452 agustos 2015

ErciyesAylık Fikir ve Sanat Dergisi

(Ulusal Hakemli Dergi)ISSN: 1300-4689

Sahibi ve Yazı İşleri MüdürüKayseri Kültür ve Turizm Derneği adına

Âlim GERÇELGenel Yayın Müdürü

Ömer BÜYÜKBAŞDüzenleyiciler

Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN, Prof. Dr. Remzi KILIÇDr. Ahmet KAYASANDIK

HAKEM HEYETİAv. Nevzat TÜRKTEN (Erciyes Dergisi Emektarı)

Prof. Dr. Ahmet BURAN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet CİHAN (İstanbul Medeniyet Üniversitesi)

Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN (Necmettin Erbakan Ü)Prof. Dr. Atabey KILIÇ (Erciyes Üniversitesi)

Prof. Dr. Erdoğan BOZ (Eskişehir Osmangazi Ü) Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ege Üniversitesi)Prof. Dr. Hatice ŞAHİN (Uludağ Üniversitesi)

Prof. Dr. Kemal GÖDE (S. Demirel Ü’nden Emekli) Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI (Erciyes Üniversitesi)

Prof. Dr. M. Metin KARAÖRS (Erciyes Ü’nden Emekli) Prof. Dr. Metin ÖZARSLAN (Hacettepe Üniversitesi)

Prof. Dr. Mustafa KESKİN (Erciyes Üniversitesi)Prof. Dr. Mustafa TURAN (Gazi Üniversitesi)

Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Osman YILDIZ (Süleyman Demirel Üniversitesi)

Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Remzi KILIÇ (Erciyes Üniversitesi)

Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY (Erciyes Ü’nden Emekli)Prof. Dr. Zeki KAYMAZ (Ege Üniversitesi)

Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ (Erciyes Üniversitesi)Doç. Dr. İlyas GÖKHAN (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Ü)

Doç. Dr. Mustafa SEVER (Gazi Üniversitesi)Doç. Dr. Kudret ALTUN (Erciyes Üniversitesi)

Dr. Ahmet KAYASANDIK (Abdullah Gül Üniversitesi)Mehmet ÇAYIRDAĞ (Erciyes Üniversitesinden Emekli)

Yaşar ELDEN (Erciyes Üniversitesi)

Yazışma AdresiErciyes Dergisi, P.K. 218, 38002 KAYSERİ

Telefon – Belgeç: 0 352 231 73 03İdare Yeri

Sahabiye Mahallesi Muhtarlığı Kalenderhane Sokağı, Nu.: 838010 Kocasinan/KAYSERİ

Ağ sayfası: www.erciyesdergisi.comE-posta: [email protected]

[email protected]@mynet.com

-----------------------------------------------------------YIL: 38 SAYI: 452 AĞUSTOS, 2015

-----------------------------------------------------------

İÇİNDEKİLER

SAYFA

Çanakkale Kara Muharebelerinin 100. YıldönümüdürProf. Dr. Mustafa KESKİN...........................................1

XI. Yüzyılın İkinci Yarısında Azerbaycan Şeddadiler Devletinin Büyük Selçuklu Devleti ile Siyasi İlişkileriVüqar SAMEDOV.......................................................3

Âşık Rüstem Alyansoğlu (1939 – 1981) Erkan ÇELİK...............................................................9

İsa Yusuf Alptekin’in Elazığ Ziyareti…M. Şener BULUT….................................................…13

İvriz Çayı (Şiir)Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN..................................…….24

Üstün Yetenekli Öğrencilerin Tarih Kavramına Yönelik Metaforik Algıları Seval TOPCU............................................................25

Gidenler Geri Dönmez, Baba Hakkı Ödenmez…M. Nihat MALKOÇ……..............................................32

Tanıtım: İki KuşMahir ADIBEŞ......……..............................................33

Fiyat Tarifesi (KDV dâhil)Sayısı: 10 TL

Yıllık abone bedeli: 90 TLResmî abone bedeli (Taahhütlü): 120 TL

Yurt dışı abone bedeli: 40 Euro – 50 DolarDergimiz öğretmen ve öğrencilere %10 indirimlidir.

Reklam bedeli: Reklam sahibinin lütfuna tâbidir.Havaleleriniz için posta çeki hesabı: Âlim Gerçel, 116866

Baskı Geçit Matbaacılık ve Yayıncılık San. Tic.

Orta Sanayi Bölgesi, Gazibey Caddesi, Nu.: 15 (Anatamir Karşısı) KAYSERİTelefon: 0352 320 48 61, Belgeç: 320 48 54

www.gecityayinevi.com E-posta: [email protected]

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Erciyes Ağustos 2015 Yıl: 38 Sayı: 452 1------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ÇANAKKALE KARA MUHAREBELERİNİN 100. YILDÖNÜMÜDÜR

Prof. Dr. Mustafa KESKİN

Yunus Emre, 72 milletten haber verir ve biz-den hepsine bir gözle bakmamızı öğütler. Türkler “Türkmen Kocası”nın öğüdüne

samimiyetle kulak verirler. Şiir kabiliyeti yüksek, ilme meyilli ve kabiliyetli Müslüman Türk ancak savaşlarda, o da mecburiyet altında, insan öldürür. Cümle yaratılmışları “Yaratandan ötürü” sevmiş-lerdir. Burhan-ı Katı adlı sözlükte “sade dil” ta-nımlanırken “kalbi temiz, sadık, nifak ve riyadan arınmış kimse: Oğuz” denilmektedir. Oğuzlara, Ortadoğu’ya geldiklerinde “Türkmenler” adı ve-rilmiştir. Türkmenler, tedricen yerleşik hayata ge-çince, bu defa Türk adını aldılar, bu adla dünyada tanındılar. Selçuklular ve Osmanlılar dediklerimi-ze Avrupalılar Türk dediler. Tanzimat devrinde, bütün uyruklarımıza “Osmanlı”sınız denildiğinde, gayrimüslimler bunu kabul etmediler, çünkü on-ların nazarında Osmanlı, Türktü. Türk, İslam ile özdeşleşmiş, dünyanın herhangi bir yerinde biri Müslüman olunca “Türk oldu” denilmiştir. Avru-pa’daki İslam korkusunun “Türk korkusu” ile bir düşünülmesi şaşırtıcı değildir.

Haçlı seferlerinin doğuya karşı düzenlenmesi XI. yüzyılın sonlarında başlamış, Kudüs-i Şerif ’i Müslümanlardan kurtarmak, Türkleri de başta Anadolu olmak üzere, Ortadoğu’dan çıkarmak amaçlanmıştır. Vasco Da Gama’nın, Hindistan yol-culuklarını “Son Haçlılar” diye nitelemiş olmasalar da haçlı seferlerinin sürekli bir tehdit oluşturduğu-nu söyleyebiliriz. Türkiye, güçlü iken, haçlı proje-sini rafa kaldıran Avrupa, sıkıntıya düştüğünde de projeyi yürürlüğe koymakta tereddüt etmemiştir. 1683’te Viyana’da Osmanlı Devleti’nin boynuna ölüm kemendini geçiren Avrupa, Birinci Dünya Savaşına kadar o kemendi çekme cesaretini ken-dinde bulamamıştır. 1912’de Balkan Savaşları’nda “alnımıza sürülen namus lekesi”nden sonra o cesa-reti bulacaklardır.

Çanakkale savaşları, Türk milletinin boy-nuna atılan ölüm kemendini parçaladığı “Aziz İstanbul”u, fedakârlığın en ileri derecesiyle, savun-duğu daha da önemlisi kendine geldiği savaşlardır. Peyami Safa, bir yazısında Çanakkale ve Sakarya

savaş alanlarını ziyaret edecek olanların, bu yerler-de Akif ’in mısralarından başka bir şey bulamaya-caklarını söylüyor: “Yarınki nesillerin Çanakkale ve Sakarya’da bir abide arayan gözleri bu toprağın altında kefensiz yatanların bir tek tesellisi olarak onun şiirini görecektir.”

Çanakkale kara ve deniz muharebelerinde Türk milletinin ve kahraman ordularının sergiledi-ği kahramanlıkları ve maruz kaldığımız saldırıları Mehmet Akif Bey’in “Asım” adlı eserindeki mısra-lardan öğrenelim ve duyalım:

Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi? En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi,-Tepeden yol bularak geçmek için Marmara’ya-Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya.Ne hayâsızca tehaşşüd ki ufuklar kapalı!Nerde -gösterdiği vahşetle- “bu: bir Avrupalı!”Dedirir -yırtıcı, his yoksulu, sırtlan kümesi,Varsa gelmiş, açılıp mahbesi, yâhud kafesi!Eski Dünyâ, Yeni Dünyâ, bütün akvâm-ı beşer,Kaynıyor kum gibi, tûfan gibi, mahşer mahşer. Yedi iklîmi cihânın duruyor karşına da, Ostralya’yla berâber bakıyorsun: Kanada!Çehreler başka, lisanlar, deriler rengârenk;Sâde bir hâdise var ortada: Vahşetler denk.Kimi Hindû, kimi yamyam, kimi bilmem ne belâ...Hani, tâ’ûna da züldür bu rezîl istîlâ!Ah o yirminci asır yok mu, o mahlûk-i asîl,Ne kadar gözdesi mevcûd ise, hakkıyle sefîl,Kustu Mehmedciğin aylarca durup karşısına;Döktü karnındaki esrârı hayâsızcasına. Maske yırtılmasa hâlâ bize âfetti o yüz...Medeniyyet denilen kahbe, hakikat, yüzsüz.Sonra mel’undaki tahrîbe müvekkel esbâb,Öyle müdhiş ki: Eder her biri bir mülkü harâb.Öteden sâikalar parçalıyor âfâkı;Beriden zelzeleler kaldırıyor a’mâkı;Bomba şimşekleri beyninden inip her siperin;Sönüyor göğsünün üstünde o arslan neferin.Yerin altında cehennem gibi binlerce lağam,Atılan her lağamın yaktığı: Yüzlerce adam.Ölüm indirmede gökler, ölü püskürmede yer;O ne müdhiş tipidir: Savrulur enkaaz-ı beşer...

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Erciyes Ağustos 2015 Yıl: 38 Sayı: 452 2-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kılıç Arslan gibi iclâline ettin hayran...Sen ki, İslâm’ı kuşatmış, boğuyorken hüsran,O demir çenberi göğsünde kırıp parçaladın;Sen ki, rûhunla beraber gezer ecrâmı adın;Sen ki, a’sâra gömülsen taşacaksın... Heyhât,Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihât...Ey şehîd oğlu şehîd, isteme benden makber,Sana âgûşunu açmış duruyor Peygamber.

Mehmetçiğin üç rütbesi olmuştur. Birincisi, dünyevidir. Mesela bir neferdir, bir astsubaydır, bir subaydır. İkincisi, gaziliktir ki, dünyevi rütbelerin de yücesidir. Özelliği, doğrudan millet tarafından verilmiş olmasıdır. Mesela, Anadolu’da kurulan Türk devletlerinin kendileri de kurucuları da ga-zidirler. Gazi Süleyman Şah, Gazi Osman Bey ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk gibi… Üçüncüsü de “ebediyetlerin istiab edeceği” tarihe sığmayacak olan şehitliktir. “Envârü’l-Âşıkîn” adlı eserinde, Ahmed Bican, Gelibolu’yu “şehitler ve gaziler top-rağı” diye tanımlamaktadır. Gerçekten Gazi Süley-man Paşa’dan Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya kadar, Gelibolu yarımadası nice gaziye ve şehide yataklık etmiştir. Hacı Bektaş Veli, “Makâlât-ı Hacı Bek-taş Veli” adlı eserinde şehitlik rütbesini “dünyevi ve uhrevi rütbelerin en yücesi” olarak kabul edi-yor: Şehitlik peygamberlikten öncedir, zira pey-gamberler öldükte yıkanıp ta gömülürken şehitler, şehit oldukları elbiseleriyle ve yıkanmadan toprağa verilirler, demektedir. “Ve hem şehitlerin merte-besi peygamberlerin mertebesinden beş mertebe artuktur.” Birincisi öldüğü zaman peygamberle-rin elbisesini çıkardılar ve şehitlerin çıkarmadılar. İkincisi, peygamberleri yudılar, şehitleri yumadı-lar. Üçüncü, peygamberler ailecek ahirette şefaat ederler, uçmağa iletirler, şehitleri hemen o anda uçmağa iletirler. Beşinci, peygamberleri yılda bir kez ziyaret ederler, şehitleri her gün ziyaret ederler.

Yılın hangi ayında, ayın hangi günün-de Çanakkale’ye “şehitler ve gaziler toprağı Gelibolu’ya” yolunuz düştüğünde, orada aziz şe-hitlerimizi ziyaret etmekte olan, her yaştan ve her cinsten insanlar göreceksiniz ki, bu hâl “Koca Hünkâr” Hacı Bektaş Veli’mizi doğrular mahiyet-tedir. Yalan değil gerçektir, ben de gördüm “Ça-nakkale Mahşeri”ni. Cümlesine selam olsun!

Kafa, göz, gövde, bacak, kol, çene, parmak, el, ayak,Boşanır sırtlara, vâdîlere, sağnak sağnak.Saçıyor zırha bürünmüş de o nâmerd eller,Yıldırım yaylımı tûfanlar, alevden seller.Veriyor yangını, durmuş da açık sînelere,Sürü hâlinde gezerken sayısız tayyâre. Top tüfekten daha sık, gülle yağan mermîler...Kahraman orduyu seyret ki bu tehdîde güler!Ne çelik tabyalar ister, ne siner hasmından;Alınır kal’â mı göğsündeki kat kat îman?Hangi kuvvet onu, hâşâ, edecek kahrına râm?Çünkü te’sis-i İlâhî o metîn istihkâm.Sarılır, indirilir mevki’-i müstahkemler,Beşerin azmini tevkîf edemez sun’-i beşer;Bu göğüslerse Hudâ’nın ebedî serhaddi;“O benim sun’-i bedî’im, onu çiğnetme” dedi.Âsım’ın nesli... diyordum ya... nesilmiş gerçek:İşte çiğnetmedi nâmûsunu, çiğnetmeyecek.Şühedâ gövdesi, bir baksana, dağlar, taşlar...O, rükû olmasa, dünyâda eğilmez başlar,Yaralanmış tertemiz alnından, uzanmış yatıyor, Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor!

Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker! Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer.Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhîd’i...Bedr’in arslanları ancak, bu kadar şanlı idi.Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?“Gömelim gel seni târîhe” desem, sığmazsın.Herc ü merc ettiğin edvâra da yetmez o kitâb...Seni ancak ebediyyetler eder istîâb.“Bu, taşındır” diyerek Kâ’be’yi diksem başına;Rûhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;Sonra gök kubbeyi alsam da, ridâ namıyle,Kanayan lâhdine çeksem bütün ecrâmıyle;Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan, Yedi kandilli Süreyyâ’yı uzatsam oradan;Sen bu âvîzenin altında, bürünmüş kanına,Uzanırken, gece mehtâbı getirsem yanına,Türbedârın gibi tâ fecre kadar bekletsem;Gündüzün fecr ile âvîzeni lebriz etsem;Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...Yine bir şey yapabildim diyemem hâtırana.

Sen ki, son ehl-i salîbin kırarak savletini,Şarkın en sevgili sultânı Salâhaddîn’i,


XI. yüzyılın ortalarında dünya tarihinin en büyük olaylarından biri, sadece Doğu’da değil, aynı zamanda Batı dünyasında da

büyük rol oynayan Büyük Selçuklu Devleti’nin Horasan’da kurulması idi. 1040 yılının Mayıs ayında Oğuzlar Dandanakan Savaşında Gazne-li I Mesud’un (1030-1041) ordusunu yenerek Horasan’ı fethettiler ve Batı’ya doğru düzenli fe-tihlere başladılar.

Fetih seferleri sonucunda Oğuzlar Harezm’i de fethederek Taberistan ve Gürgan’a dahil oldular. Bu vilayetler Orta Asya ve Horasan’ı Kafkasya ve Küçük Asya ile birleştiren bir koridor durumunda idi. 1042 yılında İbrahim Yınal’ın süvari ordusu, devletin başkenti, aynı zamanda Irak-ı Acem’e ve Kafkasya’ya ilerlemek için Oğuzlar’ın dayanak noktasına dönüşmüş Rey şehrini zapt etti.

Sultan Tuğrul Bey artık bir sene sonra, henüz Rey şehrindeyken Oğuzlar’ın fetih hareketlerinin temel yönlerini belirlemişti. İbrahim Yınal He-medan ve İsfahan’ı, İsrail’in oğulları Kutalmış ve Resul Tigin kardeşleri Hazar vilayetlerini, Hasan ve Yakuti ise Ebher, Zencan ve Azerbaycan’ı fet-hetmek için memur olundular.

Hicri 438 yılında (Miladi 1046/7) Tuğrul Bey, Kutalmış bin İsrail’i Doğu’ya, Azerbaycan’ın fet-hine gönderdi. Kutalmış bin İsrail, Azerbaycan ve Bizans’ın bazı dağlık eyaletlerini ele geçirdikten sonra Sultanın emri üzerine Şeddadiler devletinin başkenti Gence şehrini kuşattı. Şehrin kuşatılması bir buçuk sene devam etti, ne var ki şehir alınama-dı. Bu durumda Kutalmış, Sultanın emrine uya-rak Resul Tigin’le birlikte Bizans’a karşı yürüyüş yaptı. Kuşatmaya başarıyla karşı koyan Şeddadiler hükümdarı Ebu’l-Hasan II. Ali Leşkeri bin Musa (1034-1049) Gence kale surlarının güçlendirilme-si hususunda emir verdi.

Hicri 446 yılında (Miladi 1054/5 yılı) Sul-tan Tuğrul Bey’in yönetimi altında Oğuzlar Azerbaycan’ın Revvadiler devletinin başkenti olan Tebriz’e yaklaştılar. Revvadi hükümdarı Ebu

Mansur Vahsudan bin Mamlan (1025-1059) karşı koyamadı. Çünkü Şeddadiler ve itaat etmeyen va-sallarla savaşlardan dolayı zayıflamıştı. Savaşın an-lamsız olduğunu anlayan Revvadi hükümdarı Sul-tanın hakimiyetini tanıdı, ona hediyeler gönderdi ve onun adına hutbe okutmaya razı oldu. Revvadi hükümdarını tabi eden Tuğrul Bey aynı yılda Gü-ney Kafkasya’ya yürüyüşe başladı. Bu yürüyüşün temel amacı burada bulunan İslam devletleri olan Şeddadiler, Şirvanşahlar ve Tiflis Caferilerini kendi tarafına çekmek ve Bizans ile yapılacak savaşlarda onları kullanmaktan ibaretti. İbnü’l-Esir’e göre, hicri 446 yılında Şeddadiler’in hükümdarı I Ebu’l-Esvar Şavur, sultanın hakimiyetini tanıdı ve hutbe-leri onun adına okutmaya karar verdi.

Şeddadiler, Büyük Selçuklu Devleti’nin ege-menliğini kabul edince Bizans’a karşı savaşta Oğuzlar’a ordu ile yardım etmek yükümlülüğünü üstlendiler. Böylece, Şeddadiler devleti bölgede Oğuzlar’ın müttefikine dönüştüler. Ne var ki vasal statüsüne rağmen I Ebu’l-Esvar Şavur ve halefleri topraklarını genişletmeye çalışıyorlardı.

Büyük Selçuklu Devleti ile müttefik olan Şeddadiler’in hükümdarı I Ebu’l-Esvar Şavur 1055 yılında Bizans tabiliğindeki Ermeni topraklarına saldırdı. Yerli ahali Ani kentine iltica etmek zo-runda kaldı. Fakat kale kapıları akşama doğru ka-panmış olduğundan ahalinin bir kısmı şehre dahil olamadı ve geceleyin bile durmadan hareket eden Şeddadiler ordusunun hamlesine maruz kaldılar. Ahalinin bir kısmı Arran askerlerince katledildi, kısmen de esir alındılar.

Bu olaydan dokuz yıl sonra 1063’te iktidara gelen Sultan Alparslan (1063-1072) Bizans’a ve vasallarına karşı geniş çaplı bir sefer düzenledi. Hicri 456 yılının Rebiyülevvel ayında (1064 yılı-nın Şubat, Mart ayları) Sultan 180 binlik süvari ordunun başında Rey’den Merend’e gelmiş, ardın-dan Batı’ya – “İslam’ın son sınır karakolu” olarak nitelendirilen Nahçıvan’a gelerek gemilerle Aras nehrini geçmiştir.

XI. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA AZERBAYCAN ŞEDDADİLER DEVLETİNİN BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ İLE SİYASİ İLİŞKİLERİ

Vüqar SAMEDOV


Bu yürüyüşte Oğuzlar, Albanlar’ın Taşir-Dzo-raget krallığını fethettikten sonra Gürcü top-raklarına baskınlar yapmışlardı. Sultanın oğlu Celalü’d-devle Melikşah önce Bizanslılar’ın elinde olan Dübeyl şehrini, ardından Karabağ ve Sürme-li kalelerini ve takviye edilmiş Meryem-Neşiman manastırını ele geçirdi. Karabağ ve Sürmeli kaleleri Nahçıvan’ın Şeddadi emiri Ebu Dülaf bin Sefer’e verilmiş, Gürcü toprakları ise Gence ve Tiflis hü-kümdarları arasında bölüştürülmüştü.

Müneccimbaşı’ya göre, hicri 457 yılında (mila-di 1065 yılı) Sultan Alparslan Bizans sınırını geçe-rek Ermeni topraklarına yürüyüş yapıp sınır boyu bazı kaleleri ele geçirmiş ve bunu I. Ebu’l-Esvar Şavur’a haber vermişti. Kendi durumlarını güçlen-dirmeye çalışan Alparslan ve I. Ebu’l-Esvar Şavur hicri 457 yılının Recep ayında (miladi 1065 yılının haziran ayı) tekrar Bizans topraklarına saldırarak İberya themasının (askeri valilik) başkenti Ani’ye varıncaya kadar ilerlediler. Alban tarihçisi Sımbat Sparapet yazıyor ki kuşatma sırasında kale savunu-cuları arasında ihtilaf oluşmuş ve sonuçta garnizon askerleri kale surlarının savunmasını şehir ahalisine bırakarak kendileri iç kaleye ve yukarı kaleye çe-kilmiş ve orada kendilerini takviye etmişlerdi. As-kerlerin böyle hareketinden moral bozgunluğuna uğramış kent ahalisi kale surlarını terk etmiş, ardı sıra Oğuzlar Ani’yi kolayca ele geçirerek on binler-ce esir almışlardı.

