# d!#- 1et-!/ !1/e /e#e,"!n!n. C!#!ny! /-2-0 1!tu !t!u du! -nd-!t5# d!#- 1et-!/ !1/e /e#e,"!n!n 1ec!#! "e#u#ut!n !t!u y!n 1!2-n "e#!-t!n.
C5nt50ny!:
Untu ,enyu1un #enc!n! /e,"e2!j!#!n *
Tuju!nny! ,ene,"!n!n e,!,/u!n:
*. Men!#- ,en-#u!n e#!!n4e#!!n "-n!t!n8 /505n te#t-u/ !n-n8 /e1!@!t te#"!n8 d1". (D-!,"-2 d!#- !1/e &-1-%
. Men2!1-3-!1-!n "end! "e#d!1!#!n "entu8 @!#n!8 d!n uu#!n. (D-!,"-2 d!#- !1/e K5n-t-3%
+. Menut!#!!n /end!/!t e/!d! 5#!n 2!-n. (D-!,"-2 d!#- !1/e B!0!1!%
<. Men!!t- !tu#!n y!n "e#2!u d!2!, 1u!tu /e#,!-n!n. (D-!,"-2 d!#- !1/e S51-!24e,51-5n!2%
6. Be#d5! 1e"e2u, d!n 1e1ud!0 ,e2!u!n 1e1u!tu (D-!,"-2 d!#- !1/e Pe,!0!,!n M5#!2 d!n A!,!%
Set-!/ #enc!n! /e,"e2!j!#!n d!/!t "e#2!u untu 1!tu ,-nu !t!u 2e"-0 te#!ntun /!d! /enc!/!-!n e,!,/u!n !n!.
17
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 18/27
Taha$ /& M'n'ta$kan Kons'$ P'n+'tahuan an+ Akan Dik'na(kan -an Mat',i Ku,iku(u)
Penet!/!n 5n1e/ /enet!0u!n d-1e1u!-!n den!n -nd-!t5# d!n ,!te#-;-1- u#-u2u,8 t-d! 1e,u! /e#2u d-!,"-2 "-2!
t-d! 1e1u!-.
C5nt50:
In%ikator Kons$& P$ng$tah'an Mat$ri(Isi K'rik''" Akti)itas *ang %a&at %iak'kan
Menari menirukan
gerakan-gerakan
binatang, pohon
tertiup angin,
pesawat terbang,
dsb.
4 Keaksaraan
4 Matematika
4 %lmu &osial
4 &eni
4 mengenal gerakan pohon yang
ditiup angin sepoi dan kencang,
mengenal kosa kata posisi kiri
dan kanan
4 menghitung gerakan berapa kali
ke kiri, berapa kali ke kanan.
4 mengetahui pasangannya.
4 keseimbangan gerakan pohon
tertiup angin
4 &enam ceria menirukan gerakan pohon sebelum
masuk ruangan secara berpasangan (sosial)
dengan berpola misalnya' angin sepoi, angin
kencang, angin sepoi, angin kencang
(keaksaraan) bergoyang ke kiri ke kanan
(keaksaraan), sambil dihitung (matematika).
Mengklasi!ikasika
n benda
berdasarkan
bentuk, warna,
dan ukuran
4 Keaksaraan
4 Matematika
4 &ains
4 menambah kosa kata nama,
bentuk, dan ukuran
4 membedakan warna, bentuk, dan
ukuran benda,
mengelompokkan benda
berdasarkan warna, bentuk dan
ukuran
4 mengamati warna, bentuk dan ukuran pohon yang
ada di sekitar
4 bermain di halaman dengan mengumpulkan
berbagai daun yang memiliki warna, bentuk,
dan ukuran yang berbeda (keaksaraan)
4 membuat percobaan dengan menggunakan daun,
tanah liat, pasir dan bahan yang ada di
18
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 19/27
4 mengetahui perubahan warna,
bentuk dan ukuran benda
setelah melalui suatu proses
sederhana
4 Mengamati siklus tumbuhan
lingkungan (sains).
4 membuat percobaan menanam dan memelihara
tanaman.(sains)
Mengutarakan
pendapat kepada
orang lain
4 Keaksaraan
4 %lmu &osial
4 menambah kosa kata nama,
bentuk, dan ukuran yang paling
disenanginya
4 mengamati benda di sekitar yang
memiliki warna, bentuk dan
ukuran yang disukainya
4 mengetahui siapa dan dimana
mendapatkan benda yang
disukainya.
4 Mengutarakan pendapat kepada teman saat
lingkaran sebelum atau sesudah bermain
4 Mengamati pohon-pohon yang ada disekitarnya.
4 menceritakan pengalaman saat melihat tanaman
dan mengetahui siapa pemilik pohon tersebut
Menaati aturan
yang berlaku
dalam suatu
permainan
4 Keaksaraan
4 Matematika
4 %lmu &osial
4 "turan bermain 4 berdiskusi tentang aturan bermain, aturan
memelihara tanaman,
4 berdiskusi tentang perasaan diri atau teman
apabila tidak diajak bermain, atau perasaan bila
ikut bermain tetapi curang.