Şehrin fethi sırasında kiliseyi süsleyen büyük avize kırılmıştı. Oğuzlar insan boyunda olan gü-müş haçı kilisenin üstünden çıkararak Nahçıvan’a götürüp caminin kapısının önünde bırakmışlardı ki, giren veya çıkan herkes onun üstünden geçsin.

Sultan, Ebu’l-Esvar Şavur’u bu şehirde kendi valisi tayin etti. Müttefikler silah ve yiyecek sağla-yarak komutanın başkanlığı altında Ani’de askeri birlik bıraktılar. Sultan tarafından Ani Bizans’a son saldırıya hazırlık için dayanak noktasına dönüştü-rüldü.

E. Tsambaur’un verilerine göre, Şeddadi emiri, Sultan Alparslan’ın döneminde hatta geçici olarak Ermenistan’ın valisi tayin edilmişti.

Ani fethedildikten sonra Şeddadiler hükümda-

rı Bizans topraklarına saldırdı. Ebu’l-Esvar Şavur, Ani şehrinin yakınında bulunan müstahkem kale-yi tutarak oraya komutan tayin etti. Sonra ansızın bir saldırıyla Ermeniler’in saklandığı Vicni kalesini ele geçirdi. Seferi bitirdikten sonra emir Gence’ye döndü.

Yaklaşık 1065 yılında (hicri takviminin 457 yılının Zilkade ayı) Arran toprakları Alban ve Alanlar’ın müttefik askerlerinin saldırısına maruz kaldı. Düşman askerleri Şemkir sınır vilayetin-de 200 gaziyi öldürerek Gence’ye yaklaştı. Ebu’l-Esvar Şavur şehirde olmasına rağmen düşmanla sa-vaşa girmedi. Gence’yi alamayan düşman askerleri şehrin çevrelerini dağıttı, sonra ise Berde yönünde ilerledi. Şehrin surları dışında üç gün kalan ve onu alamayan müttefikler komşu köyleri gasp ederek Aras nehrine geldiler, fakat Oğuzlar’ın hücum ede-ceğinden korkarak geriye döndüler.

Bu olay Sultan’ı rahatsız ettiğinden, o hakimi-yetini sağlamlaştırmak için rakiplerine karşı savaşı başlatmaya karar geldi ve bu amaçla hicri 459 yılı zilhicce ayında (1067 Ekim-Kasım ayları) Arran’a geldi. Şirvanşah I Feribürz babasının ölümünden sonra (hicri 459 yılı zilkade ayının 7’si / 19 Kasım 1067) iktidara gelmiş II. Fazl bin Şavur’un (1067-1073) yaptığı gibi Sultana değerli hediyeler bağış-ladı ve kendi hizmetini önerdi ve bunun karşılığın-da onun himayesini kazandı. Hicri takvimi ile 460 yılının muharrem ayında (1067 yılının kasım ayı) Gence’de Şeddadi hükümdarının sarayında olan Sultan Alparslan, Şirvanşah I. Feribürz’ün eşliğin-de Şeki ve Gürcistan’a yürüdü. Kaynaklarda II. Fazl bin Şavur’un bu yürüyüşe katılımı hakkında bilgi olmamasına rağmen ihtimal ki o da Şirvan-şah gibi Abhaz-Gürcü birliklerine karşı yürüyüşe katılmıştır.

Yürüyüş sırasında Şeki’nin Alban hükümda-rı I. Ağsartan bin Gagik (1058-1084) pahalı he-diyelerle Sultanın huzuruna gelerek İslam’ı kabul etti ve haraç vereceğini söyledi. Bunun karşılığın-da Sultan Abhaz-Gürcü hükümdarı IV. Bagrat’ın Kahetiya’da zapt ettiği kaleleri ona verdi. Caferîler sülalesinden olan Tiflis emiri de sultana tabi oldu. 1068 yılında Tiflis’e gelen Sultan burada cami inşa edilmesi konusunda talimat verdi.


Tiflis Müslümanlarının yardımı ile Kura neh-rini geçen Oğuzlar ve Şirvanşahlar’la Şeddadi Dev-letlerinin orduları Tiflis emiri ve Taşır-Dzoraget Albanya devletinin hükümdarı II. Kiuriken’in (1048-1089) eşliğinde IV. Bagrat’a karşı yürüyüşe çıktılar. Birleşik ordu Kartli’ye dahil olarak Kalat es-Selib’i (Haçlı Kalesi) kalesini zapt etti ve çok sayıda esir aldı. Bu kez Oğuz birlikleri Batı Gürcistan’a da girdiler, Argveti’yi dağıttılar; Oğuzlar’ın diğer birlikleri Sveri kalesine kadar gittiler. Böyle bir du-rumda IV. Bagrat haraç vermek teklifi ile elçileri yolladı, fakat uzlaşmak için haraç talep eden Sul-tan Alparslan’dan olumsuz yanıt aldı. Fakat kış sert geçtiğinden Sultan fazla bekleyemedi ve Kartli’yi terk etti. Abhaz-Gürcü hükümdarı da bunu kulla-narak Oğuzlar’a haraç verilmesini durdurdu.

Havalar ısındıktan sonra Sultan, askerî operas-yonlara başlayarak Kalat bin Gandaman (Garda-ban) kalesini zapt etti. Ama tez vakitte Sultan’a ha-ber verdiler ki Batı Karahanlılar devletinin hakanı Tamgaç Han Ebu İshak I. İbrahim ibn Nesrin’in (1052-1068) vefatı sonrasında bu vilayetlerde si-yasi durum kötüleşmiştir. Dolayısıyla Sultan beş aylık yolculuktan sonra mecbur olup Şeddadiler’in başkenti Gence’ye, oradan ise Horasan’a dönmüş-tür.

Aynı zamanda da Sultan II. Fazl bin Şavur’u Tiflis ve Rustav’ta kendi Atabey’i belirleyerek da-ima Gürcü topraklarına seferler etmek hususunda talimat verdi. Sibt ibn el-Cevzi’nin yazdığı gibi: “Gence hükümdarı II. Fazl bin Şavur Tiflis’e göre Sultana para verdi ve 460 yılının rebiyülevvel ayın-da (1068 yılının ocak ayı) Sultan, şehri ona verdi”.

Hicri 460 yılı ramazan ayında (1068 yılı ağus-tos ayı) II. Fazl bin Şavur Sultan’ın emrini yerine getirerek Tiflis’e geldi ve İsan ovasında askeri kamp kurup IV. Bagrat’ın topraklarına saldırı yaptı ve çok sayıda yerleşim birimini ele geçirdi. Fakat o, geriye dönerken Abhazlar dağ aşırımlarında yer-leşerek Muhnar yönünde Silkan dağı yakınlığın-da onunla savaşa girdiler. II. Fazl’ın ordusu ikiye bölündü: Biri Narekvavi Nehri’ndeki derin vadiye düştü, diğeri ise vadinin üstünde kalarak Şobo or-manı yolu ile kuşatmadan çıkmaya çalıştı. Düşman geriye çekilen askerlere Gart denilen yerde ulaşarak

Herki Dağı’na gibi takip etti. Müneccimbaşı’ya göre, II. Fazl yalnız kaldı ve

yolunu saparak Şeki patriklerinden biri, Liparit’in oğlu İvane’nin köyüne gelip çıktıktan sonra onu I. Ağsarta’nın yanına gönderdi. Şeki hükümdarı ise Şeddadi emirini haince tutarak birkaç günden son-ra onu IV. Bagrat’ın yanına gönderdi.

Kartli Vakayinamesi’ne göre ise II. Fazl on beş kişi askerle Silkan yolunu geçerek Aragvi nehrinin kıyısına yaklaşarak onu geçmiş ve sonradan Erso’ya gelmiştir. Burada o, kendini postacı gibi sunmaya gayret göstermiş, fakat tanınarak Tolobsli’nin oğlu, Aznavur İshak’ın yanına getirilmiştir. Sonunda onun ve askerlerinin malını gasp ederek elde etti-ği ganimeti Telav kentinde I. Ağsartan’a gönderdi. Şeki hükümdarı öncelikle ona sığınak vermiş, fa-kat bunun karşılığında ondan Hornabuci ve Ara-deti kalelerini almıştır. Fakat sonra o, IV. Bagrat’ın Bacarma ve Ucarma kalelerini alarak haince hare-ket etmiş ve II. Fazl’ı Abhaz-Gürcü hükümdarına tahvil vermiştir.

Bundan sonra IV. Bagrat Tiflis’i tutarak Ca-feriler hanedanının yan kolundan olan taraf-tarı Sitil-Arap’ı şehrin hükümdarı yaptı. Kartli Vakayinamesi’ne göre o, saldırıya devam ederek Rustavi, Partshisi, Aradani, Grigol-Smindani ve Kavazini kalelerini tutmuştur. Gürcü kaynağı bil-dirir ki, IV. Bagrat Şeddadiler’den kırk dört bin drahkan (1 misgallik altın para) hacminde tazmi-nat ve hükümdarın oğlu Minüçehr’i, onun akraba-sını ve üç emiri rehin almıştır. Fakat sonra Arran’a gelen Oğuz emiri Sav Tigin Abhaz-Gürcü hüküm-darına II. Fazlı ve diğer rehineleri özgür bırakması konusunda emir verdi.

Şeddadi emirinin tahliye olması olgusunu Mü-neccimbaşı da teyit ederek bu olayın hicri takvimi ile 461 yılının Cemaziyelahir ayında (1069 yılının Nisan ayı) olduğunu söylüyor.

Aktif dış politika güden II. Fazl tez vakit-te Abhaz ve Gürcüler’le uzlaşmayı bozarak Oğuz sultanının yardımı ile Kavazi kalesini ele geçirdi. Sonra o, Agarani’ye yaklaştı ve reis kaleyi kendisi ona devretti. Buna yanıt olarak IV. Bagrat yürü-yüşe çıktı ve kaleyi geri aldı. Sonra o, bacanağı,


Alan hükümdarı Dorogoleli kırk bin kişilik ordu ile yardıma çağırarak Gence’ye saldırıp dış mahal-lelerinde yağmacılık etti, bir hayli esir ve ganimet ele geçirdi.

Böylece, II. Fazl’la savaş sonucunda IV. Bagrat bazı şehir ve kalelerini geri aldı. Bu devirde Sul-tan Alparslan’ın temel amacı Bizans’ı Anadolu’dan tam sıkıştırıp çıkarmak olduğundan, o IV. Bagrat’a karşı kesin önlem göremiyordu ve Abhaz-Gürcü hükümdarına haraç ve kız kardeşini vermek talebi ile elçiler göndermekle yetiniyordu. IV. Bagrat ise bunun karşılığında ona elçilerle birlikte değerli he-diyeler gönderir, fakat kız kardeşini ona vermekten kaçınıyordu.

İşte bu zaman Bizans’ta iktidara imparator IV. Romanos Diogenes (1068-1071) geldi. Oğuzlar’la mücadelenin zorunluluğunu anlayan imparator ik-tidara geldikten iki ay sonra 1068 yılın Mayıs ayın-da onlara karşı yürüyüş düzenledi. Menbiç kentine yaklaşıp surların bir bölümünü mancınıklarla yı-kan IV. Romanos 20 Kasım 1068 tarihinde şehri aldıktan sonra onu yağma etmiş ve sakinlerini kat-letmişti. Sonra o, Kilikya’ya giderek orada gemiye binmiş ve 1068/9 yılının kışında Konstantinopol’a dönmüştür.

Bu arada Menbiç sakinleri Sultan Alparslan’a başvurarak ondan Bizanslılar’a karşı yardım iste-diler. Bundan sonra Sultan hicri 462 yılı zilkade ayında (11.08.-09.09.1070) Hemedan’a (Azerbay-can) Suriye ve Bizans yönünde saldırıya geçti. Bazı şehir ve bölgeleri fetheden Oğuz ordusu Bulgar hükümdarı Alosia’nın oğlu Vasil’in yönettiği Edes-sa (Urfa) şehrine yaklaşıp kuşattı. Abluka elli gün devam etse de Vasil’in cesareti sonucunda Oğuzlar şehri alamadılar.

Sımbat Sparapet ve Urfalı Mateos’a göre şehrin kuşatılmasında Şeddadi hükümdarı I. Ebu’l-Esvar Şavur da yer alıyordu. Fakat kaynaklardan bilindi-ği gibi o, 1067 yılında vefat etmiş, onun yerine ise iktidara oğlu II. Fazl bin Şavur gelmiştir. Şehrin kuşatılmasında Sultanla birlikte ihtimal ki o da iş-tirak etmişti. Urfalı Mateos haber verir: “Sultan, yadigar olarak İran’a götürülmek üzere surdan bir taş koparabilene büyük ödüller vadetti. Bunun

üzerine, Dovin Emiri Apusuar: “İşte, yakınımızda bir mabet vardır ve içinde bize karşı gelecek kim-se bulunmuyor” dedi. Bu, şehrin doğu tarafında bulunan S. Sargis mabedi idi. Müslümanlar onu yıkmak için çok gayret sarf ettiler, fakat bir taş bile koparamadılar. Bunu gören Sultan, çok mahcup oldu”.

1071 yılının yazında IV. Romanos Diogenes son seferine gitti. Sevastiya’ya geldikten sonra im-parator hızla Feodosiopol kentine gitti. Georgi Kedri’ne göre tasarlanmış yürüyüşle ilgili impara-tor burada talimat verdi ki her asker iki aylık gıda rezervi hazırlasın, çünkü sonraki yol sahralıktan geçecekti. Bu olay gösteriyor ki imparator ger-çekten de Oğuzların temel dayanak noktası olan Azerbaycan’ı istila etmek ve böylece Oğuzların Bi-zans topraklarına saldırılarına son vermek niyetin-de idi. Kararlaştırılmıştır ki, ilk görev Azerbaycan’da Hemedan şehrini tutmak, oradan Büyük Selçuklu Devleti’nin başkenti Rey kentine saldırmak idi.

Bizanslılar’ın seferi sırasında Alparslan Şam’da idi. Buraya gelen IV. Romanos’un elçileri savaş tehdidi ile Oğuzlar’dan Menbiç, Erciş, Malaz-girt ve Ahlat’ın onlara iadesini ve kız kardeşinin verilmesini talep ettiler. Bizanslılar’ın taleplerini geri çeviren Sultan Alparslan emirlere Suriye ve Mısır’ın fethi ile uğraşmaya talimat verdi, kendisi ise ordunun temel bölümü ile düşmana doğru hız-lıca ilerledi. Fırat nehrini geçerken at, deve ve gani-metin bir bölümü tahrip oldu. Gıda kıtlığı ortaya çıktığından sultan Irak askerlerini evlerine gönder-di. Onunla sadece Azerbaycan, Arran ve Horasan birlikleri kaldı.

Amid (Diyarbekir) ve Musul kentlerinden ge-çen sultan Güney Azerbaycan’daki Hoy ve Salmas şehirlerine gitti. Kısa süre içinde çok sayıda or-duyu toplamayı başaramayacağını anlayan Sultan Alparslan hazinesini karısını ve veziri Nizamü’l-Mülk’ü Hemedan’a gönderdi. Vezire Azerbaycan’da yeni ordunu toplama konusunda görev verildi.

İbnü’l-Esir ve Sadrettin Hüseyni’ye göre bu olaydan sonra Sultan Alparslan kendi tabiliğin-deki on beş bin askerle Bizanslılar’ın üstüne gitti. Rakipler birbiri ile 1071 yılı ağustos ayında görüş-


tüler. Oğuzların galibiyetiyle bitmiş bir dizi savaş-tan sonra sultan barış teklifi ile IV. Romanos’a elçi gönderdi. İmparator Sultan Alparslan’ın ondan korktuğunu düşünerek Sultan’ın teklifini reddetti ve barış anlaşmasının Rey’de yapılacağını söyledi. IV. Romanos’un yanıtı Sultan’ı rahatsız etti ve o, barışın imkaânsızlığını anlayarak yeni savaşa ha-zırlanmaya başladı. Savaş 26 Ağustos 1071 yılında Zühre denilen yerde oldu. Bizans ordusu pusuya düşerek yenilgiye uğradı. İmparator esir düştü ve sadece barış anlaşması yaptıktan sonra serbest bı-rakıldı.

1072 yılında ise II. Fazl bin Şavur sultana pahalı desenli kumaşlar hediye vererek ondan Ani şehrini aldı. Aldığı şehri II. Fazl Şeddadiler hanedanının Ani kolunun kurucusu küçük kardeşi Minüçehr bin Şavur’a (1072-1118) verdi. Ani hükümdarları “Şahenşah” unvanını taşıyorlardı.

Yaklaşık 1073/4 yılında IV. Bagrat’ın ölümün-den sonra, II. Georgi’nin (1072-1089) hakimiyet döneminin başında Gürcü derebeyi Kldekar eris-tavı (derebeylik unvanı) İvane Bagvaşi kendi hü-kümdarına karşı çıkarak onun tabiliğindeki Gag kalesini alarak Gence emiri II. Fazl’a teslim etti. Bir süre sonra Melikşah Gürcistan’a yaklaştığında İvane onu kendi çıkarları için kullanmak ve sul-tanı karşılamak için oğlu Liparit’i onun yanına gönderdi. Fakat Liparit sultanın yanında kalama-dı ve kaçtı. Az sonra Melikşah Gürcistan’a girerek Samşvilde şehrini zapt etti; İvane Bagvaşi ailesi ve yakınları ile birlikte ona esir düştü. Kartli’ni istila eden sultan çok sayıda esir ve ganimet elde ettikten sonra geri çekildi.

Fakat Büyük Selçuklu Devletinin giderek güç-lenmesi onlarla Arran hükümdarları arasındaki müttefiklik ilişkilerini zayıflattı. Hicri 468 yılında (1075 yılı) kendi vasalları arasında güçlü devlet görmek istemeyen Oğuzlar Şeddadiler’in hakimi-yetine son vermek istediler. Bu sorunun çözümü için Gürcistan’a yürüyüşten dönen Melikşah emir Sav Tigin’i büyük ordu ile Arran’a gönderdi. Yeni emir III. Fazl (1073-1088) direnmeye çalışsa da sonuçta tabi olmak zorunda kaldı. Fakat Oğuzlar ülkeyi kendilerine tam tabi kılamadılar.

Büyük Selçuklu Devleti Gence’yi kendine tabi kıldıktan sonra emir Sav Tigin yine Gürcistan yö-nünde hareket etti. Onunla birlikte III. Fazl, Dü-beyl ve Dmanis emirleri de orduları ile birlikte yürüyüşe çıktılar. II. Georgi ordusunu toplayarak Şeki hükümdarı I. Ağsartan’ı yardıma çağırdı. Ra-kipler Partshisi yakınlarında savaştılar ve sonuçta Oğuzlar kendi müttefikleri ile birlikte geri çekil-diler.

1088 yılında Sultan Melikşah Şeddadiler Devleti’ni kendine tam tabi kılmak için kuman-danı Buğa’yı Gence’ye yolladı. Urfalı Mateos’a göre, 1087/8 yılında Melikşah’ın çoksaylı ordusu Gence’yi ablukaya aldı. Fakat Gence ordusu iyi sa-vunma yaparak teslim olmak istemiyordu. Ve sade-ce kale kulesinin altında lağım kazarak onu yıktık-tan sonra Oğuzlar şehri ala bildiler. Gence’ye giren Oğuzlar’ın sakinleri yağma etmesi sadece onların komutanı tarafından durdurulabildi. Alban tarih-çisi Vardan’a göre 537/1088 yılında Melikşah’ın emriyle Emir Buğa, Şeddad denilen Fadluniler’den Gence’yi aldı.

Devletin arazisi Atabeylik kurumuna dönüş-müş, sultanın oğlu Muhammed ise onun ilk hü-kümdarı olarak atanmıştır. Bizans’ın vasalı olan Abhaz-Gürcü devleti ile mücadelede Gence’nin stratejik durumu dikkate alınarak şehirde bulun-durulması vacip görülerek 48 bin kişilik ordu yer-leştirilmiş, ordunun masrafı yerli halkın üzerine konmuştur. III. Fazl ve babası II. Fazl ise tutuk-lanmıştır.

Emir III. Fazl bir süre Çarak kalesinde sak-landıktan sonra anonim Gürcü salnamesine göre Bağdat’a gönderilmiş, 1091 yılında orada vefat et-miştir.

Belirtmek gerekir ki, tüm XI. yüzyıl boyunca Güney Kafkasya’nın tarihinde aktif rol oynayan Şeddadiler Devleti Revvadiler ve Şirvanşahlar’la, Bizans İmparatorluğu, Abhaz-Gürcü ve Ermeni kralları ile savaşlar yapmıştır. Şeddadiler’in Büyük Selçuklu Devleti’nin bölgede tek müttefiki olması onların Güney Kafkasya topraklarını işgal etmesi için ortam yaratmıştır. İşte bu yüzden Şeddadiler’e özel rağbet besleyen Oğuzlar bu sülalenin komşu


topraklar hesabına kendi sınırlarını genişletmesine engel olmuyorlardı. Fakat daha sonra Şeddadiler’in kuvvetlenerek kendilerine rakip olduğunu gören Büyük Selçuklu Devleti onların hakimiyetine son vermeye karar verdi.

KAYNAKÇA

1. Azərbaycan Tarixi, VII Cilddə, II Cild (III-XIII əsrin I rübü), Məsul redaktor akademik N. Vəlixanlı, Elm, Bakı 2007.

2. Vəlixanlı N., “X əsrın ikinci yarısı – XI əsrdə Azərbaycan Feodal Dövlətlərinin Qarşılıqlı Münasibətləri və Bir Daha “Naxçıvanşahlıq” Haqqında”, AMEA Xəbərləri, TFH seri-yasi № 3, (2001), ss. 120-129.

3. İbn-əl-Əsir, Əl-Kamil Fi-t-Tarix, Ərəb dilindən tərcümə edən M. Əfəndizadə, Azərbaycan SSR EA nəşriyyatı, Bakı 1959.

4. Şərifli M.X., “Azərbaycan IX-XII Əsrlərdə”, Az. SSR EA Ta-rix İnstitunun əsərləri, XII Cild (1957), ss. 31-94.

5. Sevim A., Malazgirt Meydan Savaşı, Türk Tarih KurumuBba-sımevi, Ankara 1971.

6. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Türkçeye çeviren Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1962.

7. Агаджанов С.Г., Государство Сельджукидов и Средняя Азия в XI-XII вв., Наука, Москва 1991. (Ağacanov S.Q., XI.-XII. Yüzyıllarda Selçuklu Devleti ve Orta Asya, İlim, Moskova 1991).

8. Агаджанов С.Г., Сельджукиды и Туркмения в XI-XII вв., Ылым, Ашхабад 1973. (Ağacanov S.Q., XI.-XII. Yüzyıl-larda Selçuklular ve Türkmenistan, İlim, Aşkabat 1973).

9. Альтман М.М., Исторический очерк города Гянджи, Часть I, Издательство АН Азербайджанской ССР, Баку 1949. (Altman M.M., Gence Şehrinin Tarihsel Özeti, Bölüm I, Azerbaycan SSC İlimler Akademisinin Yayınevi, Bakü 1949).

10. Аристакес Ластивертский, История вардапета Аристакеса Ластивертского, историка XI века, Перевод с древнеармянского Т.И. Тер-Григорьяна, Научный архив Института Истории НАНА, Инвентарь № 1563, Баку 1945. (Aristakes Lastivertli, XI. Yüzyılın Tarihçisi Vardapet Aristakes Lastivertli’nin Tarihi, Eski Ermeni di-linden çeviren T.İ. Ter-Qriqoryan, Azerbaycan Milli İlimler Akademisinin İlim Arşivi, Envanter № 1563, Bak 1945).

11. Ахмед ибн Лютфуллах (Мунадджимбаши), “Джами ад-Дувал”, Перевод с арабского А. Мамедова, Труды Института Истории Академии Наук Азербайджанской ССР, Том XII (1957), сс. 205-222. (Ahmed ibn Lütfullah (Müneccimbaşı), “Câmiü’d-Düvel”, Arapçadan çeviren A. Memmedov, Azerbaycan SSC İlimler Akademisi Tarih Ens-titüsünün Tutanakları, XII. Cilt (1957), ss. 205-222).

12. Баратов С., История Грузии, Тетрадь III, История средних веков (от нашествия аравитян до освобождения от владычества сельджуков), С.-Петербург 1871. (Bara-

tov S., Gürcistan Tarihi, III. kitap, Ortaçağ Tarihi (Arapların istilasından Selçukluların hakimiyetinden özgür olana dek), St. Petersburg 1871).

13. Вардан Великий, Всеобщая история Вардана Великого, Перевел Н. Эмин (с примечаниями и приложениями), Москва 1861. (Büyük Vardan, Büyük Vardan’ın Genel Ta-rihi, Çeviri N. Emin (notlar ve ekler ile birlikte), Moskova 1861).

14. Гусейнов Р.А., “К истории тюрок XI-XII вв. (По материалам сироязычной хроники XII в.)”, Труды Института Истории Академии Наук Азербайджанской ССР, Том XII (1957), сc. 95-149. (Hüseynov R.A., “XI.-XII. Yüzyıllarda Türklerin Tarihine Dair (XII. yüzyılın Suri-ye dilli vakayinamesinin malzemelerine göre)”, Azerbaycan SSC İlimler Akademisi Tarih Enstitüsünün Tutanakları, XII. Cilt (1957), ss. 95-149).

15. Летопись Картли, Перевод Г.В. Цулая, Мецниереба, Тбилиси 1982. (Kartli Vakayinamesi, Q.V. Tsulaya’nın ter-cümesi, Metsniyereba, Tiflis 1982).

16. Лордкипанидзе М.Д., Истории Грузии XI – начала XIII века (научно-популярный очерк), Мецинереба, Тбилиси 1974. (Lordkipanidze M.D., XI.-XIII. Yüzyıllarda Gürcistan Tarihi (bilimsel popüler özet), Metsniyereba, Tiflis 1974).

17. Минорский В.Ф., История Ширвана и Дербенда X-XI веков, Ответственный редактор А.А. Али-Заде, Перевод С.Г. Микаэлян, Издательство восточной литературы, Москва 1963. (Minorskiy V.F., X.-XI. Yüzyıllarda Şirvan ve Derbent Tarihi, Sorumlu editör A.A. Ali-Zade, Çevi-ren S.Q. Mikayelyan, Doğu Edebiyatı Yayınevi, Moskova 1963).

18. Садр ад-Дин Али ал-Хусайни, Ахбар ад-Даулат ас-Сельджукийа (Зубдат ат-Таварих фи ахбар ал-умара ва-л-мулук ас-селджукиййа), (“Сообщения о сельджукском государстве”. “Сливки летописей, сообщающих о сельджукских эмирах и государях”), Издание текста, перевод, введение, примечания и приложения З.М. Буниятова, Наука, Москва 1980. (Sadruddin Ali al-Hüseyni, Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye (Zübdetü’t-Tevarih fi Ahbarü’l-Ümera ve’l-Mülüki’s-Selçukiyye), («Selçuklu Devleti hakkında malumatlar»), («Selçuklu emirleri ve hükümdarları hakkında malumat veren vaka-yinamelerin güzideleri»), Metnin neşredilmesi, tercümesi, giriş, notlar ve ekleri yapan Z.M. Bünyadov, İlim, Moskova 1980).

19. Смбат Спарапет, Летопись, Перевод с древнеармянского, предисловие и примечания А.Г. Галстяна. Айастан, Ереван 1974. (Sımbat Sparapet, Vakayiname, Eski Erme-ni dilinden tercüme, ön söz ve notları yazan A.Q. Qalstyan, Hayastan, Erivan 1974).

20. Хэлдон Дж., История византийских войн, Вече, Москва 2007. (C. Heldon, Bizans Savaşlarının Tarihi, Veçe, Mos-kova 2007).


ÖzetAile büyüklerinden tevarüs etmeyle âşıklığa yönelme. Kars yöresi âşıklarında, âşıklığa baş-

lamanın, yönelmenin en önemli sebebi âşık adayının ailesinde bu geleneğin temsilcisi bir aşığın olmasıdır. Âşık adayı ya babasının ya da yakın bir akrabasının yanında çırak olarak bulunur ve bu geleneği öğrenir. Kars yöresinde bu yolla âşıklığa yönelen pek çok âşık mevcuttur.

Kars yöresi âşıklarının genel düşüncelerine göre babasının yanında çıraklık yaparak âşıklık geleneğini öğrenenlerin, geleneği icra etmede daha başarılı olma imkânları vardır. Çünkü çırak (oğul) ustanın (babası-nın) yanında daha fazla kalma ve onun bilgilerini eksik-siz öğrenme şansına sahiptir. Usta (baba) da oğlu olan çırağını yetiştirmeye daha çok özen gösterir. Babasının etkisiyle âşıklığa başlayan âşıklar Âşık Şenlik, Âşık Ka-sım, Âşık Gülistan, Âşık Murat Çobanoğlu, Âşık Murat Karahan, Âşık Günay Yıldız, Âşık Hüseyin, Âşık Rüs-tem Alyansoğlu. Bunlara başkalarını da ekleyebiliriz.

Hayatı

1939 yılında Selim ilçesinin Baykara köyünde doğdu. Hüseyin Efendi ve Gülendem Hanım’ın en küçük çocuğu olan Alyansoğlu, ilkokulu köyünde bitirdikten sonra, bir süre öğretmen okuluna de-vam etti. Âşıklık geleneğine ilişkin ilk bilgileri yö-renin âşıklarından babası Hüseyin Alyansoğlu’dan aldı.

Bir âşık adayını âşıklığa hazırlayan çeşitli fak-törler söz konusudur. Çocukluk ve ilk gençlik yıl-larında bir kıza âşık olma, klasik halk hikâyelerini veya hikâyeleşmiş âşık biyografilerini okuma, âşıkların bulunduğu bir ailede veya geleneğin canlı olarak yaşatıldığı bir çevrede yetişme, gurbet ha-yatı, yoksulluk gibi nedenlerle içinde düğümlen-miş duyguları açığa vurmak isteyen ve kendisin-de şairlik yeteneği bulunan kişilerde mesleğe yö-nelme, sıklıkla karşılanan bir durumdur (Oğuz, 2004:191).

Köyüne gelen bir göçebe (Yörük) kızı olan Bergüzar’a âşık olduktan sonra şiir yazmaya ve bağlama çalmaya başladı. Önce yöredeki, daha

sonra Türkiye’nin öteki yörelerindeki birçok âşıkla tanışıp karşılaşma olanağı buldu .

Kendi anlatımıyla, Kuzeydoğu Anadolu’nun ünlü âşıklarından Şenlik ve Sümmani’nin etkisin-de olan Âşık Alyansoğlu, hem usta malı türküleri hem de kendi türkülerini söyledi. 1967 yılından itibaren Konya Âşıklar Bayramına katıldı. Âşık Al-yansoğlu katıldığı ilk Konya Âşıklar Bayramında şiir dalında birinci olur. Ve daha sonra katıldığı tüm âşıklar bayramında Atışma, en güzel memle-ket türküsü ve şiir dallarında büyük başarı gösterir. Ozan sosyal hayattan edindiği tecrübeleri de şiirle-rine katmıştır. Halk şiirinin daha ziyade koşma tipi şekillerini kullanmış olduğu görülür. Öteki dallar-da da birçok örnekler verdi.

Âşıklık geleneğini yurt içinde ve yurt dışında (Almanya, Hollanda, Belçika, Danimarka) devam ettirdi. Birkaç tane de çırak yetiştirdi. Bunlardan biri de yeğeni Mansur Alyansoğlu’dur. Kısa süren hayatında on beş kaset ve plak çıkardı. Ayrıca yö-renin tanınmış âşıkları Murat Çobanoğlu, Âşık Şe-ref Taşlıova ile atışma kasetleri çıkarmıştır. Şiirleri birçok dergide (Çağrı) ve antoloji (Doğulu âşıklar) kitaplarında yayınlanmıştır. 1972–1973 yıllarında bir süre Kars radyosunda program yaptı.

Çok sayıda plak ve kaset çalışmaları bulunan Alyansoğlu, aynı yörede yetişen ve aşağı yukarı çağdaşları sayılabilecek olan Âşık Murat Çobanoğ-lu, Âşık Şeref Taşlıova, Âşık İlhami Demir, Âşık Sade Değer, Âşık Günay Yıldız, Âşık Arifi Ataman ve Âşık Mansur Alyansoğlu ile birçok etkinliklere katılmış ve atışmalar yapmıştır.

İyi bir hikâye anlatma yeteneğine sahip Âşık Alyansoğlu düzenlenen etkinliklerde ve köy dü-ğünlerinde anlattığı türkülü usta malı hikâyeler: 1. Köroğlu’nun zuhuru, 2. Ayvaz kolu, 3. Köse kolu, 4. Demircioğlu kolu, 5. Kocabeyoğlu, 6. Kiziroğlu Mustafa Bey, 7. Bağdat-Ferman kolu, 8. Hasan Paşa Silistre kolu, 9. Bolu Bey, 10. Demircioğlu-Halep, 11. Dağıstan-Hazar Bey kolu, 12. Kenan kolu, 13. Kayseri, 14. Gürcistan, 15. Son kol, 16. Celalî Meh-met Bey kolu. Âşık Şenlik’e ait Selman Bey, Latif Şah

ÂŞIK RÜSTEM ALYANSOĞLU (1939 – 1981)

Erkan ÇELİK


ve Sevdakâr Şah, Tufarganlı Abbas, Hasta Hasan, Kirman Şah, Necip ile Kara, Tahir ile Zöhre, Yaralı Mahmut, Emrah ile Selvi, Mihriban Sultan, Kerem ile Aslı ve yüzün üzerinde kısa hikâye (serencam) bilmektedir.

Alyansoğlu 1975 yılında köyden Kars’a göç eder bir süre, Kars’ta bulunan Çobanoğlu âşıklar kahvesinde çalıp söyler. Alyansoğlu da yöreden göç eden âşıklar kervanına katılır ve 1980 yılında İz-mir- Bayraklı’ya göç eder.

Selim Belediyesi Âşık Rüstem Alyansoğlu adı-na 30 Eylül - 1 Ekim 2013 tarihleri arasında 1. Uluslararası Selim Âşık Rüstem Alyansoğlu Âşıklar Bayramı ve Festivali düzenlemiştir.

Ayrıca İzmir Bayraklı Belediyesi tarafından ya-pımı 75’inci yıl mahallesinde tamamlanan kültür merkezini ve içinde bulunan Âşık Rüstem Alyan-soğlu Kütüphanesi hizmete açılmıştır.

Âşık Alyansoğlu 41 yaşlarında iken yakalanmış olduğu amansız bir sarılık hastalığından kurtula-mayarak 21.10.1981 tarihinde arkasında eşini ve gözü yaşlı 5 çocuğunu bırakarak Hakkın rahmeti-ne kavuşmuştur. Mezarı İzmir-Karşıyaka Serinku-yu’dadır.

Mahlas AlmaMahlas, divan edebiyatında ve âşık edebiyatın-

da sanatçının benimsediği, eserlerinde kendi adı yerine kullandığı takma adıdır. Âşıklık geleneğin-de mahlas kullanma geleneğe bağlı bir kuraldır. Mahlasın sözlük anlamı “kurtulacak yer”dir. Saf-lık, halislik, gönül temizliği anlamlarına da gel-mektedir. Kendini tanıtma, bildirme anlamına ge-len tapşırma, şiirin son dörtlüğünde yer alır. Şiirin kime ait olduğunun bilinmesi ve şiirlerin karışma kaygısından doğduğu sanılan tapşırma ya da mah-las, âşıkların şiirlerinin günümüze gelmesini sağ-lamıştır (Ozanoglu, 1940:21–22). Âşık edebiyatı temsilcileri şiirlerinde mutlaka bir isim kullanırlar. Mahlas olarak adlandırılan bu ikinci/takma isim çeşitli yollarla edinilir. Kimi âşığa ustası tarafın-dan, kimine rüya motifi etkisiyle gördüğü ulu kişi tarafından verilirken kimi âşıklar da mahlaslarını kendileri seçerler. Bu seçim âşığın kişiliği, mesleği, yaşadığı bölge veya bulunduğu ruhsal durumla il-

gilidir (Oğuz 2004:193). Âşık Rüstem, babasının himayesinde yetiştiğinden ve ustası olması sebebiy-le âşık tarzı şiir geleneğine uyarak bütün şiirlerinde Alyansoğlu mahlasını kullanmıştır.

ALYANSOĞLU arzumanı dosttadır,Gözlerin nemlidir, gönlü yastadır,Kim ne bilir bir köşede hastadır,Perişan halımı yaz bizim eleŞiirleriÂşık Alyansoğlu bütün şiirlerini hece ölçüsüyle

yazmıştır. Şiirlerinin hemen hepsinde hece ölçüsü-nü kullanmıştır. Başlıkları şiirin rediflerinden ya da dörtlüklerin sonlarında tekrarlanan dizelerden almıştır.

Âşığın üslubunun oluşmasında yetiştiği çevre-nin karakter özelliklerinin ve kültürünün etkileri-ni görüyoruz. Ayrıca şiirlerinde mahalli kelimeler ve Kars ağzı özelliklerini (Azeri-Terekeme lehçesi) görmek mümkündür (düş, tor, ceket, ogradım, pul, akça, ezzinem). Şiirlerinde yarım, tam, zengin ve cinaslı kafiyeler kullanmıştır. Şiirlerinde genel-likle aaaa, abab, aaab kafiye örgüsünü kullanmıştır. Şiirlerinde ağırlıklı olarak gurbet, yoksulluk, cum-huriyet gibi konuları işledi.

Bir Mustafa Kemal, bir cumhuriyet,Göğsümüzde cıvıl cıvıl hürriyet.Bir nazlı bayrağım, bir de milliyet,Hedefim, menzilim, yolum Atatürk.

Âşığın şiirlerinde yer alan konulardan biri de din ve tasavvuftur. Allah aşkı, ibadet, dinin büyük-lüğü, peygamber sevgisi gibi konular şiirlerinde yer alır. Âşığın dinî konudaki hassasiyeti ve dinî yakla-şımı şiirlerinde çok önemli bir yer tutar.

Mevla emreyledi levh-i kaleme Melekleri boyun eğdi selama Nur-u didarına vardı kelâma Musa nerde asa nerde Tur nerde

Bacanağım Azrailİslam inancının dört büyük meleğinden biri

olan Azrail, Allah (c.c) tarafından tüm canlıların canını almakla görevlendirilmiştir. Azrail’i rüyasın-da gören Âşık Alyansoğlu, Azrail ile bacanak olur.


Âşık Rüstem Alyansoğlu’nun yeğeni Âşık Man-sur Alyansoğlu “Amcam bir gece rüyasında Azrail’i görür. Azrail, canını almaya geldiğini söyler. Am-cam da benim canımı alma bana on yıl müddet ver, sana baldızımı vereyim, der. Böylece rüyasında Azrail ile bacanak olurlar. Ve 21 Ekim 1971 tari-hinde “BACANAĞIM AZRAİL”e isimli türküyü yazar. Bizim de “Dedik belki bacanak unuttu” sö-zünden maksadımız budur. Azrail’i rüyasında gör-düğü günden ölümüne kadar tam on yıl geçmiştir. Ölüm tarihi 21 Ekim 1981’dir.”

BACANAKBacanağım Azrail’e mektubum,Zalim zulüm olanları gel götür,Değme yirmi beşe, değme otuza,Yaşı doksan olanları al götür.

Gizli gizli kapıları pusanı,Al tez götür kocasından küseni,Saç uzatıp bıyığını keseni,Erkeklikten yılanları al götür.

Sen geldin yanıma gece yarısı,Hayat bir çiçektir ben de arısıAltı çocuğu var iki karısıGözü elde olanları al götür.

Seninle Bacanak oldum ne diye,ALYANSOĞLU canı sana hediye,Namaz kılmak için gider camiye,Ayakkabı çalanları gel götür.Âşık Alyansoğlu bu türküyü kalabalık bir mec-

liste söylediği zaman orada bulunan yaşlılar alın-ganlık yapardı.

Yurdundan uzak kalmak bazen âşıklarımızın gönlünü kor ateşi gibi yakar. Saz şairleri, tıpkı aşk, tabiat, yiğitlik temalarında olduğu gibi gurbet te-masında da birbirlerini etkilemişler, bu temayı iş-lerken ortak bir tavır takınmışlardır. Hemen hepsi de gurbeti istenmeyen, kötü, çile çekilen, ağlatan, dönüşü olmayan bir yer olarak görmüşlerdir.

“Almanya’nın bir şehrinde yılbaşını kutlarken ben bir masada oturmuştum. Önümde bir kalem ve defterim bulunuyordu. Türk işçileri yılbaşını kutlar-ken ben de eve bir tebrik yazdım. Bakalım tebrikin arkasına ne yazdım:

Gurbet elde boynu bükükVatan sende ölseydimGözüm yaşlı gömlek sökükVatan sende ölseydimKan karışık gözyaşındaHer gece vatan düşündeDedim ne olur yılbaşındaVatan sende olsaydım.Alyansoğlu günü zar’la Bülbül gibi intizarlaAnam babam yavrularlaVatan sende olsaydım.”Eserlerinden BazılarıDOYMUYOR BU KARA TOPRAKBunca gelip gidenleriKoymuyor bu kara toprakNice canları yedi deDoymuyor bu kara toprakBunca çalıştığım boşaİsmini yazarlar taşaNe ağa der ne de paşaSaymıyor bu kara toprak

Alyansoğlu’yum ozanımAsıl senmişsin mekânımÇok bağırdım ala canımDuymuyor bu kara toprak

TOPRAKUğraştım toprakla yaptım bir güreş,Kol verdi yüzüme güldü her zaman.Kaldırdım ayağım bastım yüzüne,El verdi yüzüme güldü her zaman.

Kuma kattım eleklerden eledim,Gözyaşımı üzerine çiledim.Höllük yaptım kundaklara beledim,Dil verdi yüzüme güldü her zaman.

Benim yüzüm aktır onunki kara,Çok âşık üstünde çekilmiş dara,Çamur yaptım vurdum taşa duvara,Gül verdi yüzüme güldü her zaman.

Bazen bostan oldu, bazen bağ oldu,Bazen al giyindi, bazen ağ oldu.Bazen derya oldu, bazen dağ oldu,Yol verdi yüzüme güldü her zaman.


Benim senin dostun bil ki gerçekten,Farkın yoktur asla gülden çiçekten.Bir kovan arıdan bir tek petekten,Bal verdi yüzüme güldü her zaman.

Yine uydum Alyansoğlu’m arzuma,Velhasılı katılırsın nazıma,Konuştum içlendim iki gözüme,Sel verdi yüzüme güldü her zaman .

BAYRAM GÜNLERİNDEKomşular birbirisine,Vara bayram günlerinde.Açılan dil yarasını,Sara bayram günlerinde.

Bayram günü arzusunu,Unutsunlar sızısını,Dertli anam kuzusunu,Sara bayram günlerinde.

ALYANSOĞLU şiir düzdü,Düzdükçe gözyaşı süzdü,Kıbrıs’a bir tebrik yazdı,Vara bayram günlerinde

DÖNDÜBana derler kederin yok,Yanık bağrım taşa döndü.Gecelerim hayal oldu,Gündüzlerim düşe döndü.