#erdoa sebelum
dan sesudah
4 Keaksaraan 4 oa sebelum dan sesudah 4 #erdoa sebelum dan sesudah belajar,
19
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 20/27
melakukan
sesuatu
4 %lmu &osial belajar, sebelum dan sesudah
makan
4 &ikap berdoa, mengetahui dan
menghormati cara berdoa
teman yang berbeda agama.
4 #erdoa setiap akan dan setelah selesai
melakukan kegiatan ber main
4 berdoa sebelum dan sesudah makan.
Taha$ 1& M'n'ta$kan T')a
Untu ,e,/e#,ud!0 /ene252!!n e-!t!n8 1e"!-ny! d-1!,/!-!n ,e2!2u- te,! te#tentu. Te,! d-,!1ud !d!2!0
/55 y!n d-"!0!1 1e2!,! d!2!, e-!t!n "e#,!-n !n!. P55 y!n d-"!0!1 "-1! tent!n d-#- !n!8 e2u!#!8 ,!-n!n
e1u!!n8 ,!!n!n e1u!!n8 t!n!,!n d- 1ee2-2-n8 "-n!t!n d- 1ee2-2-n !n!8 !2!t t#!n1/5#t!1-8 d!n 1e"!!-ny!.
Penentu!n te,! d!/!t d-2!u!n 52e0 /end-d- d- !@!2 t!0un8 1et-!/ te,! d-"!0!1 1e2!,! 1!tu "u2!n8 tet!/- tema dapat
berubah sesuai dengan kondisi, situasi dan kemampuan lembaga PAUD. M-1!2ny! untu "u2!n -n- d-#enc!n!!n
te,!ny! tent!n /505n8 ,!! 1u" /55 "!0!1!n y!n !!n d-"!0!1 d!/!t "e#u/! "!-!n4"!-!n /505n8 jen-14jen-1
/505n8 ,!n3!!t /505n 1e2!-n untu d-,!!n8 c!#! tu,"u0 /505n8 te,/!t tu,"u0 /505n8 "!-!n /505n y!n d!/!t
d-,!!n. Untu 1et-!/ /e#te,u!n d!/!t d-/-2-0 1!tu /55 "!0!1!n 1!j!8 d!n 1e2!njutny! d-e,"!n!n t5/- 1e"!!-
20
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 21/27
"e#-ut: "!-!n4"!-!n /505n (!!#8 "!t!n8 d!un8 "u!08 "-j-8 "un!%8 Jen-14jen-1 /505n (/505n "e#"u!08 /505n 0-!18
/505n /e#du d!n 1e,!8 #u,/ut d!n /!d-8 "en!2u%8 c!#! tu,"u0 /505n (den!n "-j-8 den!n "!t!n8 den!n d!un8
den!n tun!18 den!n 1/5#!%8 te,/!t tu,"u0 t!n!,!n (t!n!08 !-# t!@!#8 !-# 2!ut d!n !-# /!y!u8 ,enu,/!n /505n 2!-n8
den!n !#!n;1!"ut e2!/!;!!# /!-1%8 "!-!n4"!-!n t!n!,!n y!n d!/!t d-,!!n (!!#8 u"-8 "!t!n8 d!un8 un!n8 "-j-%8
,!n3!!t /505n 1e2!-n untu ,!!n (untu 5"!t8 untu "u,"u ,!1!8 untu /e#-nd!n8 untu /en!0!n e#51- d!n !"#!1-8
untu /e#u,!0!n d!n /e#!"5t!n%. Jej!#-n (webbing % te,!ny! d!/!t d-!,"!#!n d- "!@!0 -n-:
21
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 22/27
T R
A NS P
O R
T A
S I
D A
R A
T
SU
B
T
E
M
A
K
ER
E
T
A
K
U
D
A
K
E
R
E
T
A
A
P
I
K
E
R
E
T
A
L I
S
T
R I
K
22
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 23/27
Taha$ 2& M'n3usun R'ncana K'+iatan P')b'(aja,an
L!n!0 1e2!njutny! y!n 0!#u1 /end-d- 2!u!n !d!2!0 ,enyu1un #enc!n! e-!t!n ,!-n y!n !!n d-2!u!n !n!
d!2!, #u!n "e#,!-n (untu toddler y!n ,enc!u/ ,!-n 1en15#-,5t5#8 ,!-n /e#!n d!n ,!-n /e,"!nun!n d!2!, 1!tu
!#e!;#u!n ,!-n% d!n 1ent#! (untu /#!1e52!0 d!/!t d-"u! 1ent#!41ent#! 1e1u!- e"utu0!n%. Ke-!t!n ,!-n -n- te#!-t
den!n /enyed-!!n !2!t y!n d-/e#2u!n untu ,enduunny!. Sent#! y!n d!/!t d-/-2-0 !nt!#! 2!-n: ,!-n /e#!n8
/e#1-!/!n8 "!0!n !2!,8 "!258 d22. Ju,2!0 1ent#! y!n d-"u! d-1e1u!-!n den!n e,!,/u!n /end-d- d!n e1-!/!n !2!t
d!n "!0!n.