Yüküm gider kervan gibi,Gülmeyen bezirgân gibi,Dünya bir merdiven gibi,Yollarım yokuşa döndü

ALYANSOĞLU yok imkânım,Suyu bitmiş değirmenim,Ne evim var ne mekânım,Bir yuvasız kuşa döndüm.

NERDECahil insan ile edersen pazar Maya nerde zarar nerde kâr nerde Gün gelir ki dostu dostunan üzer Selam nerde sabah nerde sır nerde

Mevla emreyledi levh-i kaleme Melekleri boyun eğdi selama Nur-u didarına vardı kelâma Musa nerde, asa nerde, Tur nerde

ALYANSOĞLU derler boş geçti zaman Eyüp’e dert verdi Yusuf ’a zindan Hızır’a aşk verdi Yunus’a umman Balık nerde, Yunus nerde, tor nerde

YOKSULUNDünyaya gelmeden felek peşinde,Asla hiç güler mi yüzü yoksulun.Bir lezzet görmedi tatlı aşında,Kurumuş temelden tuzu yoksulun.

Durmadan baktırır her gün falına,Saat bulmaz kayış bağlar koluna,Beş kuruş getirip versen eline,Tutmaz eli, görmez gözü yoksulun.

Yastığı şapkadır, ceket yorganı,Yavan ekmeğidir kuru soğanı,Bir çuvalı vardır bir de urganı,Kaldırmaya tutmaz dizi yoksulun.

ALYANSOĞLU bu ahvale erilmez,Dolu vurdu çiçekleri derilmez,Her ne söylenirse kulak verilmez,Yalan olur doğru sözü yoksulun.

GEL GEL Yaz bahar ayında arzu eyledinBir de bizim elin kışına gel gel.Hasta düştüm üzerime gelmedin,Ben ölürsem boşu boşuna gel gel.

Çaldıkça sazımı artar kederimDemek böyleymiş benim kaderimDört kaptanlı bir gemide giderimDostların seyreder peşine gel gel.

Dertli âşık seni bekler buradaBu gidişle eremedim muradaGelip sorsan Alyansoğlu neredeBaykuş konmuş mezar taşıma gel gel.


Kültür Bakanlığı Elazığ Kitap Satış Mağazasındaki görevimden 1 Ocak 1995 tarihinde istifa edip ayrıldıktan sonra

zamanımın büyük bir kısmını yönetim kurulu üyesi olduğum Elazığ Musiki Cemiyetinde geçir-meye başlamıştım.

İstanbul ve Ankara’dan sonra Türkiye’nin 1987–1995 tarihleri arasında en fazla kitap satılan şehri (yıllık ortalama 70.000) olmanın guru-runu yaşarken birden bire Kültür Bakanlığı ile Elazığ Belediyesinin adeta iş birliği yaparcasına önce bakanlık tarafından sözleşmem feshedildi. Ardından da Elazığ Belediye Meclisinin almış olduğu tahliye kararı ile görevimden sessizce ayrılmak zorunda kaldığım bir kültür yuvasından sonra geçmişi başarılarla dolu bir başka kültür kuruluşumuzda hayata yeniden merhaba diye-bilmek kırgınlığımı biraz olsun azaltmıştı. Elazığ Musiki Cemiyetinde de güzel işler yapmaya devam ettik. Bu güzide kuruluşumuzdaki aktif görevim Manas Yayıncılık’ı kuruncaya kadar devam etti.

Kültür Bakanlığı Kitap Satış Mağazasında tamamen sivil bir anlayış ile ortaya koyduğumuz yoğun çalışma temposu Musiki Cemiyetinde de aynı şekilde devam ettiği için günlük hayatımızda herhangi bir değişiklik olmamıştı. İmza günleri, sergiler, söyleşiler ve kitap fuarlarının yanı sıra bin bir itina ile inşa edip Türk dünyasına armağan ettiğimiz Hazar Şiir Akşamları ile Elazığ insanına sunduğumuz faaliyetler, yerini şehrimizin günde-mine taşımaya çalıştığımız eğitim hizmetlerine, konserlere, festivallere, bilimsel toplantılara, ku-rultaylara bırakmıştı.

Benim de artık bütün zamanım Elazığ Musiki Cemiyetinde geçmeye başlamıştı. Başkanımız Ni-hat Kazazoğlu başta olmak üzere Tahsin Öztürk, Necat Kırat, Recep Bağcı, Adnan Çamlıbel, Ke-nan Çimtay, Doğan Sever, Muzaffer Tan, Atilla Demirbaş, Fethi Açıkgöz, Mehmet Demir, Numan

İSA YUSUF ALPTEKİN’İN ELAZIĞ ZİYARETİ…

M. Şener BULUT

Tuncer, Ali Yeşilgül, Feti Ahmet Deniz, Niyazi Atıcı, Remzi Pirinç, Yurdal Demirel ve isimlerini bu satırlarda anamadığım onlarca arkadaşımız ile birlikte zor, meşakkatli ancak bir o kadar da zevkli bir çalışma ortamının heyecanını paylaşıyorduk.

Ağustos ayının son haftasındaydık. Bir cuma günüydü, öğlenden sonra Musiki Cemiyetine uğradığımda idare amirimiz İbrahim Tufan, Devlet Kitapları Bölge Şefi Günerkan Aydoğmuş’un beni aradığını söylemişti. “Çok önemliymiş, mutlaka aramanı istedi”, deyince telefonu çevirip Güner-kan Bey ile görüşmüştüm. Ağabey, hayırdır beni aramışsınız dediğimde Günerkan Bey, heyecanlı bir ses tonu ile hemen daireye gelmelisin, çabuk gel, bütün arkadaşlarımız burada, seni bekliyor-uz demişti. Bu davet üzerine Cemiyetten ayrılıp o tarihlerde şair ve yazar arkadaşlarımızın sık sık uğradıkları bir mekân olan Devlet Kitapları Bölge Şefliğine gitmiştim. Günerkan Aydoğmuş, Şeref Tan, R. Mithat Yılmaz, Bedrettin Keleştimur, A. Murat Kuşçubaşı, Nazım Payam, Mahir Gür-büz, Yurdal Demirel, Ömer Kazazoğlu, Hasan Özçam ve Mahmut Bahar bir araya gelmiş Fırat Şiir Akşamları’nın geleceğini tartışıyorlardı. 1992 ve 1993 yıllarında Kültür Bakanlığı Elazığ Kitap Satış Mağazasında başarıyla gerçekleştirdiğimiz bu faaliyet, 1994 yılında benim bu kitabevinden ayrılmam söz konusu olduğu için yapılamamıştı. Arkadaşlarımız haklı olarak endişelerini dile getiriyorlardı. Şeref Ağabey o tarihlerde Fırat Havzası Gazeteciler Cemiyetinin başkanlığını yürütüyordu. Söz isteyip demişti ki geçen hafta Sivrice’ye gitmiştim. Hazar Gölü’nün kıyısında Türkiye Petrollerine ait güzel bir tesis bulunuyor. Bu tesisleri ilçenin yöneticileri ile birlikte gez-dik. Onlara Fırat Şiir Akşamları’nın bu güzel mekânda yapılabileceğini söyledim. Olur, dedi-ler. Şener kardeşimiz de bu işi üstlenirse faaliyet yeniden yapılır, sözleriyle çıkış yolunu göstermişti. Arkadaşlarımızın sevinçle karşıladığı bu güzel


öneriyi Hazar’ın kıyısında yapılması iyi olur fakat ben bu faaliyette görev almak istemiyorum, diyer-ek cevapladığımda “Devlet Kitaplarında” buz gibi bir hava esmişti.

O gün bütün duygusallığım üzerimdeydi. Şair dostlarımız benim biraz kırgın olduğumu anlamışlardı. Müsaade isteyip ayrılmak istediğimde Şeref Ağabey’in beklersen birlikte çıkarız, sözleri havayı biraz olsun yumuşatmıştı. Olur, deyip bir süre daha kaldıktan sonra Şeref Ağabey ile birlikte Devlet Kitaplarından ayrılmıştık. Evlerimiz Has-tane Caddesi’ndeydi. Yol boyunca hiç konuşmadan yürüdüğümüzü hatırlıyorum. Vedalaşıp ayrılırken “Şener bu sorumluluğu sen üstleneceksin. Merak etme zorlukları hep birlikte aşacağız”, dedikten sonra bir sokak ötedeki evine doğru ağır adımlarla yürüyüp gitmişti.

Pazartesi günü Şeref Tan, Nihat Kazazoğlu ve Bedrettin Keleştimur ile birlikte Sivrice’ye gi-dip yetkililerle görüşmelerde bulunduk. Hazar Gölü’nün kıyısına indik. Şeref Ağabey haklıydı, şiir akşamları bu güzel mekânda yapılmalıydı ve Fırat Şiir Akşamları yerine Hazar Şiir Akşamları olarak devam etmeliydi. Sonradan arkadaşlarımızın da onaylayacağı bu düzeltmeyi yaptıktan sonra il-çeden ayrılmıştık.

Artık her şeyi bir tarafa bırakıp bütün gücümüz ile Hazar Şiir Akşamları’na sarılmıştık. Bu gelişme arkadaşlarımız arasında büyük bir memnuniyetle karşılanmıştı. Şeref Ağabey 4 Eylül tarihli Yeni Çağ gazetesindeki başmakalesinde bu memnuniy-etini şu satırlarla ifade etmişti: “Kültür Bakanlığı Kitap Satış Mağazasındaki görevinden ayrıldıktan sonra, uzun bir süre sessiz kalan Şener Bulut, Ha-zar Şiir Şöleni’ni yeniden üstlenerek sessizliğini bozdu. Şener Bulut’u yeniden harekete geçiren şey, herhalde oğlu Metehan’ın dünyamıza teşrifleridir.” Ağustos ayının son haftasında dünyaya gelen büyük oğlumuz Metehan ile elbette bir mutluluk yaşamıştım ancak bu görevi kabul etmemdeki asıl neden dünyadaki siyasi ve diplomatik şartların, yeniden tarih sahnesine çıkardığı Türk dünyasının,

edebî varlığını kucaklayan bir ulvi düşünceyi Ha-zar Şiir Akşamları ile ortaya koyma arzusudur.

Hafta boyunca çalışmalarımız devam etti. Önce düzenleme kurulunu oluşturmuştuk. Bu heyette o tarihlerde Fırat Havzası Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak görev yapan Şeref Tan, İl Kültür ve Turizm Şube Müdürü Tahsin Öztürk, Elazığ Musi-ki Cemiyeti Başkanı Nihat Kazazoğlu, Elazığ Dev-let Klasik Türk Müziği Koro Şefi Celil Mataracı, Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Koro Müdürü Naci Sönmez, Fırat Üniversitesi öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Ramazan Korkmaz, Okt. Tarık Özcan, Fırat Üniversitesi Basın ve Halkla İlişkiler Sorumlusu Recep Bağcı, gazeteci İrfan Arslan ve Fırat Üniversitesi Tarih Bölümü Öğrencisi Yurdal Demirel gibi değerli isimler görev almışlardı. Bu isimler arasında faaliyetin hemen hemen bütün aşamalarında bizimle birlikte olan dost insan R. Mithat Yılmaz’ı da bu satırlarda özel olarak anmak isterim. Hazar Şiir Akşamları bir yıl aradan sonra 22-25 Eylül 1995 tarihlerinde yeniden yapılacaktı.

Hayatını Doğu Türkistanlı kardeşlerimizin bağımsızlığına adayan İsa Yusuf Alptekin’i Ha-zar Şiir Akşamları’na “onur konuğu” olarak da-vet etmek istiyordum. Bu düşüncemi önce Şeref Ağabey ile paylaşmış ve Ahmet Kabaklı Hocayı ikna edebilirsem gelir, demiştim. Bu haber kısa zamanda kültür ve sanat çevrelerinde duyulmuş ve büyük bir heyecan yaratmıştı. Henüz bir davet bile yapılmamışken İsa Yusuf Alptekin’in Elazığ’a geleceği haberi kamuoyunda umutlu bir beklenti meydana getirmişti.

Kabaklı Hoca ile güzel bir diyalogumuz vardı. Son zamanlarda düzenlediğimiz her faaliyette hiç ihmal etmeden Hocamızı arıyor ve tavsiyelerini al-maya çalışıyordum. 17-19 Aralık 1993 tarihlerin-de düzenlediğimiz Fırat Şiir Akşamları’na katılmış ve gazetedeki köşesinde övgü dolu satırlarla değerlendirmelerde bulunmuştu.

Bir akşam saatinde evinde olacağını düşünerek telefonunu çevirdiğimde o zarif ifade tarzı ile “buy-urunuz sizi dinliyorum”, demişti. Kabaklı Hoca’ya


Hazar Şiir Akşamları hakkında detaylı bilgi sun-duktan sonra, “Hocam, siz de uygun görürseniz Doğu Türkistan davasının büyük lideri İsa Yusuf Alptekin’i onur konuğu olarak Elazığ’a davet et-mek istiyoruz”, demiştim. “Hastaneye yatırmışlar, gelmesi çok zor”, dedikten sonra da eklemişti “Şener evladım, İsa Yusuf Bey artık çok yaşlandı, böyle toplantılara katılamıyor.” Ben ısrarımı sürdürüy-ordum “Hocam hiç yormayacağız, doktorlarımız hep yanında olacaklar. Bu toplantı onu çok mut-lu edecektir.” Bu son sözlerimle Kabaklı Hocayı birazcık da olsa ikna etmeyi başarmıştım. Ancak Hocanın tereddütleri vardı. 94 yaşında, yaşlı ve hasta bir insanın seyahat etmesi hele de önemli bir toplantıya katılması oldukça riskli bir durumdu. “Peki”, dedi “ben bir görüşeyim, sağlığının en son durumunu bir öğreneyim de ondan sonra davet ko-nusuna karar veririz.” Aradan birkaç gün geçtikten sonra Kabaklı Hoca’mızı tekrar aramıştım. Kabaklı Hoca “Oğlu Arslan Bey ile görüştüm. Hastaneden eve getirmişler ancak doktorların gözetiminde te-davisi devam edecekmiş, davet hususunu Arslan Alptekin’e anlattım. Arslan Bey, bana Hocam, ba-bam bu hasta hâliyle seyahat edebilir mi bilemi-yorum, dedi. Şener evladım sen yarın Arslan Beyi ara ve kendisini teferruatlı olarak bilgilendir...” dedi. Kabaklı Hoca’nın bu son ifadeleri beni old-ukça heyecanlandırmıştı. İsa Yusuf Bey’in Elazığ’a gelmesi konusunda bir umut ışığı doğmuştu.

Ertesi gün öğlene doğru Arslan Alptekin’i aradım. İsa Yusuf Bey’i Hazar Şiir Akşamları’na onur konuğu olarak davet ettiğimizi bildirerek düzenleyeceğimiz bu faaliyet hakkında kendisini uzun uzun bilgilendirdim. Arslan Bey bu dav-etimizden pek memnun olmuştu. Ancak hasta babasının bu seyahati kaldıramayacağını söylüy-ordu. “Şener Bey davetinizi babama bilhassa ileteceğim, inşallah hayırlısı olur”, deyip telefonu kapatmıştı.

İsa Yusuf Alptekin’in sağlığı hakkında her gün Arslan Bey’i arayarak bilgi alıyordum. Dav-etimiz, İsa Yusuf Bey’e oğlu Arslan Bey tarafından

ulaştırılmıştı. Elazığ’a gelmeyi çok arzu ettiğini söylemişti. Ancak, Arslan Bey endişeliydi. Çünkü doktoru, onun bu seyahati yapmasına pek sıcak bakmıyordu. Ve nihayet faaliyetin yapılmasına bir hafta kala Arslan Bey ile yaptığımız bir tele-fon görüşmesinde İsa Yusuf Alptekin’in Elazığ’a geleceği müjdesini almıştık.

Eylül ayının ikinci haftasına girdiğimizde Hazar Şiir Akşamları ile ilgili hazırlıklarımızı tamamlamıştık. Doğu Türkistan davasının büyük lideri İsa Yusuf Alptekin, Hazar Şiir Akşamları’na onur konuğu olarak katılacaktı. Türk Edebiyatı Vakfı Başkanı Ahmet Kabaklı, ünlü bestekârımız Avni Anıl, İLESAM Başkanı Yahya Akengin, Türkiye Yazarlar Birliği Başkanı Mehmet Doğan, değerli şairlerimiz Mehmet Çınarlı, Ali Akbaş, Dilaver Cebeci ve Muzaffer Özdağ’ın programa katılmaları kesinleşmişti. Elazığ’dan katılacak şairlerimizi de belirlemiştik. Şeref Tan, R. Mithat Yılmaz, Bedrettin Keleştimur, Şükrü Kacar, Gazi Özcan, Abdülkerim Baltacı, Günerkan Aydoğmuş, Hasan Özçam, Ozan Taşdemir, Hüseyin Poy-raz, Etem Yalın, Mahir Gürbüz, Nazım Payam, Nurettin Büyükbaş ve Yusuf Dursun, Hazar’da yapacağımız bu ilk şölenin misafiri olacaklardı.

Konuklarımızı 22 Eylül Cuma günü Malatya’da karşılayacaktık. İsa Yusuf Alptekin’in onur konuğu olarak Hazar Şiir Akşamları’na katılacağı haberi Malatya’da da duyulmuştu. İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Salim Cöhce bu karşılamaya öğrencileriyle birlikte katılacaklarını ve tarih bölümü olarak konuklara bir yemek vermek istediklerini bildirmişti. Şeref Tan, Ni-hat Kazazoğlu, Muzaffer Tan ve Recep Bağcı ile sabah erken saatlerde Musiki Cemiyetinde buluştuk. Nihat Ağabey bu karşılama için Cemiy-etin halk oyunları topluluğunu da hazırlamıştı. Şeref Ağabey, biran evvel yola çıkmamız ko-nusunda bizi uyarıyordu. Yarım saatlik bir gecik-me ile yola çıkmıştık. Nihat Ağabey’in büyük bir ustalıkla kullandığı aracımız yolun virajlı olmayan bölümlerinde hız sınırlarını zorlayan bir süratle


Malatya’ya doğru ilerliyordu. Uçak saat 11.30’da alana indiğinde biz de havaalanına ulaşmıştık. Mey-dan müdürüne durumu izah edip arkadaşlarımız ile birlikte nefes nefese içeriye girdiğimizde uçak aprona daha yeni girmişti. Bir müddet sonra uçağın kapıları açıldı. İsa Yusuf Alptekin, sürekli hizmetinde bulunan Doğu Türkistanlı kardeşimiz Şah Halil Bozkurt’un desteği ile uçaktan iniyordu, hemen yanı başında oğlu Arslan Alptekin refakat ediyordu. Onların arkasından da Ahmet Kabaklı, Mehmet Çınarlı, Avni Anıl, Ali Akbaş, Mehmet Doğan, Muzaffer Özdağ, Dilaver Cebeci ve Yahya Akengin görünmüşlerdi.

Öğrenci kardeşlerimiz demet demet çiçeklerle ve sıcak tebessümlerle uçağın merdivenlerinden inen VİP salonuna doğru yürüyen konuklarımızı karşıladılar. Önce klarnet sesi duyuldu hemen ardından da ünlü sanatçımız Hıdır Sezgin’in da-vul sesi meydanda yankılandı. Halk oyunları topluluğumuzun sergilediği oyunları izlerken Des-tan Şairimiz Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun o güzel dizeleri gönlümüze doluyordu:

Ses gelir Mavera’dan “hey hey” de bre GakgoşHey hey! Ahfad uyana ecdad vecde gele vurDilinde meşk olanın neler gelmez içindenYoruldum deme Hıdır biraz daha hele vur. İsa Yusuf Bey, uzun ve çileli bir mücadele-

nin yorgunluğuyla gelmişti. Doktorların uyarısını dikkate almamıştı. Yaşlı bedenini saran acılara aldırmadan rahatsızlığını hiçe sayarak katlanmıştı bu yolculuğa. Bir müddet VİP salonunda istira-hat edildi. Şeref Ağabeyi, İsa Yusuf Alptekin ve Ahmet Kabaklı ile birlikte Nihat Kazazoğlu’nun kullandığı özel bir araca bindirmiştim. Hep birlik-te hareket ettik. İlk durağımız İnönü Üniversitesi olmuştu. Misafirlerimiz Rektör Prof. Dr. Mehmet Yücesoy, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Eyüp Aktepe, Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Salim Cöhce, dekanlar ve öğretim üyeleri tarafından sıcak bir ilgiyle karşılanmışlardı. Davet edildiğimiz öğlen yemeğine Malatya vali yardımcıları da katıldılar. Yemekten sonra Salim Hoca’mızın davetiyle Tar-

ih İhtisas Kütüphanesine gidildi. Üniversitenin merkez kütüphanesi henüz hizmete geçmemişken Salim Hoca ve arkadaşları özel gayretleriyle Tarih İhtisas Kütüphanesini kurmuşlardı. Kitap sayısı kısa zamanda 35.000’e ulaşan bu kütüphanede İsa Yusuf Bey, Kabaklı Hoca ve Mehmet Çınarlı’nın doyumsuz sohbetleri ile zamanın nasıl akıp geçtiğini fark edemedik.

Konuklarımızı Karayolları 8. Bölge Müdürlü-ğünün misafirhanesine yerleştirip lobiye indiğimiz-de hepimiz mutluyduk. Şeref Tan, Tahsin Öztürk, R. Mithat Yılmaz, Naci Sönmez, Celil Mataracı, Recep Bağcı, Günerkan Aydoğmuş, Bedrettin Keleştimur, Yurdal Demirel, Cemil Kabaklı ile Muzaffer Tan da orada bulunuyorlardı. Misafirl-erimiz için çok güzel bir karşılama yapılmıştı. Malatya’dan Elazığ’a İsa Yusuf Bey ile aynı ara-çta seyahat eden Şeref Ağabey onunla yolda ne konuştuklarını bize pek anlatmak istememişti. Ancak misafirhanede çaylarımızı yudumlarken bir dosyanın arasına koymaya çalıştığı şiir dikkatimi çekmişti. “Fırsat bulursam akşam onun huzurunda okumak istiyorum”, demişti. “Ağabey lütfen okur musunuz?”, diye ısrar ettiğimizde inci taneleri gibi kâğıda dökülen bu şiiri ilk defa orada dinleme bahtiyarlığını yaşamıştık.

Arifesindeyiz kutlu bir gününYarın şirin Sivrice’de şölen varMuhasebesini yaparsak dününHesabını ak alınla veren var.

Yılkısını yaylasında yaymadanAnayurt’un kucağına doymadanDikilmiş ak tuğu yere koymadan“Göç göç “ diye keçe evi düren var.

İçip Altayların ak havasınıHimalayaların görüp “IS”ınıDoğu Türkistan’ın hak davasınıİsa Yusuf Alptekin’ce süren var. Konuklarımız odalarında istirahat ederken

biz de arkadaşlarımız ile birlikte sohbetimize de-


vam ediyorduk. Bir süre sonra Ali Akbaş ve Di-laver Cebeci aramaza katıldı. Daha sonra Yahya Akengin, Muzaffer Özdağ, Mehmet Doğan ile Arslan Alptekin’in de gelmeleriyle hep birlikte misafirhanenin bahçesine geçildi. Arslan Bey, babasının bir hayli yorulduğunu ancak çok mem-nun ve mutlu olduğunu söylüyordu. İlaçlarını ver-dikten sonra hemen uyudu birazdan odaya çıkıp tekrar bakacağım. Akşam yemeğinin saat 18.30’da olacağını hatırlattığımda o zamana kadar hazır ol-uruz demişti.

Nihat Ağabey ile birlikte İsa Yusuf Bey’in odasına çıktığımızda çapanını giyinmiş, başında çim dopbası olduğu hâlde koltuğunda oturuyordu. Yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra gö-zlerinden rahatsızlanmıştı. Arkadaşlarımızla birlik-te dış dünyayı ancak gönül gözüyle görebilen bu asırlık çınarın uzattığı eline saygıyla eğilip öptük ve “Elazığ’a hoş geldiniz” dedik. “Teşekkür ediyorum, teşekkür ediyorum, sizlere minnettarlığımı bildiri-yorum.” deyip bizi büyük bir nezaketle karşılamıştı. O mütevazı odasında program hakkında kendile-rine detaylı bilgiler sunmaya çalıştım. Beni dik-katle dinleyip sonra da akşam katılacağı toplantıda kimlerin konuşma yapacağını sormuştu. “Efendim bu akşam Elazığ halkı büyük bir merak içersinde sizin yapacağınız konuşmayı bekliyor.” dediğimde “eksik olmasınlar, inşallah onların teveccühüne layık olurum, Allah razı olsun.” demişti. Arslan Alptekin’in biz hazırız hatırlatmasını yapınca da misafirhaneden ayrılıp Fırat Üniversitesi tarafından verilen akşam yemeğine katılmıştık.

İsa Yusuf Beyi, Elazığ’da bulunduğu süre içersinde Cemiyet Başkanımız Nihat Kazazoğlu’nun aracı ve yine o tarihlerde şube müdürü olan Kültür ve Turizm müdürümüz Tahsin Öztürk’ün taksisi ile ulaşım hizmeti vermeye çalışmıştık.

Fırat Üniversitesi Atatürk Konferans Salonu’na vardığımızda saatler 20.00’yi gösteriyordu. Ar-slan Alptekin ile Ramazan Korkmaz hocamızın yardımlarıyla salona giren İsa Yusuf Alptekin’i da-kikalarca süren bir alkış sağanağı ile karşılamıştık.

Hazar’ın kıyısına taşıdığımız bu tarihî faaliy-etin sunuculuğunu Fırat Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığında uzman olarak görev yapan hayat yoldaşım Saniye Bulut yapacaktı. Toplantının açılış konuşmasını yapmak üzere Fırat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Eyüp G. İspir kürsüye davet edildi. Daha sonra da Şeref Tan büyük dava adamına ithaf ettiği şiirini okudu.

“İsa Yusuf Alptekin ve Doğu Türkistan Davası” paneli muhteşem bir atmosferde başlamıştı. Ahmet Kabaklı Hoca oturumu yönetmek için sahneye da-vet edildiğinde heyecanlıydı. Türkistan davasının abide şahsiyetine gösterilen yoğun ilgi onu oldukça duygulandırmıştı. İsa Yusuf Bey’in uluslararası platformlarda Doğu Türkistan davasını nasıl savunduğunu örnekler vererek anlatmış ve onun bilge şahsiyetine dikkatlerimizi çekmişti.

“İsa Yusuf Bey, Türk dünyasının akıl elçisidir. Doğu Türkistan ile ilgili çok şey yazdım ama esas kaynak kendisidir. İsa Yusuf Alptekin gibi mürşitler olmasa ben ne Doğu Türkistan’ı ne de diğer Türkistan’ı yazabilirdim.” ifadelerini kullanmıştı.

Doç. Dr. Salim Cöhce, Dünya nüfusunun 1/5’inin Çinli olduğunu, Çin’in nüfus baskısının dışında teknolojik atağı ile de büyük gelişme içerisinde olduğunu dile getirerek sürdürdüğü konuşmasında bize tarih sayfalarından bilgiler aktarmıştı.

Mehmet Doğan, Türkistanlı çok değerli bir şahsiyetin Hazar Şiir Akşamları’na onur konuğu olarak davet edilmesinin çok isabetli olduğunu if-ade ederek devam ettiği konuşmasında “asrımızla yaşıt olan İsa Yusuf Bey’in yüzüne bakarak mazlum milletler hakkında ciltlerce kitap okumuş gibi oluyoruz.” demişti.

Muzaffer Özdağ, meseleyi stratejik bir boyut-ta değerlendirmeye çalışmış ve Çin’in Doğu Türkistanlı kardeşlerimize karşı sergilediği hukuk dışı uygulamaları dünya gündemine daha etkili bir şekilde anlatmalıyız, şeklinde bir görüş ileri sürmüştü.


Kabaklı Hoca, Türk dünyasının asırlık çınarı İsa Yusuf Alptekin’i sahneye davet ettiğinde bütün salon ayağa kalkmıştı. 94 yaşında ağır adımlarla kürsüye doğru yürümeye çalışan o muzdarip insanı doyasıya alkışlayan davetlilerden birçoğunun gözyaşlarına hâkim olamadıklarına şahit olmuştuk.

Zulüm, gasp ve işkencelere maruz kalan vatanı -atalar yurdumuz- Doğu Türkistan’ın esir, aç ve müstemleke durumunu etkili hita-betiyle anlatmaya başladığında koca salon bir anda sessizliğe bürünmüştü. Doğu Türkistanlı kardeşlerimizin fedakâr, vefakâr lideri sağlık sorunlarını umursamadan geldiği Elazığ’da adeta bir veda konuşması yapıyordu. Bizi önce Doğu Türkistan’da bulundukları mücadele günlerine götürdü. Kaşgar’da Saylık köyünde ailesiyle yaşadığı çocukluk döneminin zorluklarını anlattı. Sovyet hâkimiyetinde, Çin hâkimiyetinde yaşanan baskı ve insanlık dışı uygulamalara karşı dünyanın seyirci kalmasını tarihî bir ayıp olarak nitelendir-di. Mesut Sabri Baykuzu ile Osman Batur’u rahmetle yad etti. Güçlü hafızasıyla yurdundan ayrılmak zorunda kaldığı çileli günlerini yeniden hatırladı. O zorlu yolculukta ailesiyle birlikte Hi-malaya Dağlarını geçmeye çalışırken büyük kızı Yalkın ile onlarca Doğu Türkistanlı’nın hastalanıp öldüklerini… Keşmir’de Mehmet Emin Buğra ile birlikte verdikleri mücadeleyi ve nihayet 1952 yılında Türkiye’ye gelişlerinin hikâyesini adeta nefeslerimizi tutarak dinlemiştik.

İsa Yusuf Bey, Elazığ’da yaptığı bu tarihî konuşmasında; “Doğu Türkistan’da yaşayan kardeşlerimizin içler acısı durumunu bütün dünyaya bir kere daha haykırmıştı. Benim, Doğu Türkistan’daki kardeşlerim bugün tarih sahnesin-den tamamen silinmemek için ölüm kalım müc-adelesi vermektedirler. Barışçı yollarla hak arayan vatandaşlarımız bölücü ve halkın birliğini parçala-maya çalışan kötü niyetli insanlar olarak itham ed-ilmekte, hapsedilmekte, işkenceye tabi tutulmakta ve idam cezalarına çarptırılmaktadır.” dedi.

Esir Türklerin istiklaline kavuşacağına dair

ümitlerini yıllar önce Türkistan’da bir araya gel-dikleri Özbek şair Çolpan ile paylaştıklarını anlatırken de oldukça heyecanlanmıştı. İsa Yusuf Bey, konuşmasının son bölümünde Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar olan sahanın artık Türk dünyası olarak kabul edildiğini ve Türkiye’nin doğusu Azerbaycan, Aşkabat, Astana, Bişkek değil Doğu Türkistan’dır, hatırlatmasını yaparak salondan ayrılırken o büyük şahsiyeti nemli gö-zlerle uğurladığımızı hatırlıyorum. İsa Yusuf Bey, rahatsız olmasına rağmen geç saatlere kadar salondan ayrılmamıştı ve oldukça da etkili bir konuşma yapmıştı.

23 Eylül Cumartesi günü misafirhanenin bahçesinde hazırlanan kahvaltıya biz de dâhil olmuştuk İsa Yusuf Bey’in kahvaltısı odasına gönderildi. Kabaklı Hoca, akşam gerçekleşen toplantının oldukça başarılı geçtiğini, İsa Yu-suf Bey’in de bir hayli yorulduğunu söylüyordu. Elazığ’ın münevver insanları dün akşam çok şanslı idiler, deyip toplantıyla alakalı değerlendirmelerde bulunuyordu. Kahvaltıdan sonra İsa Yusuf Bey’in odasına çıktığımda, programı sordu. Öğlenden önce saat 10.30’da bir toplantının yapılacağını, akşam ise Hazar’ın kıyısında şiir akşamlarının gerçekleşeceğini anlattım. “Şener Beyciğim siz-den bir istirhamım olacak”, şeklinde bir ifadede bulundu. “Estağfurullah efendim buyurunuz”, dediğimde, Servet Kabaklı Bey’in evine gitmek is-tiyorum; Servet Bey’in annesini ve babasını ziyaret etmek istiyorum, demişti. Efendim, pazar günü bu ziyareti gerçekleştirebiliriz, ben bu arzunuzu mutlaka Servet Bey’in ailesine bildireceğim, dediğimde oldukça memnun olmuştu. Arslan Bey, babasının Hazar’daki programa katılabilmesi için gün boyunca dinlenmesi gerektiğini söylemişti. İsa Yusuf Bey’i, istirahat etmesi için misafirhanede bıraktıktan sonra konuklarımızla birlikte topluca Öğretmenevi Konferans Salonuna gittik.

“Şairlerin Dilinden Şiir Estetiğimiz” konu-lu toplantı Yrd. Doç. Dr. Ramazan Korkmaz hocamızın kısa bir sunuşu ile başlamıştı. Otu-


rum başkanı Yahya Akengin, çarpıcı tespitlerle açtığı toplantının ilk konuşmasını Ahmet Kabaklı hocamıza vermişti. Kabaklı Hoca, sözü Harput’tan açıp Osmanlı’nın münevver insan tipine getirmiş, büyük kitaplardan hissemizi yeterince alamadığımızı özellikle belirtip yaşama duygu-sunun, güzelliklerin şiirle süzülüp geldiğini ifade ederek sürdürmüştü konuşmasını.

Şiiri bir estetik yapı içersinde ele alan Mehmet Çınarlı da şiir başka dile çevrilemeyen bir dildir, tanımından sonra yeni ve eski şiir üzerinde dolaşıp manzumeliciliğin şairlik anlayışına sığmayacağını hatırlatmıştı. Kelimelerden bazen bir musiki, ba-zen bir imaj meydana getirmek gerekir, demişti.

Oturum başkanı Yahya Akengin, her konuşmacıdan sonra yerinde hatırlatmalarla konuşmacıları takdim ederken sözü değerli bestekâr Avni Anıl’a bırakmıştı. Biz, bestecilere gerçek şairler, gerçek şiirler gerek. Bu iki güzelliği -şiirle, besteyi- nikâhladığını ifade edip söz yazarının yazdığı “söz yazılarını değil, şiir bestelediğini vurgulamıştı.

Dilaver Cebeci, yüce kitabımız Kur’an ayetler-inden misaller getirerek başladığı konuşmasında kelimelerin ahengine dikkat çekip, şiirde ke-limeleri şairin istediği yere değil, kelimenin istediği yere konulması gerektiğini vurgulamıştı. Toplantı, değerli şairimiz Ali Akbaş’ın konuşmasıyla da sürüp gitmişti.

Öğretmenevinde gerçekleşen bu edebî ziyafet öğlen yemeği için misafirhaneye döndüğümüzde de devam ediyordu. Kabaklı Hoca’nın, Mehmet Çınarlı, Ali Akbaş ve Dilaver Cebeci ile yaptıkları o güzel sohbetleri yemek boyunca da sürüp gitti.

Yemek sonrası konuklarımız istirahat etmek için odalarına çekildiklerinde Cemiyet başkanımız Nihat Kazazoğlu ile birlikte akşam Hazar Gölünün kıyısında yapılacak şiir programının hazırlıklarını gözden geçirmek için Sivrice’ye gittik. İlçede hummalı bir çalışma yürütülüyordu. -Bir hafta öncesinde aniden bastıran sonbahar yağmurları havaların birden bire serinlemesine neden olmuştu.

Hazarbaba’nın eteklerinde kar serpintilerinin olduğunu da öğrenince bir hayli endişelenmiştik. Bu beklenmedik durumu Sivrice ilçemize giderek yıllık izinden henüz yeni dönen ilçe kaymakamımız ile değerlendirmeye çalıştığımız o toplantıyı tebessüm ederek yeniden hatırlıyoruz- Sivrice Kaymakamı Hasan Canpolat, Belediye Başkanı Hasan Karabulut ve İlçe Millî Eğitim Müdürü Abdullah Soğukpınar’ı ziyaret ettik. Faaliyetin yapılacağı Türkiye Petrolleri Dinlenme Tesislerinde bütün hazırlıklar tamamlanmıştı. Burada şair dos-tumuz Hadi Bey’in öğretmen kardeşi Haydar Önal hocamızın kan ter içersinde koşuşturduğuna şahit olmuştuk. Şiir Akşamları, Hazar’ın kıyısındaki o muhteşem mekânda yapılacaktı.

Hazar’ın öte yakasındaki Turpol tesislerinde yenilen akşam yemeğinde Elazığ’dan çok sayıda aracın Sivrice’ye doğru yöneldiği söyleniyordu. O gün Hazar’da olağanüstü bir güzellik vardı. Akşam güneşinin ışıkları gölün yüzeyine bir resim tab-losu olarak yansımış ve bütün ihtişamıyla Doğu Türkistan davasının büyük mücahidi İsa Yusuf Alptekin’i bekliyordu.

Hazar Şiir Akşamları, saat 18.30’da başladı. Türk Edebiyatının önemli isimleri Hazar’ın kıyısındaki bu şölende bir araya gelmişti. İsa Yu-suf Bey, bu muhteşem buluşmayı sessizce izliyor-du. Hazar’ın serin havası dikkate alınarak üzerine kalın bir palto giydirilmişti. Açılış konuşmasını ya-pan Elazığ Valisi Mehmet Canseven’i dikkatle din-ledi. Vali Canseven, Hazar Şiir Akşamları’na onur konuğu olarak katılan İsa Yusuf Alptekin’i saygı ile selamlayarak başladığı konuşmasında Harput’un ve Elazığ’ın bütün tarihî şehirlerde olduğu gibi kendine özgü zengin kültür değerlerine sahip olduğunu dile getirmiş ve bundan böyle etkinliğin daha fazla destekleneceğinin müjdesini vermişti.

Vali Bey, konuşması tamamlandıktan sonra Doğu Türkistan davasının büyük mücahidi İsa Yusuf Alptekin’e Türk Dünyası Hizmet Ödül-ünün takdim edileceği duyuruldu. Bu heyecanlı an, Hazar’ın kıyısında toplanan davetli topluluğu


saygıyla ayağa kaldırmıştı. Bu güzide topluluk ver-ilen bu kararı alkışlarıyla desteklediler. İsa Yusuf Bey, oğlu Arslan Alptekin’in yardımıyla sahneye varıncaya kadar bu alkışlar devam etti. Hayatını Doğu Türkistan’ın bağımsızlık mücadelesine aday-an İsa Yusuf Alptekin’e Türk Dünyası Ödülü ver-iliyordu. Heyecanın doruk noktasına ulaştığı bu muhteşem gecede hayatının en anlamlı ve en mut-lu anlarından birini yaşadığını ifade eden İsa Yusuf Alptekin, Türk Dünyası Hizmet Ödülünü Elazığ Valisi Mehmet Canseven’den aldı. Sonra da gön-lünde taşıdığı Gök bayrağı Elazığ Valisi Mehmet Canseven’e sundu.

Program, Kültür Bakanlığı Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Korosu’nun vereceği konser ile devam edecekti. Bütün sanatçılar heyecan içersinde sahne düzenini almaya çalışırken koromuzun değerli şefi Celil Mataracı “Türk musiki tarihinin yakın döne-mine imzasını atan üstad bestekâr Avni Anıl da aramızda. Programımızda Avni Anıl üstadımızın eserlerine de yer vermekle beraber kıymetli şairlerimiz Mehmet Çınarlı ve Yahya Akengin’in eserlerini de sizin huzurlarında okuyacağız. Avni Anıl Hoca’mızı şimdi koromuzun icra edeceği ilk eseri yönetmek için aramıza davet ediyoruz.” diyer-ek usta bestekârımız Avni Anıl’ı sahneye davet etti.

Celil Bey’in daveti ile sahneye yönelen Avni Anıl Hoca heyecanlıydı. Kuruluşunda büyük bir sorumluluk üstlendiği Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Korosu’nun kısa sayılabilecek bir zaman diliminde ortaya koymuş olduğu başarı, onu old-ukça memnun etmişti. Usta bestekârımız davetli-lere hitaben yaptığı konuşmasında bu memnuniy-etini açık açık dile getirmişti.

“Dört yıl önce güzel bir görevle Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Korosu’nun kuruluşunda sınav komisyonu üyesi olarak dostlarım ile gelmiştim. O dört günü hiç ama hiç unutamamıştım. Bu gelişimde çok daha değişik duygular, çok daha farklı duygular yaşıyorum. Bunun nedeni de ül-kemizin çok değerli şair ve edebiyatçılarıyla ve siz sanatseverlerle birlikte oluşum ve yıllar önc-

esinden bu yana sevgimin ve saygımın her geçen gün arttığı çok değerli valim ile bir aradayım. Benim ilk mesleğim emniyet mensubuyum bunu da burada iftiharla açıklamak istiyorum. Bugün katıldığım panelde de şiir ve musikinin ayrılmaz iki unsur olduğunu biz bestecilerin çok değerli şairlerimize her zaman ihtiyacımız olduğunu arz etmiştim. Devlet koromuz geçen dört yıl içersinde hakikaten umulmayacak bir biçimde aşama kaydetmiş. Sevgili Mataracı’nın, çok sevgili Naci Sönmez oğlumun bu güzellikleri her geçen gün daha da pekiştireceklerine inanıyorum.” diyerek konuşmasını tamamladığında konser başlamıştı.

“Bir ateşim yanarım/Külüm yok dumanım yok….”

Avni Anıl Hoca yıllar önce bestelediği güf-tesi Ümit Yaşar Oğuzcan’a ait bu hüzzam şarkıyı öğrencileriyle birlikte okuduktan sonra alkışlarla sahneden ayrılmıştı. Ancak konser Avni Anıl’ın şarkılarıyla devam ediyordu.

Cahit Bozarslan, “Rüya gibi uçan yıllar/Biraz durun, durun biraz….” Mircan Özel, “Gün be gün yaşanan o hatırayı/Unutup bir yana atmak olmaz ki.” Bu güzel eserlerin ardından da Eda Karaytuğ’un o muhteşem sesinden dinlediğimiz “Akşamın olduğu yerde/Bekle diyorsun, gelmiyorsun” adlı şarkı ile Dev-let Klasik Türk Müziği Korosu, o akşam bizi şiirin ve müziğin doyumsuz güzelliğiyle buluşturmuştu.

İlerleyen bölümlerinde sahneye davet edilen değerli şairimiz Mehmet Çınarlı’nın Bekir Sıtkı Sezgin tarafından bestelenen şiirini dinledik:

“Son baharın bizi daldırdığı rüya geçiciSararan dallarının çizdiği dünya geçiciEllerin böyle sokulgan, nefesin böyle yakınBana dünyaları vaat etse de içten bakışınO ışık kaynağı gözlerdeki mana geçici”Konser, Yahya Akengin’in, Ali Şenozan

tarafından bestelenen şiirinin okunmasıyla ile de-vam etmişti: “Bir hâlini sorarsın, bilmecedir cevabı/Küs müdür bilemezsin sitem etse çekersin.” Kültür Bakanlığı Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Ko-rosu alkışlarla sahneden ayrılırken bu güzide sanat


topluluğumuz bize unutulmaz anlar yaşatmıştı. O muhteşem konserin ardından da sabırsızlıkla

beklediğimiz şiir programına geçilmişti. Ali Akbaş, Abdülkerim Baltacı, Bedrettin Keleştimur, Di-laver Cebeci, Etem Yalın, Gazi Özcan, Günerkan Aydoğmuş, Hasan Özçam, Hüseyin Poyraz, Mahir Gürbüz, Nazım Payam, Yahya Akengin, Mehmet Çınarlı, A. Murat Kuşçubaşı, Nurettin Büyükbaş, Ozan Taşdemir, Ömer Kazazoğlu, R. Mithat Yılmaz, Şeref Tan, Şükrü Kacar, Yusuf Dursun kürsüye davet edilerek şiirlerini okudular.