Taha$ 4& M'n3ia$kan A(at -an Bahan
Pend-d- ,eny-!/!n !2!t d!n "!0!n 1e1u!- den!n e-!t!n ,!-n y!n d-#enc!n!!n.
23
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 24/27
RENCANA KEGIATAN MINGGUAN
K'+iatan S'nin S'(asa Rabu Ka)is !u)at
Pe,"u!!n D-1u1- tent!n
,u1-, $,u1-,
0uj!n d!n
"!!-,!n!
te#j!d-ny! 0uj!n
Ce#-t! tent!n
te#j!d-ny!
0uj!n
Ce#-t! d!n
d-1u1- tent!n
e!j!-"!n !2!,
1!!t 0uj!n
(/et-#8 /e2!n-8
-2!t%
Ce#-t! A2- d!n
1!0!"!t
D-1u1-
/e#2en!/!n
y!n d-un!!n
1!!t 0uj!n
Ce#-t! tent!n
0en I S-c
D-1u1- /ent-nny!
,enj!! e1e0!t!n
Int- Mene25,/5!n
"end! te#ec-2 8
te#"e1!#. Me2u-1
0uj!n den!n
#!y5n d!n c!t !-#
Me,"u!t
!@!n 0-t!,
d!n !@!n
/ut-0
Me#5nce
Sen!,
Me,"u!t
/e2!n- d!#-
1!"un
Mene#j!!n LK
/e#!2!t!n y!n
"-!1! d-un!!n
1!!t 0uj!n
S-,u2!1- 0uj!n
Be#,!-n D5te#4d5te#!n
( ,e,e#-1! uu d!n
e1e0!t!n%
&un C55-n ( ,e,"u!t
J!un !1-n ,!n-1%
24
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 25/27
/enutu/!n Meny!ny-!n 2!u
t-4t- "uny- 0uj!n
Me,-nt! !n!
"e#ce#-t!
tent!n
/en!2!,!n
0uj!n
Meny!ny-!n
2!u /e2!n-
Meny!ny-!n 2!u
T-4t- "uny-
0uj!n
Meny!ny-!n 2!u Au
!n! 1e0!t
25
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 26/27
D. PENUTUP
De,--!n2!0 2!n!042!n!0 y!n d!/!t d-2!u!n untu ,enyu1un /#5#!, /e,"e2!j!#!n. Su!tu /#5#!, y!n te#enc!n!
den!n "!- !!n ,enuntun /e2!1!n! /#5#!, (/end-d-;u#u% d!2!, ,e2!1!n!!n "-,"-n!nny! 2e"-0 "!-. Tet!/-
#enc!n! /#5#!, y!n te2!0 d-1u1un den!n "!- t-d! !!n "e#!#t- !/!/un j-! t-d! d-2!1!n!!n den!n 1unu04
1unu0.
!2!u/un #!n!-!n y!n 0!#u1 d-2!2u- cuu/ /!nj!n tet!/- !!n te#!1! #-n!n "-2! 0!1-2 /e,"e2!j!#!nny! d!/!t te#2-0!t d!#-
/e#u"!0!n /enet!0u!n d!n /e#-2!u !n! y!n ,e,"!n!!n. K!#en! -tu j!n!n ,e#!1! ec-2 0!t- den!n 1e!2! tuntut!n
y!n cuu/ #-nc-8 tet!/- "e#"!n!2!0 1e"!" -t! ,end!/!t!n e1e,/!t!n untu ,e#u"!0 "!n1! e !#!0 y!n 2e"-0 "!-
,e2!2u- /eny-!/!n 1u,"e# d!y! ,!nu1-! y!n 2e"-0 "!- /u2! 1ej! ,e#e! u1-! d-n-.
Se2!,!t "ee#j!.
E. E5ALUASI
Bu!t2!0 Renc!n! Ke-!t!n Pe,"e2!j!#!n untu !n! u1-! )4= t!0un 1e1u!- t!0!/!n /enyu1un!n RKP den!n te,!
"e"!1.
. KUNCI !A6ABAN
26
7/23/2019 Modul Pelatihan Perencanaan Paud
http://slidepdf.com/reader/full/modul-pelatihan-perencanaan-paud 27/27
L-0!t Pe#,en N5. 67 t!0un ))F8 Menu Gene#- !t!u t-n!t /enc!/!-!n /e#e,"!n!n d!n /-j!!n d- c5nt50 #enc!n!
e-!t!n /e,"e2!j!#!n
27