O akşam Ali Akbaş, Kabaklı Hoca’mıza ithaf ettiği ıssız yurt adlı şiirini okumuştu. Şeref Tan’ın benimle alakalı birkaç söz söyleyip çaydaçıra şiirini okuduğunu hatırlıyorum. Ancak Bed-rettin Keleştimur’un, İsa Yusuf Alptekin’i an-arak okuduğu şiir o büyük şahsiyeti öylesine heyecanlandırmıştı ki, hızlı adımlarla yanına gittiğimde Şener Beyciğim o şiirin bir kopyasını bana getirebilir misiniz, demişti.

Şairlerimizin ardından Türk Edebiyatı Vakfı Başkanı Ahmet Kabaklı kürsüye davet edilmişti. Kabaklı Hoca, gecenin ilerleyen saatlerine kadar programı büyük bir dikkatle takip eden İsa Yusuf Alptekin’i selamlayarak başladığı konuşmasında: “Hazar Şiir Akşamları edebiyat dünyasının hu-zurunda, İsa Yusuf Bey’in huzurunda çok başarılı bir sınav vermiştir. Bütün hemşerilerimi canı yürekten kutluyorum. Bu faaliyetlerin içersinde ef-sanelerimiz de yer almalı, hikâyelerimize de yer ver-ilmeli, destanlarımız da anlatılmalıdır.” şeklindeki ifadeleriyle bize yüklendiğimiz bu anlamlı hareke-tin sorumluluk sınırlarını çizmeye çalışırken bir sıra ötede eşi Fikret Hanımefendi ile birlikte oturan Şeref Ağabey’in mutlu bir yüz ifadesiyle bana dönerek tebessüm ettiği o anı bugünkü gibi hatırlıyorum.

Musiki Cemiyetimizin sunacağı bir konser ile program tamamlanacaktı. Nihat Kazazoğlu yönetiminde Lokman Tasalı, Muzaffer Tan, Fethi Açıkgöz, Feti Ahmet Deniz, Levent Ayden, Ahmet Fatih Eren, Şemsettin Taşbilek, Ali Yeşilgül, Özer

Kazazoğlu, Niyazi Atıcı, Ahmet Çizmeci, Recai Yıldız ve Kadir Kılıçerkan’ın yer aldığı üyelerimiz yöremizin o güzelim eserlerini seslendirdiler.

24 Eylül Pazar sabahı evden erken ayrılmıştım. İzzetpaşa Camiinin önüne vardığımda Şeref Ağabey’i birkaç adım ilerde yürürken fark ettim, keyifle sigarasını tüttürüyordu. Beni görünce “mer-haba Şener hayırdır nereye gidiyorsun? Bugünün pazar olduğunu unuttun galiba” deyip takılmıştı. Kaldırımlarda pek kimselerin olmadığı o saatlerde Gazi Caddesi boyunca karayolları misafirhanesine doğru yürüyorduk. “Ağabey, biliyor musunuz İsa Yusuf Bey’in katılması Hazar Şiir Akşamları’nı çok kıymetlendirdi.” diyerek sözü şiir akşamlarına ge-tirmeye çalıştım. 1992 yılından itibaren iki yıllık bir süreçte şehir merkezinde gerçekleştirdiğimiz Fırat Şiir Akşamları’nın Sivrice ilçemize Hazar Şiir Akşamları olarak taşınması onun düşüncesiydi. “Evet, doğru söylüyorsun” deyip eklemişti. “İsa Yusuf Bey’in Elazığ’a gelmesi çok önemlidir, çok değerlidir. Gün boyunca odasında baygın bir vazi-yette uyuyor ancak her toplantı vakti geldiğinde Doğu Türkistanlı kardeşlerinin yaşadıkları zorlukları haykırmak için yeniden ayağa kalkıyor. Bütün hayatı mücadeleler içersinde geçmiş bir şahsiyetin Hazar Şiir Akşamları’na katılması Elazığ’ın kültür hayatında bir dönüm noktası olmuştur.” dedi.

Misafirhaneye vardığımızda Elazığ Musiki Ce-miyeti Başkanı Nihat Kazazoğlu ile karşılaşmıştık. Biraz durgun görünüyordu. “Hayrola ağabey, bir şey mi oldu?”, diye sordum. “İki gün önce İsa Yu-suf Bey’i karşılamak için Malatya’ya gidişimizde halk oyunları topluluğumuzda müzisyen olarak yer alan klarnet sanatçımız Sabahattin Tamuk, akşam bir düğüne katılmak için gittiği Hankedi beldesin-den dönerken motosikletiyle Abdullahpaşa Mahal-lesi civarında Elazığ Belediyesinin temizlik aracıyla çarpışmış ve maalesef hayatını kaybetmiş.” dedi. Bu üzücü haber, bir anda morallerimizi bozmuştu. Nihat Ağabey cenazeye katılması gerektiğini söy-leyip misafirhaneden ayrılmıştı.


Konuklarımız birer birer kahvaltıya inerken misafirhanenin lobisinde Arslan Bey’i gördüm. Daha benim sormama fırsat vermeden “Şener Bey, çok şükür babam geceyi rahat ve huzurlu geçirdi, şimdi odada kahvaltısını yapıyor. Biliyor musunuz ciddi sağlık sorunları yaşadığı günlerde Elazığ seya-hati babama çok iyi geldi.” dedi.

Kahvaltı sofrası misafirhanenin bahçesinde hazırlanmıştı. Sonbahar mevsiminin o serin sabahında Harput’un zengin kültür hayatından bahis açıldı, kahvaltı boyunca edebiyat ve san-at konuşuldu. Mehmet Çınarlı yıllar önce Hisar dergisinde Canani Dökmeci’nin şiirlerini yayınladıklarını dile getirirken değerli şairimizin kızı -ilkokul arkadaşım- Bilge Dökmeci Savcı da orada aramızda bulunuyordu. Dilaver Ce-beci sözü Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’na getirdiğinde konuşmaları sessizce dinleyen Ali Akbaş “yürekli bir şairimizdi, zamansız kaybet-tik” diye hayıflandı. Şeref Ağabey, sohbetin bu en güzel anında kendine özgü nezaketiyle söz alarak önce Fikret Memişoğlu’nun müstesna hizmetleri-ni yâd edip ardından da İshak Sunguroğlu’nun Harput Yollarında isimli eseri ile kültür hayatımızı ışıklandırdığını ifade etmeye çalıştı. Kabaklı Hoca yaşadığı hatıralardan örnekler vererek bizi okul yıllarına götürdü: “Çok kıymetli öğretmenlerimiz vardı, yetişmemizde o müstesna insanların çok büyük emekleri olmuştur. Size Türkçe öğretmenim Cahit Okurer, matematik öğretmenim Vehbi Güney, tarih öğretmenim Yahya Pelvan, Fizik öğretmenim Esat İnetaş’tan bahsetmek isterim. Ortaokuldaki Türkçe öğretmenim Cemile Ay-taç benim için unutulmaz bir insandır. Biliyor musunuz Fransızca öğretmenimiz Cemil Meriç idi. İşte bu kıymetli öğretmenlerimizin sayesinde bu topraklardan münevver insanlar yetişmiştir.” diyerek Elazığ’ın aydınlık yüzünü tarif etmeye çalışmıştı.

Kahvaltıdan sonra tarihî şehrimiz Harput zi-yaret edilecekti. Konuklarımızı araçlara bindirip uğurladıktan sonra biz de Arslan Alptekin ve Ah-met Kabaklı Hoca ile birlikte İsa Yusuf Bey’in ar-

zusunu yerine getirmek üzere Servet Kabaklı’nın baba ocağına Ömer Kabaklı’nın evine doğru hareket ettik. Ömer amcaların evi Yenimahalle’de, şeker ambarının iki sokak ilerisinde bulunuyordu. Aracımız Mehtap Apartmanının bulunduğu o daracık sokağa döndüğünde yavaşlamıştı. Ömer Kabaklı, oğlu Cemil ve damadı Murat Bey ile birlikte bizi bekliyorlardı.

İsa Yusuf Alptekin, araçtan indiğinde bir telaş yaşadığımızı hatırlıyorum. Apartmanın üçüncü katına yürüyerek çıkması zor olacaktı. Kendisine herhangi bir rahatsızlık vermemek için önce bir koltuğa oturmasını sağlamış sonra da Cemil Kabaklı ile birlikte kucaklayarak eve kadar çıkarmıştık. Şükran Hanım, büyük bir kadirşinaslık göstererek -sevgili oğlunun Doğu Türkistanlı kardeşlerine yaptığı hizmetler için- evlerini ziyaret eden İsa Yusuf Bey’i karşılarken bir anda heyecanlanarak gözyaşlarına boğulmuştu. Evin güneye bakan misafir odasına doğru yürüdük. Kısa süren bir sessizliğin ardından İsa Yusuf Bey sesini yükselterek “Hanımefendi size çok teşekkür ediyorum. Siz, bu aziz vatan için çok hayırlı bir evlat yetiştirmişsiniz. Allah sizden razı olsun. Servet Kabaklı aziz milleti-mizin çok kıymetli bir evladıdır, Doğu Türkistan davası için yaptığı hizmetleri unutmamız mümkün değildir. Size minnettarlığımı bildirmeye geldim.” demişti. Bir anne-baba için bundan daha büyük bir bahtiyarlık olamazdı. Ömer Kabaklı o gün İsa Yusuf Bey’in oğlu için kullandığı ifadeleri sessice dinlemişti. Ancak ağabeyi Ahmet Kabaklı, İsa Yu-suf Bey’in bu nezaket dolu davranışı karşısında sessiz kalamamıştı. İsa Yusuf Bey, doksan yıllık ömrünü Doğu Türkistan’ın bağımsızlık özlemiyle geçirmişti. Bugün her bakımdan büyük zorluklar yaşamakta olan Doğu Türkistanlı kardeşlerimizin içimizi burkan ve yüreklerimizi yakan bu hâlini dünyaya haykırmaya çalışan İsa Yusuf Alptekin’e şükran borcumuz vardır. Kabaklı Hoca’nın konuşması devam ederken Şükran Hanım’ın ikazıyla ailenin küçük oğlu Cemil, kız kardeşi Sema ile birlikte tabak tabak hazırlanan yiyecekleri İsa Yusuf Bey’e ikram ediyorlardı.


İsa Yusuf Alptekin’in Elazığ’a yapmış olduğu ziyaretin her anı güzel, anlamlı ve dolu dolu pro-gramlarla geçmişti. Ancak, İsa Yusuf Bey’in Elazığ’a geldiği günden itibaren ısrarlı hatırlatmalarla “Şener Bey, sizden bir istirhamım olacak ben Ser-vet Kabaklı Bey’in annesini ve babasını ziyaret etmek istiyorum.” Mücadele dolu hayatını insani hasletlerle de taçlandıran o büyük şahsiyetin arzu-sunu yerine getirmek için Ahmet Kabaklı, Arslan Alptekin, Şah Halil Bozkurt ve Şeref Tan ile birlik-te gerçekleştirdiğimiz bu ziyareti sonraki yıllarda bir faaliyet münasebetiyle Elazığ’a gelen Servet Ağabey’e anlattığımızda oldukça duygulanmıştı…

O gün hava çok güzeldi bu durumdan cesaret alarak İsa Yusuf Alptekin’i Harput’a götürmek istemiştik. Harput’taki öğlen yemeğine katılmasını arzu ediyorduk. Kabaklı Hoca bu teklifimize karşı çıkarak “Çocuklar siz buradaki havaya bakmayınız Harput’un havası serindir. İsa Yusuf Bey’i rahatsız edebilir.” demişti. Kabaklı Hoca’nın uyarılarını dik-kate alarak onu Harput’a götürdük. Kayabaşında hazırlanan yemeğe katıldı. Misafirlerle sohbet ederken mutluluğu yüzüne yansımıştı. Kabaklı Hoca’yla uzun uzun Harput’u konuştular. Arslan Alptekin babasının bir süre dinlenmesi gerektiğini söyleyince Harput’tan ayrılıp tekrar misafirhaneye döndük. O gün öğlenden sonra hava birdenbire bozulmuş, yağmur bulutları rüzgârın da etkisiyle sağa sola savrulmaya başlamıştı.

Akşam yemeği karayolları misafirhane-sinde hazırlanmıştı. Yemek programlarına rahatsızlığından dolayı katılamayan İsa Yu-suf Bey o akşamki yemekte bütün misafirlerle birlikte olmuştu. Arslan Bey, babasının akşam Sivrice ilçesinde yapılacak toplantıya gitmek ar-zusunda olduğunu söylediğinde Kabaklı Hoca endişelenmişti. Ancak o büyük insan Hazar Şiir Akşamları’nın bu son programına katılmayı özel-likle istemişti.

Yola çıkmak için hazırlıklara başladığımızda gökyüzü kapkara bulutlarla kaplanmıştı Ni-hat Ağabey’in taksisi ile gidilecekti. İsa Yusuf

Alptekin’i aracın ön koltuğuna bindirdikten sonra Arslan Alptekin ve Tahsin Öztürk’ü de yanımıza alarak yola koyulmuştuk. Çevre yoluna girdikten sonra aramızda çok hoş bir sohbet başladı. İsa Yu-suf Bey mücadele hayatına dair birçok konuda merakımızı giderecek cevaplar verirken oğlu Ar-slan Bey babasının arada bir heyecandan yarım bıraktığı cümlelerini küçük ilavelerle tamamlama-ya çalışıyordu. Kekliktepe kavşağına vardığımızda gökyüzü çakan şimşek ve yıldırımlarla adeta bir renk cümbüşüne dönüşmüştü. Ve nihayet çok geç-meden bardaktan boşalırcasına şiddetli bir yağmur başladı. Görüş mesafesinin üç beş metreye ka-dar düştüğü o anlarda aracımızın sürati bir hayli yavaşladı. Sivrice’ye vardığımızda yağmur aynı yoğunlukta devam ediyordu.

Hazar Şiir Akşamları’nın kapanış programı şiir akşamlarını gerçekleştirdiğimiz Türkiye Petrollerine ait sosyal merkezde yapılacaktı. Şiddetli yağmura rağmen toplantıya ilgi büyük olmuştu. Program, Arslan Alptekin’in yapmış olduğu teşekkür konuşması ile başladı Arslan Bey konuşmasında babasına gösterilen ilgiden duyduğu memnuniyeti dile getirirken “Elazığ halkı geldiğimiz günden itibaren babama öylesine büyük bir sevgi gösterdi ki bu sevgi babamın bir süreden beri yaşadığı rahatsızlıklarına şifa kaynağı oldu.” demişti. Arslan Bey konuşmasını tamamlayıp kürsüden ayrıldıktan sonra Mehmet Çınarlı, Ah-met Kabaklı, Dr. M. Naci Onur ve Lokman Tasalı Harput’ta şiir geleneğini konusunda oldukça güzel ve doyurucu bir sohbet yapmışlardı.

25 Eylül Pazartesi sabahı güne masmavi bir gökyüzü ve pırıl pırıl bir güneş ile uyanmıştık. Misafirhanede tatlı bir telaş yaşanıyordu. Eşyalarını valizlere özenle yerleştirmeye çalışan misafirlerimiz için artık ayrılma vakti gelmişti. Elazığ’da üç gün boyunca her biriyle unutulmaz hatıralar yaşadığımız konuklarımızı bu defa uğurlamak için yeniden Malatya’ya hareket etmiştik. İsa Yusuf Bey’in din-lenmesi için Kömürhan köprüsünde verdiğimiz kısa moladan bir müddet sonra da Malatya’ya


İVRİZ ÇAYI

İvriz Çayı, kayalardan doğarsın,Kötülüğü sularınla boğarsın. Berrâklığın nümûnesi sen varsın; Her köpüğün bir garîbin âhıdır, Güzergâhın âşıkların râhıdır.

İvriz Çayı, kabartmalar süsündür,Güzelliğin emsâlinden üstündür.Neş’eli ol, ne bu hâlin, üzgündür; İnsân gibi doğduğun gün ağlama, Su gövdeni içten içe dağlama.

İvriz Çayı, dağlar sadâ gönderir,Uğradığın bahçe sana gül verir.Bakanları perî-sûret gösterir; Safî aynan hîç kimseyi ayırmaz, Saf suların kaya oyar, kalp kırmaz.

İvriz Çayı, Gülbahçe’ye uğrarsın,Ereğli’nin ortasında sen varsın.Arzûlarım gibi koşma, donarsın. Set çekilir, bentten bende akarsın, Bu günlere tahassürle bakarsın.

İvriz Çayı, kırık dallar seninle,Gül açılır, neş’e dolar seninle.Efsâneler, o masallar seninle. Çağlayanlar ney’in sesi gibidir, Arzûların sonu suyun dibidir.

İvriz Çayı, koro kurdun dağlarla,Bülbülleri söyletirsin bağlarla. Koşup gider, yarışırsın çağlarla; Sularından bir perde mi zamanlar, Tutup geri çekilmeyen o ânlar.

İvriz Çayı, engelleri aşarsın,Hem durulur hem de coşup taşarsın.Nesil gider, sen her nesli yaşarsın; Çiçeklere gözün gibi bakarsın, Biliyorum, “Kün” emriyle akarsın.

İvriz Çayı, unutmuştum az daha,Ayrılığa hîç üzülme, sakın ha!Haydi artık, emânet ol Allah’a; Rûzgâr çıkar kelâmını getirir, Bulut bulut selâmını getirir.

Önder ÇAĞIRAN

ulaşmıştık. Uçuş işlemleri meydan müdürlüğünün talimatıyla VİP salonunda yaptırıldı. Uçağın kalkış saati anons edildiğinde içimizi tarifsiz bir hüzün kaplamıştı. Konuklarımızla birlikte çıkış kapısına kadar yürüdük. İsa Yusuf Alptekin, oğlu Arslan Bey ile Şah Halil Bozkurt’un yardımıyla uçağın merdivenlerine doğru ağır ağır yürürken Ahmet Kabaklı, Mehmet Çınarlı, Avni Anıl, Yahya Aken-gin, Mehmet Doğan, Ali Akbaş, Muzaffer Özdağ ve Dilaver Cebeci onların hemen arkasından uçağa binerek göklere yükselmişlerdi.

İsa Yusuf Bey’i bu unutulmaz faaliyetten bir müddet sonra 22 Kasım Çarşamba günü, Kültür Bakanlığı eski müsteşarı değerli büyüğüm Aytuğ İzat ile birlikte, İstanbul’da Ataköy’deki evinde ziyaret ettik. Arslan Bey, babasının sağlığı ile il-gili gelişmeleri anlatırken üzgündü. Muhtemel bir enfeksiyondan korumak için odasına ziyaretçi alınmıyordu. Evin büyük salonunda ziyaretine gelen Doğu Türkistanlı kardeşlerimizle bir süre sohbet ettikten sonra Arslan Bey’in davetiyle İsa Yusuf Bey’in odasına alındık. İsa Yusuf Bey hasta yatağında sessiz bir vaziyette uyuyordu. Arslan Bey yatağına iyice yaklaştıktan sonra onun işitebileceği bir ses tonu ile “Baba Elazığ’dan Şener Bulut gel-di.” dedi. İsa Yusuf Bey oğlunun verdiği bu haber üzerine başını yastığından kaldırmaya çalışarak o hasta ve bitkin hâliyle elini uzattı ve elimi tuttu. Kısık bir sesle “Şener Beyciğim, Elazığ halkına minnettarlığımı bildiriyorum. Elazığ halkına minnettarlığımı bildiriyorum.” dedikten sonra tekrar yatağına uzandı. Daha fazlasını söylemeye gücü yetmemişti.

Elazığ’a döndükten bir kaç gün sonra 28 Kasım Salı günü değerli şairimiz Şeref Tan’ın ve-fat haberiyle sarsıldık. Şeref Ağabey’in acısı henüz yüreğimizdeki tazeliğini korurken 17 Aralık 1995 tarihli gazete haberlerinde Doğu Türkistan davasının büyük mücahidi İsa Yusuf Alptekin’in vefat haberlerini okumuştuk.

{


Her ülke, nüfusu oranında üstün yetenekli bireylere sahiptir. Bir potansiyel olarak nitelikli ve stratejik değer ifade eden

üstün yetenekli bireylerin değerlendirilmesi hem kendileri hem de ülke için fayda sağlayacaktır. Üstün yetenekli bireylerin değerlendirilmesinin sosyolojik, psikolojik, ekonomik, felsefi, pedago-jik, stratejik ve bilimsel-teknolojik açıdan önemli olduğunu belirten Bilgili, “toplumun kendi ken-dine yeterli, sürdürülebilir ve geleceğe yönelebil-mesi için beşeri sermayesinin eğitilmiş, nitelikli ve tatmin duygusu yüksek bireylerden oluşma-sı sosyolojik açıdan bir zorunluluktur” (Bilgili 2000:60) der. Özellikleri itibariyle üstün yete-nekli veya üstün zekâlı çocukların, doğru yöntem ve uyaranlarla eğitilmeleri durumunda topluma büyük katkılar sağlayacağını belirten Hökelekli bir başka konuya dikkat çeker. Hökelekli, üstün yetenekli çocukların ciddiye alınmamaları duru-munda insanlık için büyük bir kayıp, bazı durum-larda da ciddi tehlike kaynağı hâline gelebilecek-leri uyarısında bulunarak ahlaki ve manevi sevi-yeyi yükseltecek bir eğitimin gerekliliğine vurgu yapar (Hökelekli 2004:142-3, Bilgili 2000:60). Toplumda, insan kaynaklı başarılara imza atanla-rın büyük çoğunluğunun, üstün zekalı/yetenekli olduğu düşünülürse, bir ülkenin geleceğinde söz sahibi olup yönlendirme gücüne muktedir olma-ları münasebetiyle hayati önem taşımaktadırlar (Davaslıgil 2004:85). Bu sebepledir ki bir toplu-mun gelişip güçlenmesiyle merkezî bir güç hâline gelmesinde etkili olan kaynakların başında gelen üstün yeteneklilerin eğitilmesi ve işlevsel kılınması çok önemlidir. Üstün nitelikli insan, her milletin tüm zamanlarda elinde tuttuğu en önemli güç kaynağıdır. Zira topumda çığır açarak bakış açı-ları geliştiren ve toplumu peşinden sürükleyenler hep dehalar olmuştur (Tozlu 2004:201). Einstein, Freud, Darvin, Galileo, Marx, Kepler, Beethoven, Bach ve Mozart gibi bilim insanları ve sanatçıların Avrupa kültür ve medeniyetinin şekillenmesinde-ki katkıları düşünüldüğünde Tozlu’nun ifadeleri

daha net anlaşılmaktadır (Tozlu 2004:202). Ko-nunun önemine binaen ekonomik ve sosyal alanda gelişerek sanayileşmiş ülkelerin birçoğu yetenek se-viyelerine dayalı eğitim programları hazırlamakta ve etkili bir şekilde uygulamaktadırlar (Gökdere ve Çepni 2005:204). Üstün yetenekliler veya üstün zekâlılar olarak tanımlanan bireylerin tanımlama-ları, toplumdan topluma, kültürden kültüre hatta zamandan zamana farklılık göstermektedir. Mar-lond raporunda genel, zihinsel, özel, akademik, yaratıcı ya da üretici düşünce, liderlik, görsel ve gösteri sanatlarında, psiko-motor yetenek alanlar-dan birinde ya da birkaçında yüksek performans ve başarı gösterme şeklinde tanımlanmıştır (Er-soy ve Avcı 2001:128’den akt. Kerem ve Kınık 2004:162). Yaptığı çalışmalarla dikkat çeken Ren-zulli normal üstü genel veya özel yetenek, motivas-yon ve yaratıcılık bileşenlerinin kesişiminin üstün zekâyı oluşturduğunu ortaya atmıştır. Diğer bir deyişle, üstün zekânın oluşabilmesi için her üç bi-leşen de gereklidir (Demirel ve Sak 2011:64).

MEB 1991 “I. Özel Eğitim Konseyi’nde üstün yetenekliler, genel ve/veya özel yetenekliler açısın-dan yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdiği, konunun uzmanları tarafından belir-lenmiş kişilerdir” şeklinde tanımlanmıştır (Kerem ve Kınık 2004:162). Üstün yetenekli çocukların genel karakteristik özellikleri, kelime hazinesinin zenginliği ve kelimelerin tam anlamıyla kullanabil-me, mantıksal çıkarımlar yapabilme ,soyut düşün-ce yeteneği, problemler konusunda iç görü sahibi olabilme ve problem çözme becerisi, kararlılık, so-rumluluk bilinci, hafıza gücü, önsezi, espri anla-yışı, ilgi ve merakların zenginliği, gözlem becerisi, inisiyatif sahibi olabilme, yaratıcılık ve eleştirel de-ğerlendirme becerileri şeklinde sıralanabilir.

Tarihte olduğu gibi bugün de sosyal, siyasal, ekonomik ve askerî alanda güç ve iktidar mücade-lesi verilmekte ki bu uğurda amansız savaşlar yapıl-maktadır. Bu var olma mücadelesi; bilim, kültür, ideoloji, teknoloji, siyaset, ekonomi gibi alanlarda ve zekânın, üstün yeteneğin, dehanın elinde yürü-

ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN TARİH KAVRAMINA YÖNELİK METAFORİK ALGILARI

Seval TOPCU


tülmektedir. Bu sebepledir ki bunu bir var olma mücadelesi olarak algılayıp bir millî mesele hâlinde değerlendirerek var olan üstün yetenek, üstün zekâ potansiyelini harekete geçirmek gerekmektedir (Tozlu 2004:205). Geçmişe olduğu gibi günümüz-de de özel yetenekli bireyler, toplumun her zaman dikkatini çekmiştir. Devletler yönetimlerini devam ettirecekleri lider ve yönetici kadrolarını üstün ve özel yetenekli bu insanlardan oluşturmaya gayret sarf etmişlerdir (Baykoç 2004: 69). Uzak ve yakın kendi tarihimize baktığımızda, Türkiye Cumhuri-yeti devletinin bugün geldiği noktaya kadar, pek çok üstün ve özel insanın tarihimizi şekillendirdi-ği görülmektedir. Üstün genetik kapasitenin, üs-tün olduğu alanda, doğru yöntem ve uyaranlarla beslenmesi ve eğitimi, toplumlara büyük katkılar sağlayacaktır. İçinde bulunduğumuz bilgi çağında ve gelecekte, bilgiyi kazanma ve üretme, insanlığın var olacağı tüm alanlarda vazgeçilmez olacaktır. Bilgi edinme ve bilgi üretmenin kaynağı dona-nımlı bir eğitimden geçmektedir. Üstün yetenekli bireylerin özel eğitimleri de bu noktada daha da önem kazanmaktadır (Baykoç 2004:70).

Üstün yetenekli öğrenciler sahip oldukları özel-likleri itibariyle bir toplum, devlet ve millet için geleceğin sağlam temeller üzerinde inşa edilmesin-de stratejik öneme sahip olmaları münasebetiyle büyük önem arz etmektedirler. “Toplumsal defi-nedeki bir maden” olarak ifade edilen (Silverman, 1994’den akt. Hökelekli ve Gündüz 2004:132) üstün yetenekli çocuklar insanlığı ilgilendiren değerlerle, ahlaki ve manevi meselelere özel ilgi duyarlar. Daha küçük yaşlarda içinde yaşadıkları dünyayı analiz etmeye başlayan üstün yetenekli çocuklar sıklıkla ahlaki ikilemlerle de karşı karşıya gelirler. Dolayısıyla üstün yeteneklilerin duyarlı-lıkları, duygusallıkları, doğal yetenekleri ve ilgileri ne kadar erken keşfedilir ve değerlendirilirse top-lumun ve bilimin kazancı da o denli büyük olur (Hökelekli ve Gündüz 2004: 132).

Üstün yetenekli bireylerin toplum ve bilim ala-nında keşfedilip değerlendirilebilmeleri de ancak doğru bilinçlenmeyle mümkündür. İyi bir bilinç oluşturmak için kişiyi gerçeklikle, tarihî gerçeklik-le yüz yüze getirmek gerektiğini, tarihten haberi

olmayan bilincin yetkin bir bilinç olmayacağını, gerçek bilincin tarih bilinci olduğunu belirten Timuçin, doğru bilinç oluşturmada tarih öğreti-minin çok önemli olduğunu vurgular (Timuçin 2011: 60). Geçmişle gelecek arasında bir nevi köp-rü vazifesi gören tarih ve tarih kavramı bu noktada işlevselleşerek devreye girmektedir. Tarih, geçmişin yer, zaman ve kronoloji bağlamında açıklanması olmakla birlikte geçmiş ve geçmişin bilimsel ola-rak öğretilmesinin yanında geçmişte yaşanmış ve bitmiş olayları içermesi münasebetiyle bu olayların bilimsel olarak incelenmesini de kapsar (Demirci-oğlu 2012: 11). Tarih, kütüphanede bulundurdu-ğumuz bir kitap olmanın dışında tarihî malzeme ile insan etkileşimi yoluyla ortaya çıkan bir süreç-tir (Watts 1972: 41’den akt. Dilek 2007: 5). İn-san davranışını geçmişte ve insanoğlunun toplam deneyimini inceleyen (Banks 1973: 212’den akt. Dilek 2007: 14) tarih, geçmişte yaşayan insanların faaliyetlerini anlamaya ve yorumlamaya çalışan bir bilim dalıdır (Demircioğlu 2012: 3). Bu özellikle-rinden dolayı en genel ifadesiyle tarih, insanlığın ortak eseri olarak tanımlanabilir (Safran ve Ata 1996’dan akt. Yalçınkaya 2013: 96). Zaten Dilek de tarihî bakış açısının insanlığın toplam davranı-şını içermesi gerektiğini ifade eder (Dilek 2007: 15).

Tarih, geçmişte olup biten olaylar bütünü ola-rak değerlendirileceği gibi (ki bu dar anlam olarak tanımlanıyor) geniş anlamı ise İbn-i Haldun’un görüşleriyle özetleniyor: “Tarih insanın sosyal ya-şamının incelenmesi, sosyal yaşamının zaman ve mekânsal sınırları içerisinde anlaşılmasıdır.” Bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde, sosyal bilimle-rin temelini oluşturan tarih, sadece geçmişle değil günümüz ve gelecekle ilgili bir disiplin olarak kar-şımıza çıkar. Duygu, düşünce ve davranışlarımızın geçmiş deneyimlerimiz doğrultusunda biçimlendi-ği dikkate alındığında, günümüzü ve geleceğimizi oluştururken rehberimizin ve çıkış noktamızın ta-rih olduğunu fark ederiz (Şıvgın 2009: 37).

Tarih “geçmişe yönelik ilgiyi arttırmak, eğlen-ce, ahlak ve din eğitimi, ideolojik menfaatler” için kullanılırken (Soutgate 1997’den akt. Demircioğlu 2012: 2) yeni nesillere ahlaki ve dinî bilgi ve tu-


tum aktarımıyla birlikte “güçlü bir kimlik oluştur-ma aracı olarak da kullanılmaktadır” (Demircioğlu 2012: 3).

Tarih, aynı zamanda kendimizi, geçmişimizi ve günümüzde olup bitenleri anlayıp gelecekte ne olabilir sorusuna verilebilecek cevabı bulmada yar-dımcı olacağı için gerekli olan bir öğedir (Özbaran 2003: 29).

Tarih, geçmişten günümüze yaşanan olaylar arasındaki farklılık ve benzerlikleri bireysel, top-lumsal ve küresel değişimi, bu değişimin süreklili-ği, neden sonuç ilişkileri ve insanların olaylar kar-şısında gösterdiği tepkileri, tepkilerdeki değişimi anlatan bir bilim dalıdır (Dilek 2007: 14).

Tarih eğitimi, “geçmişle ilgili bilgi, beceri, tu-tum ve değerlerin öğrencilere kazandırılmasıyla il-gilenen bir eğitim bilimi alanı” (Demircioğlu 2012: 11) olması münasebetiyle bireylerin yaşamlarında, milletin bugününün ve yarınının şekillenmesinde önemli bir yere sahiptir. Sonuç olarak denilebilir ki tarih öğretimi, geçmişten kalan mirasın gelecek ne-sillere aktarılıp içinde yaşadığımız dünyanın daha iyi anlaşılmasını sağlayarak öğrencilerin ahlaki ge-lişimlerine katkıda bulunur (Safran 2006’dan akt. Kaya, Y. ve Kaya 2011: 75).

Millî manevi değerlerin aktarımı, millî birliğin, bütünlüğün sağlanması ve millî bilincin oluşması da ancak tarih eğitimiyle mümkündür. Toplum ve bireyin birbirinden ayrılmaz, karşıt değil birbir-lerinin tamamlayıcısı olmaları düşünüldüğünde (Carr E. H. 2013: 83) üstün yetenekli bireylerin önemi açığa çıkmaktadır. Üstün yetenekli çocuklar geleceğin liderleri, bilim insanları, fikir adamları ve sanatçıları olmaları nedeniyle, tarih boyunca uygarlığa en fazla katkıları olanlardır, diyebiliriz. İnsanların kendilerini, çevresini, yeteneklerini, il-gilerini, tutum, inanç ve değerlerini tanımasıyla birlikte kimlik kazanmaları, kültürel unsurların öğrenilmesi ve aktarılması noktasında bu dersin rolü yadsınamaz.

Üstün yetenekli öğrencilerin gelişimleri açısın-dan son derece önemli olan tarihle ilgili görüşleri ve tarih kavramına yönelik algıları oldukça önemlidir. Çünkü bu öğrencilerin tarihe olan olumlu bakış

açıları gelişimlerini etkileyecek, kendilerini gerçek-leştirmede katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla üstün yetenekli öğrencilerin tarih kavramına ilişkin algı-ları dikkat çekmektedir. Algıların belirlenmesinde metaforların kullanımı son dönemlerde tercih edi-len bir yol olmuştur. Herhangi bir kavramı bilin-dik başka bir kavrama benzeterek açıklama, olarak tanımlanabilen metafor kavramı Yunanca metap-herein kelimesinden türemiş olup “meta” kelimesi “değiştirmek” ve “pherein” ise “taşımak” anlamına gelmektedir (Levine 2005: 172’den akt. Yalçınkaya 2013: 98). Metaforlar günlük hayatımızda sadece dilde değil düşünce ve eylemlerimizde kullandı-ğımız (Lakoff ve Johnson’a 2005: 25) edebiyatta söz sanatı olarak gerçekliği tasvir etmenin dışında günlük aktivite türlerini yapıya kavuşturma ara-cı olarak da bilinirler (Lakoff ve Johnson’a 2005: 176). Fiziksel ve kültürel tecrübelerimizin ürünü olan metaforlar (Lakoff ve Johnson’a 2005: 37) sosyal gerçekliğimizin çoğunu metaforik terimlerle anladığımızdan ve fiziksel dünya anlayışımız kıs-men metaforik olduğundan, bizim için gerçek olan şeyin belirlenmesinde çok önemli bir rol oynarlar (Lakoff ve Johnson’a 2005: 177). Metaforlar, ger-çeklikler özelikle sosyal gerçeklikler oluşturabilme-lerinden dolayı gelecekteki eylemlerimiz için de bir kılavuzluk vazifesi görürler (Lakoff ve Johnson’a 2005: 186). Bununla birlikte metaforlar, “insanın doğayı ve çevresini anlamasının, anlamsız gibi gö-rünen nesnel gerçeklikten belirli yorumlar yoluyla anlamlar çıkarmasının, yaşantı ve deneyime anlam kazandırmanın araçları olarak ‘bilmeye’ de olanak sağlar” (Yıldırım ve Şimşek 2013: 238). Edebiyatta söz söyleme sanatı olarak kullanılan metaforların artık eğitimde de bir estetik, süsleyici ve pedago-jik rol oynadığına ilişkin yaygın bir görüş vardır (Botha 2009’dan akt. Yalçınkaya 2013: 98). Son yıllarda eğitimcilerin dikkatini çeken metafor, yerli ve yabancı literatürde çeşitli araştırmalara konu ol-muştur (Aydın ve Eser Ünaldı 2010: 605’ten akt. Yalçınkaya 2013: 98).

Çalışmanın amacı, Elazığ Bilim ve Sanat Merkezi’ne devam eden öğrencilerin soyut ve ge-nel bir kavram olan tarihe ilişkin algılarını mete-forlar aracılığıyla tespit etmektir. Bu amaç çerçeve-


sinde araştırmaya ilişkin alt amaçlar: Üstün zekâlı öğrencilerinin tarih dersine ilişkin sahip oldukları metaforlar nelerdir? Üstün zekâlı öğrencilerinin tarih dersine ilişkin sahip oldukları metaforlar, ortak özellikleri dikkate alındığında, hangi kav-ramsal kategoriler altında toplanabilir şeklinde belirlenmiştir. Böylece üstün zekâlı öğrencilerin tarih kavramını nasıl algıladıkları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada tarih kavramına yönelik olarak üstün yetenekli öğrenciler tarafından üretilen çok sayıda metafor ortaya çıkarılmış ve katılımcılar tarafından üretilen bu metaforlar ortak özellikleri dikkate alınarak “Bilgi Kaynağı, Yol Gösterici ve Ders Çıkarma Aracı Olan Tarih”, “Süreklilik, De-vamlılık, Değişim Özelliği Olan Tarih”, “Önemli, Sonsuz, Büyük Olan Tarih”, “Eğlenceli, Sevilen Tarih”, “Yaşamın İçinde İhtiyaç Kaynağı Canlı Bir Varlık Özelliği Olan Tarih”, “Zor ve Karmaşık Olan Tarih”, “Yapboz Olan Tarih”, “Sırlı, Gizem-li Tarih”, “Geçmişi Yansıtan, İz Bırakan ve Kalıcı Tarih”, olmak üzere 9 kavramsal kategoriye ayrıl-mıştır.

1. Tablo: “Bilgi Kaynağı, Yol Gösterici ve Ders Çıkarma Aracı Olan Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları

Kategori Adı Metaforlar f %

Bilgi KaynağıYol GösterenDers Çıkarma Aracı

13 kitaplar, 8 güneş, 6 bilgisayar, 4 harita, 4 öğretmen, 4 lamba, 3 ağaç, 3 gezegen, 3 pusula, 1 labirent, 3 lider, 2 pasta, 1 inşaat, 1 sofra, 1 kuş, 1 hayat öyküsü, 1 bilim, 1 küre, 1 yeryüzü, 1 sınav, 1 silgi, 1 felsefe, 1 cevap, 1 heykel, 1 yolcu, 1 okul, 1 papatya, 1 ev, 1 hava, 1 masa, 1 insan,1 bilgiler, 1 akıl, 1 kalem, 1 dosya, 1 okul, 1 tarla, 1 orman, 1 ışık, 1 oyun, 1 kasa, 1 bina, 1 bakteri, 1 sözlük, 1 miras, 1 pencereye, 1 yaşam, 1 beyin, 1 gözlük, 1 mikroskop, 1 orman, 1 merak, 1 mum,1 anahtar, 1 oda, 1 gökyüzü, 1 düşünce

99 31,4

1. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üs-tün yetenekli öğrencilerin “Bilgi Kaynağı, Yol Gös-terici ve Ders Çıkarma Aracı Olan Tarih” katego-risiyle ilgili f=99, (% 31,4) metafor geliştirdikleri görülmektedir. Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “Kitap, güneş, öğret-men bilgisayar, harita, lamba ağaç” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin üstün yetenekli öğrencilerin ge-liştirdikleri metaforlar ve neden bu metaforu kul-

landıkları ile ilgili yazdıklarından alınan doğrudan alıntılar şu şekildedir:

Ö43 m1 -Bence tarih eski bir kitap gibidir çünkü bize hem eskiyi anlatır hem de bizi bilgilendirir.

Ö2 m1 -Tarih güneş gibidir çünkü atalarımız bize yol gösterdiler ve bizim yolumuzu aydınlattılar.

Ö45 m2 -Tarih bir bilgisayar gibidir, çünkü di-lediğin bir anda istediğin gibi birçok bilgiye ulaşıla-bilir ve akla kaydedilebilir.

Ö5 m4 -Tarih harita gibidir. Çünkü harita nasıl bize bir yeri anlatıyorsa tarih de bize bir yeri bir olayı anlatır.”2. Tablo: “Süreklilik, Devamlılık ve Değişim Özelliği olan Tarih” kategorisi-

ne ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları


Süreklilik, Devamlılık, Değişim Özelliği Olan Tarih

6 su, 4 zaman, 4 araba, 4 sayılar, 3 çiçek, 3 insan, 3 saat, 2 ağaç, 2 güneş, 2 domino, 2 akarsu, 2 aya dünyaya, 2 teknoloji, 2 takvim, 1 evler, 1 şelale, 1 eser, 1 yazı, 1 geri dönüşüm fabrikası,1 yapay madde, 1 bilgi, 1 ışın, 1 dizi, 1 mermi,1 hayat, 1 yenilik

53 16,8

2. tablo verilerine göre, araştırmaya katılan üstün yetenekli öğrencilerin “Süreklilik Devamlı-lık Değişim Özelliği Olan Tarih” kategorisiyle ilgili f=53, % 16,8 metafor geliştirdikleri görülmekte-dir. Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “su, zaman, araba, sayılar, çiçek” olmuş-tur. Bu kategoriye ilişkin üstün yetenekli öğrenci-lerin geliştirdikleri metaforlar ve neden bu meta-foru kullandıkları ile ilgili yazdıklarından alınan doğrudan alıntılar şu şekildedir:

Ö24 m3 -Tarih su gibidir çünkü baştan sona akar, gider.

Ö24 m19 -Tarih sayılar gibidir çünkü hiç bitmez ve ucu gelmez.

Ö57 m1 -Tarih saat gibidir çünkü onun gibi işler ve durdurulamaz.

Ö9 m3 -Tarih freni olmayan ve benzini bitmeyen arabaya benzer çünkü tarih duraklamaz. 3. Tablo: “Önemli, Sonsuz, Büyük Olan Tarih” kategorisine ilişkin metafor-

lar ve frekans dağılımları

Kategori Adı Metaforlar f %Önemli, Sonsuz, Büyük OlanTarih

15 uzay, 9 okyanus, 2 beyaz, 1 destan, 1 antika, 1 Güneş, 1 Dünya,1 ahret, 1 sınav, 1 uçurum, 1 Satürn, 1 Türkler, 1 insan, 1 fotoğraf, 1 istekler, 1 toprağı kazmak

39 12,3


3. tablo verileri incelendiğinde araştırmaya ka-tılan üstün yetenekli öğrencilerin “Önemli, Sonsuz, İhtişamlı, Büyük Olan Tarih” kategorisiyle ilgili 49 metafor geliştirdikleri görülmektedir (f= 39, % 12,3).

Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “uzay, okyanus, beyaz renk” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin üstün yetenekli öğrencilerin geliştirdikleri metaforlar ve neden bu metaforu kullandıkları ile ilgili yazdıklarından alınan doğru-dan alıntılar şu şekildedir:

Ö46 m6 -Tarih, evren ve uzay gibidir çünkü Elazığ içerisinde sadece Elazığ; havaya bakıldığında da atmosfer görülür. Oysa sonsuz olan uzay vardır. Tarihe derinden bakılırsa birçok şey görülür.

Ö42 m7 -Tarih bir okyanus gibidir büyüktür ve kudretlidir.

Ö47 m2 -Tarih bence deniz gibidir. Uçsuz, bu-caksız bir şey. Sonsuza kadar gider. Fakat ikisinin de bir sonu vardır. Denizin sonunu biliriz. Tarihin bit-tiği yer ise dünyanın başlangıcıdır.

Ö67 m6 -Tarih, Güneş gibidir. En önemli tarih-teki olaylar nasıl göz kamaştırıyorsa Güneşe bakınca Güneş de göz kamaştırır.

Ö74 m20 -Tarih bence Mustafa Kemal gibidir, şanlıdır.

4. Tablo : “Yaşamın İçinde İhtiyaç Kaynağı, Canlı Bir Varlık Özelliği Olan Tarih ” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları

Kategori Adı Metaforlar f %Yaşamın İçinde İhtiyaç Kaynağı,Olan Tarih

7 su, 3 insanlar, 2 oyun, 1 baba, 1 laf, 1 insan beyni, 1 senin hayatın, 1 ağaç, 1 hafıza, 1 su, 1 evimiz, 1 aslan, 1 yeşil, 1 spor, 1 twitter, 1 filin belleği, 1 Galatasaray, 1 Fenerbahçe

27 8,5

4. tablo incelendiğinde üstün yetenekli öğren-cilerin “Yaşamın içinde ihtiyaç kaynağı, canlı bir varlık özelliği olan tarih ” kategorisiyle ilgili 37 me-tafor geliştirdikleri görülmektedir (f=27, % 8,5). Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “su insanlar ve oyun” olmuştur. Bu ka-tegoriyle ilgili katılımcıların doğrudan ifadeleri şu şekildedir:

Ö10 m3 -Tarih baba gibidir döver de sever de.Ö74 m3 -Tarih bence Fatih Sultan Mehmet gibi-

dir akıcı fikirlerle doludur.

Ö38 m8 -Tarih insan beyni gibidir çünkü yaşa-nan olayları bir köşede saklar.

Ö5 m1 -Tarih su gibidir. Çünkü insanlar nasıl sudan vazgeçemezse işte tarih de vazgeçilmezdir. 5. Tablo: “Eğlenceli, Büyüleyici Olan Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar

ve frekans dağılımları


Eğlenceli,Büyüleyici Olan Tarih

3 kitaplar, 3 oyun, 2 gül, 1 neşe, 1 sanat, 1 futbol, 1 gökkuşağı, 1 gözlük, 1 gülücük, 1 takvim 1 çiçek, 1 Seval Hoca, 1 tutku, 1 yeşil, 1 bayrak, 1 tablo, 1 ırmak, 1 yapboz, 1 müze, 1 Osmanlı İmparatorluğu, 1 kuşlar, 1 komedi filmi, 1 şarkılar, 1 resimler

24 7,6

5. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üstün yetenekli öğrencilerin “Eğlenceli, Büyüleyici Olan Tarih” kategorisiyle ilgili 24 (f=24, % 7,6) metafor geliştirdikleri görülmektedir Bu katego-ride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “oyun, gül, kitap” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin üstün yetenekli öğrencilerin geliştirdikleri meta-forlar ve neden bu metaforu kullandıkları ile ilgili dikkate değer bazı örnek ifadeler şu şekildedir:

Ö37 m6 -Tarih oyuna benzer çünkü tarih eğlen-celidir bu yüzden oyuna benzer.

Ö77 m3 -Tarih çikolata gibidir çünkü çikolatayı yedikçe yemek istersin tarihi de öğrendikçe öğrenmek istersin.

Ö72 m5 -Tarih müze gibidir çünkü hem şaşırtır hem güldürür hem de heyecanlandırır.

6. Tablo: “Geçmişi Yansıtan, İz Bırakan Kalıcı Olan Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları


Yansıtıcıİz Bırakan Kalıcı Tarih

3 ayna, 3 resim, 2 pano, 2 tükenmez kalem, 1 defter, 1 bulmaca, 1 mikroskop, 1 projeksiyon, 1 gözlük, 1 hayat, 1 destan, 1 çerçeve, 1 işlenemez taş, 1 silinmez tahta

20 6,3

6. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üs-tün yetenekli öğrencilerin “ Geçmişi yansıtan, iz bırakan kalıcı olan tarih” kategorisiyle ilgili 20 (f= 20 % 5,5) metafor geliştirdikleri görülmektedir Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri meta-for “ ayna, resim, pano” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin aşağıdaki ifadeler örnek olarak verilebilir:

Ö30 m7 -Tarih olayları yansıtan ayna gibidir çünkü eskiden olanlar şimdiye etki ediyor.

Ö45 m1 -Tarih bir çerçeve gibidir çünkü çerçeve


küçücük bir alanda devasa olaylar ve anılara yer bı-rakan yerdir. Akılda birçok iz bırakabilir.

Ö77 m5 -Tarih duvara çakılmış bir çivinin izi gibidir çünkü tarihin izlerini kolay kolay yok ede-meyiz.

7. Tablo: “Zor ve Karmaşık Olan Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları


Zor, Karmaşık Tarih

2 sınav, 2 matematik, 1 Güneş, 1 inşaatçısı ve malzemesi bitmeyen gökdelen, 1 elektrik, 1 kılıç ,1 soru, 1 labirent, 1 havuz, 1 vantuz, 1 beyin, 1 bulmaca, 1 hayat, 1 düğüm, 1 bilgisayar, 1 bence Nasreddin, 1 sonuna kadar açılmış bir kapı, 1 zirve

20 6,3

7. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üs-tün yetenekli öğrencilerin “Zor ve karmaşık olan tarih” kategorisiyle ilgili 20 (f= 20, % 4,7) me-tafor geliştirdikleri görülmektedir. Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metaforlar “sınav, matematik, Güneş” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin dikkate değer bazı ifadeler şu şekildedir:

Ö65 m7 -Tarih bulmaca gibidir içinde birçok karmaşık şey vardır.

Ö9 m4 -Tarih güneş gibidir çünkü keşfedilmesi zordur.

Ö46 m2 -Tarih Türkçe, matematik gibidir çün-kü okula giden bir çocuğa Türkçe, matematik önce kolay; yaş ilerledikçe zor gelir. Tarihin de derinlikle-rine inilince anlaması daha zorlaşır.

8. Tablo: “Yapboz Olan Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları

Kategori Adı Metaforlar f %Yapboz Olan Tarih 17 yapboz, 1 aile 18 5,7

8. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üs-tün yetenekli öğrencilerin “Yapboz olan tarih” ka-tegorisiyle ilgili 18 (f=18 % 5,7) metafor geliştir-dikleri görülmektedir Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metafor “yapboz” olmuştur. Bu kategoriye ilişkin üstün yetenekli öğrencilerin ge-liştirdikleri metaforlar ve neden bu metaforu kul-landıkları ile ilgili yazdıklarından alınan doğrudan alıntılar şu şekildedir:

Ö47 m5 -Tarih bence yapboz gibidir. Çünkü parçalar konudur ve konuları araştırıp parçaları bir-leştirip bir bütün oluşturabiliriz.

Ö62 m3 -Tarih bir yapboz gibidir çünkü tari-

hin her bir parçası her bir bölümü bir yapboz parçası gibidir. Birbirleriyle uyumludurlar ve tüm parçaları birleştirince bir bütünü yapbozu yani tarihi oluştu-rursun.

9. Tablo: “Sırlı, Gizemli Tarih” kategorisine ilişkin metaforlar ve frekans dağılımları


Sırlı, Gizemli Tarih

2 piramit, 2 kutu, 1 kalemlik, 1 defter, 1 hikâye, 1 deniz, 1 dolap, 1 evren, 1 sır, 1 bilmece, 1 sonsuzluk, 1 Eiffel kulesi, 1 2. Abdülhamit

15 4,7

9. tablo incelendiğinde araştırmaya katılan üstün yetenekli öğrencilerin “Sırlı, gizemli tarih” kategorisiyle ilgili 15 (f=15 % 4,7) metafor geliştir-dikleri görülmektedir. Bu kategoride katılımcıların en fazla ürettikleri metafor “evren, piramit” olmuş-tur. Bu kategoriye ilişkin alıntılar şu şekildedir:

Ö74 m7 -Tarih bence piramitler gibidir bilinme-yen gizemlerle doludur.

Ö74 m19 -Tarih bence 2. Abdülhamid gibidir anlaşılmaz ve görülmezdir.

Bu çalışmada tarih kavramına yönelik olarak üstün yetenekli öğrenciler tarafından üretilen çok sayıda metafor ortaya çıkarılmış ve katılımcılar tarafından üretilen bu metaforlar ortak özellikleri dikkate alınarak; “Bilgi Kaynağı, Yol Gösterici ve Ders Çıkarma Aracı Olan Tarih”, “Süreklilik, De-vamlılık, Değişim Özelliği Olan Tarih”, “Önemli, Sonsuz, Büyük Olan Tarih”, “Eğlenceli, Sevilen Tarih”, “Yaşamın İçinde İhtiyaç Kaynağı Canlı Bir Varlık Özelliği Olan Tarih”, “Zor ve Karmaşık Olan Tarih”, “Yapboz Olan Tarih”, “Sırlı, Gizem-li Tarih”, “Geçmişi Yansıtan, İz Bırakan ve Kalıcı Tarih” olmak üzere 9 kavramsal kategoriye ayrıl-mıştır. Üstün yetenekli öğrenciler en fazla yapboz (17), uzay (15), kitap (13), okyanus (9), Güneş (8), su (6), araba (4) metaforlarını geliştirmişler-dir. Geliştirilen metaforların daha çok somut nes-nelerden oluştuğu görülmektedir. Ayrıca yapboz, uzay ve okyanus metaforları dikkat çekmektedir. Araştırma bulgularından hareketle üstün yetenek-li öğrencilerin tarih kavramını algılamalarında ve değerlendirmelerinde zengin bir çeşitliliğin oldu-ğu görülmektedir. Bu nokta üstün yetenekli öğ-rencilerin soyut düşünce yetenekleri, merak duy-gusunun daha gelişmiş olasıyla örtüşen bir nokta


olması açısından anlamlıdır. Kategoriler dikkate alındığında üstün yetenekli öğrencilerin büyük ço-ğunluğu (f=99, % 31,4) “Tarih” kavramına didak-tik bir özellik atfederek tarihi bilgi kaynağı, ders çıkarma aracı ve yol gösterici olarak algılamaktadır. Üstün yetenekli öğrencilerin önemli bir kısmı % 17,2’si tarih kavramını, değişim ve süreklilik özel-liğini kullanarak açıklamışlardır. Katılımcıların % 6,9’u tarihin eğlenceli ve sevilen bir alan olduğunu belirtirken önemli bir kısım da tarihi somutlaştıra-rak yaşamın içinde bir nesneye benzetmişlerdir. En çok kullanılan “yapboz” metaforuyla katılımcılar tarihin parçalardan meydana gelen bir bütün ol-duğunu belirtmiştir. 9 kategori içerisinde “Sevilen Eğlenceli Tarih” kategorisinin 5. sırada yer alması ayrıca önemli bir sonuçtur. Zira tarih yapılan araş-tırmalarda “sevilmeyen” ve “sıkıcı bir ders” olarak değerlendirilmektedir. Tarih derslerinin daha et-kili işlenmesi için metaforlar bir araştırma aracı olarak kullanılabilir. Metafor üretme bir yöntem olarak kullanılarak öğrencilere farklı bakış açıları kazandırılabilir. Tarih kavramına ilişkin geliştirilen metaforlardan elde edilen bulgu ve sonuçlar, aka-demisyenler, öğretmenler, sosyal bilgiler ve tarih ders kitabı hazırlayanlar için bir veri kaynağı ola-rak kullanılabilir. Bununla birlikte üstün yetenekli öğrencilerin ülkemiz genelinde tarih kavramına yönelik algılarını ortaya koymak amacıyla farklı ve daha geniş kapsamlı araştırmalara da ihtiyaç du-yulmaktadır.KAYNAKÇA

BAYKOÇ, Necati (2004); Üstün Yeteneklilerin Eğitimi 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, Ço-cuk Vakfı Yayınları, İstanbul.

BİLGİLİ, Ahmet E. (2000); “Üstün Yetenekli Çocukların Eğitimi Sorunu - Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı”, M. Ü. Atatürk Eğilim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 12. s: 59-74.

CARR, Edward H. (2013);Tarih Nedir, s.83, İletişim yay.DAVASLIGİL, Ümit (2004); “Üstün Zekâlıların Eğitimi

Projesi”, 1. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi, 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Bildiriler Ki-tabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul.

DEMİRCİOĞLU, İsmail. H. ve Turan, İ. (2012);Tarih Öğ-

retiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Pe-gem Akademi Yayınları.

DEMİREL, Ş. ve SAK, Uğur (2011);“ Yetenek Hiyerarşisi: Üstün Yetenek Türlerinin Toplumsal Değerleri Üzerine Bir Araştırma”, Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, C 1, S 1.

DİLEK, Dursun (2007); Tarih Derslerinde Öğrenme ve Dü-şünce Gelişimi, Nobel Yayınları.

GÖKDERE, Murat ve ÇEPNİ, S. (2005); “Üstün Yete-neklilerin Fen Öğretmenlerine Yönelik Hazırlanan Bir Hizmet İçi Eğitimin Çalışmasının Öğrenme Ortamına Yansımaları”, The Turkish Online Journal of Educatio-nalTechnology – TOJET October , volume 4 Issue 4.

HÖKELEKLİ, Hayati ve GÜNDÜZ, Turgay (2004); “ Üs-tün Yetenekli Çocukların Karakter Özellikleri ve Değer-ler Eğitimi”, 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul.

KAYA, Y. ve KAYA, Meryem (2011); “Sosyal Bilgiler Öğret-menlerinin Tarih Algısı ve Tarih Öğretimine Pedagojik Yaklaşımları”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü Dergisi (DÜSBED).

KEREM. E. A ve KINIK, E. (2004); “Erken Çocukluk Eği-timinde Üstün Yetenekli Çocuklara ‘Kimlikli Bebekler’ Çalışmasıyla Farklı Bir Bakış: Bir Uygulama Örneği ‘Deha Bebek’ ” 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kong-resi Bildiriler Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul.

LAKOFF, G. & JOHNSON, M. (2005); Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, Paradigma Yayınları.

ÖZBARAN, Salih (2003); Güdümlü Tarih, Cem Yayınevi.ŞIVGIN, Hale.(2009); “Ulusal Tarih Eğitiminin Kimlik

Gelişimindeki Önemi”, Gazi Akademik Bakış Dergisi: 2 (4).

TİMUÇİN, A. (2011); “Doğru Bilinç Oluşturmada Tarih Öğretiminin Önemi, Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları” 1994 Buca Sempozyumu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

TOZLU, Necmettin (2004); “Türkiye’nin Merkezi (Eksen) Bir Güç Olmasında Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Üze-rine Bir Tartışma”, 1.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstan-bul.

YALÇINKAYA, Emel (2013); “Tarih Kavramına Yönelik Sınıf Öğretmeni Adaylarının Ürettikleri Metaforların İncelenmesi”, Zeitschriftfürdie Welt der Türken Journal of World of Turks ,Vol. 5, No. 3.

{


Gidenler geri dönmez, baba hakkı öden-mez…Baba, arka dağıdır ailenin. Evin güçlü

direğidir. Yuvanın saadet güneşidir. Huzurun gölgesidir. Sebepsiz ve sınırsız sevendir. Sahip-lenme duygusu en kuvvetli varlık olan annenin en güçlü yardımcısıdır. Çocuklarının rızkını taştan çıkarandır. Onların övünç kaynağı ve gizli kahramanıdır. Gözümüzde ve gönlümüzde hep büyüyendir. Çocuklara güven ve itimat aşılayandır. Mutluluğu çocuklarının mutluluğunda bulandır. Verdiğini unutandır.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Bize hayatı öğretendir baba. İlk öğretmenimizdir

onlar. Baba, evlât için vazgeçilmez rol modeldir. Dünyanın en ağır yükünü taşıyandır o. Sorumluluk duygusuyla hareket edendir. Çocuklarını ele güne muhtaç etmemek için yoksulluğa karşı savaş ver-endir. Her şeyini ortaya koyandır. Ailenin dertler-ini bölüşendir. Gün boyu çalışıp yorulmasına rağmen, kapıdan içeri girerken yüzünden tebessüm eksik olmayandır. Kendi dertlerini kapının dışında bırakandır.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Baba, küçük çocuğun büyük dünyasıdır;

çocuğuna nefestir. Koruyan, kollayan, yediren ve giydirendir. Sevgi imparatorluğunun değişmezidir. Acılara panzehir olandır. En zor zamanlarda bile çocuğuna kol kanat gerendir. Onlar, kıymeti hakkıyla ve lâyıkıyla bilinemeyen insan hazinesidir. Babanın varlığı şükre en büyük vesiledir.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Dünyanın en özel ve en güzel erkeğidir ba-

balar… Kor gibi yürekleri vardır onların. En güven-li sığınak, onların sımsıcak kucaklarıdır. Derdini içinde saklayandır onlar. Yorulsa da yorulduğunu belli etmeyendir. Hep iri ve diri durandır. Hayata dört elle sarılandır.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Hayatın merkezinde olandır baba. Hiçbir şey

dolduramaz onun bıraktığı devasa boşluğu. Onlar,

insanlığın paradan ve onun satın aldığı her şeyden değerli olduğunu öğretendir. Vefaya lâyık olandır. Varlıkları içimizi ısıtandır, mutluluk ve güven ver-endir. Hüznümüzü, kederimizi ve mutluluğumuzu paylaşandır. Onların yüzünün aydınlığı, teninin sıcaklığı güneşte bile yoktur. Onlar varsa, keder-lenmek için hiçbir sebep mevcut değildir.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Dünyaya gözümüzü açtığımızda annemizle bir-

likte gördüğümüz ikinci insandır baba. İlk yürüme denemelerinde minik ellerimizden tutandır o. Zor bir zanaattır babalık. Hayata evlâdın gözüyle baka-bilmektir. Şahsî önceliklerini hesaba katmamaktır. Herkes baba olabilir ama saygıya lâyık olanlar, babalık yapabilenlerdir. Herkes bu ağır yükün altından kalkamaz.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Baba, çocuğunun mutluluğu için gece gündüz

uğraş verendir. Babasından gördüğünü evlâdına aktarandır. Bu yüzden de sevgisini çoğu kez içinde yaşayandır. Çok sevip az belli edenlerdir. Onun çocuğuna yansıttığı sevgi buzdağının sadece görünen kısmıdır.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Gönüllere kök salmış çınardır babalar…

En büyük vazgeçilmezimizdir onlar. Karanlık gecelere doğan dolunaydır. Zemherilerde içimi-zi ısıtan güneştir. Mevsimlerden nevbahardır. Evin içini aydınlığıyla doldurandır. Kendi payını bile evlâdıyla bölüşendir. Hayatın anlamını çocuklarında bulandır. Onları büyütüp, okutup mürüvvetlerini görmeyi arzulayandır.

Gidenler geri dönmez, baba hakkı ödenmez…Babaların bıraktığı boşluk hiçbir şeyle dolduru-

lamaz. Onların yokluğu, kapanmaz bir yara bırakır yetim yüreklerde. Gönüller yangın yerine dönüşür. Bu yangını vuslattan başka hiçbir şey söndürmeye muktedir değildir. Zira dünyanın en zor işidir bir babanın yokluğuna alışmak. Baba, zaman geç-tikçe hasreti katmerleşendir. Onun olmadığı ev vi-raneden farksızdır. Babasızlık sahipsizliktir. Hangi evlât babasının hakkını ödeyebilir? Var mı böyle babayiğit?

GİDENLER GERİ DÖNMEZ, BABA HAKKI ÖDENMEZ…

M. Nihat MALKOÇ


Tanıtım: İKİ KUŞMahir ADIBEŞ

Dizisi: Çağdaş Türk YazarlarıTürü: : HikâyeCilt Bilgisi: KartonKâğıt Bilgisi: İthal enzo CremyBasım Tarihi: Mayıs, 2015Sayfa Sayısı: 180Kitap Boyutları: 13 x 20,5 cmISBN No.: 978-975-520-260-0Barkod No: 9789755202600Etiket Fiyatı: 20 TL

Dişi kuş, “Bu mevsimde geceler bir başka gü-zel, gündüzler de bir başka,” dedi, eşinin gözlerinin içine bakarak. Tüylerini gagasıyla okşadı. Erkek kuş eşinin gözlerinin içine her bakışında gülümsedi...

Bu hikâye kitabı, “İki Kuş” ile başlayıp, “Kedi-ler” başlıklı hikâyeyle bitmektedir. Kitapta on dört hikâyeye yer verilmiştir.

Elbette öykülerde yalnız insan değil çevre, hay-vanlar, iklim, davranış şekilleri gibi konular da gergef gibi ilmek ilmek işlenmektedir. Bu konular anlatılırken örf âdet, gelenek görenek, alışkanlıklar, saygı sevgi, töre ve benzeri kültürler ile iç içe ele alınmıştır.

Kısaca, “İki Kuş” içindeki hikâyeler, Anadolu’da yaşayan günümüz insanının kendisini ya da yakınlarını da içinde bulacağı hayat hikâyeleridir.

Mahir Adıbeş, 1964’te Bayburt’ta doğan ya-zar; ilk ve orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesinden mezun oldu, çeşitli kamu kurumlarında uzman ve idareci olarak görev yaptı, halen İzmir’de bir kamu kurumunda idareci olarak çalışmaktadır. Evli ve beş çocuk babasıdır.

Yazar; 1996, 1997 ve 2001 yıllarında Ömer Seyfettin Hikâye yarışmalarında ödüller kazandı. 2008 yılında M. N. Sepetçioğlu hikâye yarışmasında mansiyon aldı.

1997 yılında Almanya’da düzenlenen Uluslararası Hikâye Yarışmasında, “Yarenim Var Yıldızlardan” adlı hikâyesiyle Deutsche Welle ödülü aldı. Bu hikâye Almanca ve Türkçe olarak yayınlandı.

Tuzla Belediyesi tarafından düzenlenen 2001 yılı roman yarışmasında, “Ateşle Dans” adlı romanıyla mansiyon ödülüne layık görüldü. 2008 yılı Tanpınar Roman Yarışması’nda, “Veliaht” adlı eseriyle ikincilik aldı.

1999 yılında Yeni Kervan Dergisi tarafından yılın hikâyecisi seçildi.

Türkiye Yazarlar Birliği ve Çocuk Edebiyatçıları Birliği Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. Türk Vet-eriner Hekimleri Birliği Dergisini dört yıl süreyle çıkardı. Birçok dergide hikâyeleri, denemeleri, eleştirileri yayınlandı.

Yazar hâlen Bizim Külliye, Kümbet, Berceste ve Işığın Kaynağı dergilerinde yazmaktadır.

452 agustos 2015

Documents